Wykład I

Zalążki prawa spółdzielczego pojawiły się na obszarze Wielkiej Brytanii w połowie XIX wieku. Ustawa z października 1920 - akt normatywny uwzględaniał szereg rozwiązań (przetrwał do 1961) zaboru pruskiego.

1. Spółdzielnia i jej cechy charakterystyczne

Organizacja o cechach:

1. dobrowolność zrzeszania się osób fizycznych i prawnych. Niedopuszczalne są środki presji w akcie zrzeszania się, jak i występowania ze spółdzielni. Członkami mogą być osoby fizyczne w zasadzie legitymujące się pełną zdolnością do czynności prawnych, oraz osoby prawne niezależnie od sposobu nabycia tej zdolności.

2. Nieograniczoną liczbą członków, oraz zmiennym funduszem kapitałowym. Ta cecha jest konsekwencją cechy pierwszej, jako że zmienność kapitału jest wynikiem prawa do wstępowania i występowania.

3. Jest organizacją samorządną, co oznacza, że działając w granicach obowiązywania prawa samodzielnie kształtuje swoją strukturę organizacyjną, wyznacza cele działania oraz dokonuje wyboru władz.

4. Prowadzenie działalności gospodarczej o charakterze celowym, w tym sensie, że ma ona służyć zaspokojeniu potrzeb i interesów członkowskich.

2. Założenie spółdzielni

Spółdzielnia może powstać tylko z inicjatywy osoby fizycznej lub prawnej. Prawo polskie przewiduje, że w przypadku osoby fizycznej konieczna jest inicjatywa przynajmniej 10 osób, a w przypadku osób prawnych - przynajmniej 3 osób. . Możliwe jest zakładanie o składzie mieszanym , gdzie liczba założycieli wynosi co najmniej 10 os

Ustwodawstwo europejskie zna 3 tryby procesu załozycielskiego prowadzacego do załóżenia spółdzielni:

1. I tryb - zwany systemem reglamentacyjnym a istota reglamentacji polega na tym, że załozyciele muszą uzyskac stosowne zezwolenie od przwidzianego w prawie organu .System znany polskiemu prawu spółdzielczemu w latach 1961 - 82 a funkcje takiego zezwpoleneia pełniło oswidczenie centralnrgo zwiazku spółdzielczego o celowości załozenia społdzielni

2. II tryb - zwany ograniczonej reglamentacji, wymagane jest wprawdzie zezwolenie, ale w razie odmowy jego udzielenia sąd rejstrowy może wpisać spółdzielnię do rejestru, jeśli uzna, że odmowa była bezpodstawna. Obowiązywał 1982-1990.

3. III tryb - pełni dobrowolne zakładanie, gdzie wystarczy sama stosownie wyrażona inicjatywa założycielska. W ramach tego trybu założyciele dokonują dwóch podstawowych czynności - uchwalają statut przyszłej spółdzielni i składają pod nim własnoręczne podpisy. Dokonują wyboru tych organów, które od uchwalonego przed nich statutu będą wybierane w przyszłości przez wolne zgromadzenie członków. Zamiast takiego wyboru założyciele mogą dokonać wyboru komisji organizacyjnej w składzie co najmniej 3 osób. Zadaniem komisji będzie przede wszystkim wystąpienie nie później niż w ciągu miesiąca do krajowego rejestru sądowego z wnioskiem o wpisanie spółdzielni do rejestru przedsiębiorców. Organ rejestrowy bada jedynie, czy złożony statut odpowiada obowiązującemu prawu a dotyczy to również innych dokumentów stanowiących załączniki do wniosku rejestrowego. Jeżeli organ rejestrowy stwierdzi uchybienie natury prawnej, wyznacza 14 dniowy termin do ich usunięcia pod rygorem odrzucenia wniosku rejestrowego. Z chwilą wpisu spółdzielni do rejestru przedsiębiorców, spółdzielnia nabywa osobowość prawną, a więc staje się odrębnym przedmiotem praw i obowiązków majątkowych i niemajątkowych. Wpis do KRSu ma charakter konstytutywny - tworzy osobowość prawną spółdzielni.

Nabycie członkowstwa w spółdzielni:

Członkowstwo w spółdzielni oparte jest na zasadzie dobrowolności. W świetle ustawy spółdzielczej są dwa sposoby nabycia członkowstwa.

- Pierwotny - dotyczy on wyłączenia osób będących założycielami spółdzielni. Osoby te nabywają członkowstwo z mocy prawa z datą wpisu spółdzielni do rejestru przedsiębiorców.

- Wtórny - osoba zabiegająca o członkowstwo powinna złożyć deklarację pod rygorem nieważności w formie pisemnej wyrażającą wolę wejścia do spółdzielni oraz zobowiązanie do przestrzegania przepisów prawa i ustaleń w statucie.

Deklaracja będąca wnioskiem o przyjęcie do spółdzielni podlega rozpatrzeniu przez zarząd spółdznielni, który podejmuje uchwałą o przyjęciu w poczet członków, albo o odmowie przyjęcia. W razie odmowy osobie zainteresowanej służy prawo dochodzenia w ciągu 14 dni od doręczenia uchwały wraz z uzasadnieniem do wskazanego w uchwale organu spółdzielni. O ile organ odwoławczy odmówi przyjęcia w poczet członków w zasadzie zainteresowanemu nie przysługuje droga sądowa do dochodzenia roszczeń z tego tytułu. Możliwość skorzystania z drogi sądowej istnieje gdyby postanownienia statutu albo treść odmawiających przyjęcia uchwał organu spółdzielczego miały charakter dyskryminacyjny. W takim bowiem przypadku wystarczającą podstawą do otwarcia drogi sądowej będzie powołanie się na konstytucyjny zakaz dyskryminacji z jakichkolwiek powodów.

Prawa i obowiązku członków spółdzielni:

Prawa i obowiązki są regulowane na trzech poziomach:

1. Uniwersalny - dotyczy wszystkich członków spółdzielni niezależnie od typów spółdzielni i rodzajów prowadzonej przez nią działalności gospodarczej.

2. Statuty spółdzielni - określają prawa i obowiązku członków danej spółdzielni.

3. Indywidualne umowy pomiędzy spółdzielnią - ustawa o spółdzielniach wyraźnie stanowi, że prawa i obowiązki wyrażone w ustawie są dla członków wszystkich spółdzielni są równe. Natomiast prawa i obowiązku w pozostałych płaszczyznach są zróżnicowane nawet w ramach spółdzielni prowadzących identyczny rodzaj działalności.

Do kręgu ustawowych uprawnień członkowskich należą:

1. Prawo uczestnictwa wraz z prawem głosowania na forum najwyższego organu spółdzielni, jakim jest walne zgromadzenie.

2. Korzystanie z biernego i czynnego prawa wyborczego do tych organów spółdzielni, które według obowiązującego w niej statutu są organami wybieralnymi.

3. Prawo otrzymania aktualnego tekstu statutu spółdzielni, oraz obowiązujących w nim regulaminów i wglądu do protokołu obrad wszystkich organów spółdzielni oraz podejmowanych przez niego uchwał.

4. Prawo zapoznania się z treścią umów gospodarczych zawartych z osobami trzecimi.

W tym ostatnim przypadku społdzielnia może odmówić pokazania treści umowy, jeśli uzna, że mogłoby to narażać interesy osób trzecich, albo interesy spółdzielni jako partnera handlowego. Członek spółdzieni, któremu odmówiono prawa wglądu do umowy gospodarczej może taką decyzję spółdzielni zaskarżyć w ciągu 7 dni od daty odmowy do właściwego sądu rejestrowego.

Uniwersalne obowiązki członków:

1. Pierwszym podstawowym obowiązkiem każdego członka jest przestrzeganie postanowień statutu spółdzielni oraz uchwał organów tej spółdzielni.

2. Aktywne uczestnictwo w pracach organów, do których został wybrany, jak również powstrzymywanie się od działań, które mogą wyrządzić szkodę spółdzielni.

