2001.11.21 uchwała SN I KZP 14/01 OSNKW 2002/1-2/1
7 sędziów
glosa częściowo krytyczna: Siwek M. Prok.i Pr. 2002/3/110
przegląd orzeczn.: Stefański R.A. WPP 2002/1/101
glosa krytyczna: Kulik M. Prok.i Pr. 2002/4/97
Przepis art. 89 § 1 k.k. dotyczy orzekania o karze łącznej w ramach wyroku łącznego. Nie dotyczy on zatem orzekania o karze łącznej w razie jednoczesnego sądzenia sprawcy kilku przestępstw pozostających w zbiegu realnym. W wypadku wymierzania kary łącznej, orzekanej za pozostające w zbiegu realnym i sądzone w tym samym postępowaniu przestępstwa, ewentualne warunkowe zawieszenie wykonania kary, określone w art. 69 k.k., sąd stosuje co do kary łącznej, nie zaś co do poszczególnych kar za zbiegające się przestępstwa. W tym ostatnim wypadku warunkowe zawieszenie wykonania kary łącznej oznacza jednak - implicite - iż sąd zastosował instytucję warunkowego zawieszenia wykonania także do poszczególnych kar jednostkowych, wymierzonych za zbiegające się przestępstwa.
Przewodniczący: sędzia SN S. Zabłocki (współsprawozdawca).
Sędziowie SN: T. Grzegorczyk, W. Kozielewicz (współsprawozdawca), E. Sadzik, J. Skwierawski, J. Sobczak, M. Sokołowski.
(…)
Pozostaje do rozważenia kwestia, czy orzekając jednocześnie w odniesieniu do dwóch (lub więcej) przestępstw pozostających w zbiegu realnym, sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary wymierzonej za jedno (kilka) z tych przestępstw, w odniesieniu zaś do drugiego (pozostałych) przestępstw orzec karę podlegającą bezwzględnemu wykonaniu. Zdaniem Sądu Najwyższego, sytuacja taka nie jest wykluczona, a układ ten najbardziej charakterystyczny jest dla zbiegu przestępstw, przy którym rozważane jest wymierzenie kary pozbawienia wolności. Może się bowiem zdarzyć taki układ procesowy, w którym sąd, mimo przekonania, iż nie zachodzi potrzeba poddania sprawcy procesowi resocjalizacji w warunkach pozbawienia wolności, będzie zobowiązany do orzeczenia za jedno ze zbiegających się przestępstw kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia wykonania. Tak zwana dodatnia prognoza i zapobieżenie powrotowi do przestępstwa jest bowiem naczelną, aczkolwiek tylko jedną z przesłanek określonych w art. 69 § 1 k.k. Sąd jest władny warunkowo zawiesić wykonanie kary wówczas, gdy jest to wystarczające dla osiągnięcia celów kary. (…) Sąd, wymierzając karę z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, bierze bowiem pod uwagę dyrektywy sądowego wymiaru kary określone w art. 53 k.k., w tym także i dyrektywę określoną w końcowej części jego § 1. Zawieszenie wykonania orzeczonej kary nie powinno rodzić w opinii społecznej przekonania, że sprawca przestępstwa został ukarany zbyt łagodnie (por. A. Zoll, w: K. Buchała, A. Zoll: Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Kraków 1998, s. 503). Tak więc sąd orzekający w tym samym wyroku za jedno przestępstwo karę z zawieszeniem, a za inne - karę bez zawieszenia, nie musi stawiać sprzecznych prognoz. Brak jest jednocześnie dostatecznych racji, aby w sytuacji, gdy w odniesieniu do jednego tylko z przestępstw na przeszkodzie zastosowaniu art. 69 § 1 k.k. stoi ten cel kary, który nie sprzeciwia się warunkowemu zawieszeniu kary wymierzanej za pozostałe zbiegające się przestępstwa, ograniczać swobodę sędziowskich ocen i blokować możliwość zastosowania tej instytucji w pozostałym zakresie. Powstaje z kolei pytanie, czy występowanie w tym samym wyroku obok siebie kar jednostkowych z warunkowym zawieszeniem i kar bez warunkowego zawieszenia nie sprzeciwia się nakazowi wymiaru kary łącznej, przewidzianemu w art. 85 k.k. Nakaz ten sformułowany jest jednak wobec kar "tego samego rodzaju", oraz kar innych podlegających łączeniu na podstawie