Europejska Agencja Oceny Produktów Leczniczych (EMEA)

Weterynaryjne Produkty Lecznicze oraz Technologia Informacyjna (IT)

EMEA/CVMP/016/00-popr-KOŃCOWY

KOMITET DS. WETERYNARYJNYCH PRODUKTÓW LECZNICZYCH

WYTYCZNE DLA PRZEPROWADZENIE BADAŃ RÓWNOWAŻNOŚCI BIOLOGICZNEJ WETERYNARYJNYCH PRODUKTÓW LECZNICZYCH

ZAAKCEPTOWANIE PRZEZ CVMP I ZEZWOLENIE NA BADANIA KLINICZNE	11 - 13 stycznia 2000
ROZPOCZĘCIE BADAŃ KLINICZNYCH	14 stycznia 2000
ZAKOŃCZENIE BADAŃ KLINICZNYCH	13 lipca 2000
AKCEPTACJA PRZEZ SKUTECZNĄ GRUPĘ KONTROLNĄ	4-5 grudnia 2000
ZAAKCEPTOWANIE PRZEZ CVMP	9-11 stycznia 2001
DATA WEJŚCIA W ŻYCIE	11 lipca 2001

Publiczny 7 Westferry Circus, Canary Wharf, Londyn, E14 4HB, Wielka Brytania

Tel.: [phone] Fax: [phone] E-mail: [e-mail] http://www.eudra.org/emea.html EMEA 2001 Przetwarzanie lub dystrybucja niniejszego dokumentu jest zezwolone jedynie dla nie-komercyjnych celów, jedynie po uznaniu ich przez EMEA

PRZEPROWADZENIE BADAŃ RÓWNOWAŻNOŚCI BIOLOGICZNEJ DLA WETERYNARYJNYCH PRODUKTÓW LECZNICZYCH

Niniejsza nota z wytycznymi zastępuje poprzednią notę zawierającą wytyczne, zawartą w tomie 7A (7AE4a, str. l 19, 1999).

1. DEFINICJE

Weterynaryjny produkt leczniczy jest formą gotową leku, która zawiera substancję aktywną farmakologicznie (substancje aktywne farmakologicznie) wraz z lub bez substancji pomocniczej (substancji pomocniczych).

Techniki równoważności biologicznej stanowią naukowe metody wykorzystywane dla porównania różnorodnych weterynaryjnych produktów leczniczych, zawierających tę samą substancję aktywną, zróżnicowanych serii tego samego weterynaryjnego produktu leczniczego oraz, w szerszym znaczeniu, angażujące zróżnicowane sposoby podawania leku. Przeprowadzanie testów równoważności biologicznej ma na celu zademonstrowanie, iż dwa produkty lecznicze produkują osocze o stężeniu na tyle podobnym, aby wysnuć wniosek, iż ogólnoustrojowe efekty obu tych produktów w kwestii wydajności (jak również, jeśli jest to możliwe, bezpieczeństwa) są takie same. W niektórych przypadkach badanie równoważności biologicznej in vitro okazuje się wystarczające, aby osiągnąć wyżej wymieniony cel: testy in vitro pozwalają ustalić równoważność, w oparciu o kryteria fizyczne, która powinna zostać następnie skorelowana z farmakokinetyką. Techniki równoważności biologicznej mogą również zostać wykorzystane dla porównania podobnych formuł, które napotkano w trakcie rozwoju prac nad danym produktem.

Pierwsza rekomendowana metoda zademonstrowania równoważności biologicznej została oparta na określeniu przebiegu czasowego stężenia aktywnej substancji we krwi. Równoważność biologiczna może istnieć zarówno pomiędzy weterynaryjnymi produktami leczniczymi, bądź też pomiędzy sposobami administrowania leku, jeśli (gdy eksperymenty były przeprowadzone w identycznych i odpowiednich warunkach) dostępność biologiczna substancji aktywnej różni się jedynie w dopuszczalnych granicach. Limity muszą zostać określone przed przystąpieniem do wykonywania doświadczeń, zgodnie z celem testów. Równoważność biologiczna weterynaryjnych produktów leczniczych jest definiowana przez tempo i zakres, w jakim aktywna substancja osiąga krążenie duże (systemowe) i staje się dostępna dla miejsca (miejsc) działania. Czas i zakres są zazwyczaj mierzone odpowiednio poprzez C_max (maksymalne stężenie) oraz AUC (pole pod krzywą).

Niniejsza nota z wytycznymi wykazuje równoważność jedynie przy wykorzystywaniu równoważności biologicznej, nie korzystając z żadnych innych środków. W niektórych wypadkach, podczas gdy bezpośrednie pomiary tempa i zakresu absorpcji są nieprawidłowe, na przykład jeśli dostępność biologiczna nie może zostać zmierzona, może zaistnieć konieczność zademonstrowania równoważności biologicznej na bazie farmakologicznych badań punktu końcowego. Wybrany parametr farmakologiczny powinien być właściwy (stosowny do aktywności danego leku).

Badania równoważności biologicznej mogą wykluczyć konieczność przeprowadzania dalszych badań, jednakże należy skupić uwagę na tych sprawach, w których, na przykład, różnice w miejscach nakłucia mogą prowadzić do zmiennej nadmiernej utraty tkanki lub lokalnej tolerancji. Sponsorzy odsyłani są do odpowiednich wytycznych, które zarządzają przeprowadzaniem takich badań. W celu zapoznania się ze specyficznymi aspektami odnoszącymi się do substancji chiralnych należy skorzystać z wytycznych zawartych w „nocie zawierającej wytyczne: badania substancji chiralnych” (EMEA/CVMP/128/95 KOŃCOWY).

