Uniwersytet Warmińsko - Mazurski w Olsztynie
Wydział Pedagogiczny
Kierunek: Pedagogika Opiekuńcza
Katarzyna Brunkal
Nr albumu 311891/11
Współpraca rodziców ze szkołą dziecka na przykładzie Szkoły podstawowej nr 3 w Biskupcu.
Olsztyn 2004
Spis treści
Wstęp
Rozdział I Rodzice w edukacji dziecka
1.1. Środowisko wychowawcze
Koncepcje edukacyjne
Funkcje edukacyjne rodziców
Organizacja prawna rodziców w edukacji szkolnej dziecka
Przemiany oświatowe i udział w nich rodziców
Relacje rodzice - szkoła w świetle aktów prawnych i założeń polityki oświatowej
Współudział rodziców i wychowawcy klasy
Rodzina i szkoła jako podstawa wychowania
Zadania i cele współdziałania nauczycieli i rodziców
Formy współdziałania nauczycieli i rodziców
Działalność pedagogiczna rodziców w szkole dziecka
Działalność w Komitecie Rodzicielskim
Organizowanie czasu wolnego
Rozdział II Metodologia badań własnych
Przedmiot i cel badań
Problemy i hipotezy badawcze
Metody, techniki i narzędzia badawcze
Opis terenu badań i organizacja badań
Wstęp.
Po co szkole są potrzebni rodzice? Istnieje wiele odpowiedzi, ale
najszybciej przychodzi do głowy jedna odpowiedź - „zarówno nauczycielom, jak i rodzicom zależy na rozwoju dziecka”(J. Dzierzgowska 1999 str.11). Proste, prawda, ale zapytajmy siebie samych w jaki sposób my rodzice uczestniczymy w życiu szkolnym dziecka ? Następuje długa cisza, bo oprócz kilku w roku szkolnym wywiadówek nic ze szkołą nas nie łączy. Mamy upragnioną demokrację, chcemy o wszystkim wiedzieć i sami decydować, a najbardziej jeśli w grę wchodzą nasze dzieci, które w szkole spędzają ¼ swojego życia. Szkoły nie bardzo chcą współpracować z rodzicami, ani rodzice nie wiedzą jak mają się za tą współpracę zabrać, ponieważ uważają się za „zbiór luźnych osób” (I. Dzierzgowska 1999 str.11). Aby przekonać szkołę, że jednak warto z nami współpracować trzeba zmienić zasady wzajemnego współdziałania :patrzenie na siebie nie jak na obcych sobie ludzi, ale na zespół, który może razem dużo dobrego zrobić dla dzieci.
Najczęściej rodzina istniała dla szkoły, a rodzice pełnili w niej rolę
drugorzędną, rolę klientów. Często traktowano ich jako tych, którzy mają wykonywać zalecenia nauczyciela - wychowawcy. Dla nich zarezerwowano zadania o charakterze pomocniczym, np. naprawę sprzętu, załatwianie środków finansowych, pomoc przy remontach.
Współpraca rodziców z nauczycielami zdaniem M. Winiarskiego
ujawniała się w takich formach jak :
kontakt na zebraniach, imprezach klasowych i szkolnych
pomoc w rozwiązywaniu problemów finansowych i wychowawczych
formalizowaniu relacji i ich doraźności.
W modelu tym zabrakło podstawowego czynnika, a mianowicie dialogu, opartego na wzajemnej akceptacji i zrozumieniu.
Obecne zmiany w systemie edukacji ujawniły korzystne tendencje
zachodzące w relacjach rodzice - szkoła. Ta ostatnia ukierunkowuje swoje działania na rodzinę która zapobiega o to, by kształcenie ich dzieci było efektywne i odbywało się w poczuciu bezpieczeństwa i wolności.
Aktywne włączenie rodziców do współpracy z nauczycielami jest bardzo
ważnym elementem w procesie przemian, jakie dokonują się w systemie oświaty. Ażeby ta współpraca przynosiła oczekiwane rezultaty nie tylko rodzice, ale przede wszystkim nauczyciele muszą być świadomi zmiany stylu i charakteru działania. To dorośli tworzą dziecku dobre lub złe warunki rozwoju i wychowania. Dlatego współpracy nauczyciela - wychowawcy z rodzicami powinna towarzyszyć troska o zaspakajanie jego aktualnych potrzeb i przyszłych losów dziecka. Rodzice powinni wspierać działania stymulujące wielostronny rozwój ucznia. Celem dla nauczyciela powinno stać się budzenie zainteresowania rodziców światem dziecięcych przeżyć, tym co się dzieje w przedszkolu, szkole. Pod wpływem wzajemnych kontaktów wychowawczych utwierdza się lub zmienia się świadomość pedagogiczna rodziców. Zaczynają oni zdawać sobie sprawę, że dzieci właśnie od nich przejmują wzorce i opinię, że to najczęściej od ich postaw zależy chęć dzieci do nauki, ich stosunek do szkoły, nauczycieli i rówieśników.
Współpraca wychowawcy i rodzica pozwala wytyczyć cel w wychowaniu
i nauczaniu oraz konsekwentnie dążyć do jego osiągnięcia. Podstawowym warunkiem pomyślnie układającej się współpracy z rodzicami jest zdobycie zaufania. Rodzice, którzy darzą opiekuna dziecka zaufaniem, mogą dostarczyć szeregu informacji o uczniu. Mogą także szczerze rozmawiać o pracy nauczyciela i szkoły, wyrażając swoje opinie.
1.1. Środowiska wychowawcze.
