Województwo
mazowieckie
1. Województwo w liczbach
Województwo mazowieckie zajmuje powierzchnię 35 598 km2, co stanowi około 11,4% powierzchni Polski. Pod względem obszaru jest największe w kraju i graniczy
z 6 województwami: warmińsko-mazurskim, podlaskim, lubelskim, świętokrzyskim, łódzkim, kujawsko-pomorskim. Zamieszkuje w nim ponad 5 mln mieszkańców tj. 13,1% w skali kraju.
Wyszczególnienie |
Polska |
Województwo |
Miejsce woj. |
Udział |
Wyszczególnienie |
Ludność |
38 653 559 |
5 069 977 |
1 |
13,1 |
Ludność |
Powierzchnia (km 2 ) |
312 685 |
35 598 |
1 |
11,4 |
Powierzchnia (km 2 ) |
Liczba powiatów w tym: |
373 |
42 |
1 |
11,3 |
Liczba powiatów w tym: |
Liczba gmin |
2 486 |
325 |
1 |
13,1 |
Liczba gmin |
2. Dawne województwa, które wchodzą w skład województwa mazowieckiego
Ciechanowskie
Ostrołęckie
Płockie (w części)
Warszawskie
Radomskie
Siedleckie
Skierniewickie (w części)
3. Klimat
Klimat województwa mazowieckiego jest zróżnicowany przestrzennie. Wynika to
z różnorodności wpływów kształtujących jego właściwości i zróżnicowania czynników geograficznych. Na przeważającym terenie województwa średnia roczna temperatura powietrza wynosi około 7 0C. Najchłodniejszym miesiącem roku jest styczeń,
a najcieplejszym lipiec. Średnia roczna suma opadów na większości terenów województwa wynosi około 550 mm. Nad środkową Polską, przeciętnie 65% czasu w roku, zalegają masy morskiego powietrza polarnego. Świadczy to o zdecydowanej przewadze cyrkulacji
z kierunków zachodnich.
4. Podział administracyjny województwa mazowieckiego
5. Historia
Historia Mazowsze to historyczna i etnograficzna kraina, położona w środkowej Polsce
po obu stronach rzeki Wisły. Na północnym-wschodzie sąsiaduje z Podlasiem, historyczną krainą w dorzeczu środkowego Bugu. Mazowsze stanowi jedną z najstarszych dzielnic historycznych Polski, należącą do państwa polskiego od początku X w. Testamentem Bolesława Krzywoustego (1138) rozpoczął się proces podziału Mazowsza na coraz mniejsze księstewka. Nie weszły one w skład odbudowanego państwa polskiego, książęta mazowieccy uznawali jednak zwierzchność lenną królów Polski. Poszczególne części Mazowsza włączane były do Korony stopniowo, wraz z bezpotomną śmiercią panujących książąt. Do końca XVI w. utraciło ono wszelkie atrybuty odrębności, stając się integralną częścią Wielkopolski.
W początkowym okresie zaborów prawie całe Mazowsze znalazło się w rękach pruskich.
Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego weszło w jego skład, a następnie zostało przyłączone do Królestwa Polskiego (zabór rosyjski). Naturalną stolicą Mazowsza stała się, od czasów unii polsko-litewskiej, Warszawa, miejsce sejmików i elekcji. Od czasów, gdy Zygmunt III przeniósł siedzibę królewską z Krakowa, Warszawa przekształciła się w stolicę państwa polskiego. Podlasie było we wczesnym średniowieczu miejscem osadnictwa ruskiego, następnie litewskiego i polskiego (z Mazowsza). Po unii lubelskiej (1569) weszło w skład Korony jako województwo podlaskie. Podzielone w okresie rozbiorów wzdłuż linii Bugu, znalazło się w zaborze pruskim i austriackim. W 1807 r. po utworzeniu Księstwa Warszawskiego część Podlasia weszła w jego skład, pozostałe tereny włączono natomiast do Rosji jako okręg białostocki. Po roku 1815 wróciło do Królestwa Polskiego, by od roku 1832 przejść pod zabór rosyjski. Po I wojnie światowej Podlasie wraz z Mazowszem znalazło się
w granicach Rzeczypospolitej.
Geografia turystyczna: W regionie dominują niziny, na obrzeżach przechodzące
w pagórkowaty teren wyżynny. Niezwykłą atrakcją jest także wspaniała przyroda Białowieskiego Parku Narodowego wraz z jedynymi w Europie żyjącymi w warunkach naturalnych żubrami. Dla gości organizowane są tu przejażdżki po parku, powozem
lub saniami w zależności od pory roku.
Turystyka kwalifikowana : Na zachód od Warszawy leży Łowicz, znany ośrodek ludowej sztuki i kultury, gdzie można stać się właścicielem wytworów rękodzieła miejscowych twórców, w tym sławnych łowickich wycinanek. Niedaleko stąd, w Żelazowej Woli, urodził się Fryderyk Chopin. W domu, w którym kompozytor przyszedł na świat, znajduje się obecnie muzeum poświęcone jego osobie. Często odbywają się tu koncerty fortepianowe. Jedno z największych uzdrowisk w Polsce, Ciechocinek, przyciąga gości nie tylko dobroczynnym mikroklimatem, lecz także wieloma imprezami kulturalnymi.
6. Województwo mazowieckie dziś
Mazowsze to największe województwo, pierwsze pod względem dynamiki rozwoju ekonomicznego i aktywności gospodarczej, jest liderem przedsiębiorczości w Polsce. Zapraszamy Państwa do regionu otwartego na pomysły i przyjaznego dla inwestorów. Jednym z atutów województwa mazowieckiego jest Warszawa - stolica kraju o wielkim potencjale gospodarczym, naukowym oraz intelektualnym. Korzystnie położona, ze świetną infrastrukturą, Warszawa jest najważniejszym ośrodkiem kultury, biznesu i polityki, stanowi doskonałe zaplecze dla inicjatyw gospodarczych. Wiedzą o tym zagraniczni przedsiębiorcy, którzy waśnie na Mazowszu realizują największe inwestycje. Województwo mazowieckie,
to największy i najbogatszy region w Polsce. Tu znajduje się zarówno najwięcej podmiotów gospodarczych, tu zainwestowany jest największy zagraniczny kapitał. Zarazem jest to region posiadający ogromny potencjał i niemal nieograniczone możliwości. Rankingi atrakcyjności i bezpieczeństwa inwestycyjnego przeprowadzone przez polskie i zagraniczne instytuty, jednoznacznie wskazują na miejsce gdzie warto inwestować na Mazowszu.
Największym inwestorem na Mazowszu jest południowokoreański koncern Daewoo, który zainwestował w Warszawskie FSO na Żeraniu (obecnie Daewoo FSO Motors), produkcję sprzętu RTV w zakładzie Daewoo Elektronic w Pruszkowie i w firmę ubezpieczeniową TUK S.A. Ponadto na terenie woj. mazowieckiego zlokalizowane są jedne z największych przedsiębiorstw krajowych lub ich siedziby. Zaliczyć do nich można m. in.:
Polski Koncern Naftowy Orlen S.A. w Płocku
Procter and Gamble S.A. w Warszawie
Elektrim S.A. w Warszawie
Hortex Holding S.A. w Płońsku
Thomson Polkolor Sp. z o.o. w Piasecznie
Polski Tytoń S.A. w Radomiu.
Ogółem na Mazowszu zlokalizowanych jest ponad 8400 przedsiębiorstw sektora publicznego, które zatrudniają łącznie ponad 1,6 mln osób. Liczba przedsiębiorstw prywatnych wynosi ok. 395 tys., w których zatrudnienie znajduje prawie 1,3 mln pracowników.
