1. Co to jest gospodarka rynkowa?
Jakie są warunki rynku wolnokonkurencyjnego?

Gospodarka rynkowa, system gospodarczy, w którym alokacja zasobów czynników wytwórczych (pracy, ziemi i kapitału) pomiędzy alternatywne możliwości ich wykorzystania (dziedziny wytwarzania, konkretne produkty), a także podział wytworzonych produktów pomiędzy poszczególne jednostki dokonuje się głównie za pośrednictwem rynku, przy niewielkim wpływie państwa.

W gospodarce rynkowej decyzje dotyczące tego, co i w jakich ilościach będzie produkowane, w jaki sposób, tzn. przy użyciu jakich metod technicznych, oraz dla kogo (tak zwane kardynalne pytania ekonomii), podejmowane są przez suwerenne podmioty gospodarcze, kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania.

Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące z rynku: m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, walut oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do ich kształtowania się w przyszłości.

Decyzje te mogą być w pewnym stopniu modyfikowane przez państwo w związku z ustalaniem przez nie np. stóp podatkowych, nakładaniem (lub zmianą) ceł, ustalaniem minimalnych lub maksymalnych cen, minimalnych płac, ograniczaniem wahań kursów walutowych, kształtowaniem systemu ubezpieczeń, zakresu opieki socjalnej itp.

Skrajną postacią gospodarki rynkowej byłaby gospodarka wolnorynkowa, pozbawiona całkowicie wpływu państwa - taka jednak współcześnie nie istnieje. Podstawą gospodarki rynkowej jest prywatna własność czynników wytwórczych.

2. Spółka Akcyjna i zasady jej funkcjonowania

We współczesnej, rozwiniętej gospodarce rynkowej spółki akcyjne (korporacje) odgrywają dominującą rolę. Warunkiem powstanie spółki akcyjnej jest posiadanie określonego statusem kapitału założycielskiego, umożliwiającego wypuszczenie określonej liczby akcji o określonych statusowo wartościach nominalnych.
Sprzedaż tych akcji na rynku kapitałowym prowadzi do znacznego powiększenia sumy kapitału założycielskiego, co stwarza możliwości prowadzenia działalności inwestycyjnej i eksploatacyjnej na znacznie większa skalę w porównaniu z możliwościami kapitału indywidualnego.

Akcje nabywają akcjonariusze, którzy tym samym uzyskują prawo do udziału w walnych zgromadzeniach, wybierania władz spółki, decydowania o podziale zysku oraz uczestnictwa w zyskach spółki w postaci dywidendy. Prawo głosu kształtuje się proporcjonalnie do posiadanych akcji.

W spółce akcyjnej występują dwie kategorie akcji: uprzywilejowane i zwykłe.
Akcje uprzywilejowane są pakietem praw własności do kapitału korporacji, które uprawniają posiadacza do stałego udziału w zyskach w postaci stałej dywidendy wypłacanej niezależnie od sytuacji finansowej spółki. Akcje uprzywilejowane należą zazwyczaj do założycieli spółki akcyjnej.

Akcje zwykłe uprawniają posiadacza do udziału w zyskach, jakie pozostają po uregulowaniu wszystkich innych zobowiązań spółki (m.in. podatków, dywident od akcji uprzywilejowanych).

Spółka akcyjna jest spółką kapitałową, oznacza to, iż akcjonariusze odpowiadają za zobowiązania firmy do wysokości swoich akcji, a nie całym swoim majątkiem (jak w przypadku firmy o własności jednoosobowej).

W spółkach akcyjnych następuje oddzielenie zarządzania od własności. Akcjonariusze z reguły nie zarządzają przedsiębiorstwem, lecz zatrudniają menadżerów. Akcjonariusze na walnych zgromadzeniach wybierają spośród siebie radę nadzorczą, która powołuje i kontroluje działalność zarządu odpowiedzialnego za operatywne kierowanie spółką.

Zyski korporacji są opodatkowane dwukrotnie: raz jako dochód korporacji, a drugi raz po wypłacaniu jego części akcjonariuszom w formie dywidendy, która staje się indywidualnym dochodem podlegającym opodatkowaniu.

Rozwój spółek akcyjnych spowodował powstanie holdingów, celem których jest „trzymanie” akcji innych przedsiębiorstw w celu uzyskania kontroli nad podległymi przedsiębiorstwami.

3. Podaż i popyt. Podaj definicję i omów czynniki od których zależą.
Opisz mechanizm funkcjonowania prawa popytu i podaży.

Popyt to takie zapotrzebowanie na dane dobro, za które nabywca gotowy jest zapłacić ustaloną na rynku cenę, dysponując do tego celu odpowiednią sumą dochodu pieniężnego.

Popyt nie jest więc tylko funkcją ceny danego dobra, ale również funkcją wysokości dochodu jakim nabywca rozporządza. Do zaspokojenia tej samej lub zbliżonej potrzeby mogą służyć różne dobra względem siebie substytucyjne, tj. mogące się wzajemnie zastępować. Wiele dóbr ma również charakter komplementarny, czyli wzajemnie się uzupełniający, np. rosnący popyt na samochody spowoduje wzrost popytu na benzynę, opony etc.

Nabywca dokonuje więc wyboru spośród wielu dóbr na rynku. Przykłady te świadczą o tym, iż popyt na dany towar jest funkcją wielu zmiennych:

• wysokości realnych dochodów

• poziomu ceny danego dobra

• poziomu cen dóbr substytucyjnych i komplementarnych

• oczekiwań zmian cen i dochodów

• indywidualnych preferencji konsumenta

• liczby konsumentów

Funkcjonalną zależność między wysokością popytu na dany towar a poziomem ceny rynkowej ekonomiści nazwali prawem popytu.
Ustalono, iż w przeważającej liczbie przypadków popyt zmienia się w przeciwnym kierunku w stosunku do zmiany ceny. Prawo to obowiązuje tylko przy założeniu, że pozostałe czynniki nie ulegają zmianie.

Gdy cena towaru spada np. z C2 do C3 wówczas ludzie więcej kupują i łączny popyt na dany towar rośnie z q2 do q3. Gdy cena towaru rośnie np. z C2 do C1, wówczas popyt na dany towar spadnie z q2 do q3, ponieważ pewna część konsumentów ograniczy swoje spożycie lub zrezygnuje całkowicie z jego zakupu i będzie starała się zaspokoić swoją potrzebę tańszym substytutem.

Podaż to zaoferowanie dobra przez producenta lub sprzedawcę na rynku.

