GLEBY STREFOWE- w zależności od ich stopnia wykształcenia wykazują rośliny związek ze skałą macierzysta.
a) tundrowe - klimat subpolarny, płytkie, słabo wykształcone, uprawiane rzadko (płn. Europa, Azja, Ameryka Płn.);
b) bielice - klimat umiarkowany chłodny (strefa lasów iglastych), dobrze rozwinięte, wysoka kultura rolna (Europa Śr., Płn., Niź. Wsch-europejska, Kanada, płn. część USA);
c) brunatne - klimat umiarkowany morski (strefa lasów mieszanych i liściastych) dają wysokie plony (Europa zach., Azja, Afryka Płd. Wsch. Część Australii, płn.-wsch. cz. USA);
d) czarnoziemy - klimat umiarkowany na lessach przy znacznym udziale roślinności trawiastej , bogaty poziom próchniczy, dużo składników odżywczych, bardzo żyzne (płd.- wsch. Australia, Ukraina, pampa argentyńska, prerie Płn. Ameryki)
e) kasztanowe - obszary ciepłe, suche stepy, odpowiednie nawodnienie dają bardzo wysokie plony (prerie w USA, płd. Argentyna, Europa, Azja - na płn. od M. Kaspijskiego i J. Auelskiego, Mongolia, płd. - zach. Australia na płn. od Kalachari)
f) czarnoziemy pustynne - niski poziom próchniczy i szybki jej rozkład, szarawe zabarwienie, brak roślinności i niedobór wody, brak na obszarach pustynnych po dłuższym nawodnieniu i odsoleniu mogą się nadawać do uprawy (Sahara, pustynie Azji i Australii)
g) czerwonoziemy - obszar okołorównikowy, czerwona barwa, duża zawartość związków żelaza, ubogie w próchnicę, mało żyzne, trudne do uprawy (Amazonia, Ameryka Śr., Afryka Równikowa, płn. Australia)
GLEBA - wierzchnia warstwa skorupy ziemskiej, w której występuje życie
CZYNNIKI GLEBOTWÓRCZE:
rodzaj podłoża (skały macierzystej)
klimat
roślinność
stosunki wodne - sposób wchłaniania wody
działalność człowieka
rzeźba terenu - na dużych pochyłościach gleby są wypłukiwane
okres, w którym tworzy się gleba
CZARNOZIEMY powstają z lessów w warunkach klimatu kontynentalnego i umiarkowanego suchego przy udziale roślinności łąkowo-stepowej i leśno-stepowej (lasy liściaste). Ich cechą charakterystyczną jest intensywne gromadzenie się w nich próchnicy, stąd duża ich żyzność - należą do gleb o największej wartości użytkowej, ale łatwo ulegają erozji. Stanowią ok. 1% pow. Polski.
Poziom próchniczny
przejście do skały macierzystej
skała macierzysta
Występowanie:
Wyż. Lubelska
Wyż. Sandomierska
Wyż. Miechowska
Przedgórze Sudeckie
Równina Wrocławska
CZARNE ZIEMIE kształtowały się gł. Pod wysychającymi jeziorami (ew. torfowiskami, bagnami). Stanowią ok. 1% pow. Polski.
poziom próchniczny
poziom przejściowy „podmokły”
podmokła skała macierzysta
Występowanie:
Kujawy (Poj. Kujawskie)
Równina Kutnowska
MADY - typ gleb, w obrębie dolin rzecznych oraz na terenach delt z materiału przynoszonego przez rzekę w jej dolnym i środkowym biegu. Stanowią ok. 5% pow. Polski.
poziom próchniczny
warstwa piaszczysta
warstewka pyłowa
podłoże piaszczyste
RĘDZINY - żyzne gleby powstałe na skałach wapiennych i gipsach. Stanowią mniej niż 1% pow. Polski.
poziom próchniczny (darniowy)
przejście do skały macierzystej
skała macierzysta
Występowanie:
Roztocze
Niecka Nidziańska
Niższe partie Pienin
GLEBY BIELICOWE - powstały na podłoży piaszczystym przy udziale boru szpilkowego.
ściółka (igliwie)
poziom próchniczny
poziom wymywania (bielicowania)
poziom wmywania (rudawiec)
skała macierzysta (osadowa okruchowa - wyługowane żwiry i piaski)
Występowanie:
Polska Centralna
Polska Północna
Niż. Sandomierska
GLEBY BRUNATNE
ściółka (liście)
poziom brunatnienia
skała macierzysta
GLEBA GLEJOWA
poziom próchniczny (darniowy)
poziom wymywania
poziom „podmokły” przechodzi w skałę macierzystą
skała macierzysta