wyraźnego przepisu ustawy. Kary bezwzględnej i kary z warunkowym zawieszeniem wykonania nie można na gruncie nowego kodeksu karnego uznać za kary jednorodzajowe bez naruszenia podstawowej reguły wykładni, tj. zasady racjonalnego ustawodawcy. (…) Jeśli bowiem uznać, iż kara z warunkowym zawieszeniem wykonania i taka sama kara bez warunkowego zawieszenia jej wykonania są karami "tego samego rodzaju", to przepis art. 89 § 1 k.k. okaże się normą pustą. Wówczas wystarczającą podstawę prawną do łączenia w wyroku łącznym kar w sytuacji określonej w tym przepisie stanowiłby art. 85 k.k. w tej części, w której mowa w nim o karach "tego samego rodzaju". Tak więc w przepisie art. 89 § 1 k.k. (tak jak i w art. 87 k.k.) mowa jest o łączeniu kar "innych" w rozumieniu art. 85 k.k. Jak wynika zaś z rozważań zawartych w pierwszej części niniejszego uzasadnienia, art. 89 § 1 k.k. ma zastosowanie jedynie w wypadku orzekania o karze łącznej w wyroku łącznym. (…)
Przepis art. 89 § 1 k.k. dotyczy wyłącznie orzekania o karze łącznej w ramach wyroku łącznego. Nie dotyczy on zatem orzekania o karze łącznej w razie jednoczesnego sądzenia sprawcy kilku przestępstw pozostających w zbiegu realnym. W wypadku wymierzania kary łącznej, orzekanej za pozostające w zbiegu realnym i sądzone w tym samym postępowaniu przestępstwa, ewentualne warunkowe zawieszenie wykonania kary, określone w art. 69 k.k., sąd stosuje co do kary łącznej, nie zaś co do poszczególnych kar za zbiegające się przestępstwa. W tym ostatnim wypadku warunkowe zawieszenie wykonania kary łącznej oznacza jednak - implicite - iż sąd zastosował instytucję warunkowego zawieszenia wykonania także do poszczególnych kar jednostkowych, wymierzonych za zbiegające się przestępstwa.
Zdanie odrębne sędziów SN: T. Grzegorczyka i W. Kozielewicza
Przepis art. 89 § 1 k.k. dotyczy orzekania o karze łącznej zarówno w wyroku łącznym jak i w wyroku obejmującym skazania w jednym postępowaniu za kilka przestępstw; przeto w wypadku realnego zbiegu przestępstw, o jakim mowa w art. 85 k.k., sąd nie może orzec kary łącznej z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, jeżeli nie zostało warunkowo zawieszone wykonanie przynajmniej jednej z kar jednostkowych podlegających łączeniu, gdyż byłoby to sprzeczne z brzmieniem art. 89 § 1 k.k. (…)
W przyjętej uchwale wyrażono pogląd, że art. 89 § 1 k.k. odnosi się jedynie do orzekania wyrokiem łącznym. Nie wskazuje jednak na to wykładnia gramatyczna tego przepisu, która stanowić powinna punkt wyjścia dla interpretacji prawa. W art. 89 § 1 k.k. nie zastrzeżono bowiem, że odnosi się on tylko do prawomocnie orzeczonych kar ani też w inny sposób nie wskazano, że dotyczyć ma jedynie kar orzeczonych w wyroku łącznym. Zastrzeżenie takie było możliwe, skoro wyraźnie o wyroku łącznym ustawodawca wypowiedział się w tymże rozdziale k.k., w jego art. 92 i 91 § 3. W uzasadnieniu projektu kodeksu (a w tym względzie rozwiązanie przyjęte w kodeksie nie odbiega od projektu) wskazano przy tym, że konstrukcja zawarta w art. 89 k.k. zostaje wprowadzona "zgodnie z zasadą racjonalnej polityki kryminalnej" (…), a dalsze wyjaśnienia zawarte w tym uzasadnieniu nie wskazują bynajmniej, iżby ustawodawca ograniczył omawiany przepis do orzekania wyrokiem łącznym (…). Jest to oczywiste, gdyż trudno "racjonalną politykę kryminalną" ograniczać tylko do takiego wyroku, z wyłączeniem orzekania w jednym postępowaniu za kilka czynów w realnym ich zbiegu. Nie można przy tym nie zauważyć, że art. 89 k.k. zawarty został w rozdziale zatytułowanym "Zbieg przestępstw oraz łączenie kar i środków karnych" i że jedynie umieszczone w tym rozdziale art. 91 § 3 i art. 92 k.k. dotyczą wyłącznie wyroku łącznego.