W przypadku Leków o Mieszanej Kombinacji, Aplikant odsyłany jest do zaznajomienia się z wytycznymi dotyczącymi Leków o Mieszanej Kombinacji w kwestii związanej z wymogami bezpieczeństwa i efektywności nowych leków mieszanych.

Dla celów statystycznych, należy skorzystać z wytycznej pt. „Biologiczna statystyczna Metodologia w przeprowadzaniu doświadczeń klinicznych”.

2. UZASADNIENIE DLA PRZEPROWADZENIA BADAŃ RÓWNOWAŻNOŚCI BIOLOGICZNEJ

Istnieje naukowo uzasadnione założenie, iż jeśli aktywna substancja lub element leczniczy testowanego weterynaryjnego produktu leczniczego osiąga krążenie systemowe zachowując to samo tempo i zakres, co aktywna substancja lub element leczniczy referencyjnego weterynaryjnego produktu leczniczego, lokalna dostępność (stężenie w tkankach) substancji aktywnej lub elementu leczniczego będzie podobna w testowanych oraz referencyjnych produktach. Podobieństwo w kwestii dostępności miejsca (miejsc) działania stanowi podstawę do podsumowania terapeutycznej równoważności produktów.

Zmiany wprowadzone w wypełniaczach w weterynaryjnych produktach leczniczych lub też zmiany w procesie wytwarzania mogą wywrzeć znaczący wpływ na dostępność biologiczną.

Co zaś tyczy się równoważności biologicznej in vivo weterynaryjnych produktów leczniczych, jest ona demonstrowana, jeśli tempo i zakres absorpcji, w ramach w jakich zostały one określone przez porównanie zmierzonych parametrów uzyskanych z odpowiednich danych (np. stężenie substancji aktywnej we krwi lub efekty farmakologiczne), niekoniecznie wskazują biologicznie stosowną różnicę w zakresie tempa i zakresu absorpcji z referencyjnego produktu.

3. POTRZEBA I CEL PRZEPROWADZENIA BADAŃ RÓWNOWAŻNOŚCI BIOLOGICZNEJ

3.1 Produkt zawierający nową substancję lub znaną już substancję, nie zamierzona jako substancja odtwórcza

Po wprowadzeniu jakichkolwiek zmian odnośnie specyfikacji formy leku, jego składu czy procesu wytwarzania, nowopowstały produkt musi wykazać równoważność biologiczną w stosunku do produktu, na którym przeprowadzano badania kliniczne, oraz który stanowi odniesienie w zakresie efektywności i / lub bezpieczeństwa.

Jeśli chodzi o zmiany w samym procesie produkcji, równoważność biologiczna jest wymagana tylko i wyłącznie wtedy, kiedy jest ona stosowna, natomiast, jeśli będzie to uzasadnione, mogą zostać wykorzystane badania in vitro.

3.2 Produkt zawierający znaną substancję, zamierzoną jako substancja odtwórcza

W przypadku gdy czynione jest nawiązanie do produktu zatwierdzonego w zakresie bezpieczeństwa oraz / lub wydajności, konieczne jest przedstawienie równoważności biologicznej dotyczącej tego produktu.

3.3 Sposoby administrowania leku

Dwa sposoby podawania leku mogą być równoważne biologiczne, jeśli profile ich stężenia w osoczu są takie same. W niektórych przypadkach, profile stężenia w innych płynach biologicznych mogą być bardziej odpowiednie niż profile stężenia w osoczu.

4. WYJĄTKI

Pominięcie badań dotyczących równoważności biologicznej powinno zawsze zostać odpowiednio uzasadnione. Badania dotyczące równoważności biologicznej są zazwyczaj niepotrzebne, jeśli produkt leczniczy spełnia jeden lub więcej z niżej wymienionych warunków:

1. Produkt leczniczy jest roztworem przeznaczonym wyłącznie do podawania dożylnego, jak również zawiera tę samą aktywną substancję lub element leczniczy jak roztwór dożylny zatwierdzony do użycia w stosunku do docelowych gatunków, który to roztwór podlega nowej aplikacji;

2. Produkt leczniczy ma być podawany pozajelitowo lub doustnie jako roztwór, ponadto zawiera dokładnie tę samą substancję aktywną (substancje aktywne) oraz wypełniacze, w tych samych stężeniach co weterynaryjny produkt leczniczy aktualnie zatwierdzony do użycia w stosunku do docelowych gatunków, który to roztwór podlega nowej aplikacji;

3. Istniejące formuły są identyczne (posiadają takie same substancje aktywne, jak i nieaktywne, jak również cechują je te same właściwości fizykochemiczne - np. identyczne stężenie, profil rozpuszczania, forma krystaliczna, forma leku oraz dystrybucja podobnego rozmiaru cząsteczki przy zachowaniu jednakowego procesu produkcji) oraz dostępność biologiczna formuły referencyjnej została odpowiednio zademonstrowana w gatunkach docelowych;

4. Produkt leczniczy stanowi doustną formę leku, która nie zostaje wchłonięta (np. związek zobojętniający kwas, środek nieprzepuszczalny dla promieni rentgenowskich);

5. Produkt leczniczy spełnia wszystkie niżej wymienione warunki:

• Produkt jest roztworem doustnym, syropem, lub występuje w innej, rozpuszczalnej postaci;

• Produkt zawiera substancję aktywną lub element leczniczy o tym samym stężeniu jak produkt leczniczy zatwierdzony do użycia w stosunku do docelowych gatunków, który to roztwór podlega nowej aplikacji;

• Produkt nie zawiera żadnej nieaktywnej substancji, która mogłaby w znaczący sposób wpłynąć na absorpcję substancji aktywnej bądź też elementu leczniczego.