W województwie mazowieckim sieć komunikacyjna jest dobrze rozwinięta. Funkcjonuje tu transport drogowy, kolejowy, wodny i powietrzny. Sieć dróg kołowych, tj. drogi krajowe, wojewódzkie, gminne oraz lokalne, w tym miejskie i zakładów umożliwiają w miarę sprawny ruch osobowy i przewóz towarów.
Przez obszar województwa przechodzą drogi o znaczeniu międzynarodowym:
E 30 - Berlin - Poznań - Warszawa - Mińsk
E 67 - Praga - Wrocław - Warszawa - Białystok
E 77 - Budapeszt - Kraków - Warszawa - Gdańsk
E 371 - Radom - Kielce - Rzeszów - Słowacja.
Ponadto kluczową rolę odgrywa lotnisko Okęcie, które jest dużym portem lotniczym obsługującym w transporcie powietrznym ruch międzynarodowy i krajowy.
Atrakcyjność turystyczna województwa mazowieckiego związana jest ze specyficzną rolą Warszawy jako stolicy i wielkomiejskiego centrum kulturalnego, handlowego, naukowego
i gospodarczego. Dawne województwo warszawskie funkcjonuje przede wszystkim jako baza weekendowa dla warszawiaków i gości, także zagranicznych, odwiedzających Warszawę. W 1997 roku według danych GUS dotyczących rejestrowanego ruchu turystycznego, dawne województwo warszawskie odwiedziło ponad 600 tys. osób (z których ponad 200 tys. to turyści zagraniczni); większość z nich oczywiście zwiedzała samą Warszawę. Pozostałe tereny województwa mazowieckiego mogą być interesujące turystycznie nie tylko ze względu na bliskość Warszawy, ale także z racji swego położenia. Do atutów tego regionu należą niewątpliwie: unikatowy układ dolin rzecznych Wisły, Bugu
i Narwi z rozległym Zalewem Zegrzyńskim - o wysokich walorach rekreacyjnych, Puszcza Kampinoska jako park narodowy oraz dwa parki krajobrazowe: Chojnowski i Mazowiecki. Oprócz tego istotne z punktu widzenia turystyki są takie atrakcje jak twierdza Modlin
z zespołem fortów w sąsiednich miejscowościach, ruiny zamku w Czersku, zabytkowe kościoły w Brochowie i Kobyłce, pałace w Otwocku Wielkim i Jabłonnie, a także inne miejsca historyczne. Warto wspomnieć również o miejscowościach posiadających zasoby przyrodolecznicze i tradycje uzdrowiskowe czyli Konstancinie-Jeziornej i Otwocku. Baza noclegowa najlepiej przedstawia się w rejonie Warszawy - w grudniu 1997 roku było tu według danych GUS 17 535 miejsc noclegowych, z których ponad 50% było wykorzystywanych w ciągu roku. Pozostałe regiony województwa mazowieckiego wypadają w tym zestawieniu znacznie gorzej. Dawne siedleckie liczyło w 1997 roku tylko 7001 miejsc noclegowych (rok wcześniej było ich 5304). Wykorzystanie tej bazy było jednak mniejsze niż 40 %. W dawnych województwach: płockim, radomskim, ciechanowskim i ostrołęckim nie udzielono w 1997 roku więcej niż 250 tys. noclegów w każdym z nich. Województwo mazowieckie najczęściej odwiedzają turyści z Niemiec, USA, Wielkiej Brytanii i Rosji. Więcej powinno być tu zarówno obiektów najwyższej klasy (szczególnie ze względu na turystów z Europy Zachodniej), jak i tych najtańszych - głównie z uwagi na młodzież
i studentów. W przewodniku Pascala "Polska. Gdzie spać" można znaleźć raptem kilkanaście obiektów ze stosunkowo niedrogimi noclegami na terenie województwa mazowieckiego.
W subregionie siedleckim ze względu na rolniczy charakter gospodarki i słabe uprzemysłowienie regionu duże szanse ma agroturystyka. Ta forma wypoczynku staje się coraz bardziej popularna. W rejonie Siedlec jest kilkadziesiąt gospodarstw agroturystycznych i co roku powstają nowe. Lokalny Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Siedlcach organizuje specjalne kursy i szkolenia dla rolników zainteresowanych przyjmowaniem turystów na wczasy "pod gruszą". Rolnicy mają także możliwość korzystania z kredytów na rozwój agroturystyki. Dodatkową atrakcją dla wypoczywających turystów mogą być organizowane przez TKKF rajdy rowerowe i spływy kajakowe rzeką Liwiec. Na terenach nadbużańskich powstało Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Nadbużańskich zajmujących się promocją tego regionu. Organizuje ono m.in. pływanie tratwą po Bugu. Ten bardzo interesujący rejon odwiedzają głównie turyści z Polski, zagraniczni są w zdecydowanej mniejszości, co wynika prawdopodobnie z braku wyczerpującej informacji. Region potrzebuje bardziej zdecydowanych działań promocyjnych, folderów, ciekawych imprez, kontaktów z zagranicą. Subregion radomski dysponuje wspaniałą stadniną koni w Kozienicach (i kilkoma pomniejszymi). Radomska Izba Turystyczna utrzymuje kontakty z turystami z Niemiec
i Anglii, dla których organizuje tzw. fotołowy - imprezę odbywającą się na terenie Kozienickiego Parku Krajobrazowego, polegającą na fotografowaniu okazów fauny - głównie ptaków, nietoperzy i żółwi błotnych. Atrakcją tego regionu są także zbiorniki wodne (Topornia k. Przysuchy, Siczki k. Radomia, zalew k. Drzewicy), dające możliwości uprawiania sportów wodnych np. żeglarstwa i kajakarstwa. W kilku gminach (np. Sieciechów, Garbatka, Magnuszew) nieźle rozwija się agroturystyka. Gminy położone nad Pilicą (Nowe Miasto, Białobrzegi, Warka) zrzeszyły się w Związku Gmin Nadpilicznych i wspólnie organizują m.in. spływy kajakowe Pilicą. Działaniom promocyjnym brakuje jednak zintegrowania i koordynacji, każdy podmiot reklamuje się z osobna. Atutem subregionu płockiego jest z pewnością znany w całej Polsce skansen Muzeum Wsi Mazowieckiej
w Sierpcu. W Łącku z kolei znajduje się jedno z najlepszych w kraju - Państwowe Stado Ogierów. Magnesem dla turystów jest niewątpliwie Płock. Tu znajduje się m.in. ogród zoologiczny z największą w Polsce kolekcją gadów i płazów. W 1998 r. 120 grup zorganizowanych, zwiedzających Płock skorzystało z usług dyplomowanego przewodnika. Szacuje się, że drugie tyle zwiedza miasto samodzielnie. Problemem jest brak w mieście tanich miejsc noclegowych, a w tzw. terenie często w ogóle ich nie ma. Ostrołęckie swoją atrakcyjność zawdzięcza przede wszystkim położeniu - przebiega tamtędy trasa prowadząca w kierunku wschodniej granicy. Świetne tereny wypoczynkowe są nad rzeką Omulew, niestety baza noclegowa w tym regionie pozostawia wiele do życzenia. Hoteli jest zdecydowanie za mało, przede wszystkim średniej i wysokiej klasy. Brakuje także dużych, nowoczesnych pól namiotowych. Nie ma sprawnie działającego punktu informacji turystycznej, choć lokalne władze myślą o jego zorganizowaniu. W subregionie iechanowskim przyciąga gości zamek Krasińskich w Opinogórze, a także zamek książąt mazowieckich i Muzeum Szlachty Polskiej w samym Ciechanowie. Baza noclegowa składa się z kilku hoteli i jednego schroniska w Ciechanowie (brakuje pól kempingowych). W północnej części regionu są niezłe tereny do turystyki rowerowej. Imprezy turystyczne (głównie rajdy) są organizowane nieregularnie i mają wyłącznie lokalny zasięg. Nie ma niestety działań promocyjnych o zasięgu ogólnopolskim, nie wspominając o promocji zagranicą. Brakuje folderów, które mogłyby przybliżyć potencjalnym turystom atrakcje tego regionu. Turystyka w Mazowieckiem mogłaby przekształcić się w dochodową dziedziną gospodarki. Wymagałoby to jednak zbudowania hoteli, kempingów i wielu innych obiektów usługowych. Niezbędna jest, połączona z informowaniem, promocja licznych walorów turystycznych regionu, zarówno w kraju jak i poza jego granicami. Jakkolwiek
w województwie znajduje się 376 obiektów turystycznych, w których jest 34 426 miejsc noclegowych, co stanowi 4,7% zasobów krajowych, to nie jest to liczba satysfakcjonująca. Inwestycje tego typu są kosztowne i przerastają możliwości samorządów pojedynczych gmin. Oczekiwane efekty mogą dać jedynie połączone wysiłki związków gminnych i prywatnych inwestorów, także zagranicznych.