3. Wniesienie wpisowego oraz udziałów pieniężnych w wysokości oraz na warunkach przewidzianych w statucie.

Udziały członkowskie spółdzieni

Każdy członek spółdzielni ma obowiązek zdeklarowania a następnie wniesienia co najmniej jednego udziału pieniężnego w wysokości przewidzianej przez statut spółdzielni. Statut może też przewidywać wnoszenie większej ilości udziałów ale jednakowej dla wszystkich członków. Są to tak zwane udziały obligatoryjne, których wniesienie jest obowiązkiem członka, a jego niewykonanie może uzasadniać wykluczenie członka ze spółdzielni. Zdeklarowane, a ściślej wniesione udziały stanowią fundusz udziałowy spółdzielni pozostający do jej wyłącznej dyspozycji przez okres trwania członkowstwa. Obok udziałów obligatoryjnych możliwe jest zdeklarowanie i wnoszenie również udziałów ponadobowiązkowych. O tym, czy tego rodzaju udziały mogą być stosowane przesądza statut, który może także określać górną granicę deklarowania tego typu udziałów zróżnicowany jest status prawny udziałów obligatoryjnych i ponadobowiązkowych. Pierwsze z nich sa ściśle związane z członkowstwem w spółdzielni. Członek może zażądać ich zapłaty tylko po ustaniu członkowstwa w spółdzielni. Natomiast udziały ponadobowiązkowe mogą być przedmiotem żądania zwrotu również w czasie trwania członkowstwa. W obu jednak przypadkach wypłata udziałów nie może nastąpić wcześniej niż po zatwierdzeniu bilansu za rok obrachunkowy przez walne zgromadzenie, w którym członek wystąpił z żądaniem wypłaty.

Odpowiedzialność członków za straty bilansowe:

Spółdzielnia, jako osoba prawna za zaciągnięte zobowiązania, w tym i za straty bilansowe odpowiada całym swoim majątkiem. Odpowiedzialność członków spółdzielni powstaje dopiero wówczas, kiedy majątek własny spółdzielni nie wystarcza na pokrycie wspomnianych strat. W europejskich ustawodawstwach spółdzielczych wykształciły się trzy modele odpowiedzialności członków spółdzielni za jej straty.

1. I model - nadwy raz rzadko stosowany polega na tym, że członkowie odpowiadają za straty osobiście, czyli całym swoim majątkiem. Tego rodzaju odpowiedzialność majątkowa członków miała miejsce pod rządem pruskiej ustawy spółdzielczej z 1878 r.

2. II model - polega na tym, że członkowie ponoszą odpowiedzialność za straty do określonej statutowo wielokrotności zadeklarowanych udziałów członkowskich. Ten model był w polskiej ustawie spółdzielczej z 1920 r.

3. III model - najpowszechniejszy model, ograniczenie odpowiedzialności członkowskiej wyłącznie do wysokości zadeklarowanych udziałów (obilgatoryjnych oraz ponadobowiązkowych). Na tym modelu oparte jest obecne polskie prawo spółdzielcze.

Ustanie członkowstwa w spółdzielni:

1. Członkowstwo, jako w pełni dobrowolna więź prawna może z inicjatywy samego członka uledz rozwiązaniu przez wystąpienie ze spółdzielni. Członek może to uczynić w każdym czasie, jednak za przewidzianym w statucie okresem wypowiedzenia. Wypowiedzenie takie nie wymaga żadnego uzasadnienia. W takim przypadku członkowstwo ustaje w dniu następnym po ostatnim dniu okresu wypowiedzenia.

2. Ustanie członkowstwa może też nastąpić z inicjatywy samej spółdzielni na podstawie oświadczenia woli złożonego przez właściwy statutowo organ. Ustawa przewiduje dwie postacie ustania członkowstwa z inicjatywy spółdzielni:

Pierwsza z nich to wykreślenie członka spółdzielni. Druga to wykluczenie członka ze spółdzielni. Według obowiązującej ustawy organem właściwym do wykluczenia jest Rada Nadzorcza, albo walne zgromadzenie. Statut powinien skonkretyzować właściwy organ.

W przeciwieństwie do wystąpienia ze spółdzielni wykreślenie lub wykluczenie członka może nastąpić tylko z powodów określonych w ustawie a sprecyzowanych w statucie. Zgodnie z ustawą wykreślenie może mieć miejsce wówczas, jeśli członek z przyczyn niezawinionych nie może wypełnić obowiązków przewidzianych w ustawie lub statucie. Statuty są zobowiązane do ścisłego skonkretyzowania przyczyn mogących uzasadnić danej spółdzielni wykreślenie jej członka. Natomiast wykluczenie może mieć miejsce wówczas, jeżeli członek działa na szkodę spółdzielni, albo dalsze jego pozostawanie w korporacji spółdzielni byłoby sprzeczne z postanowieniami statutu lub dobrymi obyczajami. Również w tej sytuacji statut musi określić konkretnie przyczyny wykluczenia członka.

Uchwała właściwego statutowo organu o wykluczeniu lub wykreśleniu powinna być dostarczona zainteresowanemu w ciągu 14 dni ze wskazaniem podstawy. Od powyższej uchwały członek może:

- odwołać się w drodze postępowania wewnątrzspółdzielczego

- bezpośrednio zaskarżyć uchwałę spółdzielni na drodze sądowej

W obecnym kształcie ustawa zatem zrezygnowała z obligatoryjnego postępowania wewnątrzspółdzielczego pozostawiając członkowi wybór drogi zaskarżenia.

Wykład III

Postępowanie wewnątrzspółdzielcze a droga sądowa w sprawach o wykreślenie lub wykluczenie jej członków.

Ustawa spółdzielcza do niedawna przewidywała, że w sprawach wykreślenia lub wykluczenia członka obowiązuje postępowanie wewnątrzspółdzielcze. Ozaczało to, że zainteresowany odzyskaniem członkowstwa był zobowiązany w pierwszej kolejności wykorzystać wewnątrzspółdzielczą drogę odwoławczą , tzn. w celu reaktywowania członkowstwa powinien zwrócić się do Walnego Zgromadzenia spółdzielni. W celu uchwalenia przez ten organ uchwały Rady Nadzorczej zainteresowany ma prawo uczestnictwa w zgromadzeniu w celu odwołania jego członków.

Walne Zgromadzenie może utrzymać bądź uchylić uchwałę tym samym przywracając członkowstwo. Obligatoryjny charakter ówczesnego postępowania wewnątrzspółdzielczego nie oznacza jednak niemożności skorzystania przez zainteresowanego z sądowej drogi dochodzenia roszczenia. Mógł to uczynić dopiero po zakończeniu postępowania wewnątrzspółdzielczego z tym jednak, że na czas jego trwania ulegały zawieszeniu terminy przedawnienia i terminy zawite tego rodzaju roszczeń. W wyniku nowelizacji z 2005 roku postępowanie wewnątrzspółdzielcze ma wyłącznie charakter fakultatywny. Zainteresowany może już po wydaniu uchwały rady nadzorczej o wykluczeniu lub wykreśleniu bezpośrednio wstąpić na drogę sądową.

W konsekwencji w obecnym stanie prawnym powstała możliwość kierowania wszystkich spraw związanych z wykreśleniem lub wykluczeniem bezpośrednio na drogę sądową bez wykorzystania wewnątrzspółdzielczych sporów. Przyjęcie tego rozwiązania w oczywisty sposób marginalizuje zasady spółdzielni, której pierwsze z najbardziej wyrazistych przejawów było i jest postępowanie wewnątrzspółdzielcze.

Wkłady członkowskie w spółdzielni:

Pojęcie wkładów członkowskich należy odróżnić od instytucji udziałów członkowskich. Ustawa spółdzielcza posługuje się pojęciami wkładu w dwojakim znaczeniu.

1. Wkłady obligatoryjne występują wyłącznie w spółdzielni produkcji rolnej oraz spółdzielni mieszkaniowej, w których ich wniesienie jest warunkiem albo nabycia, albo realizacji celu, dla którego osoba fizyczna zdecyduje się na przyjęcie członkowstwa..

