LITERATURA W KRAJU

I. ŻYCIE KULTURALNE POD OKUPACJĄ

3. ZIEMIE WCIELONE DO RZESZY

• charakterystyka:

• niemiecki plan tzw. Akcji Bezpośredniej- niszczenie „kierowniczych elementów” narodu (pisarzy, ludzi oświaty i kultury)

• wywózki do Niemiec

• aresztowania

• więzienie w poznańskim Forcie

• działania programowe:

• Dni Kultury Kraju Warty

• Wschodnioniemiecki Tydzień Poetycki

• brak możliwości działalności jawnej

• miasta i regiony

• Poznań;

• profesorowie z U. Poznańskiego→ na Uniwersytecie Ziem Zachodnich

• Łódź

• utrata instytucji kulturalnych

• „Biuletyn Kujawski”;

• pismo ZWZ

• „Tyrtej”- dodatek literacki; red. Tadeusz Sarnecmi, Grzegorz Timofiejew

• Pomorze- zamarcie życia kulturalnego, może oprócz folkloru

• Warmia i Mazury:

• Związek Polaków w Niemczech (1920)

• Związek Maurów (1943); represje na członkach; prezes Karol Małłek (działacz i pisarz)

• Śląsk;

• ataki i aresztowania w celu eliminacji inteligencji

• Zofia Kossak- Szcczucka wyjeżdża do Warszawy

• Gustaw Morcinek, Adolf Fierl- obozy koncentracyjne

• Wilhelm Szewczyk (1916- 1991); pozostał; konspiracyjne wydania: Hanys (poemat górniczy) i Noc (poemat patriotyczny)

ZOFIA KOSSAK- SZCZUCKA

• charakterystyka:

• działaczka Frontu Odrodzenia Polski (FOP) i jego pisma „Prawda”

• związana z Radą Pomocy Żydom „Żegota”

• Oświęcim

• wspomnienia Z otchłani 1945 krytykowane przez Tadeusza Borowskiego

• Powstanie Warszawskie

****************************************************************

4. LWÓW

*************************

• charakterystyka:

• miasto w planach ACz uznanie za kluczowe do propagowania kultury radzieckiej:

• silne środowisko inteligencji postępowej

• przedwojenna działalność antysanacyjna

• IX 1939- najazd twórców o sympatiach lewicowych: Boy, Dąbrowska, Broniewski, Ważyk, Wat, Przyboś

• konspiracja i sprzeciw:

• Oddział ZZLP

• Ostap Ortwin

• Teodor Parnicki

• Tadeusz Hollender

• wykorzystywanie zamieszek przez Rosjan przez czynienie czystek z „nieprawomyślnych” (styczeń 1940 np.)

• działania władz rosyjskich:

• 1939- Związek Pisarzy Zachodniej Ukrainy:

• ukraińsko- polsko- żydowski

• przewodnictwo Wandy Wasilewskiej, Adam Polewka

• w zarządzie: Boy- Żeleński, Elżbieta Szemplińska, Leon Pasternak

• członkowie: Paweł Hertz, Ważyk, Przyboś, Putrament, Jastrun, Stanisław Jerzy Lec, Włodzimierz Słobodnik, Tadeusz Hollender, Rudnicki,

• proces przyjmowania: złożenie samokrytyki; włączenie się w propagandowe działanie

• indokrynacja szkolnictwa; odrzucenie systemu edukacji „sanacyjnej”

• Państwowy Ukraiński Uniwersytet:

• pracowali: Roman Ingarden, Kazimierz Ajdukiewicz, Juliusz Kleiner, Eugeniusz Kucharski, Boy- Żeleński

• powstaje „Czerwony Sztandar” 1939:

• pismo Zarządu Politycznego Frontu Ukraińskiego

• propaganda antypolska; hasła uwolnienia Ukrainy od polskich panów

• pracownicy: Julian Stryjkowski (korekta; pod własnym nazwiskiem Paweł Stark), Wat, Leon Pasternak, S. J. Lec, Wazyk, Wasilewskia, Stanisław Wasylewski i inni

• propaganda przez literaturę

• gatunki: reportaże, opowiadania, artykuły, felietony

• aktualne wydarzenia literackie

• propaganda literatury realizmu socjalistycznego

• obchody okazjonalne w celu propagandy:

• 80 rocznica śmierci Mickiewicza

• 400 rocznica wydania Krótkiej rozprawy... Reja

„Nowe Widnokręgi”; 1941; Moskwa

• charakterystyka:

• pismo komunistyczne

• w większości twórcy związani z Lwowem

• krytyka Dwudziestoletniej literatury

• przywoływanie tez romantycznych o ludzie

• pod kontrolą publicystów marksistowskich

• redakcja:

• Helena Usijewicz (rosyjska komunistka), Zofia Dzierżyńska, Boy, Przyboś, Wasilewska

• współpraca:

• Putrament, Rudnicki, Wasilewska, K. Brandys, Ważyk, Lucjan Szenwald, L. Pasternak

Postawa Boya- Żeleńskiego we Lwowie:

• podpisanie listu „witającego zjednoczenie Ukrainy”

• praca w „Czerwonym Sztandarze” i „Nowych Widnokręgach”

