ROLNICTWO jest działaniem gospodarki obejmującym uprawę i hodowlę roślin i zwierząt
Podział wg wielkości wysiłku poświęconego gospodarstwu:
R. EKS. - wzrost produkcji rolnej następuje poprzez powiększenie powierzchni upraw lub obszarów chowu. Typowe dla państw o dużej powierzchni z małą gęstością zaludnienia. Wymaga dużego nakładu środków finansowych lub pracy. Bardzo często stosowane jest nawożenie
R. INT. - wzrost produkcji rolnej uzyskuje się przez zwiększenie plonów bez zmiany powierzchni użytków rolnych. Występuje w państwach o małej powierzchni (USA) lub dużej liczbie ludności. Nie wymaga dużych nakładów finansowych
Podział wg skali, wielkości produkcji:
TOWAROWE
NATURALNE (SAMOZAOPATRZENIOWE)
Rolnictwo mieszane:
ROZWINIĘTE - odpowiednik intensywnego, ale w przeciwieństwie do tamtego może być rozwinięte i roślinne i zwierzęce
PRYMITYWNE - odpowiednik ekstensywnego, występuje w Afryce
Czynniki rozwoju rolnictwa:
a) przyrodnicze (naturalne):
- ukształtowanie powierzchni i wysokość nad poziomem morza
- warunki klimatyczne
- warunki glebowe
- warunki (stosunki) wodne
b) pozaprzyrodnicze (społeczno-ekonomiczne):
- melioracje (nawadnianie lub odwadnianie)
- zasoby siły roboczej
- rodzaj własności ziemi (prywatna, dzierżawa)
- wielkość gospodarstw
- rozwój ekonomiczny gospodarstw
- polityka państwa
dobre warunki do rozwoju rolnictwa:
- Niz. Chińska (mady rzeczne)
- Indochiny - Niż. Gangesu i Brahmaputry, dorzecze Mekong
- Jawa (gleby powulkaniczne, sprzyjający klimat)
- odmiany monsunowe klimatów (występują wysokie temp. i poziom wilgoci jednocześnie)
złe warunki do rozwoju rolnictwa:
- klimat zwrotnikowy suchy
- strefa okołobiegunowa
- tereny wysokogórskie
- skrajnie suche klimaty (pustynie)
- gleby inicjalne (pustynie, góry), glejowe, czerwono-żółte
KOMASACJA - scalanie
AGROKLIMAT - klimat badany z pktu widzenia wpływu na rozwój i plony roślin uprawnych
GOSPODARKA PLANTACYJNO-MONOKULTUROWA wada: trudno przestawić się na produkcje czegoś innego; zaleta: dojście do wysokiej specjalizacji w produkcji
GOSPODARKA PASZOWO-KOMUNALNA - rozwija się tam, gdzie występuje rolnictwo ekstensywne, np. w Argentynie
PASTERSTWO - rozwija się na obszarach suchych, gdzie pod uwagę bierze się korzyści kulturowe, a nie ekonomiczne, np. jeśli w Sudanie mężczyzna ma dużo kóz, to jest powszechnie poważany
Gł. rośliny uprawiane na świecie:
- ALIMENTACYJNE (spożywane przez człowieka) i PSEUDOALIMENTACYJNE (zbędne używki)
- PRZEMYSŁOWE (wykorzystywane do produkcji w przemyśle - len) i PASTEWNE (wykorzystywane do produkcji paszy)
- cukrodajne
Zboża i gryka
Bulwiasto-korzenne: figi, daktyle, buraki, ziemniaki, bataty, maniok
- strączkowe
- włókno-olejne i oleiste: słonecznik, bawełna
- używki: kawa, tytoń, herbata
- owoce i warzywa
- przyprawy
Rodzaje zbóż:
- PSZENICA - wymaga żyznych gleb, np. czarnoziemów, starannej uprawy, obfitego nawożenia i dostatecznej ilości wilgoci. Występowanie: Chiny, Indie, USA, Francja. Rodzaje:
Twarda, szklista, wysoko-glutenowa
Miękka, skrobiowa
