Rozdział 20
Problemy adaptacji kulturowej testów (nie wszystko stare i znane)
Adaptować warto tylko testy o wyrobionej pozycji w piśmiennictwie światowym.
Zanim przystąpi się do adaptacji, należy zbadać różnice w kontekstach kulturowych (tego, w którym test powstał i tego, do którego zostanie dostosowany) oraz należy upewnić się, że cele stawiane obu testom są takie same.
Aktualizacja jest też formą adaptacji.
Adaptacji dokonuje się w celu dostosowania starego testu do innej kultury - współczesnej oraz do przystosowania współczesnego testu do innej współczesnej kultury.
Różnicami między kulturami zajmuje się, m. in. psychologia międzykulturowa.
Dystynkcja: emic - etic; emic określa to, co specyficzne dla porównywanych kultur; etic - to, co wspólne.
Problem trafności treściowej - wynika z tego, że test jest przestarzały - niezwracanie uwagi na to jest częstym błędem psychologów, jak również stosowanie norm typowych dla oryginalnej grupy standaryzacyjnej, zamiast stworzyć normy dla danego kraju.
Wskazówki Drwala: od czego zacząć standaryzację; wykazanie istnienia pewnych uniwersalnych elementów różnych kultur oraz elementów specyficznych dla każdej kultury.
Zbyt daleko posunięte starania o uzyskanie pełnej równoważności mogą doprowadzić do eliminacji wariancji zależnej od kultury i do nieprzydatności testu do badań międzykulturowych. Optymalnym rozwiązaniem jest zbudowanie testu (dla dwóch kultur), który będzie składał się z trzech typów zadań: emikalnych dla kultury A, emikalnych dla kultury B i etikalnych dla obu kultur.
Wpływ kulturowy widoczny jest w: treści pozycji testowych, w sposobie ich odczytania przez osoby badane, w interpretacji uzyskanych wyników oraz w rezultatach przeprowadzonych porównań kulturowych. Aby nie poddać się temu wpływowi, próbuje się stwarzać takie testy, które byłyby jednakowo odbierane przez osoby je stosujące i przez osoby poddane badaniom.
Cattell w 1940 r., jako pierwszy, użył sformułowania „test wolny od uwarunkowań kulturowych” a potem w innym czasie „test o zredukowanym wpływie kultury” -są to takie testy, które bazują na materiale i uwzględnia nawyki wspólne wszystkim kulturom, i które starają się zminimalizować wpływ specjalnych, kulturowo uwarunkowanych sprawności w ujmowaniu złożonych relacji. Nie wymagają one eliminacji różnic rasowych i klasowych. Są to testy stworzone w konwencji etikalnej.
Przykłady testów uważanych za takie, na które kultura nie ma zbyt dużego wpływu to m. in. Test Matryc Ravena, test Rysunku Postaci Ludzkiej Goodenough-Harrisa, testy typu „papier i ołówek” i innye.
Brzeziński nie sądzi, aby było możliwe skonstruowanie testu zupełnie wolnego od wpływu kultury, z powodu licznych ukrytych odniesień do doświadczeń kulturowych wpływających na wynik testu, np. dzieci amerykańskie częściej bawią się klockami Lego i puzzlami, niż np. dzieci afrykańskie itp.
Żaden test nie może być wolny od uwarunkowań kulturowych, bowiem żadna osoba nie działa w próżni kulturowej.
Back translation: jest to nie tylko tłumaczenie testu na nowy język, ale również tłumaczenie (przez inną osobę) nowej wersji na język oryginalny w celu wyłapania wszelkich wieloznacznie tłumaczonych słów i zwrotów. (Drwal, by zrobić dobrą adaptację pewnego testu, porównał ze sobą wersje: angielską, francuską i włoską!) Sędziowie kompetentni dokonują wnikliwych analiz wszelkich wersji.