2. Wkłady fakultatywne, które mogą być stosowane we wszystkich innych typach spółdzielni, a o tym, czy w danym typie spółdzielni mają zastosowanie przesądza ich statut. Wkłady fakultatywne w zależności od rozwiązań statutowych mają charakter pieniężny lub rzeczowy. Wkład pieniężny lub rzeczowy z prawnego punktu widzenia jest rodzajem pożyczki udzielonej przez członka jako pożyczkodawce na rzecz spółdzielni. Zasady udzielenia tej quasi pożyczki określa statut spółdzielni a kwestie szczegółowe określa umowa pomiędzy członkiem a spółdzielnią.

Wkład pieniężny może być zawsze wycofany w czasie trwania członkowstwa z zachowaniem okresu wypowiedzenia przewidzianego w umowie. Także umowa określa warunki oprocentowania wkładu, które zwykle nawiązują do przestrzeganego oprocentowania udziałów członkowskich.

W przypadku wkładów rzeczowych statut powinien określić zasady wyznaczania tych wkładów, a w szczególności ustalić zasady wyceny wkładów. Następuje wnoszenie wkładów czy na zasadzie ich używania przy przenoszeniu własności. O ile wniesienie wkładu ma nastąpić, używany przez spółdzielnię statut określa zasadę odpłatności, oraz zasady i warunki po zakończeniu okresu używania.

Organy spółdzielni

Spółdzielnia, jako osoba prawna zgodnie z art. 38 KC działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie. Aktem ustawowym stanowiącym podstawę działalności spółdzielni jest ustawa „prawo spółdzielcze” z 16 września 1982r. z uwzględnieniem z mian dodanych w 2005r. ustawa spółdzielcza wzorem swoich poprzedniczek oparta jest na zasadzie trójpodmiotowości koniecznych organów spółdzielni, tzn. że warunkiem działania spółdzielni jest funkcjonowanie trzech niezbędnych dla niej organów:

1. Walne Zgromadzenie

2. Rada Nadzorcza

3. Zarząd Spółdzielni

Obok powyższych organów statut spółdzielni może przewidywać tworzenie innych organów tzw. Organów fakultatywnych. Ustawa przewiduje kilka zasadniczych założeń dotyczących funkcjonowania wszystkich organów spółdzielni.

1. Członkami tych organów mogą być członkowie danej spółdzielni. W 1994 r. wprowadzono możliwość wyboru do składu osób niebędących członkami spółdzielni.

2. Z wyjątkiem przewidzianym w ustawie wszyscy członkowie spółdzielni na jednakowych zasadach korzystają z biernego, czynnego prawa wyborczego do wybieralnych organów spółdzielni.

3. Wybór członków organów spółdzielni musi odbywać się w głosowaniu tajnym, spośród mnogiej liczby kandydatów. Zasada tajności musi być rozpatrywana również przy odwoływaniu członków organów spółdzielni.

4. Organy spółdzielni działające w sposób kolegialny podejmują uchwały, przy czym obowiązuje zasada, że przy obliczaniu głosów uwzględnia się jedynie „za” lub „przeciw” projektowi uchwały.

5. Wszystkie organy spółdzielni mogą działać wyłącznie w granicach wyznaczonych przez ustawę i statut, ale dotyczy to także Walnego zgromadzenia, które mimo tej rangi nie może, ani na mocy własnego statutu, ani w oparciu o własną uchwałę przypisywać innym kompetencji.

Walne zgromadznie jest koniecznym organem spółdzielni a ustawa określa go organem najwyższym. Z tego określenia nie wynika żadna konsekwencja prawna, gdyż Walne Zgromadzenie, jak i inne organy, musi działać w granicach kompetencji przewidzianych w statucie (i ustawie). Ustawa przewiduje, że organ ten powinien być zwoływany minimum raz w roku obrachunkowym, nie później niż 6 miesięcy po rozpoczęciu tegoż roku.

Organem zwołującym walne zgromadzenie jest zarząd spółdzielni. Organ ten może z własnej inicjatywy lub na wniosek rady nadzorczej, lub 1/10 członków spółdzielni zwołać nadzwyczajne walne zgromadznie z tym, że wnioskodawcy muszą określić, jakie sprawy mogą stanowić przedmiot obrad walnego zgromadzenia. Prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu mają wszyscy członkowie spółdzielni, a zarząd zobowiązany jest zawiadomić ich o terminie, miejscu i porządku obrad co najmniej na 14 dni przed w sposób przewidziany w statucie. W walnym zgromadzeniu mogą uczestniczyć z głosem doradczym przedstawiciele Krajowej Rady Spółdzielczej oraz związkiem rewizyjnym, w którym spółdzielnia jest zrzeszona. Prawidłowo zwoływane zgromadzenie może podjąć uchwały wyłącznie w sprawach, które zostały podane członkom w treści zawiadomienia określającego porządek obrad. Uchwały walnego zgromadzenia mogą być podejmowane tylko przy zachowaniu kworum połowy aktualnych członków spółdzielni, chyba że ustawa wyklucza potrzebę zachowania kworum.

Uchwały są podejmowane zazwyczaj zwykłą większością głosów, jednak niektóre są podejmowane także większością kwalifikowaną lub bezwzględną. Obradom walnego zgromadzenia przewodniczy osoba wybrana spośród biorących udział w walnym zgromadzeniu członków.

Z przebiegu posiedzenia sporządza się protokół podpisany przez przewodniczącego i sekretarza obrad. Treść protokołu jest dostępna dla wszystkich członków, którzy mogą na kolejnym walnym zgromadzeniu żądać odczytania z protokołu poprzedniego całości, lub części i ewentualnie zażądać odpisu. Uchwały walnego zgromadzeniu nie podlegają żadnemu zakwestionowaniu w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym. Możliwe jest sądowe zaskarżenie każdej uchwały walnego zgromadzenia a prawo to przysługuje wszystkim członkom spółdzielni oraz zarządowi spółdzielni. Powództwo o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia powinno być wniesione w ciągu sześciu tygodni od dnia odbycia walnego zgromadzenia i podjęcia uchwały. Jeżeli członek nie był obecny na zgromadzeniu z powodu wadliwego zwołania, może uchwałę zaskarżyć w terminie 6 tygodni od daty dowiedzenia się o jej treści, nie później jednak niż w ciągu roku od daty podjęcia uchwały.

Europejskie ustawodawstwo spółdzielcze podobnie jak polskie ustawy spółdzielcze od 1920 roku przewidują dopuszczalność zaskarżalności uchwał walnego zgromadzenia wyłącznie w oparciu o dwie podstawy. Pierwszy zarzut sprzeczności uchwały z przepisami prawa, drugi- niezgodności uchwały z treścią obowiązującego w spółdzielni statutu. Oznacza to, że właściwość sądu badającego zasadność powództwa o uchylenie sprowadza się do badań pod kątem legalności. Sąd nie może badać, a w konsekwencji uchylać uchwały niezakwestionowanej pod względem prawnym, ale na przykład ocenianej jako niezgodnej z interesem społecznym.

Podstawy zaskarżania uchwały walnego zgromadzenia po nowelizacji w 2005r.

Wykład IV - 18 marca

W dotychczasowym ustawodawstwie spółdzielczym europejskim i polskim powszechnie jest przyjęcie rozwiązania przewidującego możliwość zaskarżenia uchwał walnego zgromadzenia tylko na podstawie zarzutu sprzeczności uchwały z prawem, lub postanowieniami statutu. W orzecznictwie przyjęto, że podstawą odwołania mogą być uchylenia formalne związane ze zwołaniem walnego zgromadzenia jak i sposobem prowadzenia obrad i głosowaniem. Te ostatnie mogą uzasadniać skargę sądową wówczas gdy co najmniej mogą mieć wpływ na wynik głosowania. Od powyższej praktyki legislacyjnej istotny wyłom uczyniła ustawa z 3 czerwca 2005r. zmieniająca ustawę o prawie spółdzielczym. W świetle zatem obowiązującego stanu prawnego, jeżeli członek zarzuca uchwale sprzeczność z przepisami ustawowymi winien dochodzić stwierdzenia przez sąd nieważności tejże uchwały. Natomiast wnosząc skargę o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia może ją oprzeć na jednej z poniższych podstaw.