W uchwale Sąd Najwyższy przyznaje, że literalnie możliwe jest traktowanie art. 89 § 1 k.k. jako odnoszącego się zarówno do kary łącznej orzekanej w jednym postępowaniu jak i kary łącznej orzekanej wyrokiem łącznym, ale że za ograniczeniem go jedynie do wyroku łącznego przemawia dotychczasowa praktyka i wieloletnia linia orzecznicza ukształtowana pod rządami poprzednich regulacji, a także i to, że jakoby tylko przy wydawaniu tego wyroku (tj. wyroku łącznego) możliwa jest, bez naruszenia podstawowych reguł rozumowania logicznego, realizacja dyrektyw wskazanych w art. 89 § 1 k.k. Trafne jest wprawdzie zawarte w tej uchwale stwierdzenie, że nieprawidłowe jest rozumowanie zakładające, iż przy orzekaniu kar za kilka przestępstw w jednym postępowaniu sąd w pierwszej kolejności musi uwzględniać chęć skorzystania przy karze łącznej z warunkowego zawieszenia i temu celowi podporządkowuje kary jednostkowe, tak jak trafnym jest też wyrażony tam pogląd, że rozumowanie sądu powinno być odwrotne, czyli sąd najpierw podejmuje decyzje w przedmiocie kar za poszczególne przypisane czyny oraz ewentualną decyzję co do wymiaru kary w tym zakresie, a dopiero w następnej kolejności orzeka o karze łącznej. Nie można już jednak zgodzić się z wyrażonym w uchwale wnioskiem, że przy takim skazywaniu sąd, jeżeli zamierza warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej, to wprawdzie ma rozważyć, czy cele kary wymierzonej za każdy z czynów pozostających w zbiegu zostaną osiągnięte bez sięgania po karę bezwzględną, ale zawiesza tylko wykonanie kary łącznej, gdyż implicite (czyli domyślnie) oznacza to zawieszenie każdej z kar jednostkowych. Tworzy się tu bowiem konstrukcję prawną, w ramach której sąd jedynie domyślnie zawiesza wykonanie poszczególnych kar jednostkowych, wyraźnie wszak w wyroku ich nie zawieszając, gdyż warunkowe zawieszenie kary dotyczy formalnie tylko kary łącznej. Konstrukcja ta zakłada zatem, że w wyroku zawarte są rozstrzygnięcia, których explicite tam nie ma, a jedynie dorozumianie je tam zamieszczono. Rozumowanie powyższe jest wywołane przyjętym w uchwale poglądem ograniczającym stosowanie art. 89 § 1 k.k. do wyroku łącznego. Ma ono bowiem umożliwić realizację wyroku wydanego w jednym postępowaniu o kilka czynów na wypadek uchylenia go odnośnie niektórych ze skazań i co do kary łącznej, kiedy to powstałyby problemy z wykonaniem tego wyroku w pozostałej części. Tego wszystkiego wszak unika się, gdy zgodnie z brzmieniem art. 89 § 1 k.k., przyjmie się, że przepis ten dotyczy tak wyroku łącznego, jak i wyroku wydanego w jednym postępowaniu o kilka czynów. Przy gramatycznej wykładni tej normy wszelkie sztuczne konstrukcje prawne stają się zbędne, gdyż w razie uchylenia wyroku w części, wykonuje się go w pozostałym zakresie, zgodnie z jasno wyrażonymi rozstrzygnięciami co do kar jednostkowych zawartymi w tym wyroku. W uchwale starano się wykazać, że realizacja dyrektyw art. 89 § 1 k.k. jest praktycznie możliwa tylko przy wyroku łącznym. (…)
Skoro art. 89 § 1 k.k. określa sposób łączenia kar, gdy w grę wchodzi bezwzględna kara i kara z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, to przepis ten dopuszcza warunkowe zwieszenie wykonania kary łącznej, jedynie, jeżeli są spełnione przesłanki wskazane w tym przepisie, jak i w art. 69 k.k., bez względu na to czy chodzi o wyrok łączny, czy o wyrok obejmujący skazania za kilka czynów w jednym postępowaniu. Nie jest możliwe zatem także w tym ostatnim wyroku warunkowe zawieszenie wykonania kary łącznej w sytuacji, gdy wykonanie żadnej z kar jednostkowych podlegających łączeniu nie zostało warunkowo zawieszone. Zgodzić się więc należy w tym zakresie z poglądem Prokuratora Prokuratury Krajowej, który w uzasadnieniu swojego wniosku stwierdził, że "orzeczenie za poszczególne zbiegające się przestępstwa kar bez warunkowego zawieszenia ich wykonania uniemożliwia zastosowanie instytucji warunkowego zawieszenia wykonania do kary łącznej" bez względu na charakter wyroku.
