MITOLOGIE WSPÓŁCZESNOŚCI
Celebryta.
Jednym z mitów współczesnych jest biografia popkulturowego herosa - celebryty. Celebryci to - w najkrótszej definicji - ludzie znani z tego, że są znani. Są oni produktami kultury medialnej, jako osoby rozpoznawane w przestrzeni publicznej (picture personalities) związane głównie z telewizją. Rola celbrytów w kulturze telewizji jest określana za sprawą własności tej ostatniej - nieciągłości. Nieciągłość przekazu telewizyjnego sprawia, iż musi być on spajany wyrazistymi postaciami, tzw. osobowościami telewizyjnymi/medialnymi. Wedle niektórych badaczy system celebrities to rodzaj nowej religii: celebryta jest herosem - półbogiem. Ciekawe kategorie wśród celebrytów stanowią: celebrealities - czyli gwiazdy realisty shows („Celebrity Big Brother” itp.) oraz celetoidzi - czyli celebryci tabloidów. Celebrities to przede wszystkim gwiazdy muzyki i sportu. Zaskakujące jest, iż silniej na „wyznawców” oddziałują gwiazdy płci męskiej (być może autorytet w kulturze związanej z patriarchalną religią może mieć tylko mężczyzna?).
O celebrytach czytaj w: Wiesław Godzic, Znani z tego, że są znani. Celebryci w kulturze tabloidów, Warszawa 2007.
Mit piękna ucieleśnionego.
W sytuacjach społecznych postrzegamy się poprzez własne wizerunki rzutowane na ekrany naszych ciał. Automatyzmem jest wiązanie wartości estetycznych z etycznymi (piękne jest dobre, por. starożytny ideał kalokagatii). Paradoksem jest, że wzorce piękna naturalnego, cielesnego oparte są w kulturze Zachodu na mechanizmach denaturalizacji ciała. Szczególnym polem dyscyplinowania i kontroli jest ciało kobiety, z definicji mocniej wiązane z naturą (bo podległe naturalnym rytmom miesięcznym, rozrodczości), a zatem niejako przeznaczone owej kulturowej dyscyplinie. Kultura Zachodu wyprodukowała i utrwaliła takie opozycje, jak: ciało-duch, materia-dusza, natura-kultura, kobieta-mężczyzna. Kobieta wciela naturę, zatem mit piękna maskuje „przyrodzoną”, tj. naturalną brzydot kobiety. Kobieta piękna to ta, która poddała swą biologię rygorom kultury. Michel Foucault mówił, iż ciało jest siedziba biowładzy - mit piękna kobiecego ciała jest produktem kultury patriarchalnej (a więc formy władzy). Wizerunki kobiet przeznaczone są dla męskiej widowni - ciało kobiety jest spektaklem (jak w filmie porno - kamera patrzy zawsze z punktu wiedzenia mężczyzny). Dyscyplinowanie kobiecego ciała polega m.in. na:
- manifestacji jego „kobiecości”: od XVIII wieku kobiecość=macierzyńskość, zdolność do rozrodu (kobieta to jej narządy rozrodcze), zatem kobiecość polega na podkreślaniu bioder, pośladków, piersi,
- manifestacji kobiecości jako opozycji męskości: poprzez optyczne powiększanie lub pomniejszanie niektórych elementów ciała, np. wysokie obcasy optycznie skracają stopę i czynią ją „mniejszą” tj. „kobiecą”,
- manifestacji kobiecości jako opozycji „niekobiecej”, bo nieproduktywnej biologicznie, starości: poprzez infantylizację (udziecinnienie) kobiecego ciała za sprawą depilacji,
- medykalizacji płciowości biologicznej (ginekologia) i kulturowej (chirurgia plastyczna), a także dyscyplinie uzyskiwanej dzięki dyskursom czystości i higieny: np. artystka francuska Orlan od 43 roku życia dostosowuje swą twarz do obranych ideałów urody (modelek malarstwa klasycznego) w serii odbywanych w galeriach sztuki operacji plastycznych
- rygorach dietetycznych i gimnastycznych: „piękne” są ciała szczupłe i aktywne,
Mit piękna stawia kobiety przed fałszywa alternatywą „bycia piękną” lub „bycia inteligentną”.
Mit ten wikła kobiety w błędne koło: ciała niepoddane ww. rygorom sprawiają, że ich posiadaczki stają się „społecznie niewidoczne”, bezwartościowe, natomiast nadmierna dbałość o własne ciała uważana jest za narcyzm.
Mit piękna kobiecego ciała wiąże się z szerszym zjawiskiem kultury współczesnej - mianowicie z przesunięciem tożsamości z wnętrza na powierzchnię. Ciało=tożsamość (nie ma kobiety bez spoglądania w lustro).
Lektura: B. McNair, Seks, demokratyzacja pożądania i media, czyli kultura obnażania, Muza 2004.
N. Etcoff, Przetrwają najpiękniejsi, W. A. B. 2002.
N. Wolf, The Beauty Myth. How Images of Beauty Are Used Against Women, NY 1991.
2