„Alternatywność w edukacji - istota i założenia, szkoła alternatywna"
Plan pracy:
Pojęcie Edukacji Alternatywnej
Istota i założenia Edukacji Alternatywnej
Założenia ogólne szkolnictwa alternatywnego
1. Pojęcie Edukacji Alternatywnej
Aby w pełni zrozumieć zjawisko Edukacji Alternatywnej, na wstępie należałoby wyjaśnić samo jej pojęcie.
Edukacja Alternatywna to swoistego rodzaju forma opozycji wobec państwowego i sformalizowanego systemu szkolnego.
O Edukacji Alternatywnej mówimy wtedy, gdy stwarza ona wybór pomiędzy co najmniej dwiema możliwościami w sferze uczenia się człowieka.
Charakterystyczną cechą omawianej edukacji jest odrzucenie pewnych elementów tradycyjnej szkoły np.:
odejście od demokratyzacji państwowego systemu szkolnego na rzecz autentycznej humanizacji edukacji
stworzenie szkoły ujmowanej całościowo i wspierającej wielokierunkowy rozwój aktywności dzieci zamiast tradycyjnego modelu opartego na „sumie przedmiotów szkolnych”
jak uważa Ryszard Więckowski w tej edukacji chodzi o zastąpienie tradycyjnej funkcji programu, czyli funkcji realizacyjnej funkcją interpretacyjną
uznanie aktywności dzieci i dzień ich pracy za podstawową organizacyjną formę edukacji.
W tej edukacji także ważną rolę pełnią same alternatywy, które różnicują się następująco:
kształcenie publiczne i niepubliczne (państwowe, prywatne)
kształcenie tradycyjne (chrakteryzuje się przede wszystkim koncentracją na jednostronnym przekazywaniu wiedzy od nauczającego do uczącego się, kładziony jest nacisk na wiedzę teoretyczną) i innowacyjne ( charakteryzuje się akcentowaniem aktywności uczącego się, nauka poprzez doświadczenia i działanie)
kształcenie adaptacyjne (charakteryzuje się dojrzałością szkolną i skupia się na sferze motorycznej, umysłowej, społeczno emocjonalnej, jest stała i niezmienna) i emancypacyjne (charakteryzuje się postępem rozwoju i zmianie zachowań, zmienia się według zainteresowań i możliwości pracy dziecka)
pedagogika (nauka o wychowaniu) i antypedagogika (to rewolucyjne podejście do wychowania dzieci - żadnych zakazów i nakazów, przedstawiciele tego nurtu uważają bowiem że każdy człowiek ma prawo do równości wolności i decydowania o sobie, czyli to nic innego jak traktowanie dzieci przez rodziców jak równych sobie partnerów)
Edukacja Alternatywna sama w sobie jest zjawiskiem ponadnarodowym, występującym prawie we wszystkich krajach o ustroju demokratycznym lub ten ustrój dopiero budujących.
Jej obecność jest możliwa dzięki pluralizmowi (demokratyczna zasada ustrojowa gwarantująca różnym grupom społecznym i politycznym prawo wyrażania swoich interesów oraz udział w sprawowaniu władzy) i tolerancji panujących w danym kraju oraz otwartość społeczeństwa na „odmienność”, elastyczność i spontaniczność działania. Dzięki temu edukacja ta staje się trwałą, dopełniającą częścią kultury współczesnej.
2. Istota i założenia Edukacji Alternatywnej
Edukacja Alternatywna żeby móc zaistnieć musi najpierw spełniać warunek negatywny poprzez rozpoznanie w obszarze swojej rzeczywistości tego, czego pedagodzy nie zamierzają kontynuować lub uwzględniać w swojej własnej działalności.
Innymi słowy edukacja ta pojawia się wówczas, gdy dotychczasowe jej rozwiązania nie sprzyjają realizacji dobru, a wręcz odwrotnie, naruszają go lub wchodzą z nim w konflikt i faktycznie sprzyjają celom dokładnie przeciwstawnym np.;
pod hasłem moralność - demoralizują
chcąc uczyć jednego - uczą czegoś zupełnie innego
czasem zabijają samą chęć do uczenia się czegokolwiek.
I tu właśnie nasuwa nam się kolejne pytanie dotyczące podstawowych założeń Edukacji Alternatywnej.
Do głównych założeń tejże edukacji należą :
Humanizacja edukacji
Humanizacja edukacji mówi nam, iż każde dziecko ma indywidualną drogę rozwoju. Wychowanie i nauczanie pomaga mu w tworzeniu siebie .