Każdy człowiek mający kontakt z ogółem ludzi podlega wpływom tych
ludzi. Kiedy wpływ ten jest mniej lub bardziej zamierzony mówimy o wychowaniu. Wychowanie, więc bierze swój początek na kontaktach międzyludzkich. Zharmonizowane działanie środowisk społecznych na dziecko daje niesamowite rezultaty wychowawcze. Młoda osoba przebywając w takim układzie środowisk kształtuje siebie i swoje postawy pozytywnie według założeń wychowawczych. Do najważniejszych środowisk wychowawczych mających wpływ na ucznia zaliczyć można: dom, rodzinę, rejon zamieszkania (podwórko, rówieśnicy) i szkołę. Współgranie wszystkich wyżej wymienionych środowisk z całym systemem kar i nagród za swe zachowanie, wzorców postępowania, postaw moralnych, nakazów i norm powoduje kształtowanie się osobowości podmiotu, na którego staramy się oddziaływać.
Do najważniejszych organizatorów wpływów w domu należą rodzice, w
rejonie zamieszkania całe środowisko, w szkole oddziałują nauczyciele-wychowawcy. Niekiedy wpływy tych środowisk są niezamierzone co prowadzi do spustoszenia, skrzywienia w osobowości dziecka. Próbując działać w pojedynkę np. w domowym, rodzinnym środowisku nie dajemy dziecku wyboru wzorca, kontrolujemy według swoich norm. Szkoła czy podwórko powtarzają ten sam proces bez współpracy z całym otoczeniem. Dziecko w ten sposób zaczyna być pod wieloma wpływami, nie wiedząc co jest dla niego najlepsze. Dochodzi wtedy do buntu, rozproszenia, wychowanie staję się mało skuteczne. Dlatego tak ważna jest „ współdziałanie mające na względzie uświadomienie i ujednolicenie celów wychowawczych oraz zharmonizowanie oddziaływań osobotwórczych”. (F. Kowalewski 1975 str.80 )
Według M. Łobockiego na środowisko wychowawcze składają
się elementy otoczenia jednostki, z którymi się ona styka w czasie swego życia, mające wpływ na kształcenie jej osobowości. Środowisko rozpatrujemy jako system bodźców wywołujących reakcję i przeżycia psychiczne.
Środowisko wychowawcze w mieście.
W typologii miasta jako środowiska wychowawczego powinny być brane pod uwagę następujące kryteria:
wielkość miasta ze względu na różne warunki wychowania np.: w mieście liczącym 20 tyś, mieszkańców, w mieście stutysięcznym i mieście milionowym.
funkcja miasta - miasto przemysłowe ma odmienne funkcję jeżeli miasto uzdrowiskowe.
miejsce w aglomeracji.
tradycje kulturowe.
struktura mieszkańców klasowo-warstwowa.
Najważniejsze kryteria typologii miast to możliwości rozwojowe,
struktura wykształcenia mieszkańców oraz liczba instytucji wychowania, zwłaszcza liczba szkół, placówek wychowania pozaszkolnego.
Miasto to zbiorowość charakteryzująca się określonym typem stosunków
społecznych, miejskim sposobem życia. W mieście występuje przewaga styczności rzeczowych nad osobistymi, zanik tradycyjnej więzi sąsiedzkiej, zanik bezpośredniej kontroli społeczności lokalnej.
W dużym mieście występuje większa tolerancja dla przekonań i zachowań odmiennych oraz większe swoboda przynależności do grup społecznych i wyboru ról społecznych. Istnieje duże zróżnicowanie wzorców kulturowych, wśród których trzeba dokonać właściwego wyboru. W dużym mieście maleje rola tradycji. Miasto zaspakaja lepiej wiele potrzeb poznawczych, stwarza lepsze aniżeli wieś warunki do wszechstronnego rozwoju człowieka. Życie w dużym mieście sprzyja kształtowaniu i rozwoju zainteresowań młodzieży. Urbanizacja ułatwia kontakt ze sztuką. Więzi społeczne w miarę postępu urbanizacji zaczynają układać się za zasadzie wspólnoty zainteresowań, pracy zawodowej lub wspólnego spędzania wolnego czasu.
Rodzina jest ważnym czynnikiem wychowania naturalnego.
Jest podstawową grupą społeczną, w której występuje proces socjalizacji i wychowania społecznego człowieka. Człowiek w rodzinie uczestniczy przez
całe życie, podlega jej wpływom i kontroli. Statystyczna rodzina miejska jest mała, oboje małżonkowie pracują zawodowo. Każdy członek rodziny żyje własnym życiem. Obserwujemy zanik autorytatywnej postawy ojca względem dzieci, małżonka wobec żony. W dużym mieście rodzina musi dokonać wyboru określonego rodzaju instytucji, z którym będzie aktywnie współpracować.
Pod wpływem przemieszczeń ludności, napływu nowych wzorców, można obserwować procesy przemian w rodzinie. Zwykle z biegiem czasu zaczyna upowszechniać się model rodziny partnerskiej typu wielkomiejskiego.
Do kategorii małych miast w naszym kraju zalicza się miasta poniżej 20 tyś. mieszkańców. Małe miasto charakteryzuje się niską stosunkowo dynamiką rozwoju, brakami występującymi w infrastrukturze, oraz swoistymi stosunkami społecznymi.
Wieś jako środowisko wychowawcze.
Podstawowymi cechami wyznaczającymi typ wsi są: usytuowanie względem miasta oraz dostępność środków komunikacji.
Na wsi tradycyjnej występuje jeszcze wzór dziecka przeciążonego pracą w gospodarstwie rolnym. Sytuacja ta stanowi podstawową przeszkodę w wypełnianiu przez dzieci obowiązku szkolnego.
W realizacji zadań wychowawczych w środowisku wiejskim pomocy rodzinie udzielają placówki wychowania przedszkolnego.
Szkoła w środowisku wiejskim jest instytucją coraz bardziej uznawaną przez społeczność wiejską. Na wsi tradycyjnej szkoła często jest jedyną instytucją oświatową i ogniskiem działalności kulturalnej.
