Czy romantyczny motyw: „Nie masz zbrodni bez kary” znajduje potwierdzenie w „Granicy” Zofii Nałkowskiej? Uzasadnij.

Motyw zbrodni i kary pojawia się bardzo często w literaturze. Przykładem może być motyw winy i kary pojawiający się w epoce romantyzmu w "Balladach" Mickiewicza, II części "Dziadów" czy w "Balladynie". Otóż we wszystkich tych utworach ukazana jest zasada, że nie ma winy bez kary. Każdy, kto popełnił grzech, prędzej czy później będzie musiał za niego odpokutować. Żaden nikczemny uczynek nie ma prawa ujść bezkarnie.

Adam Mickiewicz w balladzie „Lilie” napisał: „Nie masz zbrodni bez kary. Lecz jeśli szczera skrucha, zbrodniarzów Pan Bóg słucha.” Ballada ta opowiada o nieuchronności kary, jaką muszą ponieść wszyscy zbrodniarze. W tym utworze motywem zbrodni jest obawa przed karą za cudzołóstwo. W czasie nieobecności męża żona nie jest mu wierna. Dlatego po jego powrocie zabija go, aby uniknąć kary nałożonej przez króla na niewiasty, które zdradziły mężów. Jednak nie można uniknąć kary za zbrodnię. Kobieta dręczona jest wyrzutami sumienia i strachem przed zdemaskowaniem. Ostatecznie jednak nieziemskie moce odbierają jej życie.

W II części „Dziadów” Mickiewicz niesie przesłanie, że zawsze sprawiedliwości stanie się zadość. Każdy nikczemny postępek spotka się z należytymi konsekwencjami. Duchy mówią: ”Kto nie doznał goryczy ni razu, ten nie dozna słodyczy w niebie”, „Kto nie był człowiekiem ni razu temu człowiek nie pomoże”, „ Kto nie dotknął ziemi ni razu, ten nigdy nie może być w niebie”. Oznacza to, że każdy musi ponieść karę za swoje występki, a jej wymiar zależy od tego, czy popełnione grzechy były lekkie czy ciężkie.

Podobnie w „Balladynie” Juliusz Słowacki ukazał motyw nieuchronnej kary, którą musi ponieść Balladyna za zabicie swojej siostry Aliny. Balladyna zabija, aby móc poślubić księcia. Później doprowadza także do śmierci swojego męża oraz zabija powiernika swych tajemnic, aby pozbyć się świadków zbrodni. Jednak w konsekwencji i jej nie omija kara wymierzona przez niebiosa - ponosi śmierć od uderzenia pioruna.

Warto zastanowić się, czy ten romantyczny motyw znajduje potwierdzenie w utworze Zofii Nałkowskiej „Granica”?

Powieść Nałkowskiej istotnie rozważa problem granicy ludzkiej moralności oraz odpowiedzialności za czyny. Człowiekiem prawdziwie moralnym jest ten, kto poczuwa się do winy i odpowiedzialności za popełnione zło. Główny bohater Zenon Ziembiewicz przekracza granicę moralną niejednokrotnie, zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. W swojej młodości wyznaje wiele ideałów, nie chce być takim jakim są jego rodzice, chce uczciwie służyć ludziom. Jednak w późniejszym życiu, kiedy osiąga stabilizację, porzuca swoje dążenia do uczciwego życia. Nawiązuje romans z córką kucharki, a kiedy kolejne szczeble kariery, znajomość ta zaczyna być dla niego kłopotliwa. Początkowo pomaga wyszukiwać dziewczynie miejsca pracy, zapewnia opiekę lekarską. Aby się jednak nie kompromitować na stanowisku prezydenta miasta nakłania Justynę do usunięcia ciąży, krzywdząc ją i przekraczając granicę moralną. Jest bezwzględny, chociaż sam nie zdaje sobie z tego sprawy. Uważa, że nie ma sobie nic do zarzucenia, gdyż nic nie obiecywał Justynie, a kiedy żądała pomocy nigdy jej nie odmawiał. Wobec żony, którą zdradził, także nie czuje się winny, gdyż powiedział jej o romansie i sam chciał go przerwać.

Także swoją karierę robi kosztem ustępstw na rzecz ludzi bogatych, działa tak, aby się im nie narazić. Nie chce zrezygnować z kariery, dlatego nie dostrzega problemów społecznych. Nie poczuwa się także do odpowiedzialności za sytuację robotniczego strajku w fabryce Hettnera.

Ziembiewicz umiał każdy swój uczynek wytłumaczyć, nie wiedział więc o istnieniu granicy moralnej odpowiedzialności. Uświadomiła mu to dopiero żona mówiąc: „Chodzi o to, że musi coś przecież istnieć. Jakaś granica, za którą nie wolno przejść, za którą przestaje się być sobą”.

W końcu pokrzywdzona i odtrącona Justyna oblewa twarz Zenona kwasem, przez co traci on wzrok. Po tym zajściu całe miasteczko dowiaduje się o jego ukrywanym romansie z prostą dziewczyną. Po zdemaskowaniu Ziembiewicz załamuje się, nie chce też żyć jako człowiek kaleki. Popełnia więc samobójstwo.

„Nie masz zbrodni bez kary” - słowa te w pełni obrazują sytuację Zenona Ziembiewicza. Jego zbrodnią było sprzeniewierzenie się samemu sobie i poglądom, które kiedyś wyznawał, egoizm, brak ludzkich uczuć, brak moralności. Ziembiewicz mimo, że nie poczuwał się do winy i odpowiedzialności za popełnione zło, nie uniknął kary. Ukarany został przez Justynę - nie tylko ofiarę swoich namiętności ale jednocześnie przedstawicielkę ludzi ubogich, których oczekiwania zawiódł. Jednak ostateczną sprawiedliwość wymierzył sobie sam, popełniając samobójstwo w poczuciu życiowej klęski.

W dziełach romantycznych scharakteryzowani sąi różnorodni złoczyńcy. Bezwzględni i okrutni jak Balladyna, albo też postacie, które budzą w czytelniku współczucie i zrozumienie, np. Józio i Rózia z II części „Dziadów”, którzy za życia mieli dzieciństwo wolne od trosk i same przyjemności, za co po śmierci musieli płacić wiecznym wygnaniem, nudą i trwogą. Motywy postępowania tych bohaterów oraz kary jakie ponieśli różniły się od siebie. Niektórzy ponieśli śmierć, niektórzy mogli odbyć pokutę. Mimo jednak różnych wariantów zbrodni i kary, każdy z nich prędzej czy później poniósł konsekwencje. Prawda ta nie tylko znalazła odzwierciedlenie w „Granicy” Zofii Nałkowskiej, ale jest nadal aktualna.

---