NOTEBOOKI
AUTOR:
……………
SPIS TREŚCI:
I. Co to jest notebook?
II. Historia notebooków
III. Budowa notebooka
IV. Schemat budowy notebooka
V. Wady i zalety notebooków
VI. Nowości na rynku notebooków
I. Co to jest Notebook?
Notebook to przenośny mikrokomputer, o wielkości zbliżonej do formatu A4, grubości kilku cm i wadze kilku kg, wykorzystujący takie same procesory i mający takie same możliwości jak mikrokomputer stacjonarny. Notebooki posiadają monochromatyczne lub barwne, płaskie ekrany ciekłokrystaliczne, zmniejszoną klawiaturę i mogą być wyposażone we wszystkie urządzenia zewnętrzne, multimedia, modemy itp. Ich koszt jest wyższy od kosztu stacjonarnych odpowiedników (za minimalizację się płaci), co wynika m.in. z konieczności stosowania specjalnych układów scalonych i dysków twardych o mniejszym zużyciu energii z akumulatorowego zasilania. Przy wykorzystaniu do pracy stacjonarnej można podłączyć sieciowy zasilacz (ładujący również akumulatory), pełnowymiarową klawiaturę, duży monitor, dowolne drukarki. Do notebooków produkowane są również małogabarytowe drukarki przenośne, zasilane z akumulatorów, najczęściej atramentowe.
Ewolucja notebooków jest nierozłącznie związana z produkcją i rozwojem komputerów osobistych PC. O ile rozwój stacjonarnych PC jest dość stagnacyjny pod względem wyglądu o tyle rozwój notebooków jest bardziej kolorowy. Od samego początku ich produkcji dążono do tego by zmienić go z wielkiej nieporęcznej walizki w małe cienkie pudełko, które będzie można łatwo przenosić i z niego korzystać. Jednocześnie powinien on posiadać wszystkie główne cechy komputera osobistego PC (monitor, klawiatura, mysz, porty wejścia i wyjścia, napędy magnetyczne, optyczne, itd.). Chciano wręcz by przenośny komputer osobisty można było włożyć do kieszeni marynarki.
II. Historia notebooków
Pierwszy notebook
Premiera pierwszego przenośnego komputera osobistego datowana jest na wrzesień 1975r., czyli miesiąc po premierze osobistego komputera firmy Altair. IBM 5100; bo taką nazwę nosił pierwszy notebook; tylko z nazwy był przenośnym komputerem. To cudo ważyło ponad 20kg i nie przypominało dzisiejszych komputerów przenośnych.
IBM 5100 było wynikiem projektu SCAMP celem, którego było stworzenie małego komputera, którego można byłoby przenosić oraz na którym można byłoby uruchomić język programowani IBM APL. Nazwa projektu SCAMP pochodziła od Special Computer, APL Machine Portable.
IBM 5100 był dostępny w 12 różnych modelach, w których okresowo zmieniano rozmiary pamięci od 16 do 64KB. Dane można było przechowywać na ćwiercalowych napędach taśmowych. Cena komputera wahała się w zależności od konfiguracji od 8975 - 19975$. W marcu 1982 roku, kiedy to IBM wprowadził pierwszy komputer PC, komputer przenośny IBM 5100 przestał być produkowany.
Chociaż IBM 5100 był pierwszym przenośnym komputerem osobistym to wysoka cena uniemożliwiała jego spopularyzowanie, aż do kwietnie 1981 roku. Wtedy pojawił się Osborne 1, który pomimo dość znacznego ciężaru był o połowę lżejszy od swego poprzednika ze stajni IBM. Istotną cechą charakterystyczną Osborne'a była niekompatybilność z IBM.
Osborne miał bardzo ciekawy design. Przypominał gruba walizkę mieszczącą maszynę do szycia. Aby go używać wystarczyło położyć go na bok i otworzyć dolną ściankę zawierającą klawiaturę, która odsłaniała dwa napędy dyskietek oraz maleńki ekran CRT. Oprócz swojej “przenośności” Osborne1 posiadał jeszcze jedną ważną cechę - posiadał zintegrowany system operacyjny. Cena katalogowa Osborne1 wynosiła 1795$, czyli nieporównywalnie mniej niż osobiste komputery PC. Osborne1 nie był prostym w obsłudze komputerem przenośnym. Na swoim 5-calowym wyświetlaczu nie mieścił standardowych 25 linii i 80 kolumn. Użytkownicy musieli przewijać ekran by zobaczyć to co jest poza nim. Pomimo tego użytkownicy Osborne1 miło wspominają jego walory użytkowe.