Zważyć też trzeba, że już treść art. 85 k.k. wyraźnie wskazuje, że kara łączna dotyczy zarówno jednoczesnego skazania za zbiegające się przestępstwa na jednorodzajowe kary, jak też skazania na takie kary różnymi wyrokami za przestępstwa popełnione zanim zapadł pierwszy wyrok. Wydanie pierwszego wyroku jest więc zasadniczą granicą wskazującą na to, które kary podlegają łączeniu, a które nie. Oczywiście nie ma problemu, jeżeli sprawca odpowiada za wszystkie przestępstwa w jednym postępowaniu. Natomiast, jeżeli był on odrębnie pociągany do odpowiedzialności karnej za poszczególne przestępstwa, a zachodzą warunki z art. 85 k.k., to karę łączną orzeka się w odrębnym postępowaniu (rozdział IX k.p.k.), ale oczywiście na takich samych zasadach jak wtedy, gdy sprawca odpowiada jednocześnie za wszystkie przestępstwa w jednym postępowaniu. Innymi słowy dla wydania wyroku łącznego musi zaistnieć taka sama sytuacja, jak ta, która zezwoliłaby na osądzenie wszystkich spraw jednocześnie z orzeczeniem kary łącznej w tym samym postępowaniu i ani sprawca, który był pociągnięty do odpowiedzialności karnej za każde popełnione przestępstwo w odrębnych postępowaniach, ani sprawca, który odpowiada za popełnione przestępstwa w jednym postępowaniu, nie mogą być w gorszej, czy też lepszej sytuacji z punktu widzenia zasad wymiaru kary łącznej (…). To zaś, że z uwagi na perspektywę czasową, jaka wystąpiła przy wyroku łącznym, bierze się pod uwagę także i inne okoliczności związane z wykonaniem poszczególnych kar, nie może jeszcze przesądzać o odstąpieniu od gramatycznej wykładni art. 89 § 1 k.k. Interpretacja przedstawiona w uchwale ma zatem cechy kreatywności, stara się też nie dostrzegać intencji ustawodawcy wyrażonej poprzez nowy art. 89 k.k., który to przepis zmienić może jedynie sam ustawodawca.
Z powołanych wyżej względów nie ma więc znaczenia, czy takie rozstrzygnięcie co do kary łącznej zapada w postępowaniu w przedmiocie wydania wyroku łącznego, czy też o karze łącznej orzeka się w jednym postępowaniu dotyczącym odpowiedzialności sprawcy za popełnienie kilku przestępstw. Tym samym przepis art. 89 § 1 k.k. dotyczy orzekania o karze łącznej zarówno w wyroku łącznym jak i w wyroku obejmującym skazania w jednym postępowaniu za kilka przestępstw; przeto w wypadku realnego zbiegu przestępstw, o jakim mowa w art. 85 k.k., sąd nie może orzec kary łącznej z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, jeżeli nie zostało warunkowo zawieszone wykonanie przynajmniej jednej z kar jednostkowych podlegających łączeniu, gdyż byłoby to sprzeczne z brzmieniem art. 89 § 1 k.k. (…)
2001.03.27 uchwała SN I KZP 2/01 OSNKW 2001/5-6/41
UCHWAŁA WYJĄTKOWO KONTROWERSYJNA [PRZYP. - JKL] OBECNIE NIE AKTUALNE ZE WZGLĘDU NA NOWELE (ALE PAMIĘTAĆ O ART. 4 K.K.)