Istnieje funkcjonalny związek między poziomem ceny a wielkością podaży określonego dobra. W przeciwieństwie do prawa popytu, prawo podaży zwraca uwagę na dodatnią zależność między zmianą ceny a zmianą wielkości podaży. Inaczej bowiem na zmianę ceny reaguje konsument a inaczej producent. Ten pierwszy zainteresowany jest jak najniższą ceną nabywanych towarów i gdy cena spada kupuje więcej, gdy zaś rośnie, ogranicza swoje zakupy. Producent jest oczywiście zainteresowany tym, aby cena wytwarzanych przez niego wyrobów była jak najwyższa. Gdy cena spada przy innych warunkach niezmienionych, produkcja staje się mniej opłacalna i wówczas producent stara się ograniczyć rozmiary produkcji i podaży na rynek. Odwrotnie - gdy cena rośnie, wówczas produkcja staje się bardziej opłacalna i to zachęca wytwórcę do zwiększenia produkcji i podaży na rynek.

Zależność tą ilustruje wykres:

Krzywa podaży S, podobnie jak krzywa popytu P, może mieć różne nachylenie, które jest mierzone stosunkiem zmiany ceny ∆ C do zmiany podaży towaru ∆ q.

O ile nachylenie krzywej popytu jest z reguły ujemne, o tyle nachylenie krzywej podaży jest dodatnie, gdyż rozmiary podaży zmieniają się w tym samym kierunku co ceny, ale niekoniecznie w tym samym stopniu.

Posuwanie się wzdłuż krzywej podaży S1 w górę lub w dół może wynikać tylko ze zmiany poziomu ceny przy nie zmienionych warunkach produkcji i zbytu. Przejście na wyżej lub niżej położoną krzywą następuje pod wpływem wszystkich innych czynników oddziałujących na przy dotychczasowym poziomie ceny.

4. Co to jest cenowa elastyczność popytu i podaży. Podaj wzory.

Cenowa elastyczność popytu jest mierzona stosunkiem względnej zmiany popytu do względnej zmiany ceny.

Współczynniki cenowej elastyczności popytu oblicza się na podstawie formuły:

ep =	-	ΔP	:	ΔC
					P		C

gdzie:

ep - współczynnik cenowej elastyczności popytu

ΔP - przyrost (lub spadek) popytu na skutek zmiany ceny

P - dotychczasowy popyt na towar q przy cenie C

ΔC - przyrost (lub obniżenie) ceny towaru q

C - dotychczasowa cena towaru q

W analizie ekonomicznej wyróżnia się trzy podstawowe kategorie cenowej elastyczności popytu:

ep > 1 - elastyczność wysoka (popyt elastyczny)

ep = 1 - elastyczność jednostkowa (popyt zmienia się odwrotnie
proporcjonalnie do zmiany ceny)

ep < 1 elastyczność niska (popyt nieelastyczny)

Krzywe popytu różnią się od siebie względnymi elastycznościami:

W przypadku, gdy popyt jest sztywny (jakakolwiek zmiana ceny nie wywołuje zmiany popytu) wówczas cenowa elastyczność popytu równa się zero. Oznacza to, iż konsument nie reaguje na zmianę ceny. Może to dotyczyć towarów absolutnie niezbędnych i nie dających się zastąpić jakimkolwiek innym towarem, np. sól.

Z przypadkiem popytu doskonale elastycznego możemy spotkać się jedynie przy założeniu doskonałej konkurencji tzn. braku jakichkolwiek przeszkód w natychmiastowej reakcji konsumenta na zmianę ceny. Przy istniejącym poziomie ceny producent może sprzedać całą swoją produkcję.

W szczególnych przypadkach cenowa elastyczność popytu może równać się jedności (jednostkowa elastyczność popytu). Funkcjonalna zależność między ceną a popytem przybiera wówczas kształt hiperboli.

Elastyczność podaży mierzy się stosunkiem procentowej zmiany wielkości podaży ΔS do procentowej zmiany ceny ΔC
S C

Można to wyrazić wzorem:

es =	-	ΔS	:	ΔC
					S		C

gdzie:

es - współczynnik cenowej elastyczności popytu

ΔS - przyrost (lub spadek) popytu na skutek zmiany ceny

S - dotychczasowy popyt na towar q przy cenie C

ΔC - przyrost (lub obniżenie) ceny towaru q

C - dotychczasowa cena towaru q

Elastyczność podaży może przybierać różne wartości - z reguły są to wartości dodatnie, gdyż podaż dóbr zmienia się na ogół w tym samym kierunku co cena, chociaż nie zawsze w tym samym stopniu.

Dwoma skrajnymi przypadkami elastyczności podaży to pionowa i pozioma krzywa podaży.

Pionowa krzywa podaży ma elastyczność zerową, gdyż wzrost lub spadek ceny nie wywołuje żadnych zmian w podaży produkcji. Podaż jest sztywna.

Pozioma krzywa podaży ma elastyczność równą nieskończoności, gdyż przy tej samej cenie można liczyć na nieskończenie duże przyrosty podaży, jeśli tylko producenci znajdą zbyt na wytworzoną produkcję.

5. W jakich sytuacjach państwo ustala ceny maksymalne i minimalne.
Jakie są ich konsekwencje?

Zdarzają się dobra, które są wytwarzane w ograniczonych ilościach w stosunku do popytu i nawet w dłuższym okresie nie ma możliwości znacznego zwiększania ich podaży. Dobra te spełniają jednak istotną rolę w życiu pewnej kategorii konsumentów, np. mieszkania komunalne. Wówczas interes publiczny wymaga, aby na mieszkania komunalne ustalona została cena maksymalna.

Cena równowagi w punkcie E oznaczałaby, że mieszkania komunalne byłyby dostępne dla znacznie mniejszej liczby rodzin o niższych dochodach. Popyt byłby wówczas mniejszy i dzięki wysokiej cenie równowagi rynkowej można byłoby go zrównoważyć z ograniczoną podażą tych mieszkań.

Interes społeczny wymaga jednak ustalenia ceny maksymalnej na poziomie Cmax, a więc znacznie niższej od ceny równowagi. Przy cenie maksymalnej Cmax występuje jednak nadwyżka popytu na mieszkania komunalne w punkcie B nad ich podażą w punkcie A.

Cenie maksymalnej regulowanej przez państwo towarzyszy zjawisko niedoboru podaży w stosunku do popytu.
O dostępie do mieszkania decyduje wówczas nie cena rynkowa, lecz kryteria pozarynkowe oparte na stopniu pilności podstawowej potrzeby społecznej. Wprowadza się wówczas określone kryteria racjonowania dobra rzadkiego.

Podobnie w szczególnie uzasadnionych przypadkach może być stosowana cena minimalna.

Podczas gdy cena maksymalna leży poniżej punktu równowagi wyznaczonego przez mechanizm wolnej konkurencji, to cena minimalna leży powyżej punktu równowagi rynkowej.

Ceny minimalne w niektórych krajach ustalane są przez państwo np. dla mleka lub przetworów mlecznych, w celu zapewnienia rolnikom opłacalności produkcji.