6. Produkt jest produktem ponownie sformułowanym przez oryginalnego producenta, który jest identyczny z lekiem odtwórczym, poza środkami koloryzującymi, środkami smakowymi oraz konserwantami, które uważane są za elementy, nie mające żadnego wpływu na dostępność biologiczną.

7. Lotne środki do inhalacji wykorzystywane do anestezji.

5. RODZAJE BADAŃ RÓWNOWAŻNOŚCI BIOLOGICZNEJ

Równoważność biologiczna może zostać zademonstrowana in vivo, lub też, jednak wyłącznie w ściśle określonych warunkach, in vitro.

5.1 Badanie In vivo

Badanie równoważności biologicznej in vivo musi zostać przeprowadzone przy wykorzystaniu najbardziej akuratnych, czułych i powtarzalnych metod. Klasyfikacja takich metod badawczych została przedstawiona poniżej, ukazując w malejącej kolejności akuratność, czułość i powtarzalność:

1. Badania in vivo przeprowadzane na gatunkach docelowych, gdzie stężenie substancji aktywnej lub elementu leczniczego lub reprezentacyjnego produktu (reprezentacyjnych produktów) przemiany materii we krwi, osoczu, surowicy lub, jeśli jest to uzasadnione, innych płynach biologicznych, bądź też odpowiednich tkanek, jest mierzone jako funkcja czasu. Poleganie na danych pochodzących z badań równoważności biologicznej in vivo, zależy od założenia, że mierzone stężenie substancji aktywnej ma znaczenie w stosunku do celów przeprowadzanego badania oraz zamierzonych właściwości zdrowotnych. Wymaga to również osiągnięcia odpowiednich stężeń leku, co pozwala na określenie stężenia produktu w stosunku do profilu czasowego we krwi lub w innym płynie biologicznym

2. Badania in vivo przeprowadzane na gatunkach docelowych, gdzie odpowiedni przenikliwy efekt farmakologiczny substancji aktywnej lub elementu leczniczego lub jego metabolitu (metabolitów) jest mierzony jako funkcja czasu. Powyższa metoda może zostać wykorzystana, kiedy metody analityczne nie są dostępne. Korzystanie z tej metody wymaga wykazania odpowiedzi związaną z daną dawką. W przypadku weterynaryjnych produktów leczniczych przewidzianych dla wywołania lokalnych efektów, farmakologiczne punkty końcowe mogą stanowić najbardziej odpowiednia metodę przewidzianą dla zademonstrowania równoważności biologicznej.

5.2 Badanie In vitro

Badania równoważności biologicznej in vitro mogą stanowić wsparcie dla dostępności biologicznej in vivo w następujących przypadkach;

1. Dostępność biologiczna in vivo została zademonstrowana dla największej dawki, a dane dotyczące rozpuszczania in vitro zostają wykorzystane dla poparcia równoważności biologicznej mniejszych dawek dla danej rodzajowej formuły. W takich przypadkach, wymagane jest, aby wykorzystanie metody in vitro spełniało następujące warunki:

• Siła dawki różni się jedynie masą występującej w niej substancji aktywnej;

• Lek jest znany z tego, iż łączony jest z linearną farmakokinetyką;

• Kompozycja wszelkich formuł jest jednakowa pod względem jakości;

• Proporcja pomiędzy substancją aktywną w trakcie badań i produktem referencyjnym jest identyczna;

Porównywalność in vitro może być adekwatna w wypadku potwierdzenia porównywalności produktu referencyjnego i jego leku odtwórczego, który ma być administrowany doustnie. Odnosi się to zwłaszcza do natychmiastowo uwalnianych doustnych form leku, które są formami szybko rozpuszczającymi się oraz zawierają substancje lecznicze, które są zarówno wysoce rozpuszczalne, jak i wysoce przenikalne.

Wprowadzane są niezwykle drobne zmiany formuły, jeśli chodzi o zaaprobowany produkt (lub minimalne zmiany wprowadzone przed zaaprobowaniem produktu, który został poddany intensywnym badaniom klinicznym), a jednocześnie zostało określone, iż powyższe zmiany wymagają jedynie potwierdzenia in vitro porównywalności do formuły, która została poddana początkowym badaniom klinicznym.

Dokładanie wszelkich starań i zapewnianie konsystencji w każdej serii danego produktu leczniczego.

6. PROJEKT BADAŃ RÓWNOWAŻNOŚCI BIOLOGICZNEJ IN VIVO DOTYCZĄCY JEDNOKROTNEJ DAWKI

Tam, gdzie zaistnieje możliwość porównania badania równoważności biologicznej in vivo dotyczącego jednokrotnej dawki produktów lub badania sposobu podawania leków, które mają być przebadane, powinny zostać przeprowadzone w ramach zamierzonych docelowych gatunków zwierzęcych. Dla przykładów, kiedy niezbędne okaże się przeprowadzenie badania równoważności biologicznej in vivo dotyczącego wielokrotnej dawki, należy zastosować się do informacji zawartych w sekcji 7.

6.1 Produkt odniesienia

Sponsor będzie zmuszony uzasadnić swój wybór produktu referencyjnego. Najbardziej odpowiednim standardem referencyjnym będzie pierwszy autoryzowany produkt, wraz z dotyczącymi go kompletnymi danymi. W przypadku, gdy istnieje wiele zaaprobowanych produktów, jednakże posiadających różne oznaczenie, działania lub należących do różnych gatunków, badanie równoważności biologicznej musi zostać przeprowadzone z zaaprobowanym produktem referencyjnym pod kątem tych samych wskazań, jakie zostały przewidziane dla leku odtwórczego. Natomiast w przypadku, gdy istnieje wiele zatwierdzonych produktów zawierających tę samą substancję aktywną, jednakże o różnym stężeniu, najlepiej będzie wybrać ten produkt referencyjny, który posiada identyczne stężenie.