7. Struktura użytkowania gruntów
Wyszczególnienie |
Polska |
Województwo |
Struktura użytkowania gruntów (%): |
||
Użytki rolne |
59,3 |
67,6 |
Lasy i grunty leśne oraz zadrzewienia i zakrzewienia |
29,0 |
22,5 |
Wody |
2,7 |
1,7 |
Grunty zabudowane i zurbanizowane |
6,5 |
6,7 |
Inne |
2,5 |
1,5 |
Struktura użytków rolnych - % powierzchni ogólnej
Polska |
Mazowieckie |
grunty orne |
|
76,20 |
73,30 |
sady |
|
1,40 |
3,10 |
łąki |
|
14,70 |
15,10 |
pastwiska |
|
7,70 |
15,10 |
8. Parki narodowe, lesistość, ochrona środowiska
Bogactwem przyrodniczym województwa mazowieckiego są pozostałości puszcz tworzące do dziś duże kompleksy leśne z licznymi fragmentami naturalnych zbiorowisk roślinnych,
z bogatymi ostojami rodzimej fauny. Wyróżniają się pozostałości Puszcz: Kurpiowskiej, Białej, Kampinoskiej, Pilickiej, Kozienickiej, Kamienieckiej i Łochowskiej. Poza tym występują tu duże kompleksy leśne jak np.: Lasy Gostynińskie, Chojnowskie, Garwolińskie
i wiele innych. Lasy występujące tu urozmaicone są często utworami wydmowymi, które tworzą całe łańcuchy wzniesień przekraczających niekiedy 20 m wysokości względnej będąc na nizinach niemałą atrakcją turystyczną. Ogólnie lasy zajmują powierzchnię 783,1 tys. ha,
co sytuuje woj. mazowieckie na 2 miejscu w kraju pod względem wielkości powierzchni leśnych. Stan zdrowotny drzewostanu uległ zauważalnej poprawie. Wskaźnik defoliacji (ubytek liści i igieł) obniża się. Funkcjonujący na terenie województwa system obszarów prawnie chronionych, składający się z Kampinoskiego Parku Narodowego, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu, obejmuje powierzchnię 1058 tys. ha zajmując 29,7% powierzchni województwa (przy średniej krajowej 31,1%), co klasyfikuje nas na 9 miejscu w kraju. Zasługującym na szczególną uwagę, najcenniejszym obiektem przyrodniczym jest Kampinoski Park Narodowy. Zajmuje obszar około 38,5 tys. ha, co daje mu drugą pod względem wielkości lokatę wśród polskich parków narodowych. Jest jedynym parkiem narodowym w województwie mazowieckim. Parki krajobrazowe zajmują powierzchnie 144,4 tys. ha - 5 z nich położonych jest całkowicie na terenie województwa, a 4 tylko częściowo. Rezerwaty (164) obejmują najciekawsze pod względem przyrodniczym miejsca, z unikatową fauną i florą, zajmując powierzchnię 16,4 tys. ha. Chronią dobrze zachowane zbiorowiska roślinne, biotopy wodne, rzeczne i jeziorowe oraz formy geomorfologiczne, świadczące o minionym bogactwie przyrodniczym ziem, które weszły w skład województwa mazowieckiego. Zagęszczenie sieci rezerwatów występuje wokół Warszawy, a także na Podlasiu Siedleckim oraz na Pojezierzu Gostynińskim. Obszary chronionego krajobrazu wyznaczone na terenie województwa mazowieckiego celem utrzymania walorów przyrodniczych, krajobrazowych, a także wypoczynkowo - turystycznych zajmują powierzchnię 850,9 tys. ha.
Obszary prawnie chronione - wg danych Wojewódzkiego Konserwatora przyrode, stan na 31.12.1999r. (ha) :
Powierzchnia |
Polska |
Województwo |
Miejsce woj. |
Ogółem |
10158810,1 |
1052170,5 |
2 |
% powierzchni |
32,5 |
29,5 |
10 |
Parki narodowe |
307014,9 |
38476,1 |
3 |
Rezerwaty przyrody |
144087,2 |
16476,6 |
2 |
Parki krajobrazowe |
2450816,3 |
144453,9 |
9 |
Obszary chronionego krajobrazu |
7152557,0 |
850990,1 |
2 |
Użytki ekologiczne |
38135,8 |
1175,9 |
9 |
Inne formy |
66199,7 |
6489,5 |
- |
Województwo mazowieckie posiada największą w skali kraju liczbę (3394) pomników przyrody (zabytkowe drzewa, aleje, głazy narzutowe). Coraz częstszą formą ochrony przyrody są użytki ekologiczne oraz zespoły przyrodniczo - krajobrazowe. Swoim bogactwem może zachwycić flora woj. mazowieckiego. Obok gatunków niżowych spotyka się tu rośliny górskie, atlantyckie, halofity czy roślinność pontyjską. Ciekawsze okazy to: cis, wiciokrzew pomorski, brzoza czarna, borówka bagienna, chamedafne północna, brzoza niska, storczyki łąkowe (s. krwisty i s. plamisty), rosiczka, lilia złotogłów, mieczyk dachówkowaty, irys syberyjski, zimoziół północny, wawrzynek wilczełyko, przylaszczka, orlik, widłaki, kopytnik, kruszyna, mącznica lekarska, turówka wonna, kocanki piaskowe i chrobotki. Fauna województwa nie ustępuje bogactwem światu roślinnemu, występują tu dwa gatunki dużych drapieżników chronionych: wilk i ryś. Na uwagę zasługują: łoś, gronostaj, wydra i bóbr. Imponująca jest także ornitofauna województwa. Spośród 200 występujących tu gatunków ptaków, na szczególną uwagę zasługuje kulon, orlik krzykliwy, kania czarna, puchacz, bocian czarny, cietrzew, kraska, kormoran czarny i żołna oraz gatunki zagrożone w skali świata np.: derkacz, orzeł bielik i sokół wędrowny. Znajduje się tu również jedno z dwóch największych w Polsce lęgowisk żółwia błotnego. Część województwa, zamknięta widłami Wisły i Bugu, została włączona do obszaru "Zielonych Płuc Polski". Tereny te z uwagi na swoje walory przyrodnicze, niskie stężenia zanieczyszczeń powietrza, w pełni zasługuje na wspomniane miano.
Kampinowski Park Narodowy - drugi co do wielkości Polski Park Narodowy zajmujący 35721 ha, utworzono w 1959 r. Obejmuje fragment Puszczy Kampinoskiej leżącej
w pradolinie Wisły, w bezpośrednim sąsiedztwie aglomeracji warszawskiej. Charakterystycznym rysem krajobrazu jest pasowy układ równoleżnikowo ułożonych wzgórz wydmowych o wysokości od 12 do 20 m, oddzielonych zabagnonymi obniżeniami, m. in. doliny rzeki Łasicy. Wśród najlepiej w Europie zachowanych śródlądowych wydm, o różnej postaci i wielkości, występują głębokie niecki i misy deflacyjne, w których spotykane
są jeziorka, bagna i torfowiska, stopniowo zarastające i przechodzące w bagienne lasy olszowe.