Gdyby ceny tych produktów kształtował rynek, wówczas zgodnie z prawem popytu i podaży cena równowagi Cr ustaliłaby się na znacznie niższym poziomie. Przy cenie minimalnej, jak wynika z wykresu, wystąpiłaby nadwyżka podaży produktów nad ich popytem, której nie można byłoby sprzedać na normalnym rynku. Wówczas tę nadwyżkę produktów rolnych musi kupić państwo i pokryć koszty ich magazynowania lub przeznaczyć na cele charytatywne, bądź też starać się je wyeksportować za granicę.

6. Elastyczność dochodowa popytu

Istotnym elementem wpływającym na poziom oraz strukturę popytu konsumpcyjnego jest wielkość dochodu, jakim rozporządza nabywca. Reakcję popytu na zmianę dochodu mierzy się dochodową elastycznością popytu.

Dochodowa elastyczność popytu jest stosunkową zmienną popytu na dane dobro podzieloną przez stosunkową zmianę dochodu.

Wyraża się to wzorem:

ed =		ΔP	:	Δd
					P		d

gdzie:

ed - współczynnik dochodowej elastyczności popytu

ΔP - przyrost (lub spadek) popytu

P - dotychczasowy popyt przy dochodzie d

Δd - przyrost (lub spadek) dochodu

d - dotychczasowy dochód konsumenta

7. Scharakteryzuj prawo Engla

Statystyk niemiecki, Ernest Engel pierwszy przeprowadził badania budżetów rodzin robotniczych, które wykazały, że w miarę wzrostu przeciętnego dochodu na jednego członka rodziny nie tylko rośnie ogólny popyt, ale zmienia się również jego struktura. Zmiany te idą w kierunku zmniejszania procentowego udziału wydatków na żywność oraz inne dobra niższego rzędu i zwiększenia udziału wydatków na dobra wyższego rzędu (dobra konsumpcyjne trwałego użytkowania).

Tę ogólną prawidłowość zmian w strukturze popytu konsumpcyjnego pod wpływem wzrostu dochodu ludności nazywa się prawem Engla.

Przeciętny wskaźnik wzrostu kosztów utrzymania jest średnią ważoną wskaźników wzrostu cen w poszczególnych grupach wydatków , w której funkcje wag spełniają udziały wydatków w ogólnej sumie wydatków gospodarstw domowych.

W celu obliczenia wskaźnika zmiany przeciętnego poziomu płacy realnej niezbędne jest ustalenie nie tylko wskaźnika wzrostu kosztów utrzymania, ale także wskaźnika wzrostu przeciętnego poziomu płacy nominalnej w kraju przy podstawie 100 w punkcie wyjściowym.

Przy założeniu, że wskaźnik wzrostu płac nominalnych wynosi np. 115,5,
a wskaźnik wzrostu kosztów utrzymania wynosi 110,9, wskaźnik zmian płacy realnej wyniesie:
(115,5 * 100) : 110,9 = 104,1

Mimo, że przeciętne płace wzrosły o 15,5%, to przeciętne płace realne wzrosły tylko o 4,1%. Gdyby założyć, że wskaźnik wzrostu płac nominalnych wynosił tylko 106,5, wówczas przy obliczonym wskaźniku wzrostu kosztów utrzymania, płace realne spadłyby do poziomu:

(106,5 * 100) : 110,9 = 96

Ponieważ poziom płacy realnej z roku poprzedniego przyjmuje za 100, wówczas:

100 - 96 = 4

Oznacza to, że płaca realna w tym przypadku spadła o 4 punkty procentowe.

Płaca nominalna, to wynagrodzenie, jakie otrzymuje pracownik do ręki, zaś płaca realna decyduje o tym, co można przeciętnie kupić za nią na rynku.

ZADANIE

8. Podana jest funkcja popytu względem ceny w postaci tabeli. Sporządź
wykres. Oblicz współczynniki elastyczności cenowej popytu przy podanych
cenach. Oblicz utarg całkowity osiągany przy poszczególnych cenach.

W przeważającej liczbie przypadków popyt zmienia się w przeciwnym kierunku w stosunku do zmiany ceny:

Współczynniki cenowej elastyczności popytu oblicza się na podstawie formuły:

ep =	-	ΔP	:	ΔC
					P		C

gdzie:

ep - współczynnik cenowej elastyczności popytu

ΔP - przyrost (lub spadek) popytu na skutek zmiany ceny

P - dotychczasowy popyt na towar q przy cenie C

ΔC - przyrost (lub obniżenie) ceny towaru q

C - dotychczasowa cena towaru q

Utarg całkowity:

Uc = C * P

PRZYKŁAD

Cena 1 biletu Wielkość zapotrzebowania na bilety

C P

500 200

400 300

300 400

a. Sporządź wykres

Dane:
C1=500 P1=200

C2=450 P2=300

C3=400 P3=400

b. Oblicz współczynniki cenowej elastyczności popytu przy podanych cenach.

Dla C1:

C=500

ΔC=50 (C1-C2)

P=200

ΔP=-100 (P1-P2)

ep =	-	-100	:	50
					200		500

=5

C2 i C3 na takiej samej zasadzie.

c. Oblicz utarg całkowity osiągany przy tych cenach.

Dla C1:

Uc= C1*P1
Uc= 100 000

ZADANIE

9. Dysponując danymi: cena dobra X, wielkość jego popytu na to dobro,
zmiana ceny, współczynnik elastyczności popytu; oblicz:

a. zmianę popytu,
b. zmianę utargu całkowitego.

Dane:

C - dotychczasowa cena towaru

P - dotychczasowy popyt na towar przy cenie C

ΔC - przyrost (lub obniżenie) ceny towaru

ep - współczynnik cenowej elastyczności popytu

Obliczyć:

ΔP - przyrost (lub spadek) popytu na skutek zmiany ceny

Uc - utarg całkowity

ep =	-	ΔP	:	ΔC
					P		C

Przykład

C=100

P=200

ΔC=50

ep=2

2 =		ΔP	:	50
					200		100
		ΔP =			1
					50

Zmiana utargu całkowitego:

ΔUc= ΔC* ΔP=1

ZADANIE

10. Określone są funkcje popytu i podaży w formie równań algebraicznych:.......
Oblicz:
a. Cenę równowagi
b. Ilość towaru na rynku

PRZYKŁAD

a. Cena równowagi

Założenie:

Popyt Qp = Podaży Qs

Qp= 280 - C

Qs= 7C -320

280 - C = 7C - 320

-C - 7C = -280 - 320

8C = 600

C= 75

b. Ilość towaru na rynku

Qp= 280 - C

Qs= 7C -320

Qp= 280 - 75 = 205

Qs= 7C -320 = 205

Qp=Qs

INTERPRETACJA WYKRESU

11. Posługując się krzywą obojętności konsumenta określ punkt równowagi
konsumenta. Zinterpretuj rysunek.

TEORIA

Współczesna teoria zachowania się konsumenta opiera się na uporządkowanym systemie preferencji konsumowanych dóbr. Preferencje te są ilustrowane za pomocą krzywych obojętności o różnym możliwie nachyleniu i ograniczeniu analizy do dwóch dóbr substytucyjnych.

Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje dwóch dóbr, które są dla konsumenta obojętne. Oznacza to, że każda z tych kombinacji daje konsumentowi takie samo zadowolenie, czyli ten sam poziom całkowitej użyteczności.

Analizujemy miesięczną konsumpcję warzyw oraz mięsa w kilogramach i proporcje spożycia obu dóbr konsumpcyjnych dają konsumentowi takie samo zadowolenie.

Kombinacje konsumpcji warzyw i mięsa w kilogramach:

Kombinacje Spożycie warzyw Spożycie mięsa

A 9 1

B 5 2

C 3 3

D 1 5

Krzywa obojętności konsumenta:

Preferencje klienta można zilustrować za pomocą wielu krzywych obojętności, czyli układ krzywych obojętności tworzy mapę gustów konsumenta. Informują one o tym, czego konsument sobie życzy, aby zmaksymalizować swoje zadowolenie.
O ile krzywa preferencji wyraża pragnienia i upodobania konsumenta, o tyle linia budżetu określa jego realne możliwości.

Załóżmy, że konsument przeznacza na kupno warzyw i mięsa 100 jednostek pieniężnych. Cena kg warzyw = 10 jedn., mięsa = 25 jedn. Za sto jednostek może zatem kupić:

mięso w kg 0 1 2 3 4

Warzywa w kg 10 7,5 5 2,5 0

Na wykresie linia budżetu konsumenta dla obu dóbr przyjmuje nachylenie ujemne:

Punkt styczności krzywej i2 obojętności z linią budżetu AB konsumenta wyznacza punkt równowagi:

Krzywa obojętności i linia budżetu konsumenta na przykładzie dwóch dóbr

Punkt ten wskazuje, iż konsument przy danych dochodach pieniężnych maksymalizuje użyteczność całkowitą płynącą z określonej proporcji spożycia mięsa i warzyw. Punkty leżące na krzywej i1 są mniej preferowane w stosunku do punktów leżących na krzywej i2 gdyż reprezentują łącznie mniejsze spożycie zarówno warzyw jak i mięsa, a więc są poniżej możliwości finansowych konsumenta. Chociaż kombinacje leżące na krzywej i3 są bardziej preferowane przy danych cenach, nie mieszczą się jednak w budżecie konsumenta.

W podanym przykładzie najbardziej korzystne zakupy to: 5 kg warzyw i 2 kg mięsa.

Punkt styczności linii budżetu z krzywą obojętności stanowi optymalne połączenie pragnień i możliwości konsumenta.

TEORIA + WYKRES

12. Czym różni się krańcowa produkcyjność pracy od jej produkcyjności przeciętnej? Spróbuj zilustrować zależności między tymi kategoriami za pomocą rysunku.

Przeciętna produkcyjność jest mierzona wielkością produkcji na jednego zatrudnionego, czyli Q/L zaś krańcowa produkcyjność jest mie­rzona przyrostem produkcji w stosunku do przyrostu zatrudnionych, czyli ΔQ/ΔC.

Do punktu b, wyznaczonego styczną wyprowadzoną z początku układu osi współrzędnych, przeciętna produkcyjność pracy rośnie, ale w tempie coraz wolniejszym i w punkcie b osiąga swój najwyższy poziom. Od punktu b do punktu c produkcyjność przeciętna spada, gdyż produkcja rośnie wolniej niż za­trudnienie. W punkcie c' produkcyjność pracy osiąga swój przeciętny poziom w warunkach pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych przedsiębiorstwa i dalej mogłaby spadać, gdyby przedsiębiorca nadal zwiększał zatrudnienie. By­łoby to jednak postępowanie nieracjonalne.

Krańcowa produkcyjność pracy rośnie tylko do punktu a, kiedy pro­dukcja rośnie więcej niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu zatrudnienia. W punkcie przegięcia krzywej produktu całkowitego produkcyjność krańcowa osiąga swój najwyższy poziom w przedsiębiorstwie. Odtąd produkcja całkowi­ta rośnie mniej niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu zatrudnienia i produk­cyjność krańcowa systematycznie spada aż do wartości zerowej w punkcie, w któ­rym nie występuje już przyrost produkcji. Dalsze zwiększanie zatrudnienia mogło­by spowodować ujemną produkcyjność krańcową.

13. Wyjaśnij i zinterpretuj graficznie pojęcie izokwanty.

Załóżmy że w fabryce obuwia pragnie się wytwarzać 1000 par butów dziennie. Tę ilość butów można jednak wytworzyć przy bardzo różnej liczbie zatrudnionych pracowników i różnej liczbie maszyn. Obszar możliwych kom­binacji obu tych czynników produkcji jest przedstawiany w teoretycznej anali­zie w postaci izokwanty, zwanej inaczej krzywą jednakowego produktu:

Podane punkty: a, b, c i d, oznaczają, że owe 1000 par butów dziennie można wytworzyć, angażując w proces produkcyjny: 60 maszyn i 10 pracowników (punkt a), 30 maszyn i 20 pracowników (punkt b), 20 maszyn i 30 pra­cowników (punkt c) lub 10 maszyn i 60 pracowników (punkt d).

Ruch wzdłuż izokwanty oznacza przyrost jednego i spadek drugiego czyn­nika produkcji przy zachowaniu takiej samej wielkości produkcji.

15. Wyjaśnij gdzie znajduje się optymalna kombinacja czynników produkcji przy danej linii jednakowego nakładu.

Załóżmy, że przeciętna płaca pracownika wynosi 1200 jednostek pienięż­nych, zaś przeciętna cena maszyn obuwniczych wynosi 1600 jednostek. Ogól­ny zasób środków finansowych, jakimi dysponuje przedsiębiorstwo, wynosi 96 000 jednostek. Przy nie zmienionej relacji cen czynników wytwórczych przedsiębiorca mógłby nabyć i zastosować za owe 96 000 jednostek pienięż­nych następujące kombinacje czynników kapitału i pracy:

liczba maszyn 60 50 40 30 20 10 0

liczba pracowników O 13,3 26,6 40 53,3 66,6 80.

Te kombinacje tworzą linię jednakowego nakładu (lub kosztu). Wszyst­kie bowiem punkty na tej linii reprezentują możliwe kombinacje nakładów kapitału i pracy, które mogą być nabyte za łączną sumę 96 000 jednostek pie­niężnych.

Zestawiając obliczoną z podanego przykładu linię jednakowego nakładu z trzema izokwantami reprezentującymi różne ilości wytwarzania tej samej pro­dukcji:

Q1 = 1000, Q2 = 1500 i Q3 = 2000 par butów dziennie, można wyzna­czyć najbardziej efektywny zestaw czynników produkcji na podstawie następu­jącego wykresu:

Krzywa jednakowego produktu (izokwanta) pokazuje, jakie kombinacje metod wytwarzania są niezbędne, aby wytworzyć tę samą wielkość produkcji. Krzywa jednakowego nakładu ilustruje, jakie kombinacje metod wytwarzania są możliwe do zastosowania po uwzględnieniu relacji cen obu czynników wy­twórczych oraz wysokości zasobu środków finansowych, jakim dysponuje pro­ducent.