1. Sprzeczność z postanowieniami statutu

2. Sprzeczność z dobrymi obyczajami

3. Godzenie przez uchwałę w interesy gospodarcze spółdzielni

4. Zarzut celowego zamiaru pokrzywdzenia członka

Członek zainteresowany zaskarżeniem uchwały winien to uczynić w ciągu 6 tygodni od dnia jej podjęcia, chyba że z przyczyn dotyczących spółdzielni nie mógł brać udziału w walnym zgromadzeniu, na którym uchwałę podjęto. Dla niego termin 6 tygodni liczy się od dnia powzięcia wiadomości o treści uchwały. Nie później jednak niż rok od jej podjęcia. Powództwo w tej sprawie podlega rozpoznaniu przez właściwy miejscowo Sąd Okręgowy, od którego rozstrzygnięcia służą stronom środki zaskarżenia przewidziane w KPC. Prawomocny wyrok sądu jest wiążący dla wszystkich organów spółdzielni oraz dla wszystkich jej członków. Od zasady, że przedmiotem zaskarżenia może być każda uchwała walnego zgromadzenia prawo spółdzielcze przewiduje wyjątek dotyczący tzw. Uchwał indywidualnych - chodzi o uchwały, których treść dotyczy praw i obowiązków konkretnego, indywidualnego członka spółdzielni. W tym bowiem przypadku skarga sądowa służy zainteresowanemu. Ustawa określa walne zgromadzenie mianem najwyższego organu spółdzielni. Powyższy atrybut nie oznacza jednak hierarchicznej nadrzędności walnego zgromadzenia wobec innych organów. Jego sens sprowadza się wyłącznie do tego, że wskazując na skonkretyzowane przez walne zgromadzenie kompetencje w najważniejszych sprawach spółdzielni.

Rada Nadzorcza

Drugim, koniecznym organem spółdzielni jest Rada Nadzorcza. W myśl ustawy jest to zawsze organ kolegialny składający się co najmniej z trzech członków. Członkami Rady mogą być wyłącznie członkowie danej spółdzielni. Wyboru członków Rady dokonuje walne zgromadzenie, a w spółdzielniach, w których zostało ono zastąpione zebraniem przedstawicieli, ten organ przedstawicielski lub zebrania grup członkowskich. Wybór członków Rady Nadzorczej występuje na okres przewidziany w statucie. Mandat członka Rady wygasa w zasadzie z chwilą upływu kadencji, na którą został wybrany. Jednakże organ wybierający Radę Nadzorczą może w czasie trwania kadencji dokonać odwołania bez podania przyczyn. Jednakże uchwała odwołująca może być podjęta większością 2/3 składu organu odwołującego. W doktrynie prawa spółdzielczego i w praktyce spółdzielni od dłuższego czasu budzi spore kontrowersje kwestia korzystania z biernego prawa spółdzielczego przez tych członków spółdzielni, którzy są jednocześnie jej pracownikami. Obecnie polskie ustawodawstwo spółdzielcze w przeciwieństwie do wielu ustawodawstw europejskich nie przewiduje dla członków - pracowników żadnych w tym zakresie ograniczeń. Wybrana przez właściwy organ Rada Nadzorcza na swoim pierwszym posiedzeniu dokonuje tzw. Ukonstytuowania się, tj. wybiera ze swego składu: przewodniczącego, zastępcę i sekretarza rady. Członkowie Rady Nadzorczej będący jednocześnie pracownikami spółdzielni korzystają ze szczególnej ochrony prawnej trwałości i stosunku pracy. Polega ona na tym, że zarząd nie może takiemu członkowi i pracownikowi wypowiedzieć umowy o pracę bez uprzedniej zgody wyrażonej w uchwale rady. Ustawa spółdzielcza przyznaje Radzie Nadzorczej szereg kompetencji na zasadzie wyłączności, co oznacza, że te kompetencje nie mogą być przekazane na rzecz innych organów spółdzielni. Całość ustawowych kompetencji Rady można podzielić na cztery grupy:

1. Kompetencje planistyczne - polegają na uchwaleniu corocznych planów działalności spółdzielni.

2. Kompetencje o charakterze kontrolnym, a wśród nich badanie rocznych i okresowych sprawozdań z działań spółdzielni. Rozpatrywanie skarg zarządu oraz rozpatrywanie odwołań od uchwał podjętych przez zarząd w pierwszej instancji.

3. Kompetencje w zakresie zarządzania spółdzielnią - wyrażanie zgody na nabycie lub obciążenie nieruchomości oraz zgody na nabycie zakładu gospodarczego.

4. Kompetencje reprezentatywne - Rada jest organem reprezentującym spółdzielnię przy dokonywaniu czynności prawnych z członkami zarządu spółdzielni lub dokonywanych w interesie tych członków. W tym zakresie Rada działa poprzez co najmniej dwóch upoważnionych swych członków.

Ustawa spółdzielcza przewiduje możliwość zastąpienia Rady Nadzorczej organem o nazwie Komisja Rewizyjna. Dotyczy to małych spółdzielni, w których z tego powodu nie ma problemów organizacyjnych ze względnie częstym zwoływaniem walnego zgromadzenia.

Zarząd

Trzecim organem koniecznym w spółdzielni jest jej zarząd. W świetle obecnej regulacji prawnej Zarząd może być organem jednoosobowym lub wieloosobowym. O składzie zarządu rozstrzyga statut spółdzielni, może określać wymagania, które powinien spełniać kandydat na członka zarządu. Wyboru Zarządu dokonuje Rada Nadzorcza, albo Walne Zgromadzenie. Wyboru dokonuje się w sposób zindywidualizowany tzn. właściwy statutowo organ dokonuje wyboru poszczególnych członków zarządu ze wskazaniem funkcji, jakie mają pełnić.

Zakres kompetencji Zarządu spółdzielni:

Wykład V - 26 marca 2006

Członek zarządu może być w każdym czasie odwołany przez organ, który dokonał jego wyboru. Odwołanie musi nastąpić w głosowaniu tajnym. Wynik głosowania przekazywany jest w formie pisemnej wraz z uzasadnieniem osobie zainteresowanej. Wymóg uzasadnienia wprowadzono w 1994 mając na względzie między innymi ochronę dóbr osobistych odwołanego jak i stworzenie możliwości skorygowania rady nadzorczej w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym. Ustawa przewiduje też szczególny tryb odwołania członków zarządu, ma on miejsce na forum Walnego Zgromadzenia w przypadku gdy dany członek zarządu w poprzednim głosowaniu nie uzyskał absolutorium ze strony Walnego Zgromadzenia. Jest to jedyny przypadek przewidziany w ustawie umożliwiający podjecie przez Walne zgromadzenie uchwały, w sprawie która nie była objęta porządkiem obrad przekazanym członkom Walnego Zgromadzenia. Ustawa spółdzielcza nie określa ani w sposób wyczerpujący ani przykładowy zakresu kompetencji Zarządu spółdzielni. Przyjęto w tym zakresie tzw. negatywną metodę wyznaczania kompetencji stanowiąc, że Zarząd jest właściwy we wszystkich sprawach dotyczących spółdzielni, które nie zostały w ustawie lub statucie zastrzeżone dla innych organów spółdzielni. Taki sposób wyznaczania kompetencji zarządu eliminuje możliwość powstania sporów kompetencyjnych lub niekompetencyjnych pomiędzy organami koniecznymi. Pierwszy z nich mógłby mieć miejsce gdyby do realizacji określonej sprawy aspirował więcej niż jeden organ. Drugi, wówczas gdy żaden z organów koniecznych nie poczuwałby się kompetentnym do podjęcia rozstrzygnięcia określonej sprawy. W praktyce można wyróżnić trzy modele zarządu spółdzielni:

1. Zarząd społeczny - w którym wszyscy jego członkowie spełniają swoją funkcję honorowo, tj. nie pozostają w spółdzielni w stosunku pracy ani w innym prawnym stosunku zatrudnienia.