- RYŻ - wymaga żyznych gleb trzymających wilgoć - mad, ponieważ rośnie w wodzie oraz gorącego klimatu. Występowanie: Chiny, Indie, Bangladesz, USA, Brazylia. Rodzaje:
Mokry - padi
Suchy - aquila
- KUKURYDZA - roślina ciepłolubna, wymagająca dobrych gleb, np. czarnoziemów, obfitych opadów, ale nie wymagająca specjalnej pielęgnacji. Występowanie: USA, Chiny, Brazylia
- ŻYTO - można je uprawiać na piaszczystych glebach, jest odporne na mróz i choroby. Występowanie: Rosja, Polska, Niemcy
- PROSO I SORGO (SORGO OLBRZYMIE) - możliwe jest uprawianie ich na suchych glebach: jest odporne na suszę i wysokie temperatury. Występowanie: Indie, Nigeria, Niger
- JĘCZMIEŃ - nie wymaga żyznych gleb, jest odporny na wysokie temperatury, ale wrażliwy na przymrozki; zboże pastewne (pasza), konsumpcyjne i browarnicze. Występowanie: Rosja, Kanada, Niemcy
- OWIES - Rosja, Kanada, USA
Rośliny strączkowe: fasola i groch - Brazylia, Indie, Chiny
Rośliny bulwiasto-korzenne:
- ziemniaki - Chiny, Rosja, Indie
- bataty - Chinu, Uganda, Nigeria
- maniok - Nigeria, Brazylia
Rośliny cukrodajne:
- trzcina cukrowa - Brazylia, Indie, Chiny
- burak cukrowy - Francja, Niemcy, USA
Owoce i Warzywa:
- jabłko - Chiny, USA, Polska
- śliwki - Chiny, Serbia, Czarnogóra, Rumunia
- porzeczka - Polska, Niemcy, Rosja
- malina - Rosja, Serbia, Czarnogóra, Polska
- truskawka - USA, Hiszpania, Rosja
- winogrono - Włochy, Francja, Hiszpania
- pomarańcza - Brazylia, USA, Meksyk
- cytryna - Meksyk, Indie, Argentyna
- banan - Indie, Brazylia, Chiny
- kapusta - Chiny, Indie, Rosja
- ananas - Tajlandia, Filipiny, Brazylia
- daktyle - Egipt, Irak, Iran
- pomidor - Chiny, USA, Indie
Używki:
- kakao - Brazylia, WKS, Ghana, Indie
- kawa - Brazylia, Wietnam, Indonezja
- herbata - Chiny, Indie, Sri Lanka
- tytoń - Chiny, Brazylia, Indie
Rośliny włóknodajne:
- bawełna - Chiny, Indie, USA
- juta - Polska, Chiny, Rosja
- len - Polska, Chiny, Rosja
- konopie - Chiny, Francja
- sizal - włókno agawy - Meksyk, Tanzania
- manika - włókno bananowca
Rośliny oleiste:
- rzepak - Polska, Niemcy, Francja, Chiny
- soja - Chiny, USA, Indie, Brazylia
- palma oleista
- oliwki - basen M. Śródziemnego
- słonecznik - Ukraina, Węgry, Argentyna
- orzeszki ziemne - Chiny, Indie, Nigeria
Najkorzystniejsze warunki rozwoju rolnictwa:
- okolice Szczecina (jeziora Miedwice) - czarne ziemie
- Równina Inowrocławska (Kujawy) - czarne ziemie
- okolice Przemyśla - czarnoziemy
- Wyż. Miechowska (okolice Krakowa) - czarnoziemy
- Żuławy Wiślane - mady
- okolice Wrocławia - czarne ziemie
- Wyż. Lubelska i Sandomierska - czarnoziemy
- na zachód od W-wy - czarne ziemie
Gł. rośliny uprawiane w Polsce:
- żyto (środkowa część kraju: Niz. Mazowiecka, Wyż. Łodzka i Kielecka)
- ziemniaki (Kotlina Sandomierska, Wyż. Kielecka)
- pszenica (Wyż. Lubelska, Pogórze Karpackie - płd-wsch część, Niż. Śląska i Szczecińska)
- buraki cukrowe (Wyż. Lubelska, Niż. Śląska, Poj. Kujawskie)
- rzepak (Niż. Śląska i Szczecińska, Żuławy Wiślane
- owoce miękkie: maliny, truskawki, porzeczka, aronia
- warzywa: kapusta