Rysunki i tablice do referatu dotyczącego wytycznych modernizacji i
przebudowy instalacji elektrycznych w budynkach mieszkalnych

Oznaczenia: L1; L2; L3 - przewody fazowe prądu przemiennego; N - przewód neutralny;
PE - przewód ochronny lub uziemienia ochronnego; PEN - przewód ochronno-neutralny; FE - przewód uziemienia funkcjonalnego; Z - impedancja

Rys. 1. Schematy stosowanych układów sieci TN (TN-C; TN-S; TN-C-S), TT oraz IT

Oznaczenia: SZ - sieć zasilająca niskiego napięcia; P - przyłącze; ZPP - zestaw przyłączeniowo-pomiarowy; LZ - listwa zaciskowa; RB - rozłącznik bezpiecznikowy lub wyłącznik nadprądowy selektywny; L - przewody fazowe; O - ogranicznik przepięć; SU - szyna uziemiająca; kWh - licznik energii elektrycznej; TRO - rozdzielnica tablicowa odbiorcy; wlz - wewnętrzna linia zasilająca; GSU - główna szyna uziemiająca budynku; IK, IW, ICO, IG - instalacje odpowiednio w kolejności: kanalizacyjna, wodna, centralnego ogrzewania, gazowa; KB - konstrukcja metalowa (elementy metalowe konstrukcji budynku, związane na przykład z fundamentem, ścianami); N, PEN, PE - przewody odpowiednio: neutralny, ochronno-neutralny, ochronny lub połączenia wyrównawczego ochronnego

Rys. 2. Schemat zasilania w energię elektryczną pojedynczego budynku
(indywidualnego odbiorcy)

Oznaczenia: PE - przewód ochronny lub połączenia wyrównawczego ochronnego

Rys. 3. Połączenia wyrównawcze w budynku mieszkalnym - główne w piwnicy,
oraz dodatkowe (miejscowe) w łazience

Tablica 1. Zależności pomiędzy przekrojami przewodów

Przekrój przewodu (mm2)
fazowe-go	ochron- nego	uziemienia ochronnego lub ochronno-funkcjonalnego	ochronno-neutralnego	połączenia wyrów- nawczego głównego	połączenia wyrównawczego dodatkowego (miejscowego)		połączenia wyrównaw-czego nieuziemio-nego
SL	SPE/01)	SE1); 2)	SPEN	SPE3)	SPE4)	SPE5)	SPE6)
Ⴃ 4	Ⴓ SL	Ⴓ SPE/0	Ⴓ 47) Ⴓ 10 Cu Ⴓ 16 Al	Ⴓ 6 Ⴓ 0,5 SPE/0	Ⴓ SPE/0 (min)	Ⴓ 0,5 SPE/0	Ⴓ SL
Ⴃ 10	Ⴓ SL	Ⴓ SPE/0	Ⴓ 10 Cu Ⴓ 16 Al	Ⴓ 6 Ⴓ 0,5 SPE/0
16	Ⴓ 16	Ⴓ 16	Ⴓ 16	Ⴓ 0,5 SPE/0
25; 35	Ⴓ 16	Ⴓ 16	Ⴓ 16	Ⴓ 0,5 SPE/0
Ⴓ 50	Ⴓ 0,5 SL	Ⴓ SPE/0	Ⴓ 0,5 SL	Ⴓ 0,5 SPE/08)

1. Przekrój każdego przewodu ochronnego nie będącego częścią wspólnego układu przewodów lub jego osłoną nie powinien być w żadnym przypadku mniejszy niż:

• 2,5 mm2 w przypadku stosowania ochrony przed mechanicznymi uszkodzeniami,

• 4 mm2 w przypadku niestosowania ochrony przed mechanicznymi uszkodzeniami.