Pierwsze laptopy, które pojawiły się we wczesnych latach 80-tych tylko z nazwy przypominały osobiste komputery przenośne. Ówczesne notebooki przypominały bardziej tablety PC - dolna część zawierała klawiaturę, górna zaś niewielki ekran. Jednym z takich laptopów był TRS-80 Model 100 zaprezentowany w marcu 1983 roku przez firmę Radio Shack. Choć komputer nie był kompatybilny z PC miał wielu swoich gorących zwolenników ze względu na swoją przenośność.
Model 100 wyglądał jak mała tablica o grubości 5-6cm. Połowa wielkości komputera zawierała ekran LCD, druga połowa klawiaturę. Wewnątrz znajdował się 8 bitowy procesor wraz z 8-32MB RAM oraz 32MB ROM, do której ładowany był system operacyjny oraz edytor tekstów. Zasilanie dostarczane było przez 4 dość duże baterie. Jednak nie te cechy laptopa miały dla użytkowników największe znaczenie. Najważniejszą cechą tego modelu 100 była jego waga. Całość ważyła około 1,5kg, dzięki temu w latach 80-tych był standardowym narzędziem wielu dziennikarzy.
Pierwszy Compaq
W sierpniu 1981 roku rynek komputerów osobistych diametralnie się zmienił. Powodem zmiany było wprowadzenie osobistych komputrów IBM, które miały kosztować mniej niż 3000$. Dni Osborene1 i innych podobnych maszyn były policzone - co oznaczało: co nie jest kompatybilne z IBM PC nie ma racji bytu.
Krokiem milowym w dziedzinie komputerów przenośnych było określenie kategorii “single-handedly” (zajmujący niewiele miejsca, poręczny). W listopadzie 1982 roku; mniej więcej rok po pojawieniu się IBM PC pokazano Compaq. W ogólnym kształcie przypominał Osborne, aby go używać wystarczyło położyć go na stole i odpiąć boczną ściankę, w której schowana była klawiatura. Klawiatura odsłaniała zielony ekran CRT oraz napędy dyskietek.
Wewnątrz komputera znajdował się taki sam procesor, pamięć i gniazda rozszerzeń jak w IBM PC. Compaq w przeciwieństwie do innych producentów potrafił kopiować wewnętrzny system BIOS bez naruszania praw autorskich IBM. Dzięki temu na systemach Compaq można było uruchamiać dokładnie takie samo oprogramowanie jak na IBM PC.
IBM Portable PC
W lutym 1984 roku, 15 miesięcy po debiucie Compaq IBM ogłosił swój nowy produkt IBM Portable Personal Computer 5155 Model 68 . Kształtem przypominał komputer Compaq, całość mieściła się w poręcznej walizce. W środku zainstalowany został 9 calowy monitor, jedna stacja dyskó 5 1/4 cala, druga zatoka na kolejny napęd dyskietek, 83 klawiszowa klawiatura, adapter video CGA, który potrafił wyświetlać w dwóch odcieniach szarości. Zasilanie stanowiło zasilacz 220V. Cały 15kg zestaw kosztował 4225$.
Cały system w IBM Portable PC był identyczny z tym z IBM XT (pierwszy komputer wyposażony w dysk twardy). Portable PC odczuwał brak dysku twardego, jednak posiadał aż 256KB pamięci. IBM XT był wypsażony w 8 slotów do których można było włożyć karty rozszerzeń. W Portable PC ich liczba została ograniczona do dwóch, ze względu na wielkość całego komputera. Zasilanie IBM 5155 było również identyczne jak w XT (z małymi kosmetycznymi zmianami).