W tym środowisku występuje szczególnie silna, naturalna integracja młodzieży i dorosłych wobec szkoły.
1.2. Koncepcje edukacyjne.
Wychowanie otwarte to przede wszystkim postrzeganie człowieka jako całości intelektualno - emocjonalno - fizycznej, akceptacja jego osoby, samosterowności w rozwoju. Rozwijające się dziecko według koncepcji wychowania otwartego stanowi centrum zainteresowania nauczyciela i szkoły, jako instytucji. Stawiając na indywidualność, niepowtarzalność drogi rozwojowej każdego z uczniów, wychowanie otwarte określa jako ważne zadanie nauczyciela odkrywanie możliwości mocnych stron ucznia w sposobach nabywania i rozwijania umiejętności.
Nauczyciel w wychowaniu otwartym pełni rolę bardziej partnera. Powoduje to, że w procesie oceniania jednostka samoistnie zwiększa samorozwój przez zminimalizowanie poziomu lęku. Ocenianie ucznia jest ukierunkowane głównie na jego mocne strony. Tego rodzaju praktyka edukacyjna, możliwa dzięki rzeczywistej współpracy nauczyciela z rodzicami w toku wspólnego rozpoznawania i diagnozowania drogi rozwojowej dziecka, wpływa dodatnio na wszelkie korzystne efekty tego podejścia. Nie byłoby możliwości wyszczególnienia takich zalet jak: wyeliminowanie negatywnych skutków rywalizacji o dobre stopnie, wyeliminowanie lęków związanych ze stopniami, poprawa klimatu uczenia się, koncentracja na zadaniach, a nie na stopniach. Nauczyciel wspólnie z rodzicami może precyzyjnie określić mocne strony wychowanka, pokierować nim, wydobywając najlepsze efekty.
Gestalt
Koncepcję tę określił w 1977 H. G. Petzold i G. J. Brown ( B. Śliwerski Pedagogika Gestalt „Gestalt” wydanie specjalne, Kraków 1992 )
Inspirację teoriopoznawczą dla idei Gestalt stanowi psychologia humanistyczna wraz z psycho- i socjoterapią.
Podobnie jak w wychowaniu otwartym edukację w szkołach bazujących na pedagogice Gestalt cechuje szczególna troska o rozwój. Stąd w konsekwencji ścisła współpraca rodziców z nauczycielami w sferze poznawania dziecka, rozwijanie jego możliwości, zainteresowań.
Pedagogika Gestalt zakłada współistnienie dzieci, rodziców, nauczycieli w procesie edukacji. Dziecko przychodzi do szkoły z domu rodzinnego, czyli z jednego środowiska, które jest dobrze znane dziecku, w drugie środowisko. Z pewnym bagażem doświadczeń, przeżyć dziecko przenika do środowiska szkolnego gdzie się przekształca i doskonali, a co za tym idzie - rozwija.
Koncepcja edukacyjna Carla Rogersa.
Carl Rogers (1902-1987) prekursor i czołowy przedstawiciel psychologii humanistycznej oraz rozmiłowany w pracy psychoterapeuta i nauczyciel jest autorem koncepcji wypływającej z nakreślonej przez niego teorii. Rogers kładzie nacisk na rolę społecznego doświadczenia związanego z atmosferą bezwarunkowej akceptacji dającej poczucie empatycznego zrozumienia ze strony osób, z którymi przebywamy w toku edukacji.
Źródłem i istotą tego podejścia jest samostanowienie o swoim rozwoju. Nauczyciel jest odpowiedzialny za proces uczenia się wychowanka. „Jednocześnie nauczyciel działać ma tak, by dzielić tę odpowiedzialność z innymi: rodzicami, pozostałymi nauczycielami, władzami szkoły”. ( Maria Mendel 1998 str. 20)
Rogers dąży do tego by nauczyciel wykorzystał więzi dziecka z otoczeniem i powiązał je w odpowiedzialność za proces edukacyjny.
1.3.Funkcje edukacyjne rodziców.
Rodzice mogą spełniać wiele funkcji w edukacji każdego dziecka i
dlatego są bardzo potrzebni szkole. Bez nich szkoła nie poradziłaby sobie z wieloma problemami i zagadnieniami. Irena Dzierzgowska wymienia takie działania rodziców jak:
- wywierania wpływu na przyswajanie przez dzieci wartości, przekonania i zachowania, które szkoła jedynie dopełnia.
- Ponoszenie odpowiedzialności za dziecko posyłane do szkoły.
Pomoc w kłopotach wychowawczych i organizacyjnych.
1.4. Organizacja prawna rodziców w edukacji szkolnej dziecka.
1.4.1. Przemiany oświatowe i udział w nich rodziców.
Rok 1989 cechuje ożywienie reformatorskie w dziedzinie polskiej oświaty. Nastąpiło odpolitycznianie szkoły począwszy od:
1989 decyzja Ministra Edukacji Narodowej o doraźnym zredukowaniu programów nauczania i wychowania o treści z zakresu wychowania socjalistycznego.
rok 1990 to początek prac nad reformą programu kształcenia ogólnego.
rok 1991 to przyjęcie „koncepcji programu kształcenia ogólnego”. Postuluje upodmiotowienie nauczyciela i ucznia przez stworzenie im możliwości wyboru podręczników i programów nauczania. Głosi też autonomię szkoły, której sprzyjać ma zmiana modelu sprawowania nadzoru pedagogicznego, modyfikacja metod naboru i selekcji kandydatów do szkół średnich i wyższych oraz proponowany typ edukacji.
rok 1992 - wejście w życie pierwszego zarządzenia opracowanego w myśl założeń koncepcji regulującego sposób funkcjonowania podręczników, pomocy szkolnych.