Nałóżmy krzywe jednakowego nakładu na „mapę" izokwant. Punktem opti­mum jest ten, który znajduje się na najwyżej usytuowanej izokwancie. Jest to punkt styczności krzywej jednakowego nakładu i izokwanty. Punkt ten jest ozna­czony na rysunku symbolem e. Występuje wówczas optymalna, tzn. najlepsza z możliwych kombinacji czynników wytwórczych.

16. Podaj i zinterpretuj funkcję Cobb Douglasa.

W 1927 roku ekonomista Douglas i matematyk Cobb sformułowali długookresową funkcję produkcji:

1)

Yt - dochód narodowy w czasie t=1,2,3...n lat

Ft - wartość majątku trwałego (kapitału) w gospodarce narodowej w czasie t

Lt - liczba zatrudnionych pracowników przy wytwarzaniu dochodowego w czasie t

a,٤ - stałe parametry funkcji

Szczególną właściwością tej funkcji jest to, że jej wykładniki potęgowe sumują się do jedności, czyli ٤ + (1 - ٤) = 1. Oznacza to, iż funkcja opiera się na założeniu stałych korzyści ze skali produkcji.

Najistotniejszą rzeczą jest zrozumienie treści ekonomicznej parametru ٤, skoro 1 - ٤ jest dopełnieniem jedności. Ta postać funkcji produkcji zachowuje sens ekonomiczny jedynie wówczas, gdy spełniony jest warunek: 0 < ٤ < 1. Gdy ٤ = 1, wówczas cała funkcja traci swój wieloczynnikowy charakter, gdyż sprowadza się do postaci: Yt = a · Ft, ponieważ L do potęgi zerowej równa się jedności.

Przy takiej uproszczonej postaci wielkość a równa się Yt/Ft. Tę relację nazywa się przeciętną produktywnością majątku trwałego zmieniającą się w czasie t. Odwrotność tej relacji nazywana jest przeciętną kapitałochłonnością produkcji.
Jeżeli założymy, że ٤ = 0, wówczas funkcja przekształca się w postać: Yt = a · Lt, stąd a= Yt/Lt=Pl. Tę relację nazywa się przeciętną produkcyjnością pracy Pl mierzoną dochodem narodowym na jednego zatrudnionego.

Dzieląc funkcję 1) przez L, otrzymamy: Y/L = a · F · L / L, stąd PL =a · (F/L)

Relację F/L oznaczamy literą U i nazywamy przeciętnym uzbrojeniem jednego stanowiska pracy. Wówczas po obliczeniu różniczki ostatniego równania uzyskujemy: dPL= a ·٤U dU. Dzieląc dalej tą różniczkę przez równanie PL =a · (F/L)

uzyskujemy: dPL/PL = ٤ · dU/U, stąd ٤ = dPL/PL : dU/U. Uzyskujemy w ten sposób odpowiedź, iż parametr ٤ jest współczynnikiem elastyczności tempa wzrostu produkcyjności pracy do tempa wzrostu technicznego uzbrojenia pracy.

Jeśli ٤ jest dodatnie i mniejsze od jedności, oznacz to, że stopa wzrostu technicznego uzbrojenia pracy przewyższa stopę wzrostu wydajności pracy. Taka wartość współczynnika ٤ oznacza, że dochód narodowy Y reaguje wolniejszym wzrostem na wzrost majątku trwałego F. Jeśli F rośnie o 1%, to dochód narodowy wzrośnie o ٤ · Y, zaś z tytułu wzrostu L o 1% dochód narodowy wzrośnie o (1-٤) · Y

INTERPRETACJA WYKRESU

17. Wyjaśnij na rysunku gdzie znajduje się granica opłacalnego zatrudnienia w przedsiębiorstwie. Zdefiniuj zastosowanie pojęcia.

Stan zatrudnienia zależy od popytu na pracę. Punkt widzenia pracodawcy zgłaszającego popyt na pracę wynika w przeciętnym modelu ze swoistego rachunku marginalnego. Pracodawca porównuje płacę z efektem pracy mierzonym krańcowym produktem pracy.

PRZYKŁAD

Pojęcie krańcowej produkcyjności pracy przedstawić można na przykładzie, opierającym się na założeniu, iż zasób kapitału (liczba maszyn i urządzeń określająca zdolności produkcyjne przedsiębiorstwa) jest stały i nie zmienia się w czasie, zmiennym czynnikiem jest ludzka praca.

Krańcowa produkcyjność pracy jako podstawa płacy realnej pracownika:

Liczba pracowników	Suma wytworzonych produktów	Przyrost produktów	Cena jednostkowa produktu	Krańcowa produkcyjność pracy
0	1	2	2	2 * 3
1	10	10	1000	10 000
2	24	14	1000	14 000
3	36	12	1000	12 000
4	42	6	1000	6 000
5	46	4	1000	4 000

Przy założeniu, że płaca realna pracownika wynosi 6000 jednostek pienięż­nych, pracodawcy opłaci się zatrudnić tylko czterech pracowników, gdyż przy trzecim pracowniku produkcyjność krańcowa jest większa od płacy realnej, co zapewnia nadwyżkę (zysk) przedsiębiorcy, zaś przy piątym pracowniku produk­cyjność krańcowa jest już mniejsza od płacy realnej, co oznaczałoby stratę dla przedsiębiorcy. Granicę opłacalności racjonalnego zatrudnienia wyznacza zatem równość płacy realnej z produkcyjnością krańcową. Warunek ten spełnia w przykładzie czwarty pracownik.

Powyższy przykład liczbowy jest oparty na założeniu stałej ceny. Jeśli ce­na produktu wzrośnie, np. z 1000 do 1500, wówczas wzrośnie także produkcyj­ność pracy mierzona w cenie rynkowej. Produkcyjność piątego pracownika wyniesie wówczas nie 4000, lecz 6000 jednostek pieniężnych. Dodatkowe za­trudnienie tego pracownika, jeśli płaca jego nie wzrośnie, stanie się dla przed­siębiorcy opłacalne. Jeśli płaca także wzrośnie o 50% i wyniesie 9000 jedno­stek pieniężnych, wówczas granica zatrudnienia utrzyma się na czwartym pra­cowniku. Ten sam problem można zilustrować następującym wykresem:

W warunkach doskonałej konkurencji przedsiębiorca zatrudni wszystkich pracowników, których produkcyjność krańcowa pracy jest wyższa od poziomu płacy realnej. Granicą opłacalności zatrudnienia jest zrównanie produkcyjności pracy z płacą realną, które w tym przypadku następuje przy zatrud­nionym dziesiątym pracowniku. Oznacza to, że pozostali pracownicy nie zosta­ną zatrudnieni, gdyż ich produkcyjność kształtuje się poniżej poziomu płacy re­alnej. Zatrudniając tych pracowników przedsiębiorca poniósłby stratę.