Roślinność puszczy Kampinoskiej w znacznym stopniu została zmieniona gospodarką człowieka. Na wydmach przeważają bory sosnowe ( ponad 76% powierzchni leśnej ),
od najsuchszych borów chrobotkowych, po bory bagienne i mieszane. Znacznie zmniejszył się udział gatunków liściastych, głównie dębu i jesionu, zachowały się niewielkie ( 14% ) płaty grądów, świetlistych dąbrów, zarośli łozowych, łęgów wierzbowo-topolowych oraz olsów. Szeroko reprezentowane są nieleśne zespoły roślinne, od inicjalnych muraw szczotlichowych, przez zbiorowiska łąkowe, szuwarowe i mszysto-turzycowe, po wodne. Bogata flora Parku liczy ponad 1000 gatunków roślin naczyniowych, m. in. relikty glacjalne, np. chamedaphne północna Chamaedaphne calyculata i zimoziół północny Linnea borealis, relikt pontyjski - wiśnia kwaśna Cerasus acida i światłożądny gatunek stepu ostnicowego - wężymord stepowy Scorzonea purpurea, oraz rzedkie gatunki z grupy syberyjsko-boroeuropejskiej, np. gnidosz królewski Pedicularis sceptum-carolinum i wielosił błękitny Polemonium coeruleum. Fauna liczy około 5000 gatunków, z których na uwagę zasługują restytuowany tu: łoś Alces alces - symbol Parku - od 1951 roku i bóbr europejski Castor fiber - od 1980 roku. Odnotowano około 160 gat. ptaków, w tym orlika krzykliwego. Z Puszczą związane są liczne wydarzenia historyczne, których świadectwem są m. in. liczne krzyże i mogiły powstańców.Utworzony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 stycznia 1959r. (Dz. U. Nr 17, poz. 91 z póżn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwach warszawskim i piotrkowskim - obecnie województwie mazowieckim. Powierzchnia 38544,33 ha, z czego 4303 ha objęto ochroną ścisłą. Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 37756,49 ha. W godle Parku znajduje się łoś. Park reprezentuje przyrodę regionu Nizin Środkowopolskich. Obejmuje fragment pradoliny Wisły w Kotlinie Warszawskiej na Nizinie Mazowieckiej. Stanowi go Puszcza Kampinoska w bezpośrednim sąsiedztwie Warszawy. Taras kampinoski zbudowany z piasków i żwirów rzecznych, na których procesy eoliczne wytworzyły charakterystyczne, doskonale wykształcone i piękne krajobrazowo wydmy. Osiągają one 30 m wysokości i prezentują różne formy morfologiczne: łuki, parabole, wały, grzędy i zespoły wydmowe, przypominające niekiedy mini łańcuchy górskie. 12,5 tysięcy lat temu wydmy zostały utrwalone roślinnością i stanowią na obszarze prawie 20 tysięcy ha - obiekt przyrodniczy w skali europejskiej. Pasy bagienne zajmują tereny dawnych nurtów Prawisły. W wywianych z piasku miejscach wytworzyły się pokłady torfu. Kontrast krajobrazów wydm i bagien jest najbardziej charakterystycznym elementem pejzażu Kampinoskiego Parku Narodowego. Pierwotne zespoły Puszczy Kampinoskiej zostały znacznie zniekształcone przez gospodarkę człowieka. Zmalała powierzchnia zajmowana przez gatunki liściaste (głównie dąb i jesion) na rzecz sosny, zajmującej 76% powierzchni leśnej. Mimo tego Park charakteryzuje się dużą mozaikowatością siedlisk i różnorodnością zbiorowisk roślinnych - od olsu po świetlistą dąbrowę, od torfowisk i turzycowisk po ciepłolubne murawy napiaskowe. Wyróżniono tu 50 zespołów roślinnych, w tym 12 leśnych. Florę Parku tworzy około 1100 gatunków roślin naczyniowych oraz liczne gatunki glonów, 200 gatunków mchów, porostów i wątrobowców. Z roślin na uwagę zasługuje występowanie: brzozy czarnej, chamedafne północnej, gnidosza królewskiego, wiśni kwaśnej, wężymordu stepowego, listery jajowatej, śniedka baldaszkowatego, buławnika czerwonego, kruszczyka rdzawoczerwonego, itd. Występuje tu 61 gatunków objętych ochroną gatunkową. Faunę Parku szacuje się na 16 500 gatunków, z czego na dzień dzisiejszy udokumentowano
ok. 1000.
103 gatunki nicieni,
51 gatunków ślimaków
5 gatunków małży,
25 gatunków pierścienic,
50 gatunków skorupiaków,
390 gatunków pajęczaków,
14 gatunków dwuparców
2032 gatunki owadów,
13 gatunków płazów, w tym ropucha paskówka,
8 gatunków gadów
199 gatunków ptaków m.in.: bocian czarny i biały, sokół wędrowny, orlik krzykliwy, żuraw, kobuz, błotniak stawowy i łąkowy, myszołów, sowa uszata, sowa błotna, gadożer
50 gatunków ssaków: łoś (od 1951r.), sarna, dzik, wilk, lis, zając, jeleń, borsuk, bóbr (przeniesiony z Wigierskiego Parku).
Kampinoski Park Narodowy ma bogate tradycje historyczne, związane z walkami
o niepodległość. Miały tu miejsce walki powstańcze 1794 i 1863r, walki armii "Poznań" we wrześniu 1939r., a także walki w1944r. Znajdują się tu: mogiły powstańców z 1863r, cmentarz partyzantów, cmentarz w Palmirach osób rozstrzelanych w latach 1939 -1944.
Z Parkiem związanych jest wiele zabytków kultury. W rejestrze zabytków architektury znajduje się 38 obiektów
średniowieczne grodzisko w Starym Zamczysku (X-XI w.),
XII - wieczny kościół w Czerwińsku,
gotycko-renesansowy kościół w Brochowie o charakterze obronnym z XVI w.,
barokowy kościół w Starych Babicach,
klasycystyczny zespół kościelno-dworski z końca XVIII w. w Lipkowie,
drewniany kościół z końca XVIII w. w Kampinosie,
pałac w Zaborowie z początku XXw.,
dwór w Tułowicach,
dom w Żelazowej Woli, gdzie urodził się Fryderyk Chopin,
dwór w Niepokalanowie.
Park posiada niewielkie, ale ciekawe muzeum przyrodnicze w Ośrodku Dydaktycznym im. Jadwigi i Romana Kobendzów w Granicy k. Kampinosu. Na obszarze Parku wytyczono 350 km szlaków turystycznych. Urządzono 15 parkingów, 6 pól wypoczynkowych i wiele terenów biwakowych.
Puszcza Kampinoska - kompleks leśny w województwie mazowieckim na północny-zachód od Warszawy. Powierzchnia 22000 ha. Ubogie siedliska na wydmach porastają bory suche i świeże (przewaga sosny z domieszką brzozy i dębu). Podmokłe i wilgotne obniżenia zajmują olsy z dominującą olszą czarną oraz bory bagienne. Wyspowo występują także siedliska grądów z lasami dębowo - grabowymi. Puszcza Kampinoska to pozostałość dużego kompleksu leśnego, pierwotnie połączonego z Puszczami Bolimowską, Jaktorowską
i Kurpiowską. W XVI w była ostoją tura, niedźwiedzia i żubra.