2. Zarząd zawodowy - fachowy, w którym wszyscy członkowie zarządu są zatrudnieni przez spółdzielnię na zazwyczaj na podstawie stosunku pracy.

3. Zarząd o składzie mieszanym - niektórzy jego członkowie pozostają ze spółdzielnią w stosunku pracy, inni natomiast pełnią swoje funkcje społecznie.

W przypadku zatrudnienia członków zarządu może ono następować na podstawie umowy o pracę, lub na podstawie aktu powołania. O tym, która z podstaw pracowniczego zatrudnienia członków zarządu danej spółdzielni znajduje zastosowanie winien określać jej statut. Odwołanie członka zarządu w żaden sposób nie pozbawia go uprawnień wynikających z nawiązanego ze spółdzielnią stosunku pracy. Zarząd może ze swoich członków, albo innej osobie nie będącej członkiem spółdzielni udzielić pełnomocnictwa do bieżącego kierowania działalnością gospodarczą całej spółdzielni, poszczególnych zakładów spółdzielni oraz czynności szczególnego rodzaju. Ponieważ pierwszą z podstawowych funkcji Zarządu jest reprezentowanie spółdzielni w stosunkach zewnętrznych i wewnętrznych, ustawa określa zasady takiej reprezentacji. Jest to tzw. zasada reprezentacji łącznej, tzn. że oświadczenia za spółdzielnię, aby były prawnie skuteczne muszą być składane przez co najmniej dwóch członków spółdzielni, albo jednego z członków wraz z pełnomocnikiem. W przypadku Zarządu jednoosobowego ta zasada również obowiązuje z tym, że prawnie skuteczne jest również składanie oświadczenia woli przez dwóch pełnomocników. Odmiennie wygląda tzw. reprezentacja bierna tzn. przyjmowanie oświadczeń woli adresowanych do spółdzielni. Takie przyjęcie jest skuteczne, jeżeli zostało wykonane wobec któregokolwiek z członków zarządu, albo wobec pracownika spółdzielni ale w lokalu spółdzielni będącym jego siedzibą.

Zebrania grup członkowskich jako organu spółdzielni:

W dużych spółdzielniach, które z przyczyn praktyczno-organizacyjnych zmuszone były do zastąpienia walnego zgromadzenia zebraniem przedstawicieli członkowskich rolę organu pełnią również zebrania grup członkowskich. Statut spółdzielni określa kryteria podziału członków spółdzielni na poszczególne grupy członkowskie przyznając w tym zakresie kryteria podziałów zdeterminowane rodzajem prowadzonej przez spółdzielnię działalności (członkowstwo zależne np. od miejsca zamieszkania). Wszyscy członkowie grupy stanowią organ spółdzielni, którego zadania i kompetencje określa ustawa i statut. Najważniejszą kompetencją jest wyłączne prawo wybierania i odwoływania przedstawicieli do składu zebrania przedstawicieli. Liczba wybieranych przedstawicieli jest zwykle uzależniona od liczebności danej grupy członkowskiej, z tym, że łączna liczba wybieranych przedstawicieli musi odpowiadać liczebności tego organu określonego w statucie. Niekiedy statuty przewidują dla zgromadzenia członków dokonywania wyboru członków Rady Nadzorczej również przy zachowaniu proporcjonalności liczby członków grupy do przyznanej grupie mandatów w Radzie. Obok organów koniecznych ustawa przewiduje możliwość funkcjonowania organów fakultatywnych. Statuty mogą przewidywać tworzenie takich organów określając zasadę wyboru i odwoływania członków oraz zakres zadań i kompetencji. Kompetencje te nie mogą jednak naruszać kompetencji ustawowo zastrzeżonych dla koniecznych organów spółdzielni.

Zakazy i ograniczenia ustawowe wobec członków Rady i Zarządu spółdzielni:

Ustawy spółdzielcze od wielu lat przewidują dla członków organów spółdzielni szereg zakazów i ograniczeń, których wspólnym i podstawowym celem jest przeciwdziałanie możliwości wykorzystywania mandatów w tych organach dla osobistych, a w każdym razie niepożądanych z punktu widzenia spółdzielni celu. Do takich zakazów i ograniczeń należą:

1. Bezwzględny zakaz łączenia mandatów członka Rady i Zarządu w tej samej spółdzielni (ustawa dopuszcza wprawdzie możliwość czasowego skierowania członka Rady do pracy w Zarządzie, ale może to mieć miejsce przy jednoczesnym zawieszeniu wszelkich jego uprawnień związanych z mandatem w Radzie.

2. Zakaz łączenia funkcji w Radzie nadzorczej ze stanowiskiem pracy kierowników bieżącej działalności gospodarczej spółdzielni lub kierowników zakładów.

3. Członkowie Rady i Zarządu nie mogą brać udziału w głosowaniu w sprawach ich bezpośrednio dotyczących.

4. Ustawa przewiduje zakaz powierzania funkcji w Zarządzie osobie, której współmałżonek, krewny w linii prostej do drugiego stopnia jest członkiem Rady Nadzorczej.

5. Członkowie Rady i Zarządu mają obowiązek powstrzymywania się od podejmowania i ………….. wobec spółdzielni działalności gospodarczej (prowadzenie działalności gospodarczej na własny rachunek i we własnym imieniu jak i w charakterze pracownika lub na innej podstawie prawnej na rzecz przedsiębiorcy konkurującego ze spółdzielnią). Zakaz ten obejmuje również udostępnianie osobom trzecim a szczególnie konkurujących ze spółdzielnią danych i informacji stanowiących przedmiot tajemnicy prawnie chronionej zarówno o charakterze technicznym, finansowym jak i ekonomicznym.

W razie naruszenia zakazu członkowie Rady i Zarządu są narażeni na sankcje:

1. Uchybienie zakazu konkurencji jest ustawową przesłanką uzasadniającą niezwłoczne odwołanie z pełnionej funkcji.

2. O ile z naruszeniem zakazu wiązała się zasada po stronie spółdzielni, przysługuje jej roszczenie odszkodowawcze oparte na zasadach deliktowej odpowiedzialności czynności prawnej.

3. W przypadku członka Rady stwierdzenie naruszenia zakazu w konsekwencji daje podstawę samej Radzie do zawieszenia go w pełnieniu czynności. W tym przypadku Rada zwołuje ten organ, który dokonał wyboru zawieszonego członka Rady w celu ostatecznego rozwiązania sprawy.

Wykład VI

Przekształcenia organizacyjno-prawne i własnościowe spółdzielni.

Ustawodawstwo spółdzielni przewiduje różnego rodzaju przekształcenia organizacyjne spółdzielni przy czym można je podzielić na dwa rodzaje:

1. o charakterze wewnętrznym - Mogą wystąpić w postaci przekazania zakładu spółdzielczego na rzecz innej spółdzielni bądź w postaci przyjęcia jednostki organizacyjnej przez inną spółdzielnię. W pierwszym przypadku następuje przekazanie wyłącznie zorganizowanego zakładu w postaci kompleksu środków rzeczowych bez jakiegokolwiek wpływu na stosunki członkowstwa w spółdzielni. W drugim przypadku przejęcie dotyczy nie tylko kompleksu rzeczowego przez inną spółdzielnię ale również przejęcia tej grupy członków, których prawa i obowiązki były szczególnie związane z przekazywaną częścią majątku. Najistotniejszym jednak elementem charakterystycznym przekształcenia wewnętrznego jest to, że w ich wyniku nie dochodzi ani do ustania działalności spółdzielni ani też do powstania nowej spółdzielni.