18. Scharakteryzuj równowagę na rynku pracy.

Równowaga rynku pracy oznacza stan, w którym pracownicy są skłonni wykonać pracę przy takiej płacy realnej, jaką pracodawcy są skłonni zaoferować. Płaca realna będzie się utrzymywała na po­ziomie równowagi w punkcie E tak długo, jak długo nie zmieni się położenie krzywej podaży pracy i popytu na pracę:

Przy niskiej płacy W3 podaż pracy wynosi zaledwie L2, zaś przy wyso­kiej płacy W2 podaż pracy wzrasta do L3. Zatem przy poziomie płacy W2 występuje nadwyżka podaży pracy L3 nad popytem na pracę L2. Na rynku pracy pojawia się wówczas bezrobocie.

Przy poziomie płacy W3 występuje niedobór pracowników, gdyż popyt na pracę L3 znacznie przewyższa podaż pracy L2. Liczba pracowników chętnych do podjęcia pracy jest mała. Gdy zatrudnienie nie znajduje się w punkcie równowagi L1, wówczas zarówno na przedsiębiorców, jak i pracowników oddziałują bodźce do zwiększenia zatrudnienia.

Nadwyżka podaży pracy nad popytem na pracę przy płacy W2 będzie wpły­wała na obniżenie płacy realnej do poziomu W1, zaś niedobór pracowników w stosunku do popytu na pracę będzie podbijał płace do poziomu W1. W pierw­szym przypadku, przy płacy realnej W2 równej produkcyjności krańcowej, przedsiębiorcy zatrudnią tylko L2, zaś pracownicy chcieliby uzyskać pracę w roz­miarach L2. W drugim zaś przypadku, przy płacy realnej W3 równej produkcyj­ności krańcowej, przedsiębiorcy mogliby zatrudnić pracowników w wielko­ści W3, pracownicy jednak byliby gotowi podjąć pracę tylko w rozmiarach L2.

Ten stan nierównowagi w modelu doskonałej konkurencji nie może być trwały i dopóki będzie utrzymywać się jakakolwiek różnica między płacą a war­tością krańcowego produktu pracy, dopóty będą działały mechanizmy korygu­jące. W modelu, w którym zakłada się doskonale elastyczne płace, płaca realna ulega odchyleniu w taki sposób, aby zrównoważyć rynek pracy w punkcie prze­cięcia się krzywych podaży i popytu.

19. Co to są koszty alternatywne oraz koszty ekonomiczne?

Koszt alternatywny to koszt utraconych możliwości.

Wychodzi się tu z założenia, że właściciel lokując swój kapitał w przedsię­biorstwie, traci tym samym możliwość uzyskania odsetek w banku z tytułu de­pozytu długoterminowego. Jednocześnie zajmując się swoim przedsiębior­stwem, rezygnuje z tego wynagrodzenia, jakie mógłby uzyskać, gdyby zatrud­nił się jako pracownik najemny u innego przedsiębiorcy.

Koszt alternatywny obejmuje w tym przypadku utracone procenty od kapitału oraz koszt pracy wła­ściciela lub współwłaściciela firmy.

Można to zanalizować na przykładzie:

Utarg całkowity 1000 Koszt księgowy 700

- Koszt księgowy 700 + Koszt alternatywny kapitału 100

+ Koszt pracy właściciela 150

Zysk księgowy 300

Łącznie koszty ekonomiczne 950

Do kosztów ekonomicznych wlicza się zatem wynagrodzenie kapitału oraz wynagrodzenie pracy właściciela; pozycje te są traktowane jako koszt alterna­tywny (100 + 150 = 250). Gdy przedsiębiorca sprzedaje swoją produkcję według kosztów ekonomicznych, otrzymuje wówczas jedynie zysk normalny, który jest częścią składową kosztów ekonomicznych jako koszt utraconych możliwości.

W podanym przykładzie przedsiębiorca osiąga nie tylko 250 jednostek pieniężnych zysku normalnego, ale także zysk nadzwyczajny (ekonomiczny).

20. Wyjaśnij pojęcie optimum technicznego.

Przedsiębiorca osiąga techniczne optimum produkcji w punkcie, w którym krzywa kosztów krańcowych Kk przecina krzywą przeciętnych kosztów całkowitych Kpc.

Można to określić równaniem:

Kk = Kpc (warunek technicznego optimum produkcji)

W punkcie tym, wytwarzana produkcja Q charakteryzuje się najniższymi przeciętnymi kosztami wytwarzania. Każde zwiększenie lub zmniejszenie rozmiarów produkcji w porównaniu z wielkością Qopt.tech. oznacza zwiększenie kosztów wytwarzania na jednostkę produkcji.

21. Wyjaśnij i zilustruj pojęcie optimum ekonomicznego.

W modelu konkurencji doskonałej cena i utarg przeciętny pokrywają się z utargiem krańcowym. Cena w układzie dwuwymiarowym jest ilustrowana li­nią poziomą. Chociaż wszystkie dobra sprzedawane są po tej samej cenie, to nie wszystkie wytwarzane są przy tych samych kosztach.

Przedsiębiorstwo osiąga maksimum zysku w punkcie przecięcia się krzywej kosztów krańcowych z krzywą utargu krańcowego, oznaczonym symbolem e. Zapisujemy to równaniem:

Kk = Uk

Ten punkt wyznacza optymalne rozmiary produkcji w przedsiębior­stwie, nazywany jest on optimum ekonomicznym:

Produkcja (Q)

Jak wynika z rysunku, zwiększanie rozmiarów produkcji, poza wyznaczone optimum ekonomiczne, przyniosłoby zmniejszenie zysku przed­siębiorstwa, gdyż od tego punktu koszty krańcowe są już większe w stosunku do utargu krańcowego.

Mniejsze rozmiary produkcji oznaczałyby niewykorzystanie wszyst­kich możliwości zwiększenia zysku, bowiem na lewo od punktu, w którym Kk = Uk, koszty krańcowe, mimo że wykazują stale tendencję rosnącą, są niższe od utargu krańcowego.

Zysk na jednostkę produkcji zj jest nadwyżką ceny C nad przeciętny­mi
kosztami całkowitymi Kpc.

Czyli: zj = C - Kpc

Na rysunku jest on zaznaczony odcinkiem pionowym między punktami e oraz g.

Zysk całkowity Zc jest iloczynem zysku jednostkowego zj i ilości wytworzonej produkcji Q, czyli:
Zc = zj · Q

lub: Zc = (C-Kpc) · Q

stąd: Zc = Uc - Kc

Zysk całkowity w przedsiębiorstwie jest dodatnią różnicą między utar­giem całkowitym a kosztami całkowitymi. Jest on nazywany zyskiem nadzwyczajnym. Wynika on z korzystnego kształtowania się ceny (utargu przeciętnego) w stosunku do przeciętnych kosz­tów wytwarzania. Istnienie zysku nadzwyczajnego w warunkach doskonałej konkurencji oznacza, że przedsiębiorstwa znajdują się w korzystnej sytuacji ekonomicznej.

