IX. STANY NADZWYCZAJNE

W Polsce 3 typy:

1) stan wojenny

2) stan wyjątkowy

3) stan klęski żywiołowej

Po za tym:

1) czas wojny

2) stan wojny

Nie są one stanami wyjątkowymi.

1. Stan i czas wojny

Stan wojny - stan faktyczny stosunku pomiędzy państwami pozostającymi w konflikcie zbrojnym.

• Żeby móc wyegzekwować w praktyce deklaratoryjną uchwałę wojenną Sejmu (jeżeli jest w stanie podjąć taką decyzję, jeżeli nie może to o stanie wojny postanawia prezydent RP) wykonuje się to w drodze ogłoszenia stanu wojennego.

• Stan wojenny dopiero oznacza, że podejmuje się konkretne działania wykonawcze w następstwie deklaracji o wejściu w stan wojny z innym państwem.

Deklaratoryjna uchwała - uchwała deklarująca zaistnienie przesłanek określonych konstytucyjnie i wejście formalne w stan konfliktu zbrojnego pomiędzy Polską a innym krajem pod warunkami, jakie określa konstytucja. Nie może być to wojna zaczepna, agresywna czy ofensywna.

• Udział Polski w realizacji zobowiązań może polegać na tym, że Polska wystawia np. szpitale wojskowe albo kontyngent żołnierzy o określonej specjalności np. saperów albo oddziały inżynieryjne.

Czas wojny - czas trwania efektywnych działań wojennych (autentycznego toczenia się walk). Są sytuację, że czas wojny ustaje, a stan wojny trwa.

• Po II w.ś. stan wojny w relacjach pomiędzy Polską a Niemcami zakończył się dopiero na mocy jednostronnej uchwały Rady Państwa PRL podjętej 18 V 1955r.

2. Sześć ogólnych zasad, które w jednolitym stopniu odnoszą się do wszystkich 3 stanów nadzwyczajnych

Muszą być w identycznym stopniu uwzględniane przy wcielaniu w życie poszczególnych stanów.

1) Zasada wyjątkowości. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko w sytuacji szczególnego zagrożenia i jeżeli zwykle środki konstytucyjne okażą się niewystarczające. Jeśli by było możliwe opanowanie szczególnego zagrożenia przy pomocy tzw. zwykłych środków konstytucyjnych to nie ma podstaw do wprowadzenia któregokolwiek ze stanów nadzwyczajnych

2) Zasada legalności. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy. W drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.

• Ustawodawca wprowadza tutaj trzeci rodzaj rozporządzenia, które wprowadza stan nadzwyczajny (inne: wykonawcze do ustaw, z mocą ustawy i rozporządzenie z upoważnienia konstytucji inne niż z art. 92).

• Treść stanu nadzwyczajnego musi być określona ustawowo w szczególności zasady działania organów władzy publicznej i zakres w jakim dopuszczalne jest ograniczanie sfery praw i wolności człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych.

3) Zasada proporcjonalności. Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu wyjątkowego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia. Działania muszą być współmierne do stopnia rzeczywistego zagrożenia. Podlega to ocenie i w przypadku podjęcia niewspółmiernych działań musi pojawić się konsternacja, że takie działania są sprzeczne z konstytucją.

4) Zasada celowości. Celem jest dążenie do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

5) Zasada ochrony podstaw systemu prawnego. W czasie trwania stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta RP, ustawa o stanach nadzwyczajnych.

• Zasada ta oznacza, że nie można zmieniać ani uchwalać na nowo aktów zawierających szczególnie istotne materie.

6) Zasada ochrony organów przedstawicielskich. W czasie trwania stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie morze być:

• skrócona kadencja Sejmu

• przeprowadzone referendum ogólnokrajowe

• przeprowadzone wybory do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, oraz wybór prezydenta RP

• kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu

Nie oznacza to, że wybory w ogóle nie są możliwe, ale konstytucja ogranicza możliwość przeprowadzenia wyborów wyłącznie do organów samorządu terytorialnego tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.

• Ustrojodawca przewidział możliwość uchwalenia ustawy, która określi podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych, które wynikają z ograniczenia w czasie stanu wyjątkowego praw i wolności.

• Uchwalenie takiej ustawy nie jest bezwzględnym obowiązkiem ustawodawcy. Może a nawet powinien ale nie musi, jest to polityczny i moralny obowiązek ustawodawcy.

• Art. 233 wprowadza derogowalne i niederogowalne prawa i wolności człowieka i obywatela.

---