Produkt referencyjny powinien zostać pobrany z aktualnej serii już zaaprobowanego leku, który zawiera tę sam fragment substancji aktywnej jak nowa formuła, nowa dawka lub też nowa sól. Na przykład, zróżnicowane estry tych samych elementów terapeutycznych są traktowane jako różne produkty lecznicze.

Dla danego produktu leczniczego, jedna formuła może służyć jako element referencyjny demonstrujący równoważność biologiczną w stosunku do innych formuł, które stanowiły część rozwoju.

6.2 Szlak odniesienia

Sposób administrowania leku stanowi sposób w jaki wykonywane były kliniczne lub toksykologiczne badania, które stanowią odniesienie w kwestii wydajności oraz bezpieczeństwa.

6.3 Standardy dotyczące testowania produktów leczniczych oraz produktów odniesienia

Należy wykazać, iż zarówno produkty, które mają zostać poddane badaniom, jak również referencyjnego produktu leczniczego spełniają wszelkie obowiązujące oraz inne stosowne standardy dotyczące identyczności, siły, jakości i czystości.

6.4 Zwierzęta

Zwierzęta wykorzystywane w badaniach równoważności biologicznej muszą być całkowicie zdrowe pod względem klinicznym, jak również pochodzić z jednorodnej grupy (jednorodnej pod względem wieku, rasy, wagi, statusu hormonalnego i pokarmowego, poziomu produkcji, itd.). W przypadkach, w których jest to możliwe, zalecane jest ograniczenie badań do jednego gatunku, jeśli nie ma dowodów interakcji pomiędzy gatunkami zwierząt i produktami leczniczymi. W momencie, gdy trudno jest utrzymać jednorodność wszystkich zwierząt uwzględnionych w badaniu (np. w przypadku koni) istnieje możliwość wykorzystania niejednolitego stada, jednak pod warunkiem, że zwierzęta w każdej grupie poddawanej badaniu zostaną dokładnie dobrane pod względem wieku, wagi, płci (jeśli jest to istotne), itd. Proces ten powinien być przeprowadzony przy wykorzystaniu ograniczonej randomizacji, opartej na odpowiednim czynniku blokującym (odpowiednich czynnikach blokujących).

Zwierzęta wybrane do badań musza pochodzić z docelowej populacji, dla której przewidziany jest produkt leczniczy.

Wielkość grupy: właściwa liczba zwierząt poddawanych badaniom powinna zostać niezwykle starannie dobrana: zależy ona bowiem od wielu czynników, do których zalicza się zróżnicowane odpowiedzi, różnice w dwóch formułach, jak również poziom odrzucenia tej hipotezy. Projekt wzajemnej wymiany posiada cechy pozytywne w kwestii energii oraz liczby potrzebnych zwierząt.

6.5 Warunki przeprowadzania prób

Badania równoważności biologicznej powinny zostać przeprowadzone w ramach Dobrej Praktyki Laboratoryjnej (GLP).

Jeśli chodzi o doustne administrowanie leku, należy zwrócić szczególną uwagę na różnorodne czynniki, o których wiadomo, iż mają wpływ na rozłożenie substancji aktywnej.

Ponadto, karmienie może wzmocnić lub kolidować z absorpcją leku, zależnie od charakterystyki leku i jego formuły. Karmienie może również zwiększyć między podmiotowe lub wewnątrz podmiotowe zróżnicowanie pod względem tempa i zakresu absorpcji leku. Uzasadnienie przeprowadzenia każdorazowego badania równoważności biologicznej w warunkach nie karmienia bądź karmienia, powinno zostać zawarte w protokole. Protokół powinien dokładnie opisywać dietę oraz sposób żywienia, który będzie stosowany podczas przeprowadzania badania. Jeśli etykieta produktu referencyjnego podaje, iż podawanie produktu zostało ograniczone do podawania go w okresie karmienia lub nie karmienia, wtedy też badania równoważności biologicznej powinny zostać przeprowadzone w trakcie trwania odpowiedniego okresu.

6.6 Próbka, która ma zostać poddana badaniom

Ogólnie rzecz biorąc, jeśli linearna farmakokinetyka nie została zademonstrowana, stosowaną dawką musi zostać zaaprobowana dawka. Podczas, gdy istnieje kilka zaaprobowanych dawek dla produktu referencyjnego, wtedy badanie równoważności biologicznej musi zostać przeprowadzonej na najwyższej dostępnej dawce.

Dla produktu, którego etykieta informuje, iż jest on przewidziany dla wielorakich zastosowań, do których zaliczają się różnorodne działania farmakologiczne (na przykład wymagań terapeutycznych a wymagań produkcyjnych), oraz, jeśli nie została wykazana linearność, wymagane są mnogie badania równoważności biologicznej dotyczące różnych dawek.

6.7 Zbieranie próbek

Zgodnie z typem każdego badania równoważności biologicznej, odpowiednie czynniki, które mają zostać poddane badaniom, to stężenie substancji aktywnej i / lub reprezentacyjnych metabolitów we krwi, surowicy oraz osoczu, bądź też ilość wydalana z organizmu w moczu. Inną możliwość stanowi pomiar efektów farmakologicznych.