Główne parametry IBM 5155
mikroprcesor Inter 8088, prędkość zegara 4,77 MHz
256 KB dynamicznej pamięci RAM
9 calowy monitor CTR koloru bursztynowego
40 KB pamięci ROM
możliwość instalacji portu RS232c
wymiary (wysokość/szerokość/długość [cm]) - 20/50/43
waga - około 15kg
możliwość instalacji do dwóch napędów dyskietek 360 KB
Pudła śniadaniowe
Kolejnym etapem miniaturyzacji przenośnych systemów komputerowych były próby stworzenia komputera o wymiarach pudełek śniadaniowych jakie dzieci nosiły do szkoły. Stąd nazwa tej kategorii komputerów: lunchbox. Projekt lunchbox był bardzo prosty - jedna strona pudełka była klawiaturą, druga część stanowić miała ekran i podzespoły. Kolejnym czynnikm sprzyjającym miniaturyzacji było wprowadzenie paneli LCD jako wyświetlaczy. Konstrukcja i budowa takiego panela jest niewielka, co sprawiło, że przenośne komputery stały się o wiele mniejsze. Jednak cena; wyposażonego w panel LCD; komputera przenośnego oscylowała w granicach 20000-30000$. Panele LCD zużywały również o wiele mniej energii niż monitory CRT, co sprawiało, że praca bez zasilania mogła być dłuższa.
IBM wprowadził na rynek dwa modele notebooków, które byly protoplastami dzisiejszych laptopów. Były to IBM P70 i IBM P75. Panele LCD dopiero wkraczały nieśmiało na rynek, dlatego też IBM w swych modelach zastosował czarno-pomarańczowe monitory gazowo-plazmowe.
Specyfikacja P70
Data wprowadzenia do sprzedaży - czerwiec 1988
Procesor - 20 MHz 386
Pamięć - 2-8 MB
Video - VGA
Ekran - gazowo-plazmowy 10 calowy
Napęd dyskietek - 3 1/2 cala
Dysk twardy SCSI 30, 60 lub 120 MB
Specyfikacja P75
Data wprowadzenia do sprzedaży - listopad 1990
Procesor - 33 MHz 486
Pamięć - 8 - 16 MB
Video - XGA
Ekran - gazowo-plazmowy 10 calowy
Napęd dyskietek - 3 1/2 cala
Dysk twardy SCSI 160 - 400 MB
Laptop z prawdziwego zdarzenia
Pierwszym laptopem, który nie był nim tylko z nazwy, był IBM PC Convertible. Jego premiera odbyła się w kwietniu 1986 roku. Konstrukcja Convertible nie odbiega od konstrukcji dzisiejszych laptopów. Konstrukcja przypomina muszlę, której górna część jest ekranem zaś dolna mieści w sobie klawiaturę i podzespoły. Taki pomysł na konstrukcję laptopów stosowany jest do dnia dzisiejszego. O ile budowa laptopa nie odbiegała od wyglądu dzisiejszych notebooków o tyle przechowywanie danych odbywało się ciągle na dyskietkach 3,5 cala, ponieważ dyski twarde były wciąż za duże i energochłonne by je umieszczać w komputerach przenośnych. W środku biło serce procesora Intel 80C88 (wersja procesora o zmniejszonym zapotrzebowaniu na energię, ta sama, która występowała we wcześniejszych wersjach IBM PC) o prędkości 4,77 MHz. Pamięć od 256 do 512 KB. Całość ważyła około 7kg.
Na rynku dostępne były dwa modele PC Convertible. Model 2 wyposażony w procesor 80C88 4,77 MHz, 64 KB ROM i 256 KB RAM, monitor LCD (80 kolumn, 25 wierszy), dwie stacje dysków 3,5 cala i 78 klawiszową klawiaturę. Całość zasilana była z zestawu baterii lub zasilania AC. Model 22 posiadał taką samą konfigurację ale dołączano do niego zestaw narzędzi diagnostycznych. Oba modele można bylo rozszerzyć o dodtakową pamięć RAM - do 512 KB. Z tyłu każdego modelu znajdował się 72 pinowy interfejs do dołączenia drukarki i monitora CRT oraz w odłączany panel LCD. Kiedy komputer pracował jako komputer biurkowy można było odpiąć panel LCD i podłączyć zwykły monitor CRT. W zestawach oferowano również specjalną drukarkę dedykowaną specjalnie do tego modelu, którą można było łatwo dołączyć do komputera.
Zmniejszanie wagi notebooków
Po roku od premiery IBM PC Convertible pojawiła się Toshiba T1000. Nie wyróżniała się niczym szczególnym pod względem wyposażenia. Posiadała taki sam procesor, pamięć i napędy. Jednak była różnica, która miała duże znaczenie: waga. Toshiba T1000 ważyła około 3 kg, czyli połowę wagi IBM-a.