Przytoczone fakty układają się w kalendarium przedsięwzięć władz oświatowych. W oparciu o te fakty można stwierdzić, że rodzicielska społeczność wpłynęła na gruntowne przemiany w naszej oświacie, takie jak:
1989 - powstanie Zespołu do Spraw Komitetów Rodzicielskich.
1989 - rejestracja Społecznego Towarzystwa Oświatowego, skupiające nauczycieli i rodziców dzieci w wieku szkolnym oraz reformatorów oświaty. Towarzystwo głosiło prawo każdego rodzica do wyboru szkoły dla swojego dziecka, prawo do zakładania własnych szkół zwanych „społecznymi”.
1989 - utworzenie Komisji do Spraw Współpracy z Rodziną i Środowiskiem Wychowującym. Celem była pomoc w porozumieniu się rodziców z ministerstwem.
1991 -Sejm Rzeczpospolitej Polskiej tworzy Ustawę o Systemie Oświaty. Ustawa ma zapewniać poszanowanie autonomii szkoły jako społeczności uczniów, rodziców i nauczycieli. „Rola rodziców sprowadza się w jej treści do współtworzenia szkoły na równi z nauczycielami i uczniami.”(M.Mendel 1998 str.33).
1.4.2. Relacje rodzice - szkoła w świetle aktów prawnych i założeń polityki oświatowej.
Status prawny rodzica określa następujące akty prawne o zasięgu europejskim lub globalnym. Polska z racji swych związków ze Wspólnotą Europejską i przynależności do ONZ honoruje m.in.:
Powszechną deklarację Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 roku.
Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 roku.
Deklarację Praw Dziecka ONZ z 1959 roku.
Uchwałę Parlamentu Europejskiego o Wolności Wychowania we Wspólnocie Europejskiej z dnia 14 marca 1984 roku.
Konwencję o Prawach Dziecka ONZ z 30 listopada 1989r.
„Zapewniają one dziecku prawo do wychowania i nauki w ramach szkolnictwa odpowiadającego różnorodności ludzi oraz ich potrzebie swobodnego rozwoju. W odniesieniu do dzieci w wieku szkolnym odpowiada to współtworzeniu tego rodzaju szkolnictwa przez rodziców, warunkujących istotę swobody swoich dzieci.
Wpływ rodziców na proces edukacji inicjowany przez szkołę i dotyczący ich dzieci, określony w tych dokumentach, zamyka się w trzech aspektach:
Prawo rodzica do określania wychowania i rodzaju nauczania ich małoletnich dzieci.
Prawo rodziców do wyboru szkoły dla dziecka.
Prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z ich przekonaniem religijnym, przy czym dziecko musi mieć zapewniony dostęp także do szkoły, w której nie jest uprzywilejowana żadna religia i żaden światopogląd.”(M Mendel 1998 str.34)
Status rodzica - członka szkolnej i lokalnej społeczności - dobrze ilustruje deklaracja Europejskiego Stowarzyszenia Rodziców, pod nazwą Karty Praw i Obowiązków Rodziców w Europie. Dokument ten został przyjęty przez EPE ( Europeon Parents' Associotion ) w grudniu 1992 roku.
Karta stanowi próbę określenia miejsca rodziców w procesie edukacyjnym ich dzieci, określa też, jakie są oczekiwane relacje między nimi, a szkołą, władzami ingerującymi w problemy oświaty. Obowiązki nałożone na siebie przez rodziców wskazują na oczekiwanie ścisłej, pożytecznej współpracy ze szkołą, także w zakresie ich współuczestnictwa w procesie edukacji dzieci. W sformułowanych w Karcie prawach rodzice wyrażają pragnienie traktowania ich, jak świadomych partnerów w prowadzeniu owego procesu.
Rodzicielski status podmiotu w relacji ze szkołą ujmuje ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 roku. Ustawa daje podstawy realizacji takich praw rodziców jak:
Prawo wyboru szkoły dla dziecka.
Zniesiono obowiązek posyłania dzieci do szkół według zasady rejonizacji, zagwarantowano możliwość powstawania zróżnicowanych typów placówek oświatowych, prowadzonych zarówno przez państwo jak i przez stowarzyszenia, instytucje oraz osoby fizyczne. Zapewniono całkowite pokrywanie przez państwo kosztów utrzymania szkół publicznych i częściowo(50 %) szkół niepublicznych. Fakt ten dyskryminuje finansowo rodziców i pod tym względem nie stanowi nawiązania do wolnościowych ideałów, zawartych w innych aktach prawnych.
Prawo rodziców do określenia wychowania i rodzaju nauczania ich małoletnich dzieci.
Reprezentowane jest ono głównie w zapisach o poszanowaniu prawa do indywidualności uczniów, wspomaganiu przez szkołę wychowawczej funkcji rodziny, autonomii szkoły jako społeczności uczniów, rodziców i nauczycieli. Służą temu również zapisy o tzw. radach szkół, rozwiązujących sprawy wewnętrzne, zabiegających o porozumienie pomiędzy członkami szkolnej społeczności. Ustawa dopuszcza też możliwości powoływania w szkołach reprezentacji ogółu rodziców ( rad rodziców ). Przez swoje uprawnienia organa tego rodzaju mogą wywierać istotny, realny wpływ na szkolną rzeczywistość, także w odniesieniu do procesu edukacji będącego jej zasadniczym elementem. między innymi prawa i obowiązki poszczególnych członków społeczności oraz organizację szkoły. Składa się w równych częściach z przedstawicieli uczniów, nauczycieli, rodziców, wybieranych przez ich ogół.
Prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z ich przekonaniem i światopoglądem.