glosa krytyczna: Grzegorczyk K. WPP 2001/2/150
glosa krytyczna: Gajewski M. M.Prawn. 2001/18/940
glosa częściowo krytyczna: Matras J. Prok.i Pr. 2002/1/119
przegląd orzeczn.: Stefański R.A. WPP 2002/1/101
W razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania i bez warunkowego jej zawieszenia - orzeczenie kary bez warunkowego zawieszenia jej wykonania w wyroku łącznym (art. 89 § 1 k.k.) nie jest dopuszczalne.
(…)"Czy przy zbiegu skazań na kary pozbawienia wolności, z których wykonanie jednej z nich zostało warunkowo zawieszone i braku warunków określonych w art. 69 k.k. ma zastosowanie zakaz pogarszania sytuacji prawnej skazanego przy orzekaniu kary łącznej w wyroku łącznym?"
Wątpliwości Sądu Apelacyjnego co do obowiązywania w obecnym stanie prawnym zakazu pogarszania sytuacji prawnej skazanego w wyroku łącznym są nieuzasadnione, albowiem żaden z przepisów obowiązującego kodeksu karnego nie daje podstaw do zmiany dotychczasowej wykładni. Nie tracą zatem na aktualności wcześniej wyrażone poglądy zarówno w orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak i w piśmiennictwie. Sąd Najwyższy zakaz ten sytuował w ogólnych zasadach postępowania karnego, wskazując na normę art. 3 § 1 d.k.p.k., jako na normę w której zakaz ten jest zakotwiczony (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1997 r., IV KKN 123/97 - Prok. i Pr. 1997, z. 11, poz. 14). Z kolei przedstawiciele doktryny wywodzili, że instytucje kary łącznej i wyroku łącznego są instytucjami "swego rodzaju ustawowego złagodzenia kary" (tak M. Cieślak, Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1990, s. 467), bądź wskazywali na racje sprawiedliwościowe. Fakt bowiem kilkakrotnego pociągnięcia do odpowiedzialności karnej, gdy istniała możliwość jednoczesnego postawienia sprawcy zarzutów obejmujących wszystkie popełnione przez niego przestępstwa, a w konsekwencji jednoczesnego ich osądzenia jest spowodowany niedoskonałością funkcjonowania organów ścigania, co nie może obciążać sprawcy. Tak więc sprawca nie powinien być w gorszej sytuacji prawnej z punktu widzenia odpowiedzialności i wymiaru kary od tej, która by nastąpiła w przypadku pociągnięcia od odpowiedzialności karnej za wszystkie przestępstwa jednocześnie.
V KK 128/05 - postanowienie z dnia 3 października 2005 r.
Artykuł 89 § 1 k.k., stanowiący podstawę do orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania, nie znajduje zastosowania, jeżeli we wszystkich zbiegających się skazaniach zarządzono w postępowaniach wykonawczych wykonanie warunkowo zawieszonych kar.
Wyrok z dnia 11 marca 2009 r., II KK 290/08
Treść art. 89 § 2 k.k. pozwala (…) na taką interpretację, że przewidziana w nim możliwość orzeczenia grzywny określonej w art. 71 § 1 k.k., wiąże się wyłącznie z warunkowym zawieszeniem wykonania kary łącznej pozbawienia wolności (lub ograniczenia wolności) i jest niezależna od możliwych podstaw orzekania grzywien za poszczególne przestępstwa, wówczas gdy żadnej nie orzeczono.
Wyrok z dnia 3 czerwca 2009 r., III KK 27/09 (BPK 7/09)
Z natury wyroku łącznego wynika, iż orzeczona nim kara łączna nie może wywołać dla skazanego skutków mniej korzystnych niż te, które wynikają dlań z wykonania poszczególnych kar orzeczonych w jednostkowych wyrokach.