Zysk nadzwyczajny w przedsiębiorstwie występuje wówczas, gdy spełnio­ny jest warunek: Kk = C > Kpc
Oznacza to, że cena musi się kształtować powyżej przeciętnego kosztu wy­twarzania na jednostkę produkcji. Minimalny poziom kosztów jednostkowych wyraża równanie Kk = Kpc w punkcie m.

INTERPRETACJA WYKRESU

22. Wyjaśnij, w którym momencie występuje maksymalizacja zysku w przedsiębiorstwie. Zinterpretuj rysunek.

Maksymalizację zysku rozpatrujemy przy założeniu konku­rencji doskonałej. Model konkurencji doskonałej zakłada istnienie dużej liczby małych przedsiębiorstw, z których żadne z osobna wzięte nie może kształtować ceny. Wszyscy producenci wytwarzają dobra homogeniczne. Producenci mają pełną swobodę wejścia i opuszczenia rynku. Każde przedsiębiorstwo mo­że sprzedać po bieżącej cenie rynkowej to wszystko, co wytwarza, i nie ma po­trzeby oferowania produktów po niższej cenie. Również konsument nie może decydować o cenie. Istnieje pełna przejrzystość rynku, tzn. że wszyscy konsu­menci są doskonale zorientowani co do cen różnych produktów i jest im obo­jętne, u którego producenta dokonają zakupu.

Maksymalizacja zysku zależy nie tylko od wysokości przeciętnych i krańcowych kosztów produkcji, ale także od wysokości ceny rynkowej. Cena rynkowa w modelu konkurencji doskonałej jest dana i nie zmienia się wraz ze zmianą wielkości produkcji w przedsiębiorstwie. A więc zależności między ce­ną a utargiem przeciętnym oraz utargiem krańcowym można wyrazić następują­cymi równaniami:

Uc =	C ∙ Q
Up =	C ∙ Q
		Q
	Uc =	ΔUc	=	C∙ΔQ
		ΔQ			ΔQ
C =	Up	=	Uk

Gdzie:

Uc - utarg całkowity (iloczyn ceny i sprzedanej produkcji)

C - cena

Q - produkcja sprzedana

Up - utarg przeciętny (utarg całkowity podzielony przez ilość sprzedanej produkcji

Uk - utarg krańcowy (przyrost utargu całkowitego podzielony przez przyrost
produkcji sprzedanej)

W modelu konkurencji doskonałej cena i utarg przeciętny pokrywają się z utargiem krańcowym. Cena w układzie dwuwymiarowym jest ilustrowana li­nią poziomą. Chociaż wszystkie dobra sprzedawane są po tej samej cenie, to nie wszystkie wytwarzane są przy tych samych kosztach.

Przedsiębiorstwo osiąga maksimum zysku w punkcie przecięcia się krzywej kosztów krańcowych z krzywą utargu krańcowego, oznaczonym symbolem e. Zapisujemy to równaniem:

Kk = Uk

Ten punkt wyznacza optymalne rozmiary produkcji w przedsiębior­stwie, nazywany jest on optimum ekonomicznym:

Produkcja (Q)

Jak wynika z rysunku, zwiększanie rozmiarów produkcji, poza wyznaczone optimum ekonomiczne, przyniosłoby zmniejszenie zysku przed­siębiorstwa, gdyż od tego punktu koszty krańcowe są już większe w stosunku do utargu krańcowego.

Mniejsze rozmiary produkcji oznaczałyby niewykorzystanie wszyst­kich możliwości zwiększenia zysku, bowiem na lewo od punktu, w którym Kk = Uk, koszty krańcowe, mimo że wykazują stale tendencję rosnącą, są niższe od utargu krańcowego.

Zysk na jednostkę produkcji zj jest nadwyżką ceny C nad przeciętny­mi
kosztami całkowitymi Kpc.

Czyli: zj = C - Kpc

Zysk całkowity Zc jest iloczynem zysku jednostkowego zj i ilości wytworzonej produkcji Q, czyli:
Zc = zj · Q

lub: Zc = (C-Kpc) · Q

stąd: Zc = Uc - Kc

Zysk całkowity w przedsiębiorstwie jest dodatnią różnicą między utar­giem całkowitym a kosztami całkowitymi. Jest on nazywany zyskiem nadzwyczajnym. Wynika on z korzystnego kształtowania się ceny (utargu przeciętnego) w stosunku do przeciętnych kosz­tów wytwarzania. Istnienie zysku nadzwyczajnego w warunkach doskonałej konkurencji oznacza, że przedsiębiorstwa znajdują się w korzystnej sytuacji ekonomicznej.

Zysk nadzwyczajny w przedsiębiorstwie występuje wówczas, gdy spełnio­ny jest warunek: Kk = C > Kpc
Oznacza to, że cena musi się kształtować powyżej przeciętnego kosztu wy­twarzania na jednostkę produkcji. Minimalny poziom kosztów jednostkowych wyraża równanie Kk = Kpc w punkcie m.

23. Wyjaśnij na podstawie rysunku kiedy występuje strata w przedsiębiorstwie. Co może uzasadnić kontynuowanie produkcji przy stratach?

Cena pod wpływem konkurencji na rynku może kształtować się na różnym poziomie w stosunku do kosztów wytwarzania w poszczególnych przedsiębiorstwach. Można to zilustrować na wykresie w podstawo­wych wariantach:

Rozpatrzymy sytuację, gdy: Kk = C2 = Up = Uk < Kpc, natomiast Kk = C2 > Kpz wówczas cena C2 kształtuje się poniżej najniższych przeciętnych kosztów całkowitych, ale powyżej najniższych przeciętnych kosztów zmiennych. Różnica między krzywą Kpc i Kpz wyraża koszty stałe na jednostkę produkcji, tzn.:

Kpc - Kpz = ks

Asymetryczny układ krzywych Kpc i Kpz na wykresie wynika stąd, że w miarę wzrostu produkcji Q koszty stałe na jednostkę produkcji ks maleją. Dlatego krzywa Kpz stopniowo zbliża się do krzywej Kpc ale nigdy obie krzy­we nie mogą się pokryć, gdyż koszty stałe na jednostkę produkcji nie mogą spaść do zera i zawsze będą jakąś wartością dodatnią.

W tym wariancie przy produkcji Q2 przedsiębiorstwo ponosi stratę z tytu­łu niemożności pokrycia w całości kosztów stałych produkcji, co możemy za­pisać w postaci:

(x - y) Q2 = strata

Cena C2 umożliwia jednak pokrycie całości kosztów zmiennych oraz czę­ści kosztów stałych oznaczonych na wykresie symbolami: (y - z) Q2. Strata ta nie musi stanowić wystarczającej podstawy do likwidacji przedsiębiorstwa w krótkim okresie, gdyż część kosztu stałego znajduje pokrycie w cenie C2. Ta sytuacja stanowi dla przedsiębiorstwa sygnał o konieczności podjęcia działań w celu zmniejszenia kosztów stałych.