W uznaniu tego prawa ustawa mówi o zapewnieniu warunków do pobierania nauki religii na terenie szkoły przez dzieci, których rodzice wyrażą takie życzenie. Sejm, przyjmując ustawę w dniu7 września 1991 roku, pozostawił w preambule akapit o „chrześcijańskim systemie wartości”, mającym przenikać polską oświatę. Daje to wyraz poszanowaniu praw rodziców i uczniów, realizowanych w warunkach wolności wyznaniowej.
W ogólnej wymowie ustawa odzwierciedla upodmiotowienie rodziców, którzy w myśl jej zapisów mogą stać się - wraz z nauczycielami i uczniami - współgospodarzami każdej szkoły, a także mogą zakładać lub współorganizować nowe szkoły.
1.5. Współudział rodziców i wychowawcy klasy.
Rodzina i szkoła jako podstawa wychowania.
Wychowanie w rodzinie i szkole jest tym skuteczniejsze im mocniej opiera się na współdziałaniu nauczycieli i rodziców. „Zarówno nauczyciele jak i rodzice odczuwają w większym lub mniejszym stopniu potrzebę nawiązywania wzajemnych kontaktów, podejmowania współpracy dla dobra dzieci i młodzieży”. ( M. Łobocki 1985 str. 11)
Współdziałanie rodziców i nauczycieli na samym początku budzi wiele niepewności, nieufności, niejednokrotnie niechęci. Przełamać ten niepokój można jedynie za pomocą jak najczęstszych rozmów. Często rodzice traktowani są jak intruzi ingerujący w pracę nauczyciela. Rodzice z kolei nie są zorientowani, co do podejmowanych przez nauczycieli działań. Wiele nieporozumień wynika z niezrozumienia i nieznajomości praw i obowiązków, zarówno przez rodziców jak i nauczycieli. Tymczasem regulują je przepisy prawne. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w wielu artykułach normuje sprawy które mniej lub bardziej bezpośrednio odnoszą się do wychowania.
Art. 28, ust. 1 potwierdza prawo rodziców do wychowania: „Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie ze swoimi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia, wyznania oraz jego przekonania”.
Art.53, ust. 3 zapewnia że: „Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami”.
Ustawa o Systemie Oświaty zawiera następujące sformułowanie: „System oświaty zapewnia w szczególności:
Realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju.
Wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny”.
Z zapisów tych jasno wynika, że nauczyciele w zakresie wychowania powinni wspierać rodziców w spełnianiu ich obowiązków wobec dziecka. Szkoła zaś ma być miejscem w którym rodzic znajdzie kompetentne wsparcie dla swoich działań, a nie instytucję zwalniającą go z troski o wychowanie dziecka. Adresatem uspołeczniania szkoły muszą być w równej mierze nauczyciele, rodzice, samorządy terytorialne. Nauczyciele w pierwszej kolejności muszą zrozumieć, że nie tylko w interesie dzieci, ale również w ich własnym leży dopuszczanie rodziców do udziału w życiu szkoły.
Jak spowodować żeby nauczyciele i rodzice zainteresowani byli współpracą? Nowa ustawa oświatowa zezwala na napisanie własnego statutu i własnych regulaminów, w tym także regulaminu rady rodziców.
Rodzina i szkoła w procesie wychowania stanowią dwa podstawowe środowiska wychowawcze liczące się w życiu dzieci i młodzieży.
Rodzina i szkoła są zazwyczaj terenem oddziaływań mających decydujący wpływ na rozwój umysłowy i społeczny dziecka.
Szczególne znaczenie jako jedno z głównych ogniw wychowania ma rodzina. Jest naturalnym środowiskiem dziecka, w którym przebywa ono jeszcze na długo przed pójściem do szkoły i do którego chętnie wraca nawet po osiągnięciu pełnej dojrzałości psychicznej i społecznej.
Również doniosłą rolę w rozwoju dzieci i młodzieży spełnia szkoła. W działalności dydaktyczno - wychowawczej stawia sobie za cel wielostronny rozwój uczniów, przede wszystkim zaś przejawia troskę o przygotowanie ich do społecznego uczestnictwa, należytego wykonywania pracy zawodowej, aktywnego udziału w życiu kulturalnym. Szkoła oddziałuje nie tylko na intelekt uczniów, lecz także rozwija ich uczucia i dążenia, tzn. oprócz przekazywania im wiedzy z różnych dziedzin nauki, techniki, sztuki, troszczy się o wyrabianie u nich odpowiednich postaw społeczno - moralnych, a także ideowych, estetycznych, filozoficznych, światopoglądowych.
Osobliwość wpływów szkoły polega głównie na tym, że naucza i wychowuje w warunkach zinstytucjonalizowanych, tzn. zgodnie z obowiązującym regulaminem i programem szkolnym, a więc w sposób planowy i przy pomocy specjalnie przygotowanego personelu pedagogicznego. Uczniowie muszą włożyć wiele wysiłku i pracy, aby sprostać stawianym im wymaganiom.
Wychowawcze wpływy rodziny nie podlegają na ogół z góry ustalonym przepisom. Każda rodzina dopracowuje się w sposób naturalny pewnego stylu oddziaływań regulaminowych, lecz w wyniku pewnych przyzwyczajeń, tradycji lub określonych determinacji losowych. Rodzina ma przewagę nad szkołą, ponieważ zapewnia dzieciom poczucie bezpieczeństwa i względnej przynajmniej niezależności.
Szkoła jako instytucja powszechnego kształcenia i wychowania podejmuje się pracy dydaktyczno - wychowawczej w formalnie zorganizowanych grupach roboczych jakimi są klasy szkolne. Tutaj uczniowie nawiązują znacznie szersze niż jest to możliwe w środowisku rodzinnym, kontakty międzyludzkie.