Wyrok łączny nie może służyć naprawianiu zaniechań organów postępowania w zakresie łącznego oskarżenia lub rozpoznania sprawy o wszystkie czyny pozostające w zbiegu realnym.
Możliwość orzeczenia kary łącznej bezwzględnego pozbawienia wolności według zasad określonych w art. 86 § 1 k.k. oznaczałaby obarczenie skazanych ryzykiem włączenia do tej kary kar orzeczonych z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, jako podstawy do ferowania wyższej kary niż suma tych, które wykonane byłyby oddzielnie.
Wyrok z dnia 21 października 2010 r., V KK 278/10 (BPK 6/10)
Ponieważ (…) kara za (dwa przestępstwa z art. 244 k.k.) wraz z karą za czyn z art. 278 § 1 k.k. zostały połączone w karę łączną, która była wyższa od kary jednostkowej za to ostatnie przestępstwo, ale jednocześnie wykonanie kary łącznej warunkowo zawieszono, a uczyniono to w ramach jednego rozstrzygnięcia obejmującego zarówno jej orzeczenie, jak i zawieszenie wykonania, dla jasności sytuacji, w jakiej znajduje się oskarżony po uchyleniu wyroku w zakresie przestępstw z art. 244 k.k., Sąd Najwyższy orzekł też o uchyleniu orzeczenia o wymierzeniu kary łącznej z zastrzeżeniem, że nie narusza to rozstrzygnięcia odnośnie warunkowego zwieszenia wykonania kary. Odnosiło ono wprawdzie do uchylonej kary łącznej, ale skoro kara objęła także karę za czyn z art. 278 § 1 k.k., to w sposób naturalny zawieszenie wykonania dotyczyło też kary za wskazane przestępstwo, którą kara łączna pochłonęła. Obecnie ta jednostkowa kara odżywa, ale nadal podlega warunkowemu zawieszeniu jej wykonania.
Postanowienie z dnia 16 grudnia 2010 r., II KK 156/10 (Biuletyn Prawa Karnego nr 2/11)
1. W kasacji nie wystarczy powołać się - chociażby bezzasadnie - na jakiekolwiek inne naruszenie prawa, aby dopuszczalne było skuteczne skarżenie również niewspółmierności kary. Trzeba bowiem wykazać rzeczywiste zaistnienie podnoszonej obrazy prawa przez sąd odwoławczy, jako że to wyrok tego sądu objęty jest kasacją. Wypada również podnieść, że nieskorzystanie przez sąd odwoławczy z urzędu z możliwości jaką przewiduje przepis art. 440 k.p.k. jest niczym innym, jak tylko wyrazem przekonania sądu o sprawiedliwości wyroku sądu pierwszej instancji, a w takiej sytuacji trudno mówić o naruszeniu prawa.
2. Wymiar kar łącznych w wyrokach objętych wyrokiem łącznym nie wyznacza ustawowych granic minimum i maksimum, w jakich sąd może orzec nową karę łączną, gdyż z mocy art. 575 k.p.k. kary łączne orzeczone wcześniejszymi wyrokami ulegają rozwiązaniu. Tym samym więc granice nowej kary łącznej, która ma zostać orzeczona, określa przepis art. 86 § 1 k.k. i każde kolejne postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego za podstawę orzekania kary łącznej przyjmuje wyłącznie kary wymierzone za poszczególne przestępstwa, z uwzględnieniem, że poprzednio orzeczona kara łączna utraciła moc, jak przewiduje to przepis art. 575 § 1 k.p.k.
3. Co prawda obecnie obowiązujący przepis art. 89 § 1a k.k. jednoznacznie stanowi, że nawet w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania sąd może w wyroku łącznym orzec karę łączną pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, co tym bardziej przemawia za możliwością orzeczenia bezwzględnej kary pozbawienia wolności wobec sprawcy zbiegających się przestępstw, któremu wyrokami jednostkowymi zostały wymierzone kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania, to jednak w takich przypadkach należy zawsze przy orzekaniu mieć na uwadze jedną z fundamentalnych zasad prawa karnego, wyrażoną w art. 4 § 1 k.k. Nie ma przy tym chyba żadnych wątpliwości, że wprowadzone wspomnianą wyżej nowelą zmiany przepisów odnośnie kary łącznej, są dla skazanych mniej korzystne od tych, które obowiązywały uprzednio.