6.8 Projekt badawczy

Badania dotyczące jednej dawki powinny wykorzystywać badanie przekrojowe, ponadto tam, gdzie jest to możliwe, powinny uwzględniać okres wypłukiwania równy co najmniej dziesięciokrotnemu połowicznemu rozpadowi substancji aktywnej lub jej metabolitów. Możliwe jest również, iż niezbędny będzie dodatkowy okres czasu potrzebny dla zniknięcia wszelkich efektów farmakologicznych, takich jak indukcja enzymów mikrosomowych, itd. Przydzielanie podmiotów poddawanych testom do sekwencji leczniczych powinno być losowe.

Badanie powinno zostać przeprowadzone w dwóch okresach, jako dwa procesy lecznicze, jako dwie sekwencje badania przekrojowego, co pozwoli na uniknięcie potencjalnych zakłóceń efektów leczenia i okresu badania. Użycie wysoce porządkowych lub replikacyjnych badań przekrojowych może zostać wykorzystane w momencie, gdy istnieje ryzyko przeniesienia efektów, co z kolei mogłoby wywołać błędy w porównywaniu badań. Gdy planowane jest przeprowadzenie badania innego niż podwójne leczenie, badanie dwu okresowe, badanie zawierające dwu okresowy przekrój, powinno to zostać każdorazowo uzasadnione. Na przykład, równoległy projekt badawczy mógłby zostać polecony w przypadku, gdy okres wypłukiwania nie jest zgodny z badaniem przekrojowym (np. lekarstwa z długim okresem połowicznego rozpadu lub też badania przeprowadzone na rosnących zwierzętach).

Aby nie powtarzać niepotrzebnie badań, liczba zwierząt poddawanych testom musi być odpowiednia, a tym samym zapewnić na tyle wysokie prawdopodobieństwo, iż prowadzący badanie będzie miał rację odrzucając nie-równoważność, np. akceptując równoważność biologiczną. Gdy istnieją informacje a priori (lek odtwórczy), wtedy liczba podmiotów poddawanych testom musi zostać oszacowana i zawarta w protokole.

6.9 Uwarunkowania czasowe przeprowadzania prób

Całkowity czas przeprowadzania prób, niezbędny do określenia profilu stężenia badanego leku będzie zależał od krzywizny profilu oraz od rozmiarów zmienności związanej z wielkościami stężenia. Czas prób powinien zostać wybrany tak, aby pozwalał na jak najdalsze dokładne określenie najwyższego stężenia lub najwyższej wartości czasowej oraz zakresu absorpcji i eliminacji. Aby osiągnąć to ostatnie, czas poświęcony na testy będzie musiał zostać wydłużony co najmniej o trzykrotną eliminację rozkładu połowicznego w stosunku do Czasu maksymalnego (T max). Jednakże, powyższy czas trwania testów nie może być stosowany przy lekach podawanych doustnie, o szybkiej eliminacji oraz długiej eliminacji rozkładów połowicznych. W takich przypadkach, równoważność biologiczna takiego produktu może zostać oceniona na podstawie testów trwających krócej niż trzykrotny czas eliminacji rozkładu połowicznego. Niemniej jednak, badacz musi potwierdzić, iż okres przeprowadzania prób jest odpowiedni, aby pokryć czas potrzebny do pełnego scharakteryzowania faz absorpcji leku obydwu testów i produktów referencyjnych. Aby zwiększyć do maksimum wydajność czasu poświęconego przeprowadzanym próbom, może zaistnieć konieczność przeprowadzenia badania pilotażowego, co pomoże zidentyfikować kształt koncentracji / krzywej czasu i możliwej zmienności w wielkościach stężenia.

6.10 Analiza

Metody analityczne wykorzystywane w badaniach równoważności biologicznej muszą być całkowicie ważne, oraz muszą być zgodne ze standardowymi kryteriami walidacji, które zostały zawarte w wytycznej VICH GL1 „Walidacja procedur analitycznych: definicja i terminologia” (CVMP/VICH/97/076).

7. PROJEKT BADAŃ RÓWNOWAŻNOŚCI BIOLOGICZNEJ IN VIVO DOTYCZĄCY WIELOKROTNYCH DAWEK

7.1 Podstawowe założenia

W niektórych okolicznościach, może okazać się, iż konieczne jest przeprowadzenie porównania produktu referencyjnego oraz produktu poddawanego testom po powtórzonym podaniu leku, co będzie miało na celu określenie stałych i niezmiennych poziomów substancji aktywnej lub elementu leczniczego.

Badanie dotyczące dawek wielokrotnych jest wymagane, gdy:

1. Działanie produktu leczniczego zależy od stałego i niezmiennego stężenia substancji zawartej w krwi i poddawanej badaniom, lub

2. Substancja aktywna wykazuje nie-linearną oraz / lub zależną od czasu kinetykę.

Badanie dotyczące dawek wielokrotnych może zostać wzbogacone, gdy:

1. Istnieje wzmożone wewnątrz podmiotowe zróżnicowanie dotyczące równoważności biologicznej, bądź

2. Stężenie substancji aktywnej wynikające z pojedynczej dawki jest zbyt niskie, aby mogło być dokładnie i precyzyjnie określone przez metodę analityczną.

7.2 Produkt referencyjny oraz warunki przeprowadzania prób

Tak jak zostało to określone powyżej.

7.3 Dawka, która ma zostać poddana próbie

W momencie kiedy nie można założyć linearnej farmakokinetyki, należy wybrać zaaprobowany tryb podawania dawki uwalniającej najwyższe stałe stężenie leku (C_Ss) (dawka, sposób podawania, liczba podawanych dawek).