Rodzina jest grupą nieformalną, której na ogół wszyscy członkowie powiązani są bliższymi więzami. Występują tu silne mechanizmy identyfikacji, tj. upodobniania się dzieci do rodziców, zwłaszcza synów do ojców, a córek do matek, co z czasem prowadzi do przyswajania przez nie wzorców osobowych całej rodziny. Rodzina jako grupa nieformalna, wewnętrznie scalona i spójna wywiera niewątpliwie ogromny wpływ na zachowanie się dzieci i młodzieży, o czym chyba szkoła nie powinna zapomnieć.
Dlatego szkoła spełnia główną rolę organizatora i koordynatora działalności wychowawczej w rejonie, z którego wywodzi się uczęszczający do niej uczniowie. Szkoła odpowiada za właściwie rozwijaną współpracę z rodziną. Rodzina natomiast ma obowiązek ułatwić i dopomóc szkole w należytym wywiązywaniu się z jej zadań wychowawczych.
Na szkole spoczywa obowiązek pomagania rodzinom, które nie radzą sobie z wychowaniem dzieci lub też wyraźnie zaniedbują obowiązki rodzicielskie. Wychowawca ukierunkowuje współdziałania z rodzinami, organizuje zebrania zbiorowe i indywidualne, oraz udziela pewnych informacji z życia klasy i szkoły rodzicom tak, aby oni mogli w pełni uczestniczyć w życiu szkolnym dziecka i w ramach możliwości uzupełniać je własnymi pomysłami i rozwiązaniami problemów edukacyjnych dziecka. Współdziałanie wychowawcy klasy i rodziców rozumiane jest jako wykonywanie przez nich wspólnych działań służących dobru i pomyślności poszczególnych uczniów i ogółu klasy.
Zadania i cele współdziałania nauczycieli i rodziców.
Zadania wychowawców i rodziców według Haliny Sowińskiej to:
Uczestnictwo rodziców w życiu szkoły do której należy dziecko, kontrola zachowania dzieci.
Na teren domu rodzice powinni przenosić niektóre tradycje szkolne - symbole, apele, zwyczaje.
Głównym zadaniem wychowawczym jest wdrażanie dzieci do wykonywania prac na terenie klasy, szkoły, domu w celu kształtowania w nich cech dobrego pracownika.
Wspólna praca wychowawcy i rodziców nad moralnym kodeksem ucznia. Ustala się prawidłowe zachowania, system kar i nagród stosowanych przy kontroli zachowań dziecka, dobranie odpowiedniej literatury.
Rodzice powinni się zapoznać z planem pracy i zamierzeniami wychowawcy na najbliższy okres tak aby przewidzieć ewentualne trudności, na jakie dziecko może napotkać oraz zapobiec im w domu rodzinnym.
Wpływy szkoły i rodziny powinny być zgodne, aby łatwiej uzyskać zamierzone rezultaty pracy wychowawczej.
Głównym celem współdziałania wychowawcy klasy z rodzicami jest usprawnianie pracy wychowawczej z uczniami w jej szerokim rozumieniu, czyli nie tylko rozwijanie w uczniu zainteresowań, postaw, umiejętności czy uzdolnień. Działaniem wychowawczym objęci są wszyscy uczniowie bez żadnego wyjątku. Uczniowie wysoce uzdolnieni i bardzo zdolni wymagają oddziaływań wychowawczych równie mocno jak uczniowie niedbający o obowiązki szkolne, uczniowie agresywni, przeszkadzający w zajęciach lekcyjnych, jak i uczniowie bierni w swoich działaniach.
Każda wyżej wymieniona grupa uczniów nie powinna oddzielnie tworzyć centrum zainteresowania i oddziaływań wychowawcy, ponieważ każdy uczeń zasługuje na równe traktowanie i godne poświęcenie potrzebnego mu czasu
Do innych celów współdziałania nauczycieli i rodziców należą:
lepsze poznanie przez nauczycieli i rodziców poszczególnych uczniów zarówno w środowisku szkolnym jak i domowym.
uświadamianie rodzicom, że wielostronny rozwój dziecka zależy od wspólnie realizowanych działań przez szkołę i dom.
umacnianie więzi emocjonalnej między nauczycielami i rodzicami podczas wspólnie wykonywanych zadań.
umożliwienie dwukierunkowego porozumienia się nauczycieli i rodziców na zasadzie demokratyzmu i partnerstwa.
wymiana opinii i spostrzeżeń np. w sprawie rozwoju fizycznego, społecznego, psychologicznego uczniów lub odczuwanych przez nich potrzeb psychospołecznych.
sugerowanie rodzicom określonych form oddziaływań wychowawczych, za pomocą których mogliby wydatnie pomóc swoim dzieciom w nauce i zachowaniu.
ułatwianie nauczycielom zrozumienia stosunku ucznia do swej rodziny oraz jej oczekiwań wobec niego.
Celem wspólnych dążeń nauczycieli i rodziców jest takie wychowanie, które skłania młode jednostki do przejawiania odpowiednich, wcześniej założonych zachowań i działań. Pożądana postawa, przez rodziców i nauczycieli, jest bycie życzliwym, przyjaznym, czułym człowiekiem w stosunkach międzyosobniczych. Aby zabiegi wychowawcze były skuteczne muszą być ciągłe, nieprzerwalne zarówno ze strony domu jak i instytucji wychowawczej. Nie jest jednak powiedziane, że „ poprawne zachowanie dziecka czy młodego człowieka świadczy o prawidłowym rozwoju jego sylwetki moralno-społecznej. Dzieci czasami podporządkowują się wymaganiom pod wpływem strachu i przymusu, dla uzyskania czegoś albo z chęci przypodobania się”. (E. Ziółkowska - Rudowicz 1975 str.195). Wiedza dzieci o prawidłowych postawach zachowania nie wystarczy do wytworzenia w dziecku nawyku bycia poprawnym wychowawczo. Dlatego najcenniejsze jest kształtowanie osobowości, wewnętrznych potrzeb, postaw, motywów, wartości do samoregulacji własnych zachowań. Dopiero wtedy dodatkowe kontrole zewnętrzne będą skuteczne, a później całkowicie niepotrzebne.