Mapa lesistości w województwie mazowieckim
Mapa - Parki narodowe i krajobrazowe na terenie województwa mazowieckiego
Zestawienie Parków Narodowych w Polsce
Park Narodowy |
Ochrona |
Park od roku |
Obszar (ha) |
Obszar ochrony |
Powierzchnia leśna |
||
|
|
|
|
ha |
% |
ha |
% |
Białowieski |
1932 |
1948 |
10502 |
4747 |
45,2 |
10179 |
96,2 |
Świętokrzyski |
— |
1950 |
7626 |
1741 |
22,8 |
5590 |
73,3 |
Tatrzański |
— |
1955 |
21164 |
11514 |
54,4 |
15046 |
71,1 |
Pieniński |
1932 |
1955 |
2346 |
804 |
34,3 |
1564 |
67,2 |
Babiogórski |
1933 |
1955 |
3392 |
1061 |
61,2 |
1585 |
91,4 |
Ojcowski |
— |
1956 |
1592 |
338 |
21,2 |
1307 |
82,1 |
Wielkopolski |
1933 |
1957 |
7620 |
220 |
4,2 |
4550 |
59,2 |
Karkonoski |
— |
1959 |
5579 |
1718 |
30,8 |
3829 |
68,7 |
Kampinoski |
— |
1959 |
36533 |
4862 |
13,3 |
26979 |
75,0 |
Woliński |
— |
1960 |
10937 |
162 |
1,5 |
4422 |
40,4 |
Słowiński |
— |
1967 |
18247 |
5935 |
32,5 |
4631 |
25,4 |
Bieszczadzki |
— |
1973 |
27834 |
18536 |
66,6 |
22746 |
84,0 |
Roztoczański |
— |
1974 |
7811 |
808 |
10,3 |
7333 |
93,9 |
Gorczański |
— |
1981 |
7019 |
2850 |
42,1 |
6407 |
94,7 |
Wigierski |
— |
1989 |
14840 |
386 |
2,6 |
9155 |
61,7 |
Drawieński |
— |
1990 |
11019 |
368 |
3,3 |
9024 |
81,6 |
Poleski |
— |
1990 |
9 648 |
428 |
4,4 |
4131 |
42,8 |
Biebrzanski |
— |
1993 |
59223 |
2569 |
4,3 |
15425 |
25,9 |
Gór Stołowych |
— |
1993 |
6 280 |
48 |
0,8 |
5 606 |
89,2 |
Magurski |
— |
1994 |
19 962 |
— |
— |
17731 |
88,8 |
Bory Tucholskie |
— |
1996 |
4 789 |
— |
— |
4284 |
88,7 |
Narwiański |
— |
1996 |
7350 |
— |
— |
269 |
0,04 |
Łącznie |
301373 |
— |
— |
— |
— |
||
Średnio |
13699 |
3110 |
24,0 |
8263 |
68,2 |
||
9. Największe osobowości
Konrad Mazowiecki: (1187 lub 1188-1247), młodszy syn Kazimierza II Sprawiedliwego.
Po śmierci Mieszka Starego na mocy układu z bratem Leszkiem Białym w 1202 otrzymał dzielnicę składającą się z Mazowsza, Kujaw, Sieradza i Łęczycy. W latach 1229-1231 i 1241-1243 książę krakowski. Popierał arcybiskupa gnieźnieńskiego Henryka Kietlicza w jego walce przeciwko Władysławowi Laskonogiemu. Jako zwolennik Kościoła, przyczynił się do nadania duchowieństwu przywilejów, podpisując w 1210 układy w Borzykowej i w 1215 w Wolborzu. Prowadząc ekspansję na teren Prus popierał prowadzoną tam przez cystersów akcję misyjną. W 1222 uposażył biskupstwo pruskie nadając biskupowi Christianowi liczne dobra w ziemi chełmińskiej. Brał udział w krucjatach przeciw Prusom (1222, 1223). Ok. 1225-1226 sprowadził Krzyżaków do Polski, nadając im ziemię chełmińską (formalny układ z 1228), w 1228 na ziemi dobrzyńskiej osadził braci dobrzyńskich (Dobrzyński zakon). Po śmierci Leszka Białego walczył o tron krakowski. Popierał osadnictwo, szczególnie na pograniczu z Jaćwierzą, inicjował lokacje wsi i miast na swoim terenie (m.in. Płocka). Dwóm starszym synom wydzielił osobne dzielnice: Bolesławowi - sandomierską (1230-1232), siedlecką (1233), mazowiecką (1234), Kazimierzowi - kujawską (1233).
Fryderyk Chopin : Życie kompozytora rozpoczęło się w 1810 r. 1 III w Żelazowej Woli. Urodził się w rodzinie wysoko wykształconej. Ojciec Mikołaj po przybyciu do Polski
w 1787 r. wykładał język francuski (1802 r.) w domu hrabiów Skarbków. Pierwsze lekcje gdy na fortepianie pobierał mały Frycek u swojej matki Justyny z domu Krzyżanowskich. Początki wcale nie były skromne... Jako kilkuletni chłopiec grywał w salonach arystokracji warszawskiej. Dawał koncerty dobroczynne. Złote lata liceum... W latach 1823-6 Chopin już jako młodzieniec uczęszczał do Liceum Warszawskiego. Jego kolegami byli m. in.: J. Fontana, T. Woyciechowski, J. Matuszyński.Kiedy zakończył naukę w liceum w 1826 r. rozpoczął studia w Szkole Głównej Muzyki pod kierunkiem prof. J. Elsnera, który go bardzo wysoko oceniał. Na świadectwie napisał Geniusz muzyczny. Wykładowcami Chopina były takie osobistości jak: K. Brodziński, L. Osiński, F. Bentkowski. Pasjonowała go muzyka ludowa.... Bardzo chętnie słuchał tańców ludowych, które później stylizował, czyli przekształcał z ich ludowej formy w formę utworu nietanecznego, lecz wirtuozowskiego, przeznaczonego wyłącznie do słuchania. Nie tylko on był genialny... Lubił chodzić na występu do Opery Warszawskiej. Słuchał takich osobistości jak: M. Szymanowska, K. Lipiński, J. N. Hummel, N. Paganini, H. Sontag. Teraz już niestety po raz ostatni widział swoją ukochaną Polskę oraz Warszawę... Sytuacja polityczna w kraju zmusiła Chopina do nagłej emigracji. Tuż przed wybuchem powstania listopadowego 11.X.1830 r. dał swój ostatni koncert przed warszawską publicznością. 2.XI.1830 r. już na zawszę opuścił Ojczyznę. Na emigracji... Przez drugą połowę swojego życia przebywał na emigracji, gdzie powstały jego największe dzieła. Mimo rozgłosu europejskiego ciągle tęsknił za swoim krajem, do którego miał nadzieję jeszcze wrócić. Choroba i śmierć... Od 1839 r. stan zdrowia Chopina uległ gwałtownemu pogorszeniu się. W 1848 r. 16.II wystąpił po raz ostatni w Paryżu, a 9 miesięcy później dał zupełnie ostatni koncert w Londynie. Zmarł 17.X.1949 r. w mieszkaniu przy Place Vendôme 12. Zwłoki zostały pochowane na cmentarzu Pére Lachaise. Urna z sercem została przewieziona do kościoła Św. Krzyża w Warszawie.