• katedra romanistyki

• !- aspekt propagandy radzieckiej zmuszającej pisarzy do współpracy

„Almanach Literacki”; 1941

• charakterystyka:

• organ Lwowskiej Organizacji Związku Pisarzy ZSRR

• tylko 1 numer→ wojna niemiecko- radziecka

• organ komunistyczny

80 rocznica śmierci Adama Mickiewicza

• charakterystyka:

• propaganda radziecka

• komitet z Juliuszem Kleinerem, Przybosiem, Wasilewską

• szeroka informacja prasowa na temat obchodów

• podkreślenie związków z Rosją poety

• nazwanie Mickiewicza „rzecznikiem narodów uciśnionych”

*************** BIAŁOŁORUŚ

• charakterystyka:

• działalność propangandowa

• pisma:

• „Sztandar Wolności”- dziennik sporadycznie poruszający kwestie kulturalno- literackie

************** TERENY POD OKUPACJĄ ZSRR*********************

• charakterystyka:

• osłabnięcie represji po wybuchy wojny niemiecko- radzieckiej

• 30 VII 1941- układ Sikorski- Majski

• 1941- „amnestia”

• osłabnięcie jawnych wystąpień przeciwko „Polsce sanacyjnej”

• stosunki Polaków między sobą:

• niechęć środowiska rządu RP i komunistów; pogłębiająca się wraz pogarszaniem stosunków polsko- radzieckich

• 1943- zerwanie stosunków rządów radzieckiego i polskiego- pod pretekstem powołania przez Sikorskiego komisji do zbadania sprawy katyńskiej

• komuniści tworzą I Dywizjon Wojska Polskiego im. T. Kościuszki

*****************TERENY POD OKUPACJĄ NIEMIECKĄ************

• charakterystyka:

• rozwinięcie działalności podziemnej

• „Biuletyn Informacyjny Ziemi Czerwieńskiej”; współpraca Mirosława Żuławskeigo, Stefani Skwarczyńskiej

• antologie: Wierne płomienie 1943, Śpiew wojny 1944

****************************************************************

WILNO

*********************

• charakterystyka:

• 1939- zamarcie życia kulturalnego; poprawa w czasie objęcia Wileńszczyzny przez Litwę:

• przymusowa rejestracja pisarzy, ale jednocześnie pomoc materialna

• obrona Polaków przed niechęcią Litwinów

• prasowe nagany na antypolskie nastawienia

• polskie próby pojednania- współpraca z pisarzami litewskimi, prace historyczne na temat ich twórczości

• zauważanie dynamizmu zmian i zniszczeń (Miłosz); Historia przyspieszająca bieg

• czasopisma:

• „Kurier Wileński” 1939;

• pracownicy: Konrad Górski (prof. USB), Tadeusz Łopalewski (poeta, prozaik, dramaturg); żagaryści: Miłosz, , Józef Maśliński, Aleksander Maliszewski, Ludwik Fryde

• pismo „patriotyczne”; traktujące stan w Wilnie jako okupację

• „Gazeta Codzienna” 1939- przeciwieństwo „Kuriera”

• red. Józef Mackiewicz

• zwolennicy państwa wielonarodowościowego (jak Wielkie Księstwo Litewskie

• prolitewskie

• krytyczne spojrzenie na literaturę Dwudziestolecia

• tendencje:

• podkreślanie pozytywnej roli katastrofizmu: Miłosz, Teodor Bujnicki

• określenie wojny jako oddzielenia dwóch epok i jednocześnie sposobu na ocenę literatury Dwudziestolecia: Zdzisław Broncl Powrót do książki (stosunek swój złagodził po powrocie z Syberii, wstępując do Armii Polskiej w ZSRR)

• książki:

• Wiersze o Warszawie 1940; antologia; oceniona jako słaba artystyczne

• tomiki poetyckie, przekłady na litewski

Czesław Miłosz

• charakterystyka:

• promowanie stanowiska aktywizmu podczas wojny

• postawa conradowska

• Zawiłe ślady- określenie nowej literatury jako maligmicznej i zawiłej → katastrofiści

************************** 1940 ******************

• charakterystyka:

• 1940- wkroczenie wojsk ZSRR; utworzenie Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej;

• zniesienie podziału na „obcokrajowców” i Litwinów

• cenzura i ograniczenia w druku

• „Prawda Wileńska”-

• z „Kuriera” i „Gazety”

• organ partii komunistycznej

• współpraca: Teodora Bujnicki, Aleksander Maliszewski, Ludwik Fryde, Jastrun, Brzoza, Pasternak; debiut Tymoteusza Karpowicza

• program realizmu socjalistycznego

• uniformizacja modelu kultury

• przedruki z „Czerwonego Sztandaru”

********************** WKROCZENIE NIEMIEC*************

• charakterystyka:

• rozwinięcie konspiracji z ramienia AK i Delegatury Rządu

• pisma informacyjne, rzadziej kwestie literackie

• debiuty młodych poetów: Jana Nagrabieckiego, Kazimierza Cisa

• opuszczenie miasta: Miłosz, Zagórski

• podziemnie wyroki śmierci; wykonany na Teodorze Bujnickim, cofnięty z Mackiewicza

1

---