INSTRUKCJA BEZPIECZEŃSTWA POŻAROWEGO
Posługiwanie się sprzętem i środkami do gaszenia pożarów.
Wiadomości ogólne.
Spalanie jest skomplikowanym procesem fizykochemicznym, którego podstawę stanowi intensywnie przebiegająca reakcja utleniania. Reakcję spalania określa się jako łączenie się ciała z tlenem /lub innymi substancjami podtrzymującymi palenie, np. z chlorem/ z równoczesnym silnym wydzielaniem ciepła oraz silniejszym lub słabszym świeceniem.
W procesie palenia zawsze występują trzy podstawowe czynniki: materiał palny, składnik podtrzymujący palenie, czyli utleniacz, np. tlen, chlor oraz ciepło.
Proces palenia można przerwać poprzez wyeliminowanie jednego z trzech czynników, tzn. usunięcie materiału palnego /co nie zawsze jest możliwe/, odcięcie dostępu powietrza lub też poprzez chłodzenie.
Nad właściwym zabezpieczeniem budynków mieszkalnych przed pożarem nadzór sprawuje administracja budynku jak i również sami mieszkańcy.
W przypadku wybuchu pożaru trzeba bezzwłocznie zawiadomić straż pożarną oraz osoby znajdujące się w strefie zagrożenia. Do momentu przybycia straży pożarnej trzeba prowadzić akcje gaśniczo - ewakuacyjną (kobiety, dzieci, chorzy mają pierwszeństwo).
Sprzęt gaśniczy - jego rozmieszczenie i zasady użycia.
Efekt akcji gaśniczej, a także bezpieczeństwo jej prowadzenia zależy od wielu czynników, między innymi od wyboru odpowiedniego środka gaśniczego. Dokonanie prawidłowego wyboru zależne jest od rozpoznania rodzaju pożaru oraz pewnego minimum wiedzy o środkach gaśniczych i ich działaniu.
W zależności od stanu skupienia spalających się podczas pożaru materiałów i charakteru ich spalania, pożary zalicza się do jednej z pięciu podstawowych grup.
W Polskiej Normie dokonano podziału pożarów na grupy: A, B, C, D i E.
Zgodnie z tą normą wszystkie środki gaśnicze muszą być odpowiednio oznakowane odpowiednimi symbolami literowymi, wskazującymi użytkownikom grupy pożarów, do gaszenia, których mogą być zastosowane.
Prawidłowe zakwalifikowanie pożaru do właściwej grupy poparte odpowiednią wiedzą na temat środków gaśniczych i zasad ich działania pozwoli w sposób możliwie najskuteczniejszy przeprowadzić akcję gaśniczą.
Do pożaru grupy A zalicza się pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy spalaniu, których występuje zjawisko żarzenia /np. drewno, włókna naturalne, węgiel/.
Grupa B obejmuje pożary cieczy palnych i substancji stałych, topiących się w skutek ciepła wytwarzającego się przy pożarze /np. oleje, wosk, stearyna/. Do grupy tej zaliczone zostały również pożary cieczy palnych, rozpuszczalnych w wodzie i takich, których cząsteczki chemiczne mają budowę polarną, jak np. alkohole, etery, aceton, dwusiarczek węgla.
Do pożarów grupy C zalicza się pożary gazów takich jak: acetylenu, propanu, metanu, etanu i innych.
Grupa D obejmuje pożary metali nieżelaznych, takich jak, np.: sód, potas, magnez, uran.
Do pożarów grupy E zalicza się pożary kwalifikujące się do wymienionych uprzednio grup /A do D/, występujące w obrębie urządzeń elektrycznych, które znajdują się pod napięciem.
Tymi samymi symbolami oznakowane są odpowiednie środki gaśnicze, służące do gaszenia pożarów danej grupy.
Rodzaje środków gaśniczych.
Woda jest jednym z najpowszechniej stosowanych środków gaśniczych, jej mechanizm działania gaśniczego to:
Wysokie wartości ciepła właściwego i ciepła parowania wody powodują, że wykazuje ona dobre właściwości chłodzenia i to stanowi jej zasadniczą zaletę jako środka gaśniczego, powstająca pod wpływem wysokiej temperatury para wodna zmniejsza stężenie tlenu w otaczającym powietrzu, ze względu na swą płynność, przy odpowiedniej intensywności i sposobie podawania, woda może łatwo przeniknąć w miejsca trudno dostępne, a nawet do wnętrza palącego się materiału.
Woda nie jest jednak środkiem uniwersalnym, nie przenika na przykład do wnętrza materiałów hydrofobowych, nie wolno jej używać do gaszenia pożarów materiałów reagujących z nią, na przykład: sodu, potasu, karbidu, magnezu, ze względu na wytworzenie przez nie palnych lub wybuchowych gazów.