O ile Toshiba i IBM wprowdzili lekkie, nowoczesne (na owe czasy) komputery przenośne o tyle świat czekał na krok Compaq. Prawie do końca 1988 roku Compaq dalej sprzedawał swoje ciężkie nieporęczne laptopy. Jednak na koniec roku w końcu pojawiło się nowe dziecko Compaq model SLT/286.
Okazało się jednak, że Comapq SLT/286 nijak się miał do konwencji “przenośny”. Ważył ok. 7kg, a do tego posiadał zasilacz ważący ponad 1kg, popularnie zwany “cegłą”. Choć ciężki, jak na dzisiejsze czasy, Compaq wprowadził kilka innowacji do swojego notebooka. W przeciwieństwie do swoich rywali (npo. toshiby T1000), które używały procesorów Intel 8088, Compaq został wyposażony w szybszy model procesora 80286. Poza tym zamiast dwóch napędów dyskietek zamontowano tylko jedną a całości dopełniał 20MB dysk twardy z opcją rozbudowy do 40MB. Laptop został wyposażony w nowy układ graficzny VGA o rozdzielczości 640×480, obraz był wyświetlany na 10 calowej matrycy. Zastosowanie szybszego procesora, większego dysku i lepszej grafiki a także nowy design Comapq zbliżył go do wyglądu dzisiejszych notebooków. Ciekawostką była również odłączana klawiatura.
Coś od Apple
Podobnie jak IBM Apple również miało “przenośne” wersje swoich komputerów. W 1991 roku Apple przedstawił model PowerBook 100, który nie był wogóle kompatybilny z systemami PC. Ciekawostką było jednak rozwiązanie problemu poruszania kursorem. Projektanci Apple przesunęli klawiaturę bardziej do tyłu a w wolnej przestrzeni z przodu zamontowali trackball. Mechanizm ten znany był z wcześniejszych modeli notebooków różnych producentów, jednak dopiero Apple zamontował trackballa w wygodniejszym miejscu - czyli tam gdzie zazwyczaj kładziemy nadgarstki na laptopie. Inną metodę opracowali projektanci IBM-a, nazywając ją TrackPoint. Rozwiązanie to polegało na umieszczeniu małego manipulatora pomiędzy klawiszami klawiatury, dzięki temu ręce zawsze spoczywały na klawiaturze i nie trzeba było ich odrywać aby przesunąć kursor myszy.
Era ThinkPad-ów
W 1991 roku IBM po raz pierwszy ogłosił nazwę dla swoich komputerów. ThinkPad był nazwą nawiązującą do IBM-owskiego sloganu Think stworzonego przez Sir Thomasa Watsona w 1914 roku.
W październiku 1992 roku IBM przedstawił swój najnowszy model 700, wyposażony w procesor 25MHz (486 SLC), 4MB pamięci RAM. Dostępny był w dwóch wersjach z monochromatyczną lub kolorową matrycą. Obraz był wyświetlany na matrycy TFT o przekątnej 10,4 cala (matryca kolorowa, monochromatyczna miała 9,5 cala), która była największą matrycą dostępną na rynku. Był to chyba jeden z pierwszych notebooków, który można było “upgrade'ować”. Zamiast procesora 25 MHz można było zamontować 50MHz, dysk 120MB zmienić na 160MB a zwiększyć pamięć RAM do 16MB. Bateria NiMH wystarczała na prawie 4 godziny pracy. Waga Thinkpada 700 (wersja z kolorową matrycą) wynosiła ok. 3,7kg i kosztowała 4350 dolarów.
Co dalej…
Pojawienie się Thinkpada 700 oraz Powerbooka 100 ujednoliciło wygląd notebooków. Kolejne lata rynku laptopów to proces nieustanego wyścigu o zmniejszenie wagi, zwiększenie matrycy, zwiększenie długości pracy na bateriach. Producenci prześcigali się w przedstawianiu światu coraz to nowszych technologi zaimplementowanych do swoich produktów. Np. IBM w swoim modelu ThinkPad 770 jako pierwszy (rok 1997) zamontował napęd DVD-ROM, natomiast w marcu 2003 roku w Thinkpadzie X31 została zamontowana bateria pozwalająca na pracę przez 11 godzin.