7.4 Osiągnięcie warunków stanu stabilnego

Należy osiągnąć trwałe i niezmienne warunki, w innym wypadku inne podejście może okazać się bardziej odpowiednie dla przyczyn naukowych.

7.5 Zbieranie próbek

Próbki krwi oraz / lub moczu powinny zostać zebrane w celu ustalenia czy osiągnięto stabilne warunki (np. poprzez zmierzenie dwóch lub więcej maksymalnych (C_max) lub minimalnych (C_min) stężeń krwi, osocza lub surowicy, bądź też poprzez zbieranie około 10 próbek krwi [wliczając te pobrane tuż przed podaniem następnej dawki leku]) podczas odstępów pomiędzy pobieraniem kolejnych dawek.

7.6 Parametry stanu stabilnego

Gdy osiągnięty zostanie stan stabilny, należy uzyskać bardziej kompletną charakteryzację stężenia krwi podczas faz absorpcji oraz eliminacji pojedynczej dawki, po podaniu finalnej dawki, co pozwoli na ocenę całkowitej przestrzeni podlegającej krzywej czasu, oraz na uzyskanie wymaganych parametrów farmakokinetycznych.

Jeśli dostępność biologiczna jest obliczona w trakcie trwania stanu stabilnego, możliwe, iż nie będzie konieczności wykonania pomiarów eliminacji rozpadu połowicznego.

7.7 Projekt badawczy

Tak jak w wypadku dawek jednokrotnych.

W przypadku badań dotyczących dawek wielokrotnych, wybranie okresu wypłukiwania powinno zostać odpowiednio uzasadnione.

Dodatkowo, okres wypłukiwania musi zezwalać na zanik efektów farmakologicznych, które mogą pozostać po całkowitym oczyszczeniu z substancji aktywnej.

8. PROJEKT BADAŃ RÓWNOWAŻNOŚCI BIOLOGICZNEJ IN VITRO DLA FORM LEKU PODAWANYCH DOUSTNIE

8.1 Podstawowe założenia

Badanie in vitro musi stanowić ważny prognostyk rozpuszczenia in vivo produktu leczniczego, np. warunki testu in vitro muszą zostać uprzednio odniesione do warunków in vitro. Badanie in vitro nie może zostać wykorzystane, gdy średni czas rozpuszczania jest dłuższy niż średni czas absorpcji. Co więcej, im dłuższy jest czas rozpuszczania, tym trudniejsza będzie ekstrapolacja pomiędzy warunkami in vitro oraz in vivo. Dlatego też przeprowadzanie testu in vitro nie jest zalecane w przypadku, gdy czas rozpuszczania jest zbyt długi.

Ekwiwalent dwóch profili rozpuszczania nie musi być wymagany we wszystkich przypadkach: jeśli test in vitro jest wykorzystywany do produktów podawanych doustnie w formie stałej, gdzie proces rozpuszczania nie stanowi czynnika ograniczającego wielkość, związanym z tempem i zakresem absorpcji, wystarczające okaże się wykazanie, iż czas rozpuszczania obu produktów jest wystarczająco krótki, w porównaniu z czasami absorpcji.

8.2 Warunki dotyczące przeprowadzanych prób

Warunki niezbędne do przeprowadzenia badań równoważności biologicznej in vitro powinny zostać jasno określone, np. pH, temperatura, środek rozpuszczalny, mieszanie, itd.). Wykorzystanie co najmniej trzech wysokości pH jest wskazane, aby uzyskać pewność odnośnie ekstrapolacji warunków in vitro oraz in vivo. Jeśli nie stwierdzono żadnego wpływu pH, oraz nie wymagane jest przeprowadzenie jakichkolwiek badań, powinno to być zawsze uzasadnione. Aparatura stosowana przy wykonywaniu testów równoważności biologicznej in vitro powinna być zdefiniowana zgodnie z normami Farmakopei Europejskiej. W celu wykonania analizy poziomu uwolnionej substancji aktywnej powinna zostać wykorzystana uprawomocniona metoda analityczna. Przy walidacji powinny być zastosowane kryteria podane w wytycznej VICH GL1 Walidacja procedur analitycznych: definicja i terminologia (CVMP/VICH/97/076).

8.3 Zbieranie jednostek poddawanych badaniom

Jednostki poddawane badaniom zebrane dla badań in vitro to tabletki, zdefiniowane ilości pasty lub proszku, w określonym opakowaniu. Wyżej wymienione jednostki zbierane są zgodnie z uprzednio ustalonym planem pobierania próbek, a ich pobieranie oparte jest na losowej procedurze. Plan powinien uwzględniać czynniki zachowane w projekcie badawczym (np. serie produktu). Procedura pobierania próbek powinna być identyczna zarówno w przypadku produktu referencyjnego, jak i w przypadku badanych formuł. Gdzie tylko jest to możliwe, końcowy zestaw jednostek badawczych każdej formuły powinien być reprezentacyjny dla całej populacji: np. liczba serii, z których pobrane zostały elementy poddane testowi in vitro powinna być powiązana z oczekiwanym zróżnicowaniem pomiędzy seriami leku.

8.4 Projekt badawczy

Projekt badawczy powinien uwzględniać główne źródła zmian, w przypadku których prawdopodobne jest, iż mogą one wpłynąć na wynik końcowy: serię produktu, czas zachowania, aparaturę użytą podczas testu (np. na naczynie wykorzystane w teście rozpuszczalności). Należy zachować wszelkie środki ostrożności, aby uniknąć tendencyjności, dlatego też należy zadbać o ponowny równy podział jednostek każdej formuły w każdym procesie analitycznym. Gdy jest to stosowne, powinny zostać przeprowadzone powtórki pomiarów, aby uwzględnić wahanie właściwe dla danej metody analitycznej.