2. Przewody ułożone w ziemi muszą spełniać dodatkowo wymagania podane w tablicy nr 2.

Tablica 2. Wymagania dla przewodów ułożonych w ziemi

	Zabezpieczone przed mechanicznym uszkodzeniem	Nie zabezpieczone przed mechanicznym uszkodzeniem
Zabezpieczone przed korozją	SE Ⴓ SPE/0	SE Ⴓ 16 mm2 Cu SE Ⴓ 16 mm2 Fe
Nie zabezpieczone przed korozją	SE Ⴓ 25 mm2 Cu SE Ⴓ 50 mm2 Fe

3. Przekrój SPE należy zawsze ustalać, biorąc pod uwagę największy w danej instalacji przekrój przewodu ochronnego.

4. Dotyczy przewodu połączenia wyrównawczego dodatkowego, łączącego ze sobą dwie części przewodzące dostępne. Przekrój wyżej wymienionego przewodu nie powinien być mniejszy niż najmniejszy przekrój przewodu ochronnego, przyłączonego do części przewodzącej dostępnej.

5. Dotyczy przewodu połączenia wyrównawczego dodatkowego, łączącego część przewodzącą dostępną, z częścią przewodzącą obcą. Przekrój wyżej wymienionego przewodu nie powinien być mniejszy niż połowa przekroju przewodu ochronnego, przyłączonego do części przewodzącej dostępnej.

6. Brak jest obowiązujących danych. Ze względu na pełnioną funkcję, uważa się,
   że przekrój tego przewodu nie powinien być mniejszy od przekroju przewodu fazowego.

7. Dotyczy współosiowej żyły przewodu (kabla).

8. Przekrój nie musi być większy od 25 mm2 Cu, lub z innego materiału, lecz o przekroju mającym taką obciążalność jak 25 mm2 Cu.

Oznaczenia: L1; L2; L3; - przewody fazowe prądu przemiennego; N - przewód neutralny;
PE - przewód ochronny lub uziemienia ochronnego; PEN - przewód ochronno-neutralny; FE - przewód uziemienia funkcjonalnego; ၄I - urządzenie ochronne różnicowoprądowe; Z - impedancja

Rys. 4. Sposoby zainstalowania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych w poszczególnych układach sieci

Rys. 5. Schemat elektryczny rozdzielnicy dla terenu budowy i rozbiórki.
Zasilanie z sieci elektroenergetycznej niskiego napięcia w układzie TN-C / TT

Oznaczenia: t - zwłoka czasu zadziałania; - symbol urządzeń ochronnych różnicowoprądowych selektywnych; ၄I - urządzenie ochronne różnicowoprądowe

Rys. 6. System ochrony grupowej przy zastosowaniu w obwodach urządzeń ochronnych różnicowoprądowych selektywnych (s) oraz bezzwłocznych lub krótkozwłocznych

Tablica 3. Oznaczenia wyłączników ochronnych różnicowoprądowych

Typ	Oznaczenie	Przeznaczenie
AC		Wyłącznik reaguje tylko na prądy różnicowe przemienne sinusoidalne
A		Wyłącznik reaguje na prądy różnicowe przemienne sinusoidalne, na prądy pulsujące jednopołówkowe, ze składową stałą do 6 mA.
B		Wyłącznik reaguje na prądy różnicowe przemienne, jednopołówkowe ze składową stałą do 6 mA i na prądy wyprostowane (stałe)
G		Wyłącznik działa z opóźnieniem minimum 10 ms (jeden półokres) i jest odporny na udary 8/20 ၭs do 3000 A
		Wyłącznik jest odporny na udary 8/20 ၭs do 250 A
		Wyłącznik jest odporny na udary 8/20 ၭs do 750 A
kV		Wyłącznik jest odporny na udary 8/20 ၭs do 3 kA (do 300 mA) i do 6 kA (300 i więcej mA). Minimalna zwłoka czasowa 10 ms (80 ms przy I၄n)
S		Wyłącznik selektywny. Minimalna zwłoka czasowa 40 ms (200 ms przy I၄n). Odporny na udary 8/20 ၭs do 5 kA
-25oC		Wyłącznik odporny na temperatury do -25oC. Bez oznaczenia do -5oC.
F		Wyłącznik na inną częstotliwość. W przykładzie na 150 Hz
		Wyłącznik wytrzymuje prąd zwarciowy 10 000 A, pod warunkiem zabezpieczenia go bezpieczni­kiem topikowym gG 80 A