Formy współdziałania nauczycieli i rodziców.
Wyróżnia się dwie podstawowe formy współdziałania - zbiorowe i indywidualne.
Spotkania zbiorowe należą do najczęstszych i najbardziej popularnych form współdziałania szkoły i domu. Spotkania takie mają służyć lepszemu poznaniu rodziny i szkoły, czyli lepszemu funkcjonowaniu obu środowisk wychowawczych.
Spośród zbiorowych form współpracy nauczycieli i rodziców najbardziej popularne są spotkania robocze, często zwane zebraniami, a w starej nomenklaturze szkolnej - wywiadówkami. (M. Łobocki 1985 str.77 )
Niezbędnym uzupełnieniem spotkań roboczych są spotkania o charakterze towarzyskim. Umożliwiają one rodzicom przekonanie się, iż życie w szkole wcale nie jest monotonne i nie sprowadza się wyłącznie do nauki czy też do wyścigów w zdobywaniu coraz lepszych ocen. Dla wielu rodziców to jeszcze jedna okazja do lepszego poznania swych dzieci, panującej w szkole atmosfery.
Towarzyskie spotkania nauczycieli i rodziców z reguły odbywają się w uroczystej i miłej atmosferze w klasie, świetlicy szkolnej lub poza szkołą.
Tematem spotkań indywidualnych są nie tylko sytuacje wychowawcze czy życiowe ogółu uczniów danej klasy czy szkoły, ale również sprawy związane z każdym uczniem oddzielnie. Na takim spotkaniu można dokładnie przeanalizować sposób zachowania się danego ucznia, warunki życia w rodzinnym domu, powodzenia lub niepowodzenia w szkole, trudności wychowawcze jakie sprawia, wybór dalszego kształcenia.
Formy indywidualnych spotkań nauczycieli i rodziców należą do najbardziej zaniedbanych płaszczyzn kontaktów szkoły i domu. Spowodowane jest to wieloma czynnikami m.in. brakiem zaufania między nauczycielami i rodzicami, brakiem wiary w skuteczność tego rodzaju kontaktów.
Do najbardziej znanych form spotkań nauczycieli i rodziców należą: konsultacje pedagogiczne, wizyty domowe, różne sposoby porozumiewania się korespondencyjnego oraz rozmowy telefoniczne.
Konsultacje pedagogiczne.
Współdziałanie nauczycieli i rodziców wydaje się niemożliwe bez przeprowadzenia konsultacji pedagogicznych. Do ich zadania należą wspólne poszukiwania rozwiązań trudnych sytuacji nadarzających się w procesie wychowania i uczenia się.
Konsultacje pedagogiczne nie polegają na udzielaniu rad i wskazówek w formie pouczeń. W przypadku konsultacji nauczyciela z rodzicami proces ten polega na poszukiwaniach wspólnych rozwiązań na dręczące obie strony problemy. W roli konsultantów mogą występować nauczyciele, dyrektorzy szkoły czy wychowawcy jak również pedagodzy i psycholodzy szkolni. Konsultacje pedagogiczne służą, przede wszystkim umacnianiu więzi między rodzicami a nauczycielami, ponieważ każdy indywidualny kontakt niesie ze sobą mnóstwo informacji na temat sytuacji życiowej i wychowawczej ucznia w środowisku domowym.
Konsultacje pedagogiczne to nic innego jak prowadzenie rozmów na temat wychowania i uczenia się oraz wyboru zawodu czy dalszego kształcenia uczniów. Odgrywają ogromną rolę w rozwiązywaniu problemów, jakie nurtują i rodziców i nauczycieli w pracy z poszczególnymi nauczycielami.
Wizyty domowe.
Są formą spotkań mającą wielu przeciwników, ponieważ nauczyciele jak i rodzice twierdzą iż nikt nie może ingerować w wewnętrzne życie rodziny. Rodzice nie muszą odsłaniać przed nauczycielem swego życia prywatnego.
Spójrzmy na ten problem z drugiej strony. Głównym celem wizyt domowych jest bliższe poznanie warunków w jakich żyją uczniowie, oraz nawiązanie kontaktu ze wszystkimi członkami rodziny. Mają więc ogromne znaczenie wychowawcze, co niesie za sobą lepsze poznanie przez nauczyciela ucznia.
Skuteczność wizyt domowych w dużej mierze zależy od właściwego ich przygotowania tj. od uświadomienia sobie ich celu, odpowiedniego nastawienia wobec nich ucznia i rodziców.
Kontakty korespondencyjne.
Stanowią uzupełnienie zarówno konsultacji pedagogicznych jak i wizyt domowych, a także zbiorowych i indywidualnych spotkań nauczycieli i rodziców. Do najczęściej spotykanych indywidualnych form kontaktów korespondencyjnych należą porozumiewanie się za pomocą dzienniczka ucznia, listów do rodziców oraz pisemnych relacji o wynikach w zachowaniu i nauce dziecka.