Przewodność elektryczna strumienia wody gaśniczej narzuca konieczność przestrzegania ścisłych warunków stosowania jej przy gaszeniu instalacji i urządzeń elektrycznych pozostających pod napięciem.
Ograniczone jest również używanie wody do gaszenia wrzących olejów i tłuszczów ze względu na możliwość wyrzutów płonącej cieczy na zewnątrz i rozprzestrzenienie się pożaru.
Podstawowe znaczenie ma umiejętne wykorzystanie właściwości gaśniczych wody.
Woda stosowana jest również jako czynnik chłodzący niepalnych, niebezpiecznych materiałów chemicznych znajdujących się w środowisku /miejscu/ pożaru.
Wody nie stosuje się do gaszenia pożarów:
metali alkalicznych i ziem alkalicznych, np. sód, potas, wapń,
metali lekkich i ich stopów, np. glin,
karbidu i innych węglików metali lekkich,
cieczy łatwo palnych, niemieszających się z wodą, np. benzyna, nafta, benzen,
maszyn, urządzeń, instalacji będącej pod działaniem energii elektrycznej.
Proszki gaśnicze są to odpowiednio preparowane, sproszkowane ciała stałe o działaniu inhibitującym /inhibicja fizyczna jest to stworzenie warunków, w których ośrodki czynne utracą swą energię przez fizyczne zderzenie ze ścianką - ekranem/ reakcję spalania, służące do bezpośredniego gaszenia ognia.
Obecnie stosowane są proszki:
węglanowe do gaszenia pożarów grup: B, C, E,
fosforanowe typu uniwersalnego do gaszenia pożarów grup: A, B, C, D, E,
mocznikowo-węglanowe.
Działanie gaśnicze proszków węglanowych uzyskuje się poprzez:
odcięcie przez obłok proszku dostępu powietrza do palącego się materiału,
rozcieńczenie powietrza wyzwalającymi się z proszków węglanowych dwutlenkiem węgla i parą wodną pochodzącą z powstającej wody.
Proszki fosforanowe można praktycznie stosować do gaszenia wszystkich pięciu grup pożarów.
Obok zasadniczego antykatalicznego działania kationów, maja dodatkowo zdolność wytwarzania szklistej, jednolitej warstewki pokrywającej powierzchnię gaszonego ciała stałego.
Wykazują ponadto większa powierzchnię gaśniczą niż proszki węglanowe.
Do wyrzucania proszków ze sprzętu gaśniczego potrzebna jest odpowiednia energia, którą zapewniają dwutlenek węgla lub azot.
Zaletą obu proszków jest możliwość ich użycia do gaszenia we współdziałaniu z pianą gaśniczą nie powodując wzajemnego destrukcyjnego działania.
Podstawy prawne.
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej Dz.U. Nr 81, poz. 351.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 3 listopada 1992 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów Dz.U. Nr 92, poz. 460.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 22 stycznia 1993 r. w sprawie szczegółowych zasad przeciwpożarowego zaopatrzenia wodnego, ratownictwa technicznego, chemicznego i ekologicznego oraz warunków, którym powinny odpowiadać drogi pożarowe Dz.U. Nr 8, poz. 42.
PN-65/M-51520 " Sprzęt pożarniczy - Pożarnicze tablice informacyjne ".
PN-92/N-01256/01 " Znaki bezpieczeństwa - Ochrona przeciwpożarowa ".
PN-92/N-01256/02 " Znaki bezpieczeństwa - Ewakuacja ".
PN-72/B-02865 " Ochrona przeciwpożarowa w budownictwie. Przeciwpożarowe zaopatrzenie wodne - instalacja wodociągowa wewnętrzna przeciwpożarowa ".
Pamiętajmy, że do pożaru może dojść w bardzo łatwy sposób na przykład poprzez:
porzucenia niedogaszonych niedopałków papierosów i zapałek na materiały palne,
pozostawienia niewyłączonych odbiorników elektrycznych, nie przystosowanych do pracy ciągłej,
użytkowania lub ustawiania elektrycznych urządzeń grzejnych na palnej podstawie lub w bezpośrednim sąsiedztwie materiałów palnych,
niewłaściwego użytkowania i posługiwania się materiałami pożarowo niebezpiecznymi,
niewłaściwego prowadzenia prac pożarowo niebezpiecznych,
przeprowadzania prac naprawczych związanych z elektrycznością lub gazem, przez osobę nieposiadającą stosownych uprawnień,
przeciążenia instalacji elektrycznej przez włączenie nadmiernej ilości odbiorników energii elektrycznej,
nieprzestrzegania obowiązujących przepisów w zakresie ochrony przeciwpożarowej.
2