2. o charakterze zewnętrznym - Przekształcenia zewnętrzne mogą wystąpić w dwojakiej postaci:

1. połączenia spółdzielni

2. podział spółdzielni

Ustawa spółdzielcza nie określa żadnych warunków ani przesłanek, które muszą być spełnione do połączenia dwóch, lub więcej spółdzielni. Decyzja w tym zakresie należy wyłącznie do zainteresowanych spółdzielni a powinny ją wyrażać identycznie brzmiące uchwały Walnego Zgromadzenia zainteresowanych połączeniem spółdzielni. Uchwały te mogą być skutecznie podjęte większością 2/3 głosów. W treści uchwał niezbędne jest wskazanie na:

- spółdzielnię, która ma wystąpić w roli przyjmującej i spółdzielnie, które mają ulec przejęciu.

- każda z uchwał musi zawierać zatwierdzenie bilansu na dzień połączenia

- uchwały muszą wskazywać, który ze statutów będzie obowiązywał po skutecznym przeprowadzeniu połączenia. Statut ten musi respektować zasadę praw nabytych spółdzielni przyjmowanych.

Po podjęciu wspomnianych wyżej uchwał Zarząd spółdzielni przyjmującej staje się automatycznie Zarządem połączonych spółdzielni i zobowiązany jest do niezwłocznego w KRSie o połączeniu spółdzielni. O ile wspomniane uchwały to przewidują Zarząd obowiązany jest również do niezwłocznego zwołania Walnego Zgromadzenia w celu wybrania nowego składu Rady Nadzorczej i Zarządu. W sensie prawnym połączenie spółdzielni wywiera dwa doniosłe skutki prawne.

1. Z chwilą wpisu do rejestru o ich połączeniu ustaje działalność spółdzielni przyjętych z datą wykreślenia ich z rejestru.

2. Z punktu widzenia prawa rzeczowego spółdzielnia przyjmująca staje się wyłącznym dysponentem wszystkich składników majątkowych spółdzielni przyjmowanych, dotyczy to również ich praw i zobowiązań. Oznacza to, że z tego punktu widzenia następuje swoista sukcesja generalna, tj. przejęcia całego majątku jak i zobowiązań z punktu widzenia osobowego połączenie powoduje, że członkowie spółdzielni przejętych stają się członkami spółdzielni przejmującej. Następuje to z mocy prawa i określa się taką zmianę mianem inkorporacji.

Podział spółdzielni

Obecnie obowiązująca ustawa spółdzielcza przewiduje dwa tryby przeprowadzania podziału spółdzielni.

1. Tryb podstawowy - walne zgromadzenie mocą uchwały podjętej zwykłą większością głosów może dokonać podziału spółdzielni w ten sposób, że z dotychczasowej zostanie wydzielona jedna lub więcej nowych spółdzielni. Uchwała taka musi zawierać następujące elementy:

1. określenie spółdzielni dotychczasowej oraz spółdzielni, które mają powstać w wyniku jej podziału.

2. Zatwierdzenie bilansu spółdzielni na dzień jej podziału

3. Zatwierdzenie planu podziału składników majątkowych, oraz praw i zobowiązań pomiędzy spółdzielnią dotychczasową i z niej powstających.

4. Tryb szczególny podziału, który polega na tym, że z inicjatywą przeprowadzenia podziału mogą wystąpić członkowie spółdzielni, których prawa i obowiązki są związane z określoną jednostką organizacyjną albo z określonym zespołem składników spółdzielni, który nadaje się do organizacyjnego wyodrębnienia. Zainteresowani składają wniosek do Zarządu spółdzielni, a ten zobowiązany jest do zwołania walnego zgromadzenia na warunkach statutowych i zamieszczenia w porządku jego obrad punktu jego podziału. Walne Zgromadzenie może podjąć uchwałę odmawiającą dokonania podziału, gdyż przemawiają za tym ważne względy gospodarcze spółdzielni lub słuszne interesy jej celu. Jeżeli walne zgromadzenie podejmie uchwałę odmowną członkom zainteresowanym podziałem służy w terminie 6 tygodni prawo wystąpienia na drogę sądową (Sąd Okręgowy) o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę Walnego Zgromadzenia. Z takim powództwem zainteresowani członkowie mogą wystąpić również wówczas, jeżeli Zarząd w czasie 3 miesięcy od daty złożenia ich wniosku nie zwołał Walnego Zgromadzenia. W każdym z tych przypadków w dwuinstancyjnym postępowaniu o przeprowadzeniu lub nieprzeprowadzeniu podziału rozstrzyga sąd. Niezależnie od trybu przeprowadzania podziału spółdzielni ostateczna uchwała podziałowa Walnego Zgromadzenia bądź prawomocne orzeczenie sądowe samo przez się nie przesądza o utworzeniu nowej, czy nowych spółdzielni. W tym celu członkowie, którzy wyrazili chęć przejścia do nowoutworzonych spółdzielni na pierwszym zebraniu założycielskim uchwalają statut przyszłej spółdzielni oraz dokonują wyboru przyszłego Zarządu albo komisji organizacyjnej. Stosowany organ zobowiązany jest w ciągu 30 dni wystąpić do KRSu z wnioskiem wpisania spółdzielni do rejestru. Z punktu widzenia podziału można wyróżnić następujące:

1. Z chwilą wpisania nowoutworzonych spółdzielni do rejestru sądowego ustaje członkowstwo spółdzielni dotychczasowe i nabycie członkowstwa w nowej spółdzielni.

2. Z chwilą wspomnianego wpisu na nowozałożoną spółdzielnię przechodzą z mocy prawa składniki majątkowe oraz prawa i zobowiązania w takim zakresie, w jakim ustaliła to uchwała podziałowa. W każdym jednak razie za zobowiązania, które powstały przed dokonaniem podziału odpowiada solidarnie spółdzielnia macierzysta i te, które powstały z jej podziału.

Przekształcenia własnościowe w spółdzielni

Przekształcenia własnościowe w spółdzielni prawnie określają możliwość przekształcenia spółdzielni w kapitałową spółkę prawa handlowego. Na gruncie obecnego stanu prawnego tego rodzaju przekształcenie są niedopuszczalne. Niekiedy też pod przekształceniem własnościowym rozumie się wydzielenie ze spółdzielni takiego zespołu jej składników majątku, że stanowi on przedsiębiorstwo spółdzielni w rozumieniu art. 55¹ KC. Tak wydzielone przedsiębiorstwo spółdzielni ma zostać zarejestrowane jako spółka jednoosobowa z ograniczoną odpowiedzialnością a ewentualnie pozostały majątek spółki podlegałby likwidacji w trybie przewidzianym ustawą spółdzielczą.

Wykład VII

Likwidacja spółdzielni nie musi być rezultatem pogarszającej się sytuacji finansowej spółdzielni. Prawo spółdzielni autonomicznie regulując procedurę likwidacyjną przewiduje możliwość postawienia spółdzielni w stan likwidacji z trzech różnych powodów :

1. Przyczyny natury formalno-prawnej, do niej należy zaliczyć:

- sytuacje, gdy ilość członków spółdzielni uległa zmniejszeniu poniżej minimum ustawowego.

- jeżeli upłynął okres oznaczony w statucie, na który spółdzielnia została założona

2. Wola członków wyrażona w uchwale Walnego Zgromadzenia podjętej kwalifikowaną większością ¾ głosów. Ustawa wymaga podjęcia dwóch identycznych uchwał z zachowaniem co najmniej dwutygodniowego okresu karencyjnego.