Nieustanna miniaturyzacja sprzętu oraz chęć posiadania małych przenośnych komputerów sprawiła, że z gałęzi notebooków wyodrębniły się subnotebooki (malutkie laptopy, z niedużą matrycą, pracujące pod kontrolą normalnych systemów PC), palmtopy, tablety PC itd.
W chwili obecnej nowoczesne laptopy niczym nie ustępują osiągami typowym komputerom PC. Co więcej notebooki posiadają nierzadko wydajniejsze porcesory, lepsze zarządzanie energią czy też lepszej jakości matryce. W niektórych notebookach montowane są głośniki czołowych producentów, np. Harman Kardon. Obudowy laptopów również wykonywane są z bardzo wysokiej jakości plastiku, aluminium czy stopów magnezu. A edycje specjalne pokrywane są nawet skórą.
Postępująca miniaturyzacja i obniżanie kosztów z zachowaniem jakości spowodowały, że komputery przenośne coraz częściej goszczą w naszych domach czy zakładach pracy. Jest to spowodowane tym, że ceny notebooków są porównywalne z cenami PC o podobnych osiągach.
III. Budowa notebooka
Notebooki są zbudowane przeważnie jako pojedyncze niewielkie zamykane urządzenia, w których znajdują się wszystkie podzespoły wewnętrzne (procesor, pamięć, itd.), wybrane wejścia dla nośników (CD-ROM, DVD-ROM, dyskietki), urządzenia komunikacji z użytkownikiem (klawiatura, ekran TFT oraz TrackPoint lub touchpad). Ekran notebooka jest wykonany w technologii TFT o rozmiarze (12-19 cali).
Laptopy mają wewnętrzne akumulatory pozwalające na kilka godzin pracy bez napięcia sieciowego (w popularnych urządzeniach zwykle nieco ponad godzinę, w najwyższej jakości laptopach po uruchomieniu wszystkich opcji oszczędzania nawet 8h), oraz zewnętrzne zasilacze umożliwiające pracę oraz ładowanie akumulatorów z sieci elektrycznej. Istnieją także ładowarki podłączane do gniazda zapalniczki w samochodzie.
Początkowo istniał umowny podział komputerów przenośnych pomiędzy laptop (większy i cięższy) oraz notebook (mniejszy i łatwiejszy do przenoszenia). W chwili obecnej obydwa te określenia funkcjonują wymiennie.
IV. Schemat budowy notebooka
Poniżej został przedstawiony schemat budowy notebooka na przykładzie modelu Armada E700 z procesorem Intel®Mobile Pentium® II 400-MHz z wbudowanym cache 256 KB firmy Compaq
1. Ekran
2. Klawisz czuwania
3. Złącza kart PC
4. Wejcia typu R-11/RJ-45
5. Wentylacja głośników
6. Głośniki stereo
7. Kieszenie MultiBay (możliwa stacja dysków 12.7 mm CD-ROM, Superdisk LS-120, druga bateria, lub HDD Multibay)
8. Wejście mikrofonowe i audio line-in, wyjście słuchawkowe
9. Akumulator
10. Kontrolki ładowania akumulatorów, włączenia/czuwania, twardego dysku, kieszeni multibay
11. Wbudowany mikrofon
12. Główny dysk twardy
13. Klawisze: prawo, lewo, przewijania urządzenia wskazującego
14. Port wyjściowy Video
15. Włącznik zasilania, dźwięku i czuwania
16. Diody Num lock, Scroll lock, Caps lock
17. Przełącznik ekranów
IV. Zalety i wady notebooków
Zalety
Do zalet notebooków można zaś zaliczyć wysoką mobilność - relatywnie niewielkie urządzenie nie sprawia większych problemów przy transporcie, a pozwala w dowolnym miejscu, na niewielkiej przestrzeni uruchomić w pełni funkcjonalną stację roboczą. Dzięki swym rozmiarom i możliwościom stanowią również atrakcyjną alternatywę dla dużych komputerów stacjonarnych.