Wyrok z dnia 8 lutego 2011 r., III KK 414/10 (Biuletyn Prawa Karnego nr 3/11)
W dacie wyrokowania przez Sąd Rejonowy, to jest w dniu 25 listopada 2008 r., dyspozycja art. 89 § 1 k.k. wykluczała możliwość wymierzenia w wyroku łącznym kary bezwzględnego pozbawienia wolności powstałej z połączenia kar orzeczonych również z warunkowym zawieszeniem ich wykonania. Wymierzenie w wyroku łącznym kary bezwzględnego pozbawienia wolności w tych warunkach wywołałoby w stosunku do jednostkowej kary warunkowo zawieszonej takie skutki, jak postanowienie o zarządzeniu jej wykonania. A przecież podstawą do tego rodzaju decyzji procesowej mogły być jedynie okoliczności wymienione w art. 75 § 1 - 3 k.k., po stwierdzeniu przez sąd ich wystąpienia i umożliwieniu wypowiedzenia się skazanego, nie zaś - art. 89 § 1 k.k.
I KZP 29/10 - postanowienie z dnia 23 marca 2011 r. (Biuletyn SN Nr 3/11)
Objęcie wyrokiem łącznym kary powyżej 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania - orzeczonej przy zastosowaniu art. 343 § 2 pkt 2 k.p.k. - nie zmienia reguł warunkowego zawieszania wykonania kary łącznej określonych w art. 89 k.k., które może nastąpić jedynie wówczas, jeżeli zachodzą przesłanki określone w art. 69 k.k.
Wyrok z dnia 12 kwietnia 2011 r., V KK 74/11 (Biuletyn Prawa Karnego nr 7/11)
Skoro kara łączna jest instytucją prawa karnego materialnego, to orzekanie powinno nastąpić z uwzględnieniem art. 4 § 1 k.k. Oznacza to, że należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, gdy jest względniejsza dla skazanego. Natomiast możliwość wymierzenia kary łącznej w wyroku łącznym na podstawie art. 89 § 1a k.k., zgodnie z art. 4 § 1 k.k., dotyczyć będzie skazań za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, popełnione po dniu 7 czerwca 2010 r.
W związku z powyższym orzeczenie przez Sąd Rejonowy za zbiegające się przestępstwa, za które wymierzono kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia, gdy przestępstwa zostały popełnione przed dniem 8 czerwca 2010 r., stanowi rażące naruszenie art. 4 § 1 k.k.
Wyrok z dnia 27 kwietnia 2011 r., II KK 327/10 (Biuletyn Prawa Karnego nr 9/11)
Warunki wymierzenia łącznej kary pozbawienia wolności w wyniku połączenia kary ograniczenia wolności i kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej zachodziły jedynie wtedy, gdy istniały podstawy do warunkowego zawieszenia kary łącznej.
Powyższa wykładnia pozostawała aktualna jedynie do dnia 7 czerwca 2010 r., ponieważ z dniem następnym przepis art. 89 k.k. został znowelizowany poprzez dodanie nowego § 1a, zgodnie z którym w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, sąd może w wyroku łącznym orzec karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Zmiana ta rzutuje także na wykładnię art. 87 k.k.
Wyrok z dnia 14 czerwca 2011 r., IV KK 159/11 (Biuletyn Prawa Karnego nr 10/11)
Ustawodawca wyraźnie wskazał, że wydanie wyroku łącznego może pogorszyć sytuację prawną skazanego, a więc że nieprawidłowe było prezentowane w orzecznictwie założenie, iż wyroku łącznego nie wolno wydać „na niekorzyść” skazanego. Skoro wraz z wprowadzeniem art. 89 § 1a k.k., nie uległ merytorycznej zmianie art. 89 § 1 k.k., to na podstawie tego przepisu sąd jest uprawniony do orzekania kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia, gdy połączeniu w wyroku łącznym podlegają kary orzeczone z warunkowym i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania. Za takim wnioskiem przemawia obecnie argument a maiori ad minus z art. 89 § 1a k.k.
6
ART. 89 K.K.