Rodzaje tłumaczenia. Transkrypcja - maksymalna wierność tłumaczenia (materiał, grafika itp.), sprawia duże kłopoty przy stosowaniu w konkretnych badaniach, duże obciążenie czynnikiem kulturowym. Translacja - tłumaczenie mniej rygorystyczne. W miejsce trudno przetłumaczalnych pojęć i zwrotów używa się odpowiedników. Nie jest to wierny przekład. Trawestacja - tak dalece idące modyfikacje językowe wyjściowej wersji danej pozycji testu, aż uzyska się zadowalające parametry psychometryczne. Parafraza - opracowanie nowego testu, nawiązującego do koncepcji teoretycznej i pewnych rozwiązań ze wzoru oryginalnego. Rekonstrukcja - zbudowanie od początku nowego testu wzorowanego jedynie na teście oryginalnym.
Sprawdzanie równoważności testów wg Drwala. Najmniej istotna równoważność fasadowa dotyczy podobieństwa nowego testu do oryginału, podobieństwa instrukcji i przykładów, sposobu obliczania wyników itp. Równoważność psychometryczna - doprowadzenie do tego, żeby parametry psychometryczne były jak najbardziej podobne. Równoważność funkcjonalna - testy mierzą tę samą zmienną, są przydatne do tych samych celów oraz są podatne na podobne czynniki zakłócające. Wierność tłumaczenia dotyczy treści pytań, stopnia aprobaty społecznej opisywanych stanów i zachowań, podobieństwa leksykalnego pytań, stopnia trudności słów i zdań. Wierność rekonstrukcji - tworzenie nowego testu dokładnie w taki sam sposób, jak był tworzony oryginał.
Konteksty adaptacji kulturowej testów. Kontekst teorii psychologicznej - każdy test stanowi operacjonalizację jakiejś teorii i tylko w powiązaniu z tą teorią ma on sens. Przystępując do adaptacji obcego testu psychologicznego należy poznać jego zaplecze teoretyczne. Dobrze zaadaptowany test to taki, którego związki z teorią psychologiczną są w sposób czytelny dla użytkownika opisane w podręczniku testowym, oraz którego możliwe do uzyskania przez badanego wyniki poddane zostały interpretacji w ramach tej teorii. Kontekst psychometryczny - godząc się na pewien formalny model teorii testów należy tak pokierować konstrukcją testu, aby nie zostały pogwałcone określone założenia teorii testów oraz by, o ile to możliwe, zmaksymalizować „dobroć” testu w ramach założonego modelu. Kryteriami dobroci są: rzetelność, błąd standardowy, jednolitość, trafność. Nie podejmuje się adaptacji testu jeśli nie są znane wartości kryteriów jego dobroci. Kontekst celu - jeżeli wykorzystujemy test do innego, niż założony przez konstruktora, celu, musimy zdać sobie sprawę z możliwości popełnienia większych lub mniejszych nadużyć interpretacyjnych. Są dwa zakresu zastosowania testów: badawczy (naukowy) - służący do oceny jakiejś pojedynczej zmiennej w populacji oraz diagnostyczny (praktyczny) - służący do różnicowania osób należących do różnych populacji (np. zdrowych i chorych). Zmiana zakresu zastosowania adaptowanego testu wymaga dodatkowego wysiłku. Kontekst doświadczenia kulturowego osoby badanej - chodzi o specyfikę doświadczenia językowego osoby badanej, o specyfikę jej wykształcenia i jej zasób wiadomości typu „szkolnego”, trening niespecyficzny z zakresie umiejętności objętych pomiarem danym testem, dotychczasowe doświadczenia życiowe (typowe dla danej kultury, kraju). Kontekst świadomości społecznej - chodzi o wiedzę społeczeństwa na temat testowania psychologicznego i jego zalet i wad, możliwych nadużyć (prawdy obiegowe, prawdy prawdziwe, których psychologowie sami są sobie winni), trzeba pamiętać o efekcie stygmacji i o tym, że testy powinny uzyskać coś w stylu „akceptacji społecznej”. Kontekst kwalifikacji zawodowych użytkownika testu - psycholog używający testu powinien znać teorie psychologiczne i winien umieć je stosować, winien mieć kwalifikacje psychometryczne, dzięki którym będzie umiał poprawnie zinterpretować wyniki testów. Prawie wszystkie testy są konstruowane wedle klasycznej teorii testów. Kontekst użycia - by używać testu zgodnie z instrukcją, równoległość warunków, stosowanie pełnych adaptacji testów i odpowiednich norm, reszta stare i znane.