10. Zanieczyszczenie powietrza
Szacunkowo 9,3% emisji zanieczyszczeń powietrza w Polsce pochodzi z terenu województwa mazowieckiego. W ostatnich latach następuje systematyczny spadek ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza. Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych zmalała od wartości 155,5 tys. Mg w 1989 roku do 14,9 tys. Mg w 1999 roku, zaś zanieczyszczeń gazowych odpowiednio od wartości 467,2 tys. Mg do 205,3 tys. Mg.* Na początku lat dziewięćdziesiątych spadek ten wiązał się głównie z recesją gospodarczą w kraju, a później zaś był i jest wynikiem podejmowanych inwestycji służących ochronie powietrza atmosferycznego. Jest to niewątpliwie zjawisko pozytywne. Rozkład przestrzenny emisji zanieczyszczeń na terenie województwa mazowieckiego nie jest równomierny. Największe ilości emitowanych zanieczyszczeń pochodzą z zakładów zlokalizowanych w wysoce uprzemysłowionych miastach tj. z Warszawy, Radomia i Płocka oraz z rejonów, gdzie są usytuowane duże elektrownie: Kozienic i Ostrołęki. Wielkość emisji zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza wpływa na stan czystości powietrza na terenie województwa mazowieckiego i województw ościennych. Województwo nasze jest "eksporterem" zanieczyszczeń na teren województw: lubelskiego, podlaskiego i warmińsko-mazurskiego, oraz przyjmuje zanieczyszczenia z terenu głównie województwa łódzkiego, co jest związane z kierunkami i częstością występowania wiatrów. Rejestrowany na terenie województwa ogólny poziom stężeń głównych zanieczyszczeń powietrza: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu można określić jako "średni", a lokalnie nawet niski (od 10% do 25% norm).
Od kilku lat obserwuje się systematyczny spadek stężeń poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń powietrza. Jest to szczególnie widoczne w przypadku imisji dwutlenku siarki. Niezależnie od korzystnej sytuacji w zakresie podstawowych zanieczyszczeń powietrza
na przeważającym obszarze województwa, w niektórych rejonach występowały sporadyczne przekroczenia wartości dopuszczalnych. Szczególnie zjawisko to dotyczy stężeń dwutlenku azotu oraz pyłu zawieszonego, w punktach zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie ulic. Najwyższe stężenia w zakresie podstawowych zanieczyszczeń (pył, dwutlenek siarki
i dwutlenek azotu) odnotowano w Warszawie, co jest powodowane zarówno stopniem uprzemysłowienia stolicy, jak również występującym tu bardzo wysokim natężeniem ruchu pojazdów samochodowych. Niskie zaś stężenia odnotowano w północnej i wschodniej części województwa, gdzie dominuje produkcja rolna oraz charakterystyczna dla "Zielonych Płuc Polski" - turystyka i rekreacja. Dość specyficznym zjawiskiem są niskie stężenia zanieczyszczeń w zachodniej części województwa, gdzie zlokalizowany jest największy
w kraju kombinat rafineryjno - petrochemiczny - PKN "ORLEN" S.A. w Płocku, wprowadzający do powietrza znaczne ilości zanieczyszczeń. Duży wpływ na stan czystości powietrza mają urządzenia służące do jego ochrony. Znaczna ilość, bo aż 98,9% zanieczyszczeń pyłowych zatrzymywana jest w urządzeniach oczyszczających (98,8% w skali kraju). Wyraźnie gorzej przedstawia się sytuacja w ilości zneutralizowanych zanieczyszczeń gazowych, gdzie wartość ta wynosi 3,3%, przy średniej krajowej 39,7%. Istotnym zagrożeniem dla powietrza, występującym głównie w dużych aglomeracjach miejskich
są zanieczyszczenia komunikacyjne. Dynamicznym przemianom zachodzącym na przestrzeni ostatniej dekady towarzyszył wzrost liczby samochodów przy jednoczesnym braku działań w celu usprawnienia ruchu drogowego. Sytuacja ta przyczyniła się do tworzenia korków ulicznych, a w efekcie do wzrostu stężeń zanieczyszczeń w powietrzu, głównie: tlenków węgla, tlenków azotu i węglowodorów. Zjawiska te odczuwalne są dotkliwie w dużych aglomeracjach miejskich, a szczególnie w miejscach, gdzie lokalne warunki zabudowy ulic uniemożliwiają szybkie rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń, co w połączeniu
z niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi może powodować powstawanie zjawiska smogu np. w Warszawie. Dodatkową uciążliwością występującą w centrach miast
są zanieczyszczenia powstające w małych kotłowniach lokalnych opalanych węglem. Niskie emitory tych kotłowni wpływają na lokalne pogorszenie jakości powietrza w rejonie ich oddziaływania, szczególnie dotyczy to okresu grzewczego.
Zanieczyszczenia gazowe |
Polska |
mazowieckie |
|
|
|
|
|
ogółem [tys.ton/rok] |
208416,9 |
22880,4 |
|
|
SO2 |
1181,6 |
142,3 |
|
NO |
385,9 |
24,4 |
|
CO |
326,1 |
13,4 |
|
CO2 |
206247,7 |
22575,1 |
Węglowodory [tys.ton/rok] |
261,3 |
4,2 |
|
Zaniczyszczenia pyłowe |
|
|
|
ogółem [tys.ton/rok] |
201,8 |
14,9 |
|
Metale ciężkie [kg/rok] |
|
|
|
|
kadm |
3206 |
14 |
|
ołów |
|
1035 |
|
nikiel |
|
1857 |
W województwie znajduje się 25 (z 336 w Polsce) emitorów punktowych o wysokości ponad 100 m. W zestawieniu miast o dużej skali zagrożenia środowiska emisją zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w 1999 roku, w pierwszej 20-tce są 3 miasta.
* - dane wielkości emisji w latach 1989 i 1994 dotyczą województw: warszawskiego, ciechanowskiego, ostrołęckiego, płockiego, radomskiego i siedleckiego, a dane wielkości emisji w roku 1999 województwa mazowieckiego
Wielkość emisji zanieczyszczeń powietrza na terenie woj. mazowieckiego i ościennych
Udział województwa mazowieckiego w emisji zanieczyszczeń - 1999 rok
Stężenia średnioroczne zanieczyszczeń w miastach woj. Mazowieckiego
11. Gospodarka wodno ściekowa
Województwo mazowieckie w całości leży w zlewni rzeki Wisły, która przepływa przez jego teren na długości około 320 km. Stan czystości rzeki oraz jej dopływów jest niezadowalający. Brak jest cieków zaliczanych do I klasy czystości. Tylko 2% rzek odpowiada normom II klasy czystości, a 32,7% jest w klasie III. Pozostałe rzeki mają charakter pozaklasowy. Najbardziej zanieczyszczonymi rzekami województwa mazowieckiego są: Utrata z Rokitnicą, Korzeniówka, Molnica, Mleczna, Mienia, Mała. Najmniej zanieczyszczone wody, odpowiadające na krótkich odcinkach II klasie czystości, prowadzą rzeki: Radomka, Narew oraz Rozoga. Pomimo tak niekorzystnej klasyfikacji wód powierzchniowych na terenie województwa mazowieckiego, obserwuje się stałą tendencję poprawy ich jakości. Systematycznie zmniejsza się ilość wskaźników zanieczyszczeń przekraczających dopuszczalne normy, a stężenia najbardziej toksycznych związków (metali ciężkich, detergentów i benzo/a/pirenu) nie przekraczają wartości ustalonych dla I klasy czystości wód. O niekorzystnej ocenie większości badanych rzek zdecydowały pojedyncze wskaźniki często występujące incydentalnie. Wskaźnikami, które najczęściej obniżały klasę czystości były związki azotu i fosforu oraz zanieczyszczenia biologiczne. Podstawowymi źródłami antropogenicznego zanieczyszczenia wód są ścieki odprowadzane przez gospodarkę komunalną miast i wsi oraz przez zakłady przemysłowe. Istotny wpływ mają również spływy powierzchniowe. Ilość ścieków komunalnych i przemysłowych, wymagających oczyszczania, z obszaru województwa mazowieckiego, odprowadzonych do wód powierzchniowych w 1999 r. wynosiła 299,5 hm3, z czego 65% ścieków było oczyszczonych a 35% stanowiły ścieki nie oczyszczone, głównie z lewobrzeżnej Warszawy. Dominującą rolę
w zanieczyszczeniu wód powierzchniowych odgrywały ścieki komunalne, które stanowiły 86% wszystkich odprowadzanych ścieków. W latach 1989-1999 ilość nie oczyszczonych ścieków odprowadzanych do rzek spadła o ponad 70%. Zrealizowane w ostatnich latach liczne inwestycje ochrony wód przyczyniły się do znacznego zmniejszenia ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do cieków wodnych. Nadal jednak obserwuje się przypadki budowy wodociągów bez jednoczesnego rozwiązania gospodarki ściekowej. Trudno jest również ograniczyć spływy powierzchniowe, głównie z terenów rolniczych, obciążone związkami biogennymi oraz toksycznymi pozostałościami po środkach ochrony roślin.