8.5 Wielkość próbki

W przypadku gdy należałoby zastosować projekt badawczy porównywalny z projektem badań równoważności biologicznej in vitro, rozmiar próbki powinien być określony w taki sposób, aby miał on wystarczającą moc w wykazaniu równoważności. Błąd szczątkowy (współczynnik zmienności) wykorzystywany przy obliczaniu wielkości próbki powinien być uzyskany podczas badań pilotażowych, bądź też powinien być wyliczony z odtwarzalności zmienności danej metody analitycznej. Powyższe punkty muszą zostać odnotowane w protokole.

9. STATYSTYCZNA ANALIZA PRÓB RÓWNOWAŻNOŚCI BIOLOGICZNEJ 9.1.

Cechy, które mają zostać poddane analizie

Parametry farmakokinetyczne otrzymane z krzywych indywidualnego osocza krwi lub surowicy muszą zostać poddane analizie. Aby uniknąć potencjalnej tendencyjności, zasadnicze parametry porównawcze powinny zostać oparte na danych pochodzących z obserwacji, bardziej niż dopasowanych danych.

9.1.1 Badanie dotyczące pojedynczych dawek

Parametry muszą zostać wyselekcjonowane a priori (np. przed oznaczeniem próby), a ich wybór musi zostać uzasadniony pod względem efektów klinicznych i/lub toksykologicznych.

Kluczowe parametry wykazujące równoważność biologiczną to Pole Pod Krzywą Stężenia/Czasu (AUC) oraz C_max (stężenie maksymalne). Do innych zmiennych, które mogą być znaczące w pewnych okolicznościach, zaliczamy T_max (czas do osiągnięcia maksymalnego stężenia), AUMC (Pole pod Krzywą Momentu) oraz MRT (Średni Okres Utrzymywania się Preparatu), który opiera się na AUMC oraz AUC, które to są wartościami ekstrapolacyjnymi w stosunku do nieskończoności czasu. T-ostatni AUC aż do ostatniego pomiaru czasu (t-ostatni / t-last) odpowiadający c-ostatniemu przekraczającemu Limit Kwantyfikacji (LOQ) powinien zostać obliczony przy wykorzystaniu linearnej trapezoidalnej metody. Jeśli czasy pobierania próbek są rozmieszczone w trakcie fazy eliminacji, należy rozważyć skorzystanie z metod logarytmiczno-trapezoidalnych, lub innych. Metoda kalkulacji AUC musi zostać zakwalifikowana; wskazane jest unikanie ekstrapolacji. We wszystkich przypadkach, niemożliwe jest wykorzystanie AUC (0-nieskończoność) jeśli ekstrapolacja AUC (pomiędzy C_ostatnim a nieskończonością) odpowiada więcej niż 20% całkowitego AUC. Podobne techniki powinny być wykorzystane w stosunku do AUMC oraz MRT.

Charakterystyki T_max oraz C_max są znaczące jedynie wtedy, jeśli maksymalne stężenie zostało wyraźnie zdefiniowane i może zostać określone z dużą dokładnością, z powodu odpowiednich czasów pobierania próbek w obszarze maksimum.

Wartości dotyczące T_max oraz C_max, uzyskane na podstawie obserwacji lub obliczeń powinny zostać umieszczone w sprawozdaniu, jeśli wykorzystywana jest metoda modelowania farmakokinetycznego. Uznaje się, iż T_max jest zarówno funkcją wielkości tempa absorpcji, jak i eliminacji, a siła zaobserwowanego T_max jest zazwyczaj niska z powodu braku ciągłości danych. Obliczenie T_max przy wykorzystaniu modelu matematycznego lub stosownego procesu stanowi ogólnie bardziej znaczącą metodę, mimo, iż metoda modelowania może przysparzać problemów. Jeśli zajdzie taka potrzeba, można rozważyć zastosowanie elastycznych metod wyliczania T_max oraz C_max (np. używając interpolacji krzywej składanej).

Średni Okres Utrzymywania się Preparatu (MRT) może zostać wykorzystany jako dodatkowa zmienna, kiedy odzwierciedla ona Średni Czas Absorpcji (MAT). MRT może być wykorzystywany jedynie, kiedy MRT następujący po IV podaniu został określony u tych samych zwierząt.

9.1.2 Badanie dotyczące wielokrotnych dawek

Po osiągnięciu stabilnego stanu przy niezmiennym interwale T, AUC (0, x), mierzony przez całkowity przedział dawkowania, służy jako właściwość określająca zakres absorpcji. Średnie stężenie stanu stabilnego (C_ss) gdzie C_ss = AUC (0, T)/T może zostać wykorzystane jako właściwość.

Zakres fluktuacji pomiędzy stężeniem maksymalnym (C_{ss, max}) a stężeniem minimalnym (C_{ss, min}) może zostać wzięte pod uwagę.

9.1.3 Badania równoważności biologicznej In vitro

Parametry muszą zostać wyselekcjonowane a priori, jak również ich wybór musi zostać uzasadniony, w związku z korelacją z farmakokinetyką. Wystarczającym byłoby omówienie relacji pomiędzy czasem rozpuszczania i współczynnikiem absorpcji porównywanych produktów (np. kiedy proces rozpuszczania nie jest czynnikiem ograniczającym wielkość, związanym z tempem i zakresem absorpcji). Równoważność biologiczna in vitro mogłaby zatem zostać zademonstrowana poprzez porównanie profili rozpuszczania po dopasowaniu ich do modelu matematycznego, bądź też poprzez porównanie parametrów takich, jak czas rozpuszczania 50% oraz czas rozpuszczania 90% oraz całkowitej rozpuszczonej ilości oraz AUC. Analiza statystyczna mogłaby być porównana z analizą wykorzystaną w przypadku równoważności biologicznej in vitro. Jednakże, pierwotnie ustalony przedział równoważności powinien zostać starannie uzasadniony. Należy pamiętać, iż zwolnienie z konieczności przeprowadzenia badań in vitro jest możliwe jedynie wtedy, gdy wyniki badań in vitro mogłyby doprowadzić do wniosków o istnieniu podobnych farmakokinetycznych zachowań pomiędzy dwoma porównywanymi produktami.