3. Okoliczności upoważaniające związek zrzeszający spółdzielnię do przyjęcia uchwały o postawieniu spółdzielni w stan likwidacji. Związek rewizyjny może to uczynić w trzech przypadkach:

1. Jeżeli działalność spółdzielni wykazuje rażące i uporczywe naruszenia prawa lub statutu

2. Jeżeli spółdzielnia została zarejestrowana w sposób sprzeczny z obowiązującymi przepisami prawa

3. Jeżeli spółdzielnia przez okres jednego roku od wpisu rejestrowego nie podjęła działalności gospodarczej

Uchwała organu związku rewizyjnego podjęta w powyższych kwestiach podlega ocenie sądowej. Spółdzielnia postawiona w stan likwidacji mocą uchwały takiego organu może w czasie 3 tygodni od daty zawiadomienia o tym zdarzeniu prawnym wystąpić do sądu o uchylenie uchwały. Jeżeli tego nie uczyni, lub prawomocnie zostanie oddalone powództwo o uchylenie uchwały związek rewizyjny zgłasza likwidację spółdzielni do rejestru i wyznacza jej likwidatora. Po zgłoszeniu likwidacji do rejestru sądowego Walne Zgromadzenie powinno niezwłocznie dokonać wyboru likwidatora spółdzielni. Likwidatorem może być członek spółdzielni jak i i osoba nie będąca członkiem - zarówno osoba fizyczna jak i prawna. Z wybranym likwidatorem Rada Nadzorcza spółdzielni zawiera umowę o wykonanie czynności postępowania likwidacyjnego, przy czym może to być okresowa umowa o pracę jak i zlecenie. Wybrany i zatrudniony likwidator zobowiązany jest w pierwszej kolejności wystąpić do organu rejestrowego o wpisanie likwidacji do rejestru. O otwarciu likwidacji zawiadamia też właściwy urząd skarbowy oraz bank obsługujący spółdzielnię. Wzywa też wszystkich wierzycieli spółdzielni do składania ich roszczeń wobec spółdzielni w terminie 3 miesięcy od daty opublikowania wezwania w Monitorze Spółdzielczym. Dokonuje też opracowania planu zbywania składników majątku spółdzielni i kolejności zaspakajania roszczeń wierzycieli. Z momentem ustanowienia likwidatora ustaje działalność dotychczasowa Zarządu a do likwidatora mają odpowiednie zastosowanie przepisy ustawy i statutu dotyczące Zarządu. Po ustaleniu zakresu zobowiązań spółdzielni zgłoszonych przez wierzycieli, likwidator przystępuje do ich zaspokojenia, ale z zachowaniem kolejności przewidzianej w ustawie. W pierwszej kolejności należy pokryć koszty postępowania likwidacyjnego, w drugiej zaspokojeniu podlegają należności ze stosunku pracy oraz należności odszkodowawcze z tytułu wypadków przy pracy oraz pozapracowniczych zdarzeń wyrządzających szkodę na osobie. W trzeciej kolejności zaspokojeniu podlegają należności z tytułu podatków i innych danin publicznych oraz należności z tytułu zaciągniętych przez spółdzielnię kredytów bankowych. Wszystkie pozostałe należności mogą być zaspokojone dopiero po pokryciu całkowitych kosztów postępowania i zaspokojeniu pozostałych wierzycieli uprzywilejowanych. Organ, który wybrał likwidatora może go w każdej chwili odwołać, z tym, że jest zobowiązany jednocześnie wyboru nowego. Likwidator może zrzec się byłej funkcji, ale do czasu jej wykonywania za czyny podjęte w tym czasie ponosi odpowiedzialność zarówno wobec wierzycieli spółdzielni jak i jej członków.

Ustawodawstwo spółdzielcze przez wiele lat utrzymywało zasadę niepodzielności majątku spółdzielni, zarówno w okresie jej trwania jak i po likwidacji - nie mógł on być dzielony pomiędzy członków również wówczas, gdy pozostał on po zaspokojeniu wszystkich uprawnionych - pozostałą część likwidator przekazywał na cele społeczne lub spółdzielcze. Nowelizacja ustawy spółdzielczej z 1994r. wprowadziła odmienną zasadę - zgodnie z art. 125 prawa spółdzielczego o przeznaczeniu pozostałego majątku spółdzielni przesądza uchwała ostatniego Walnego Zgromadzenia. Uchwała może także przewidywać podział pozostałego majątku pomiędzy członków spółdzielni, albo przekazanie go na inne cele. Jeżeli taka uchwała nie zawiera żadnych w tej sprawie postanowień, likwidator pozostałą część majątku przekazuje na cele charytatywne. Po zakończeniu postępowania likwidacyjnego, likwidator zgłasza wniosek do KRSu o wykreślenie z rejetru przedsiębiorców - spółdzielnia przestaje istnieć jako pracodawca, przedsiębiorca i osoba prawna. Nie ozacza to jednak wyłączenie likwidatora ze zobowiązań wobec wierzycieli z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków ustawowych.

Upadłość spółdzielni:

Ustawa o postępowaniu upadłościowym :

Prawo upadłościowe i naprawcze ma zastosowanie w kwestii likwidacji spółdzielni. Jednak prawo spółdzielcze przewiduje szereg rozwiązań o charakterze szczególnie odbiejącym od reguł uniwersalnego prawa upadłościowego. W rozumieniu prawa spółdzielczego zgłoszenie wniosku o otwarcie upadłości spółdzielni może nastąpić w dwóch sytuacjach:

1. Jeżeli z zatwierdzonego bilansu spółdzielni wynika, że poziom jej aktywów nie wystarcza na zaspokojenie zaciągniętych przez nią zobowiązań. W tych warunkach Zarząd ma obowiązek niezwłocznego zwołania Zgromadzenia z punktem porządku obrad przewidującym podjęcie uchwały o wszczęciu upadłości. Walne Zgromadzenie może jednak odstąpić od ogłoszania upadłości o ile wskaże środki zaradcze pozwalajace na zrównoważenie aktywów i pasywów spółdzielni.

2. Z sądowym wnioskiem o otwarcie upadłości spółdzielni może wystąpić każdy jej wierzyciel o ile wykaże, że spółdzielnia w sposób trwały zaprzestała spłacania wobec niego długów. Sąd może w takiej sytuacji ogłosić upadłość spółdzielni nawet wówczas, jeżeli Walne Zgromadzenie wcześniej podjęło uchwałę o zastosowaniu środków zaradczych mających zapobiedz upadłości. Z chwilą wpisania upadłości spółdzielni do rejestru Sąd wyznacza syndyka masy upadłości oraz wskazuje sędziego komisarza, pod nadzorem którego syndyk będzie prowadził postępowanie upadłościowe. Otwarcie upadłości spółdzielni nie powoduje jednak rozwiązania żadnego z jej organów koniecznych. Jednakże wszystkie te organy z chwilą ustanowienia syndyka tracą wszystkie kompetencje w zakresie zarządzania majątkiem spółdzielni, te bowiem przejmuje syndyk upadłości. Tok postępowania upadłosciowego określają już przepisy prawa upadłościowego i naprawczego.

Wykład VIII (23.04.06)

Krajowy Zarząd Spółdzielni

Samorząd spółdzielczy może być zorganizowany według dwóch koncepcji.

1. Polega na włączeniu do ponadpodstawowych struktur spółdzielczych przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej. W ustawodawstwie polskim ta koncepcja znalazła wyraz w początkowym brzmieniu ustawy spółdzielczej z 1920r. Ustawa przewidywała, że reprezentantem polskiego ruchu spółdzielczego jest rada państwowo-spółdzielcza, której skład oparty na zasadzie parytetu ustala premier na wniosek ministra skarbu oraz na zasadzie proporcjonalności wojewódzkiej struktury spółdzielczej. Z realizacji tej koncepcji zrezygnowano na początku lat 30 przekazując funkcję reprezentacji na recz Rady Spółdzielczej wyłanianej w demokratycznych wyborach prowadzonych przez terenowe związki spółdzielcze.

