Problemy gospodarki opartej na pracy najemnej
Sismondi poddaje krytyce teorię kompensacji D. Ricarda. Podstawową przyczynę sprzeczności gosp. kapitalistycznej Sismondi upatruje w rozdzieleniu własności od pracy. Na skutek koncentracji własności w rękach przedsiębiorców i działaniu mechanizmu wolnej konkurencji postęp techniczny, rzecz sama w sobie pozytywna, staje się w gospodarce opartej na pracy najemnej jedną z istotnych przyczyn nadprodukcji, bezrobocia i pauperyzmu (pauper(łac.)=ubogi) a także przyczyną marnotrawstwa sił wytwórczych. Postęp techniczny tworząc masowe bezrobocie zubaża robotników, prowadzi do ruiny producentów drobnotowarowych (chłopów, rzemieślników, kupców). W efekcie ogromnie zmniejsza się popyt społeczny na skutek podkonsumpcji tj. niedostatecznej konsumpcji szerokiej rzeszy ludności. Sismondi chciałby zwolnić tempo wykorzystania wynalazków produkcji ale tylko na gruncie gospodarki opartej na zasobach wolnej konkurencji. Obca jest mu myśl o niechęci do postępu technicznego w ogóle. Sismondi rozwija teorię kryzysów ekonomicznych. Ekonomia liberalna (Say`a i Ricardo) wychodziła z założenia, że produkcja sama sobie stwarza rynki zbytu. Jedynym czynnikiem limitującym, ograniczającym produkcję są czynniki podażowe. To rozumowanie Sismondi poddaje krytyce (prawo rynków zbytu Say`a). W rozumowaniu Sismondiego o nieuchronności kryzysów w gospodarce opartej na pracy najemnej zawierają się jednak pewne błędy. Realizację wytworzonych dóbr utożsamia on z konsumpcją osobistą nie dostrzegając roli rynku środków produkcji. Pisze on pod silnym wpływem dogmatu Smitha i miesza dochód globalny z dochodem narodowym. Środki produkcji są dla niego tylko pośrednim czynnikiem do wytwarzania dóbr konsumpcyjnych i spadek popytu na dobra konsumpcyjne zmniejsza także popyt na dobra inwestycyjne. Sismondi nie dostrzega pewnej autonomii popytu na dobra inwestycyjne właściwego każdej gospodarce. Możliwości wzrostu produkcji dóbr inwestycyjnych związane są z rozbudową infrastruktury i postępującym uprzemysłowieniem . Sismondi słusznie natomiast wskazuje że system kredytowy umożliwia nadmierną ekspansje produkcji ponad rzeczywistą, realną akumulację. Jest to tak zwana nadprodukcja względna. Obok zjawisk podkonsumpcji szerokich rzesz, drugą przyczyną powodującą kryzys jest, zdaniem Sismandiego, zjawisko dysproporcjonalności struktury produkcji gospodarki opartej na pracy najemnej .Dzieli on gospodarkę na dwa sektory. Pierwszy sektor to sektor produkcji dóbr konsumpcyjnych powszechnego użytku. Drugi- produkcja dóbr luksusowych. Oba te sektory mają w krótkim okresie czasu określoną autonomię rozwoju. Kryzys zaczyna się w sektorze pierwszym z powodu zatkania kanałów cyrkulacji nadprodukcją. Z czasem przenosi się na sektor drugi. W okresie kryzysu dokonuje się pewne przestawienia struktury produkcji- rozbudowa sektora produkcji dóbr luksusowych albowiem klasa przedsiębiorców i klasa właścicieli ziemskich posiada pewne rezerwy finansowe i jest przyzwyczajona do wysokiego poziomu konsumpcji. W efekcie tego wzrasta zatrudnienie w porównaniu z okresem dna kryzysu co zwiększa popyt także ba artykuły konsumpcyjne powszechnego użytku. Rozpoczyna się okres ożywienia który po pewnym czasie wygasa na skutek zjawiska podkonsumpcji. Sismondi dostrzega dwie przyczyny kryzysów gospodarczych:
niedostateczny popyt ludności z powodu zjawiska podkonsumpcji
dysproporcja w strukturze produkcji