9.2 Kryteria dla określenia równoważności biologicznej (przedział równoważności biologicznej)

Kryteria muszą zostać wybrane przed rozpoczęciem eksperymentu, jak również muszą zostać zakwalifikowane w protokole. Przedział równoważności biologicznej musi być uzasadniony, zgodnie z oczekiwanymi farmakologicznymi lub spodziewanymi efektami klinicznymi.

Decyzja odnośnie tego, czy dwa produkty, lub więcej produktów, są równoważne biologicznie powinna uwzględniać nie tylko statystyczne znaczenie wielkości numerycznych, ale również medyczne znaczenie różnic oraz wewnątrz podmiotowej i między podmiotowej zmienności. W przypadku niektórych produktów, tolerowana jest większa zmienność w dostępności biologicznej, z powodu zamierzonego wykorzystania terapeutycznego, bądź też dlatego, iż produkt nie wymaga ścisłego przestrzegania pory podawania leku przez pacjenta.

Przedziały ufności powinny być rutynowo wykorzystywane do interpretacji danych równoważności biologicznej.

Przyjęto ogólną zasadę dotyczącą AUC, przyjmującą, iż przedział ufności 90% dla wskaźnika środków dwóch terapii powinien się całkowicie zawierać w ramach przyjętych limitów (80%-125%). Jednakże, w przypadku składników z dużym marginesem bezpieczeństwa lub obszernym okienkiem wydajności, akceptowane będą różnice przekraczające limity. Jednak, z drugiej strony, w przypadku stromych krzywych odpowiedzi na lek, różnica 20% może nie zostać zaakceptowana.

Ogólnie przyjęte limity dla przedziału ufności 90% dla C_max­, wynoszą od 80% do 125%. Niemniej jednak, niniejsze parametry mogą wykazać większą zmienność, i w głównej mierze zależą od programu pobierania próbek, w związku z czym limity od 70% do 143% mogłyby być akceptowane, jeśli oparte one są na dowodach klinicznych oraz, gdy zostały wcześniej określone w protokole.

Dla parametrów zależnych od czasu, takich jak T_max (w momencie gdy korzystanie z nich jest uzasadnione), absolutny przedział zmienności musi zostać wybrany z uwzględnieniem, iż zmienna dla T_max równego 10 min, wynosząca ± 20% nie oznacza tego samego, co zmienna dla T_max równego 120min, wynosząca ± 20%. Zakres równoważności biologicznej dla takiego parametru powinien zostać precyzyjnie określony oraz uzasadniony.

Dla badań równoważności in vitro, musi zostać uzasadniony zakres równoważności a priori, na podstawie znanych relacji kryteriów in vitro z efektami farmakokinetycznymi oraz farmakodynamicznymi, gdy te dane są dostępne. Natomiast dla kryteriów takich jak czas niezbędny do osiągnięcia odpowiedniego poziomu rozpuszczania, preferowana jest absolutna równoważność, mieszcząca się w ramach limitów wyznaczonych, a priori, przez sponsora.

9.3 Analiza danych

Analiza danych musi zostać przedstawiona niezwykle szczegółowo. Analiza zmienności (uwzględniając preparat, okres, sekwencje, zwierzęta zagnieżdżone w danej sekwencji, oraz, tam gdzie jest to adekwatne, efekt płci oraz preparatu na płeć) jest niezbędna do oszacowania marginesu błędu, który może następnie zostać użyty do obliczenia przedziału ufności. W przypadku AUC oraz C_max zalecana jest transformacja logarytmiczna danych przed przystąpieniem do analizy zmienności. Powyższa transformacja nie ma zastosowania przy zaobserwowanych czynnikach zależnych od czasu, i bardziej zalecane jest skorzystanie z nie-parametrycznej metody. Aby podsumować kwestię odnoszącą się do równoważności biologicznej, dolne i górne limity przedziału ufności obliczonego, wraz z marginesem błędu, przedstawionym w tabelach ANOVA powinny zostać porównane z wcześniej ustalonymi ograniczeniami, np. 0,9-1,25 lub 0,7-1,43 dla danych po transformacji logarytmicznej lub 0,8-1,2 lub 0,7-1,3 dla danych nie poddanych transformacji.

Jeśli efekt sekwencyjny został wykryty, pierwszy okres badań przekrojowych powinien zostać poddany analizie jako badanie równoległe.

Podczas gdy w celu zademonstrowania równoważności biologicznej (przypadek ogólny) zostało wykorzystanych kilka kryteriów, końcowy wniosek korzystny dla równoważności biologicznej jest podejmowany jedynie wtedy, jeśli zerowa hipoteza dotycząca braku równoważności została odrzucona dla wszystkich istotnych parametrów.

Inne, odpowiednie, usankcjonowane techniki analizy statystycznej również mogą zostać wykorzystane i użyte.

9.4 Raport

Raport dotyczący badań oraz przetwarzania danych powinien zostać przygotowany i przedstawiony zgodnie z wytyczną VICH GCP.

4

EMEA2001

---