Rys. 7. Przykład wykorzystywania zbrojenia stopy fundamentowej dla celów uziemienia

Oznaczenia: 1 - grunt; 2- izolacja pionowa; 3 - wyprawa zewnętrzna; 4 - ściana piwniczna;
5 - tynk wewnętrzny; 6-połączenie (element łączeniowy); 7 - przewód uziemiający; 8 - izolacja pozioma; 9 - uszczelnienie przejścia przewodu uziemiającego; 10 - posadzka; 11 - podłoże betonowe; 12 - warstwa izolacji termicznej; 13 - grunt; 14 - sztuczny uziom fundamentowy (np. bednarka); 15 - warstwa betonu około 10 cm; 16 - podkładka dystansowa; 17 - ława fundamentowa.

Rys. 8. Przykład wykonania sztucznego uziomu fundamentowego

Rys. 9. Schemat przyłączenia przewodów do gniazda wtyczkowego ze stykiem ochronnym w układzie sieci TN-S i TN-C

Rys. 10. Schemat przyłączenia przewodów do gniazda wtyczkowego
podwójnego ze stykami ochronnymi w układzie sieci TN-S

Oznaczenia: L1; L2; L3; - przewody fazowe instalacji trójfazowej; N - przewód neutralny;
PE - przewód ochronny;

Rys. 11. Przykład rozmieszczenia ograniczników przepięć w układzie sieci TN-S

Oznaczenia: L1; L2; L3; - przewody fazowe instalacji trójfazowej; N - przewód neutralny;
PE - przewód ochronny;

Rys. 12. Przykład rozmieszczenia ograniczników przepięć w układzie sieci TN-C-S

Oznaczenia: L1; L2; L3; - przewody fazowe instalacji trójfazowej; N - przewód neutralny;
PE - przewód ochronny;

Rys. 13a. Przykład rozmieszczenia ograniczników przepięć w układzie sieci TT

Oznaczenia: L1; L2; L3; - przewody fazowe instalacji trójfazowej; N - przewód neutralny;
PE - przewód ochronny;

Rys. 13b. Przykład rozmieszczenia ograniczników przepięć w układzie sieci TT

a)

b)

Rys. 14. Doprowadzenie energii elektrycznej do mieszkań: a) rozprowadzenie energii elektrycznej za pomocą wlz w obrębie klatki schodowej; b) schemat rozdzielnicy (tablicy) piętrowej

Oznaczenia; 1 - rozdzielnica główna; 2, 3, 4 - rozdzielnice (tablice) piętrowe

Rys. 15. Ogólny schemat rozdziału (doprowadzenia) energii elektrycznej w budynku

Oznaczenia: 1 - złącze; 2 - rozdzielnica główna budynku 3 - wewnętrzna linia zasilająca;
4 - rozdzielnica (tablica ) piętrowa).

Oznaczenia: L1; L2; L3; - przewody fazowe instalacji trójfazowej; N - przewód neutralny;
PE - przewód ochronny; W - wyłącznik nadprądowy; ၄I - wyłącznik ochronny różnicowoprądowy; B - bezpiecznik topikowy lub wyłącznik nadprądowy selektywny; kWh - licznik energii elektrycznej; O1, O2 - ograniczniki przepięć

Rys.16. Przykładowy schemat instalacji elektrycznej w mieszkaniu budynku wielorodzinnego z zastosowaniem wyłączników nadprądowych w obwodach odbiorczych, z licznikiem energii elektrycznej, z wyłącznikiem (urządzeniem) ochronnym różnicowoprądowym o znamionowym prądzie różnicowym nie większym niż 30 mA, z ogranicznikami przepięć oraz zabezpieczeniem przedlicznikowym w postaci bezpiecznika topikowego lub wyłącznika nadprądowego selektywnego