2. Koncepcja polega na całkowitym powierzeniu strukturom spółdzielczym kompetencji do wyłaniania organu ogolnokrajowej reprezentacji składającego się wyłącznie z przedstawicieli podmiotów spółdzielni. W świetle obecnie obowiązującej ustawy najwyższym organem ruchu spółdzielczego w Polsce jest zwoływany raz na 4 lata Kongres Spółdzielczości będący reprezentacją wszystkich działających reprezentacji spółdzielni. Szczegółowe zasady wyboru przedstawicieli Kongresu ustala uchwała z …………….. zakładająca, że wybory powinny być demokratyczne, proporcjonalne, a głosowanie tajne. Podstawowym zadaniem kongresu jest dokonanie okresowej oceny stanu ekonomiczno-finansowego spółdzielczości oraz przeprowadznie wyboru składu Krajowej Rady Spółdzielczej, jako naczelnego organu polskiego ruchu spółdzielczego. Zadania i funkcje określa ustawa i statut uchwalony przez Kongres. KRS jest osobą prawną, z tym że osobowość tą uzyskała z mocy przepisu ustawy, a zatem nie podlega ona wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego. Cechą charakterystyczną ruchu spółdzielczego było zawsze dążenie do zakładania ponadpodstawowych organizacji spółdzielczych. W przeciwieństwie do okresu dwudziestolecia międzywojennego, powojenne ustawodawstwo spółdzielcze przewidywało przez długi czas obowiązek zrzeszania się spółdzielni w strukturach ponadpodstawowych, takich jak: związki terenowe i centralne.
   W przypadku związków centralnych spółdzielnie stawały się ich członkami z mocy prawa z chwilą wpisania ich do rejestru sądowego. Ustawodawstwo nie przewidywało wprost obowiązku zrzeszania się związków terenowych, ale obowiązek ten nakładały na spółdzielnie wiążące je statuty w centralnych związkach. Takie uregulowania prawne doprowadziły do ukształtowania shiererchizowanej struktury spółdzielni pozbawiając spółdzielnie podstawowego atrybutu - tj samorządności.

Obecnie prawo spółdzielcze przewiduje możliwość zakładania przez spółdzielnię dwojakiego rodzaju związki, ich zakładanie musi być poparte na zasadzie pełnej dobrowolności, dotyczy to przystępowania też do już istniejących związków. Ustawa przewiduje dwa rodzaje związków.

1. Związki rewizyjne, do których założenia potrzebna jest inicjatywa co najmniej 10 spółdzielni, a założony przez nie związek uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisu do KRSu. Podstawowym zadaniem takiego związku jest prowadzenie badań lustracyjnych zrzeszonych spółdzielni oraz świadczenia na ich rzecz usług doradczych i instruktażowych. Związek Rewizyjny nie może prowadzić własnej działalności gospodarczej, a utrzymuje się ze składek członków spółdzielni. Ustawa wyraźnie zastrzega, że statut takiego związku nie może przewidywać żadnych kompetencji władczych i nadzorczych wobec zrzeszonych spółdzielni.

Ustawa z 2 września 2000r. - zakaz zrzeszania się w związki spółdzielcze. TK orzekł, że to postanowienie jest sprzeczne z konstytucją, bo zabrania zrzeszania się obywateli.

3. Związki gospodarcze - które mogą zakładać spółdzielnie w liczbie co najmniej 10, podstawowym zadaniem takiego związku jest prowadzenie działalności gospodarczej, ale na rzecz i w interesie zrzeszonych spółdzielni. Sposób funkcjonowania tych związków określają przepisy ustawy dotyczące spółdzielni zrzeszających wyłącznie osoby prawne.

Lustracja spółdzielni

W dotychczasowym ustawodawstie spółdzielni wykształciły się dwa modele lustracji wykształcone przez związki.

1. Określony mianem władczego - związek lustrujący spółdzielnię nie ogranicza się wyłącznie do czynności kontrolnych, ale korzysta też z kompetencji typu nadzorczego. Pod rządem ustawy z 1961r. jak i początkowo w świetle ustawy z 1981r. związek przeprowadzający lustrację mógł w razie niewykonania zaleceń lustracyjnych mógł zastosować takie środki, jak:

- postawienie spółdzielni w stan likwidacji

- odwołanie członków Zarządu a nawet Rady Nadzorczej

3. Model okreśłony mianem doradczego - organ lustrujący korzysta wyłącznie z uprawnień kontrolnych, natomiast ewentualne wnioski zaleceń lustracyjnych należą wyłącznie do organów lustrowanej spółdzielni.

W obecnym stanie prawnym lustracji podlega każda spółdzielnia co najmniej raz na trzy lata, a w przypadku likwidacji - corocznie. Obowiązek corocznej lustracji dotyczy też spółdzielni mieszkaniowej, ale tylko w okresie budowy mieszkań i rozliczania kosztów tej budowy we wszystkich powyższych przypadkach mówimy o lustracji pełnej, obejmującej działanie całokształtu działalności spółdzielni z punktu widzenia jej legalności, rzetelności i gospodarności.

Możliwe jest też prowadzenie lustracji …………… , a z wnioskiem może wystąpić Walne Zgromadzenie, lub co najmniej 1/5 członków spółdzielni.

Lustratorem może być osoba, która poddała się egzaminowi kwalifikacji i uzyskała świadectwo lustracyjne wydawane przez Krajową Radę Spółdzielczą. Lustratorzy funkcjonują przy związkach lustracyjnych lub Krajowej Radzie Spółdzielczej będąc ich pracownikiem, lub działając na ich zlecenie.

Lustrator przed rozpoczęciem lustracji winien poinformować Zarząd i Radę Spółdzielczą, a członkowie mają prawo uczestniczenia w czynnościach lustracyjnych. Każdy członek i pracownik spółdzielni jest zobowiązany do udostępnienia materiałów i informacji oraz udzielania wyjaśnień niezbędnych dla badania lustracyjnego. Po zakończonej lustracji, lustrator przedstawia organom spółdzielni protokół polustracyjny a Zarząd spółdzielni ma obowiązek umożliwiania wszystkim członkom zapoznania się z jego treścią. Protokół polustracyjny przekazany jest również związkowi lustracyjnemu, który delegował, a na jego podstawie związek formułuje ostateczne wnioski polustracyjne. Nie mają one charakteru wiążącego dla spółdzielni, ale muszą być rozpatrzone na najbliższym Walnym Zgromadzeniu. Protokół lustracyjny jest dokumentem spółdzielni, a lustrator nie może ujawniać informacji z badań lustracyjnych osobom trzecim. Są one dostępne tylko dla organów spółdzielni oraz dla związku, który delegował lustratora oraz dla Krajowej Rady Spółdzielczej. W przypadku ujawnienia informacji czynności lustracyjnych oraz w razie nienależytego wykonania lustrator ponosi osobistą odpowiedzialność odszkodowawczą, jeżeli z powodu jego zaniedbań spółdzielnia poniosła szkodę.

Spółdzielnie mieszkaniowe

Ustawa z 15 grudnia 2000 o spółdzielniach mieszkaniowych:

W sprawach w tej ustawie nieuregulowanych mają zastosowanie przepisy prawa spółdzielczego z 1981r. W odrębności unormowań dotyczących 3 kwestii:

1. członkowstwo w spółdzielni, która z mocy ustawy jest dostępna dla wszystkich osób fizycznych, w tym również ograniczonych lub pozbawionych zdolności do czynności prawnych. Osoby prawne mogą być członkami tych spółdzielni, chyba że statut wyraźnie wyłącza taką możliwość. Osoba prawna, jako członek spółdzielni nie może uzyskać lokatorskiego prawa do lokalu mieszkaniowego.

2. przedmiotu działalności spółdzielni - statut spółdzielni może przewidywać, że z zakres tego przedmiotu wchodzą:

a) budowa i ustanawiania na rzecz członków lokali mieszkaniowych i o innym przeznaczeniu pod jednym z trzech tytułów prawnych:

- lokatorskiego prawa do lokalu

- spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu

- odrębnej własności

b) Administrowanie zasobami mieszkaniowymi swoich członków oraz w oparciu o odrębne umowy takimi zasobami w dyspozycji osób trzecich.

c) budowa lokali mieszkaniowych o innym przeznaczeniu w celu ich wynajmowania lub sprzedaży osobom trzecim.

Spółdzielnia mieszkaniowa może podjąć inny rodzaj działalności gospodarczej, ale pod warunkiem, że będzie on bezpośrednio związany z jej zadaniami podstawowymi.

---