24. Korzystając z podanej w tabelce funkcji popytu, oblicz dla podanych cen:

wielkość utargu całkowitego, utargi przeciętne, utargi krańcowe.

WZORY

Uc =	C ∙ Q
Up =	C ∙ Q
		Q
	Uc =	ΔUc	=	C∙ΔQ
		ΔQ			ΔQ
C =	Up	=	Uk

Gdzie:

Uc - utarg całkowity (iloczyn ceny i sprzedanej produkcji)

C - cena

Q - produkcja sprzedana

Up - utarg przeciętny (utarg całkowity podzielony przez ilość sprzedanej produkcji

Uk - utarg krańcowy (przyrost utargu całkowitego podzielony przez przyrost
produkcji sprzedanej)

27. Zilustruj graficznie próg rentowności przedsiębiorstwa.

Próg rentowności zaczyna się od punktu, w którym przychody ze sprzedanej produkcji są równe kosztom całkowitym. Poniżej tego punktu przedsiębiorstwo ponosi stratę, zaś powyżej tego punktu produkcja zaczyna się opłacać, gdyż przedsiębiorstwo osiąga zysk. Można to zilustrować następującym wykresem:

Rozmiary sprzedaży OA zapewniają wpływy pokrywające zaledwie koszty stałe. Nie pokrywają natomiast kosztów zmiennych. Dlatego przedsiębiorstwo

będzie ponosiło stratę. W miarę zwiększania sprzedaży produkcji wzrasta nad­wyżka wartości sprzedaży nad kosztami stałymi, ale aż do punktu Pr nie pokry­wa ona rosnącej sumy kosztów zmiennych. Strata na jednostce sprzedanej pro­dukcji jest coraz mniejsza, ale łączna suma strat rośnie aż do punktu Pr.

Poza punktem Pr rosnące wpływy są coraz większe w stosunku do rosnącej sumy kosztów całkowitych. W rezultacie po przekroczeniu sprzedanej produk­cji w rozmiarach OB przedsiębiorstwo osiąga coraz większą sumę zysków.

30. Scharakteryzuj treść i podstawowe zasady sporządzania business planu.

Biznesplan, jest to zestaw dokumentów - analiz i programów zawierający projekcję: krótko-, średnio- i długookresowych celów przedsiębiorstwa, opis jego produktów i usług, ocenę możliwości rozwojowych oraz strategię działania i środki umożliwiające osiągnięcie zamierzonych celów w warunkach istniejącej konkurencji rynkowej, a także występujących zmian o charakterze finansowym, organizacyjnym, kadrowym i technicznym kształtujących funkcjonowanie i rozwój przedsiębiorstwa.

Biznesplan spełnia dwie funkcje: wewnętrzną - stanowi podstawowy materiał planistyczny dla właścicieli i kadry zarządzającej przedsiębiorstwem, oraz zewnętrzną - służy pozyskaniu przez przedsiębiorstwo dodatkowych źródeł finansowych (pożyczki, kredyty, kooperacja, spółki joint-venture). Każdy biznesplan z reguły składa się z kilku części.

W ujęciu ogólnym jego zakres merytoryczny można zawrzeć w trzech grupach tematycznych:

1) charakterystyka i analiza przedsiębiorstwa, tj. jego status prawny i formy własności, potencjał wytwórczy, profil i zakres działalności, stan organizacji i zarządzania, strategia funkcjonowania i rozwoju oraz kondycja ekonomiczno- finansowa;

2) analiza marketingowa, obejmująca m.in. ocenę obecnych rynków, przewidywane zmiany otoczenia gospodarczego, finansowego, prawnego itp., prognozy cenowe, taktykę sprzedaży, politykę serwisową i gwarancyjną, formy promocji i reklamy oraz określenie pozycji rynkowej i konkurencyjności przedsiębiorstwa z punktu widzenia jego mocnych i słabych stron;

3) prezentacja planowanego przedsięwzięcia lub grupy przedsięwzięć, a więc ocena ich wykonalności, wybór środków, program i harmonogram realizacji, analiza efektywności przedsięwzięcia i ocena jego wpływu na wyniki ekonomiczno-finansowe przedsiębiorstwa, strategia wdrożenia planu.

Sporządzenie biznesplanu staje się koniecznością w przypadku zakładania nowego przedsiębiorstwa, fuzji różnych przedsiębiorstw, ich planowanych przekształceń i restrukturyzacji finansowej oraz poszukiwania potencjalnych inwestorów i kredytodawców projektowanych przedsięwzięć rozwojowych.

P

Popyt jako malejąca funkcja ceny

Cena jednostkowa towaru (C)

0

Popyt na dany towar (p)

q3

q2

q1

C3

C2

C1

S2

S3

S1

Wpływ ceny oraz innych czynników na wzrost podaży

Cena (C)

0

Podaż (P)

q3

q2

q1

C1

C2

Podaż (S)

Cena C

es = 0

0

C1

es = 0

Cena (C)

P

Cmax

C1

S

Wyznaczanie ceny

maksymalnej

E

A

Niedobór

B

Popyt (P) i podaż (S)

0

Wyznaczanie ceny

minimalnej

S

Nadwyżka

Cmin

Cr

E

0

Cena (C)

Popyt (P) i podaż (S)

P

Cena
jednostkowa
towaru (C)

Popyt na dany towar (P)

q1 q2 q3

C1

C2

C3

C1

C2

C3

Cena
jednostkowa
towaru (C)

q1 q2 q3

C

200 300 400

P

500

450

400

10
9
8
7
6
5
4
3
2
1

0

Warzywa (kg)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Mięso (kg)

10
9
8
7
6
5
4
3
2
1

0

Warzywa (kg)

1 2 3 4 5 6 7 8

Mięso (kg)

10
9
8
7
6
5
4
3
2
1

0

Warzywa (kg)

Opt

i3

i2

i1

1 2 3 4 5 6 7 8

Mięso (kg)

a

60

50

40

30

20

10

0

b

Liczba maszyn (M)

c

d

Q1=100

10 20 30 40 50 60 70 80

Liczba pracowników (L)

10 20 30 40 50 60 70 80

Liczba maszyn (M)

Liczba pracowników (L)

٤

1-٤

Yt = a · Ft · Lt

٤

1-٤

٤-1

٤

Poziom płacy realnej

Płace realne (W)

Krzywa produkcyjności pracy Ppr

Wo

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Liczba zatrudnionych pracowników (L)

Nadwyżka
pracowników

Krzywa podaży pracy

W2

W1

W3

Płace realne (W)

E

Krzywa popytu na pracę

Niedobór
pracowników

L2 L1 L3

Liczba zatrudnionych pracowników (L)

Cena (C),
koszty
produkcji (K)

Produkcja (Q)

---