Ponadto większość współczesnych notebooków jest wyposażona w dużo nowoczesnych technologii (IRDA, Bluetooth, Wi-Fi, porty USB i PS/2, kartę sieciową z modemem, nagrywarkę CD/DVD, GPS itp.), pozwalających na przykład komunikować się z urządzeniami zewnętrznymi, bezprzewodowo lub przewodowo łączyć się z internetem itp. Dzięki portom USB i PS/2 można podłączyć do komputera zewnętrzną klawiaturę i mysz, które eliminują trudności związane z niewygodną, wbudowaną klawiaturą i touchpadem lub trackballem. Notebooki posiadają zazwyczaj również port pozwalający na podłączenie zewnętrznego monitora lub rzutnika, co ułatwia prowadzenie multimedialnych prezentacji czy też konferencji.
Wady
Do wad notebooków zalicza się niewygodna klawiatura i problemy ze sterowaniem kursorem oraz wzrost wagi wraz ze wzrostem funkcjonalności. Parametry wyświetlaczy TFT wciąż nie dorównują parametrom monitorów stacjonarnych (zwłaszcza kineskopowych). Poważną wadą komputerów typu laptop/notebook jest znacząco wyższa awaryjność, wynikająca z niewielkich rozmiarów (duży stopień integracji, problemy z chłodzeniem) i narażenie na wstrząsy przy częstym przenoszeniu. Bardzo awaryjnym elementem są baterie (maksymalnie 2 lata) - tu producenci często deklarują wprost ich czasową wytrzymałość.
Komputery typu laptop posiadają także niższe parametry wydajnościowe od komputerów biurkowych, co wynika głównie z konieczności zapewnienia niskiego poziomu poboru prądu i zapewnienia chłodzenia (w komputerze stacjonarnym często ponad 100 W na procesor i kolejne 100 W na układ graficzny - typowe żelazko wydziela tylko 2-3-krotnie więcej ciepła). Stosuje się spowalnianie zegara procesora i pamięci, niższej wydajności chipset, słabsze układy graficzne itd. Niższe wydajności mają także dyski twarde - stosuje się urządzenia 2.5" ustępujące parametrami typowym 3.5" w komputerach stacjonarnych. Wreszcie komputery typu laptop są bardzo trudno rozbudowywane i praktycznie nie nadają się do modernizacji poza standardowo przewidzianymi rozszerzeniami (jak np. rozbudowa pamięci). Wśród notebooków nie znajdziemy najnowszych układów graficznych, procesorów Extreme Edition czy dysków 10.000 RPM.
VI. Nowości na rynku notebooków
Firma Elitegroup Computer Systems - jeden z największych światowych producentów płyt głównych - ma zamiar bardziej zdecydowanie promować swoje notebooki. Świadkami działań ECS staniemy się wkrótce po tym, jak zakończy ona proces przejmowania Uniwil Computer Corp.
Elitegroup jest niemal nieobecna na rynku komputerów przenośnych. Obecnie sprzedaje około miliona tego typu urządzeń rocznie. Z kolei Uniwil dostarczył na rynek w ubiegłym roku 1,8 miliona notebooków. Razem firma będzie, więc w stanie wyprodukować 2,8 miliona maszyn. Przedsiębiorstwo będzie musiało zmierzyć się z takimi gigantami jak Quanta czy Compal.
Przygoda ECS z notebookami rozpoczęła się w 2001 roku gdy firma przejęła przedsiębiorstwo Alpha-Top, produkujące komputery przenośne m.in. na zlecenia Apple'a. Jednak dwa lata później ECS sprzedała chińską fabrykę Alphy Asustekowi, który przemianował ją na Asusalpha.
Po przejęciu Uniwila ECS będzie dysponował 400-osobową grupą specjalistów zajmujących się projektowaniem i rozwojem notebooków. Firma ma nadzieję, że w ten sposób nie tylko poprawi jakość swoich produktów, ale również zdobędzie kolejne zamówienia od znanych sprzedawców notebooków.
Elitegroup nie skupi się jedynie na produkcji komputerów na zamówienie. Część maszyn będzie sprzedawana pod marką ECS. Przedsiębiorstwo będzie miało jednak poważny orzech do zgryzienia. Quanta i Compal, dwaj najwięksi na świecie producenci notebooków, wyprodukują w bieżącym roku, odpowiednio, 21 i 15 milionów maszyn. Kolejni na liście gigantów, Inventec oraz Wistron, sprzedadzą po 10 milionów, a Asustek - 5 milionów notebooków.
Znani producenci notebooków
ACER
Apple
ASUS
HP
Bibliografia:
PC WORLD KOMPUTER (numer z 16.11.2006)