Województwo mazowieckie na tle kraju (dane wg GUS, stan na 31.12.1999 r.)
Wyszczególnienie |
Polska |
Województwo |
Miejsce woj. |
Udział |
Ścieki przemysłowe i komunalne
w % ogółem
|
|
|
|
|
Na terenie województwa mazowieckiego znajdują się nieliczne lecz położone malowniczo jeziora. Ze względu na wysokie walory krajobrazowe terenu oraz bliskie sąsiedztwo aglomeracji miejskich, rozwija się tutaj intensywnie turystyka i rekreacja. Jeziora województwa mazowieckiego cechuje duża podatność na czynniki zewnętrzne, wynikające
z niekorzystnych warunków morfometrycznych i zlewniowych, do których należą: mała głębokość, długa linia brzegowa w stosunku do pojemności oraz niekorzystne zagospodarowanie zlewni bezpośrednich. Właściwości morfometryczne zbiorników oraz presja antropogeniczna powodują, że jeziora położone na terenie województwa mazowieckiego charakteryzują się wodami zaliczanymi do:
-II klasy czystości - 5 jezior (Białe, Górskie, Przytomne, Zuzinowskie, Drzesno),
-III klasy czystości - 6 jezior (Kocioł, Lucieńskie, Bledzewskie, Zdworskie, Sędeń, Sumino).
Wody 5 jezior zaliczono do pozaklasowych: Ciechomickie, Łąckie Duże, Starorzecze Biało-brzeskie, Szczutowskie, Urszulewskie. Na terenie województwa mazowieckiego znajduje się 27 sztucznych zbiorników wodnych. Spośród 4 zbadanych w 1999 r. (Włocławski, Zegrzyński, Ruda i Nowe Miasto) tylko jeden Nowe Miasto, posiada wody w III klasie czystości, pozostałe zaś mają charakter pozaklasowy.
Stan czystości jezior
12. Odpady
Odpady przemysłowe stanowią ponad 70% całkowitej ilości odpadów powstających w woj. mazowieckim. W 1999 r. wytworzono ok. 3 700 tys. Mg tych odpadów, w tym ok. 2% odpadów niebezpiecznych. W porównaniu do roku 1989 wytworzono o ok. 15% odpadów przemysłowych mniej. Ponad 70% odpadów powstaje w kilku powiatach: warszawskim, który jest dużym ośrodkiem przemysłowym oraz kozienickim, ciechanowskim i powiatach grodzkich - ostrołęckim i płockim, mających na swoim terenie duże zakłady produkcyjne
o znaczeniu ponad regionalnym. Głównymi źródłami odpadów przemysłowych są: energetyka zawodowa, przemysł spożywczy - cukrowniczy, mięsny, mleczarski, owocowo-warzywny i wyrobów alkoholowych, gospodarka komunalna, tj. oczyszczanie ścieków
i uzdatnianie wody, hutnictwo żelaza i stali, przemysł rafineryjno - petrochemiczny, materiałów budowlanych i izolacyjnych. Ponad 59% odpadów przemysłowych zostało gospodarczo wykorzystanych: w postaci surowców wtórnych, w procesach technologicznych, na cele budowlane, paszowe, do kształtowania powierzchni gruntów i nawożenia. O ok. 7% wzrosło wykorzystanie odpadów w stosunku do roku 1989. Unieszkodliwieniu podlega 35,7% odpadów przemysłowych, głównie poprzez składowanie (33,7%). Pozostałe 5,1% zostało czasowo zgromadzonych do dalszego wykorzystania bądź unieszkodliwienia. W 1999 r. największe ilości odpadów zdeponowano na składowiskach zakładowych w powiatach kozienickim, legionowskim, ostrołęckim i warszawskim. Są to odpady z energetycznego spalania paliw, z uzdatniania wody pitnej i produkcji materiałów budowlanych. Z innych sposobów unieszkodliwiania odpadów najczęściej stosowana jest metoda termiczna, która dotyczy 1,2% wszystkich odpadów oraz kompostowanie - 0,1%. Na obszarze województwa jest 19 czynnych składowisk odpadów przemysłowych. Nagromadzenie odpadów na wszystkich składowiskach w województwie sięga 2% całkowitej ilości odpadów nagromadzonych w Polsce. Najwięcej odpadów przemysłowych - popiołów lotnych i żużli
z energetyki zawodowej - zdeponowano w gminie Kozienice (> 25 mln Mg), w pow. ostrołęckim (> 7 mln Mg) i warszawskim (> 5 mln Mg). Poważny problem stanowią tzw. "mogilniki" (12 szt.) wybudowane w latach siedemdziesiątych, w których zostały zgromadzone środki ochrony roślin, chemikalia i przeterminowane leki. W połowie lat osiemdziesiątych zakończono ich eksploatację. Zgromadzone w nich odpady w ilości ponad 140 Mg stanowią zagrożenie dla środowiska. Odpady komunalne, stałe i ciekłe powstają głównie w gospodarstwach domowych, w obiektach użyteczności publicznej i obsługi ludności. W woj. mazowieckim w 1999 r. usunięto ok. 1320 tys. Mg stałych odpadów komunalnych i 2757 tys. m3 odpadów ciekłych. Ponad 650 tys. Mg odpadów stałych i ok. 700 tys. m3 odpadów ciekłych usunięto z m. st. Warszawy. Nieznaczna część odpadów komunalnych w województwie jest wykorzystywana. W wyniku selektywnej zbiórki odpadów odzyskano ok. 3,6% surowców wtórnych: makulatury, szkła, tworzyw sztucznych, metali. Około 13% odpadów zostało unieszkodliwionych w kompostowniach, z czego 80% przetwarzają kompostownie odpadów komunalnych i zielonych w Warszawie. Ponad 80% odpadów w województwie jest deponowanych na składowiskach. W aglomeracji warszawskiej na składowiska wywozi się ok. 2/3 masy odpadów. Na obszarze woj. mazowieckiego zinwentaryzowano 232 istniejące składowiska odpadów komunalnych, w tym trzy wylewiska odpadów płynnych. W 1999r. przyjmowano odpady na 154 składowiskach odpadów stałych i dwóch wylewiskach odpadów płynnych. Składowiska zajmują łącznie powierzchnię ok. 460 ha. Stan zabezpieczenia składowisk w województwie jest zróżnicowany, w większości nie dostosowany do obowiązujących obecnie standardów. Wiele składowisk odpadów zlokalizowano w obszarach ochronnych Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (ONO, OWO). Największym zagrożeniem dla środowiska są składowiska stare bez zabezpieczenia podłoża, zlokalizowane na terenach o przepuszczalnych gruntach, wysokim poziomie wód podziemnych oraz wylewiska odpadów ciekłych.
Województwo mazowieckie na tle kraju (dane wg GUS, stan na 31.12.1999 r.)
Wyszczególnienie |
Polska |
Województwo |
Miejsce woj. |
Udział |
Odpady przemysłowe
w % ogółem
|
|
|
|
|
Główne miejsca wytwarzania odpadów przemysłowych w woj. mazowieckim w 1999r.