Tablica 4. Systemy instalacji elektrycznych i ich zastosowanie

Lp.	Systemy wykonywania instalacji elektrycznych a)	Zastosowanie w pomieszczeniach o charakterze b)
				mieszkalnym	ogólnym
	W rurach instalacyjnych pod tynkiem	+	+
	W rurach instalacyjnych na ścianie i suficie		+
	Wtynkowe c)	+	+
	W prefabrykowanych bruzdach	+	+
	Zatapiane w wielkich płytach	+	+
	Zatapiane w konstrukcjach monolitycznych	+	+
	Listwowe (w listwach i kanałach instalacyjnych)	+	+
	Listwowo - zatapiane	+	+
	Zunifikowanymi liniami pionowymi ZELP		+
	Wykonane przewodami wielożyłowymi		+
	W korytkach instalacyjnych		+
	Na drabinkach instalacyjnych		+
	Na wspornikach (półkach)		+
	Na wieszakach prętowych		+
	W prefabrykowanych kanałach naściennych, sufitowych, podparapetowych, podłogowych	+ d)	+

a) Tablica nie wyklucza możliwości zastosowania innych systemów instalacyjnych
w uzasadnionych technicznie przypadkach np. instalacje wykonywane przewodami szynowymi.

b) Przez charakter pomieszczenia należy rozumieć: mieszkalny - przeznaczony na stały pobyt
ludzi, znajdujący się w obrębie mieszkania (przedpokój, kuchnia łazienka, pokoje); ogólny -
przeznaczony do innych celów niż mieszkalny.

c) Nie zaleca się, można stosować jedynie w przypadkach technicznie uzasadnionych i pod warunkiem, że warstwa tynku pokrywająca przewody elektryczne wtynkowe jest o grubości co najmniej 5 mm.

d) Nie zaleca się stosowania w mieszkaniu. Można stosować jedynie w przypadkach technicznie
uzasadnionych.

UWAGA!

W przypadku instalacji elektrycznych wykonywanych w podłożu lub na podłożu palnym ,należy stosować zalecenia podane w opracowaniu wydanym przez Instytut Techniki Budowlanej w 2005r pt: Projektowanie i montaż instalacji oraz urządzeń elektrycznych w podłożu i na podłożu palnym

Tablica 5. Wartości mocy zapotrzebowanej dla pojedynczego mieszkania lub budynku jednorodzinnego oraz wartości mocy zapotrzebowanych (obliczeniowych mocy szczytowych) dla wewnętrznych linii zasilających lub dla budynków

Liczba mieszkań w budynku	Zapotrzebowanie mocy dla wlz i dla mieszkań [kVA]
		nie posiadających zaopatrzenia w ciepłą wodę z zewnętrznej, centralnej sieci ogrzewczej		posiadających zaopatrzenie w ciepłą wodę z zewnętrznej, centralnej sieci ogrzewczej		w przypadku instalacji modernizowanych
		wartość mocy	Współczynnik jednoczesności	wartość mocy	Współczynnik jednoczesności	wartość mocy	Współczynnik jednoczesności
1	30	1	12,5	1	7	1
2	44	0,733	22	0,880	13	0,929
3	55	0,611	28	0,747	17	0,810
4	64	0,533	33	0,660	20	0,714
5	72	0,480	37	0,592	23	0, 657
6	80	0,444	41	0,547	25	0, 595
7	86	0,409	44	0,503	28	0, 571
8	91	0,379	47	0,470	30	0, 536
9	97	0,359	49	0,436	32	0, 508
10	101	0,337	51	0,408	34	0, 486
12	110	0,306	55	0,367	38	0, 452
14	116	0,276	59	0,337	41	0, 418
16	123	0,256	62	0,310	44	0, 393
18	128	0,237	66	0,293	47	0, 373
20	133	0,222	69	0,276	50	0, 357
25	144	0,192	74	0,237	55	0, 314
30	153	0,170	80	0,213	61	0,290
35	160	0,152	84	0,192	65	0,265
40	165	0,138	87	0,174	70	0,250
45	170	0,126	91	0,162	74	0,235
50	175	0,117	94	0,150	77	0,220
60	183	0,102	99	0,132	82	0,195
70	189	0,090	102	0,117	86	0,176
80	195	0,081	104	0,104	90	0,161
90	200	0,074	106	0,094	93	0,148
100	205	0,068	108	0,086	96	0,137

12

20

S

---