Humanizacja edukacji oznacza tez pełne poznanie potrzeb i aspiracji edukacyjnych dzieci, stymulowanie ich rozwoju i ich zaspakajanie.
- Zastępowanie tradycyjnych pojęć nauczania, metod nauczania, metodami wspierania aktywności edukacyjnej dzieci (czyli formy percepcyjno - innowacyjne)
- W pracy pedagogicznej eksponowaną pozycję zajmuje tzw „przymus wewnętrzny” jako podstawowe źródło aktywności edukacyjnej.
Wyłączne lub prawie wyłączne stosowaniem w edukacji przymusu
zewnętrznego może przybrać postać tzw „ pedagogicznej tresury”,
która jest często spotykana w państwowym systemie oświaty.
- W edukacji alternatywnej następuje zamiana funkcji programu, z funkcji realizacyjnej na funkcję interpretacyjną programu, która wykorzystuje treści programowe, bierze pod uwagę potrzeby edukacyjne dzieci oraz wspiera ich aktywność.
- Ważną cechą edukacji alternatywnej jest diagnozowanie osiągnięć
rozwojowych dzieci przy wykorzystaniu metod obserwacyjnych. Jej wyznacznikiem jest tzw. ocena opisowa.
3. Założenia ogólne szkolnictwa alternatywnego.
Szkolnictwo alternatywne w stosunku do szkolnictwa tradycyjnego charakteryzuje się nieco odmiennymi propozycjami w ogólnych założeniach.
A mianowicie; cechą konstruktywną tejże szkoły jest przede wszystkim otwarcie na otaczającą rzeczywistość, nastawienie na rzeczy postępowe i twórcze, czyli takie, które pobudzają uczniów do samodzielnej, wręcz samorzutnej działalności poznawczej.
Szkoła z założenia powinna kształtować i rozwijać zainteresowania uczniów, powinna zaspakajać różnorodne potrzeby intelektualne i emocjonalne wychowanków, oprócz tego powinna stanowić filar stymulujący grupowe formy pracy, który dąży do zaszczepienia w dzieciach chęć samokształcenia.
Szkoła taka z góry powinna sprzyjać wielostronnemu rozwojowi dzieci , młodzieży i dorosłych, którzy to także w coraz to większym stopniu i szerszym zakresie musza się uczyć w sposób zinstytucjonalizowany.
Autorzy tego typu rozważań edukacyjnych nie są przekonani ,że szkoła jest „nieunikniona”, lecz wskazują, iż musi to być szkoła wolna od niedostatków czy błędów, charakteryzujących szkołę obecną.
Zaznaczają jednocześnie, że usunięcie tych błędów w szkolnictwie nie jest możliwe poprzez samo „otworzenie szkoły” lecz poprzez wdrążanie zasadniczych zmian dotychczasowego modelu pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Według założeń szkolnictwa alternatywnego :
uczeń będzie jednocześnie podmiotem i przedmiotem nauczania - uczenia się
nauczyciel nie będzie postacią tak silnie eksponowaną, jak w szkole konwencjonalnej, niemniej jego rola ma nadal spore znaczenie.
w szkole otwartej (tak nazywamy szkołę alternatywną) uczniowie mają szeroki, częsty i bezpośredni kontakt z rzeczywistością społeczną, przyrodnicza i kulturową. Uczą się zarówno w szkole, jak i poza nią, oprócz tego łączą naukę z pracą, w tym również z pracą zarobkową
uczniowie korzystają z pomocy profesjonalnych i nieprofesjonalnych nauczycieli.
ich praca odbywa się w grupach kilkuosobowych, a ponad to mają pewien wpływ na dobór treści, metod i środków nauczania -uczenia się.
W wyniku połączenia powyższych założeń i zmiany modelu dydaktyczno- wychowawczego możliwe jest stworzenie szkoły alternatywnej, która w pełni nastawiona jest na dobro wychowanka i nauczyciela, a tym samych utworzenie lepszego systemu edukacyjnego, dającego coraz to pomyślniejsze wyniki nauczania- uczenia się.
Bibliografia
„Edukacja Alternatywna” Nalaskowski, Śliwerski, IMPULS, 1992
Multimedialna encyklopedia PWN, 2000
Encyklopedia PWN, 2000
Słownik Pedagogiczny W. Okoń
Unowocześnienie systemu dydaktycznego E.Fleming
www.dzieci.pl/alternatywność
sjp.pwn.pl/słownik/pluralizm