13. Lista 80
Likwidacja ekstremalnych zagrożeń środowiska stanowi ważny element polityki ekologicznej państwa. Jednym ze sposobów rozwiązania tego problemu było opublikowanie w styczniu 1990 roku listy 80 zakładów najbardziej uciążliwych dla środowiska w skali kraju, tzw. "Listy 80". Wykaz tych zakładów został sporządzony w wyniku współpracy wydziałów ochrony środowiska urzędów wojewódzkich i Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska w oparciu o kryteria, które obejmowały między innymi: wielokrotność przekroczeń wprowadzanych do środowiska zanieczyszczeń w stosunku do norm, stopień koncentracji przyczyn uciążliwości, lokalizację obiektu, zasięg jego negatywnego oddziaływania. W celu uzyskania radykalnego i szybkiego ograniczenia uciążliwości, zakłady umieszczone na "Liście 80" objęte zostały szczególnym nadzorem przez Inspekcję Ochrony Środowiska.
Objęcie zakładów z "Listy 80" szczególnym nadzorem ze strony Inspekcji Ochrony Środowiska przyczyniło się do zdecydowanego przyśpieszenia działań ograniczających ich negatywny wpływ na środowisko. We wszystkich zakładach z listy wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska prowadzą działania kontrolne przynajmniej raz w roku. Funkcjonowanie listy wpłynęło stymulująco na zakłady w kierunku podejmowania przez nie proekologicznych działań w celu doprowadzenia swojej działalności do pełnego przestrzegania wymogów ochrony środowiska. Cele te osiągane są zarówno poprzez instalowanie nowoczesnych, wysokosprawnych urządzeń ochronnych, jak również poprzez modernizację technologii produkcji na bardziej "czyste" i efektywniej wykorzystujące surowce oraz energię, a także
w wyniku eliminacji najbardziej uciążliwych dla środowiska procesów produkcyjnych.
Wymiernym odzwierciedleniem działań proekologicznych prowadzonych w zakładach
z "Listy 80" jest wielkość emisji zanieczyszczeń, a szczególnie jej zmiana. Od początku istnienia listy w grupie zakładów znajdujących się obecnie na "Liście 80" nastąpiło poważne zmniejszenie ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska i tak: emisja pyłów zmniejszyła się o ok. 90%, emisja gazów uległa ograniczeniu o ok. 66%, ilość odprowadzanych ścieków zmniejszyła się o ok. 33% oraz ilość składowanych odpadów zmniejszyła się o ok. 71%. Biorąc pod uwagę efekty ekologiczne osiągnięte przez te zakłady można stwierdzić, że Lista spełnia swoją rolę wymuszania podejmowania przez nie działań proekologicznych. W okresie funkcjonowania listy część zakładów, które w wyniku zrealizowanych przedsięwzięć na trwale rozwiązały istniejące problemy ekologiczne została z niej skreślona a kilka nowych zostało na nią wpisanych. Z "Listy 80" do połowy stycznia 2001 roku skreślono 40 zakładów, w tym 9 warunkowo. Na liście pozostają 52 zakłady.
Inspekcja Ochrony Środowiska dokonuje okresowo oceny działań proekologicznych podejmowanych przez zakłady z "Listy 80", publikując opracowania dotyczące wypełniania wymogów ochrony środowiska przez te zakłady. W 1998 roku poza obowiązującą procedurą skreślania zakładów z listy w przypadku spełnienia przez zakład wszystkich wymogów ochrony środowiska została wprowadzona procedura warunkowego skreślania zakładów. Umożliwia ona każdemu zakładowi znajdującemu na liście ubieganie się o warunkowe z niej skreślenie w wyniku ustalenia w drodze negocjacji programu dostosowawczego.
Wprowadzenie przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska tej procedury dodatkowo zaktywizowało wiele zakładów do doprowadzenia ich działalności do zgodności z wymogami ochrony środowiska. Do chwili obecnej skorzystało z tej możliwości 9 zakładów.
Inspekcja Ochrony Środowiska nadal będzie sprawować szczególny nadzór nad zakładami
z "Listy 80" a procedury dotyczące skreślania zakładów z listy będą
dostosowywane do zmieniających się przepisów w zakresie ochrony środowiska.
Obecnie na liście znajdują się dwa zakłady z województwa mazowieckiego:
Elektrociepłownia "Siekierki" w Warszawie
"Intercell" S.A. w Ostrołęce
Kryteria skreślania z listy
Zakłady, które w sposób trwały dostosują swoją działalność do zgodności z wymogami ochrony środowiska są skreślane z "Listy 80". Wymagane jest, aby spełniły one kryteria określone przez GIOŚ w opracowaniu z maja 1994r. p.t. "Weryfikacja listy najbardziej uciążliwych zakładów dla środowiska w skali kraju" tj.
rozwiązanie w sposób trwały wszystkich problemów ekologicznych istniejących w zakładzie,
dotrzymywanie wymaganych warunków korzystania ze środowiska w tym ograniczenie emisji zanieczyszczeń w poszczególnych komponentach środowiska do wartości dopuszczalnych,
pełne uregulowanie stanu formalnoprawnego w zakresie korzystania ze środowiska.
Zakłady skreślone z listy zakładów najbardziej uciążliwych dla środowiska w skali kraju (stan na dzień 30 września 1998r.).
Zakłady z województwa mazowieckiego skreślone z listy 80 :
Grodziskie Zakłady Farmaceutyczne "Polfa" w Grodzisku Mazowieckim (październik 1997r.)
Petrochemia Płock S.A. w Płocku (warunkowo skreślony we wrześniu 1997r.)
Chodakowskie Zakłady Włókien Chemicznych "Chemitex" w Sochaczewie (maj 1994r.)
14. Wydarzenia
Rok 2000 jednym z najcieplejszych w XX w. |
2001-01-29 (17:49) |
Rok 2000 był jednym z dwóch najcieplejszych w całym XX wieku w Warszawie. Był taki sam jak rekordowy 1989 rok - powiedziała w poniedziałek prof. Halina Lorenc z Zakładu Klimatologii IMGW. |
|
Szkło dobre do przetwarzania |
2001-04-19 (21:17) |
Pilotażowy program selekcjonowania i przetwarzania szkła na terenie Mazowsza został pozytywnie oceniony przez ekologiczne organizacje pozarządowe i przedstawicieli mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego podczas czwartkowej konferencji zorganizowanej w ramach obchodów Dnia Ziemi. |
|
Płoną lasy: zakaz wstępu do lasów wokół Warszawy |
2001-05-15 (15:31) |
W sześciu nadleśnictwach wokół Warszawy obowiązuje zakaz wstępu do lasów. W nadleśnictwach Celestynów, Chojnów, Mińsk, Jabłonna, Drewnica i Garwolin od dwóch tygodni utrzymywał się trzeci, najwyższy stopień zagrożenia pożarowego. |
|
15. Bibliografia
Roczniki statystyczne
29
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Skansen żeki Pilcy w Tomaszowie Mazowieckim
Mazowieckie Studia Humanistyczn Nieznany (11)
Mazowieckie Studia Humanistyczne r2001 t7 n2 s157 160
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1996 t2 n1 s165 173
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n1 s79 101
Mazowieckie Studia Humanistyczn Nieznany (14)
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1997 t3 n1 s290 292
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1996 t2 n1 s113 126
Mazowieckie Studia Humanistyczne r2002 t8 n2 s109 114
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1998 t4 n2 s167 170
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1996 t2 n1 s223 232
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1996 t2 n2 s203 207
Mazowieckie Studia Humanistyczne r2003 t9 n1 2 s246 248
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1996 t2 n1 s255 258
Mazowieckie Studia Humanistyczne r2004 t10 n1 2 s265 269
Informator dla rodziców osób z autyzmem woj mazowieckie
Mazowieckie Studia Humanistyczne r2000 t6 n1 2 s236 238
Mazowieckie Studia Humanistyczn Nieznany (5)
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1996 t2 n2 s218 220
więcej podobnych podstron