Według F. Kowaleskiego do najważniejszych, a zarazem podstawowych form współdziałania rodziców i nauczycieli należą:
współpraca w organizowaniu procesów i warunków do najlepszego wypełniania przez dzieci i młodzież podstawowej ich roli, roli ucznia. Forma ta polega na dostarczaniu uczniom różnorodnych form wiedzy. Uczeń nie tylko uczy się tego co nauczyciel przekazuje i przyswaja wiedzę z podręcznika szkolnego, ale także samodzielnie jej poszukuje. Doprowadza to do samokształcenia i specjalizowania się w dziedzinie przez siebie wybranej. Nagrodzone są wtedy wnioski, tok myślenia, a nie wyuczony z książki dany materiał. Taki sposób nauczanie jest bardzo trudny, pochłania również mnóstwo czasu zarówno nauczycieli jak i rodziców, ponieważ nauczenie prawidłowego, pożądanego myślenia polega na pokazywaniu dzieciom różnych zjawisk, chodzeniu na wystawy na ciągłym dostarczaniu źródeł poszukiwanych informacji. Zaangażowanie rodziców automatycznie przechodzi ze swojego dziecka na całą grupę do której należy dziecko.
Uzgodnienie i wspólne organizowanie warunków i form zajęć czasu wolnego. Szkoła bardzo często nie współpracuje w tym przypadku z rodzicami z bardzo banalnego powodu, a mianowicie z braku informacji na temat zainteresowań, uzdolnień czy pasji rodziców, którzy mogliby w bardzo ciekawy sposób zorganizować spędzanie wolnego czasu. Jak wielu spośród rodziców oprócz pracy zawodowej interesuje się różnymi dziedzinami życia i kultury: sportem, turystyką, malarstwem, fotografią, nauką. Mają niezapomniane doświadczania, niekiedy dorobek artystyczny lub choćby ciekawe zbiory ciekawostek, pamiątek, rzeczy niezwykłych.
Nauczyciele ten brak kontaktu tłumaczą niechęcią ze strony rodziców i
dlatego nie proponują im niczego, żadnych zadań opiekuńczo-wychowawczych. A przecież nawiązywanie kontaktów i przełamywanie barier rodzice-nauczyciele, rodzice-uczniowie, a przede wszystkim uczniowie-nauczyciele odbywa się podczas wspólnych wycieczek, prac społecznych, organizowaniu imprez szkolnych.
1.6. Działalność pedagogiczna rodziców w szkole dziecka
1.6.1. Działalność w Komitecie Rodzicielskim.
Komitet rodzicielski to organizacja rodziców działająca w ramach
Konkretnej szkoły, powołana do współdziałania rodziców z dyrektorem szkoły, radą pedagogiczną, samorządem uczniowskim, organem nadzorującym szkołę i innymi instytucjami i organizacjami w realizacji zadań szkoły.
Wg. Mieczysława Łobockiego „ komitet rodzicielski jest organem
doradczym nauczycieli, który stawia sobie za cel m.in. włączenie ogółu rodziców do współudziału trzech podstawowych funkcji szkoły : opiekuńczej, dydaktycznej i wychowawczej”(M. Łobocki 1985 str.136).
Komitet rodzicielski jest samorządną reprezentacją rodziców działającą w
myśl regulaminu zatwierdzonego przez ogólne zebrania rodziców. Główne działania komitetu rodzicielskiego sprowadzać się winny - zgodnie z dokumentami władz oświatowych do :
Współdziałania w programowaniu pracy szkoły oraz planowaniu jej wydatków.
Udzielaniu pomocy w zapewnianiu warunków realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych szkoły.
Współdziałanie rodziców w realizacji programów nauczania i wychowania.
Tworzenie lokalnego środowiska wychowawczego w porozumieniu z innymi organizacjami i instytucjami wspomagającymi wychowanie młodzieży.
Współpracy z organizacjami uczniowskimi działającymi w szkole.
Upowszechnieniu kultury pedagogicznej wśród rodziców i w środowisku lokalnym.
Pozyskiwaniu środków finansowych dla wspierania przedsięwzięć wychowawczo- opiekuńczych szkoły.
Prezentowanie opinii i postulatów rodziców wobec dyrekcji i rady pedagogicznej, a także władz nadzorujących szkołę.
Rola rodziców skupionych w strukturach zwanych dotychczas komitetami
rodzicielskimi, a obecnie radami rodziców powinna się radykalnie zmienić. Główne ich zajęcie, to zbieranie składek na potrzeby szkoły, z których finansuje się prawie w całości zakupy książek do bibliotek szkolnych, prenumeratę czasopism, wyposażenie w sprzęt pracowni komputerowej czy siłowni, a często takie rzeczy, jak firanki i kwiatki. No, i organizowanie osławionych studniówek, czy przygotowanie kanapek dla zdających maturzystów. Jest coś przygnębiającego w tym, że szkoła wyznacza sobie taki pozom kontaktów z rodzicami. A rodzice być może, chcieliby nawet nawiązać jakąś głębszą współpracę ze szkołą, ale skromnie uważają, że nie upoważnionym nie przystoi wtrącać się w wewnętrzne życie szkolne. Być może poczują się bardziej „na swoim”, kiedy przyjdzie im w ramach uprawnień rad rodziców wyrażać swoje opinię o zatrudnieniu dyrektora lub oceniać plan jego rocznej pracy.
Jednym z nielicznych przykładów działalności rodziców może być ich
spotkanie z przedstawicielami gdańskich władz oświatowych w maju 1998 roku w salach sopockiego ratusza. Po burzliwej wymianie zdań i opinii rodzice i przedstawiciele kuratorium postanowili:
powołać wojewódzką radę rodziców, która współpracuje już m.in. z takimi instytucjami, jak Rada ds. Rodziny działająca przy wojewodzie gdańskim i marszałku sejmiku.
Zastrzec sobie prawo wypowiadania się w sprawach programowych, opowiedzenia się za przeciwdziałaniem izolowaniu młodzieży od świata starszych, za budowaniem pomostów pokoleniowych z udziałem szkoły.
Współdziałanie rodziców i nauczycieli powinno sprzyjać podnoszeniu
kultury pedagogicznej i prawidłowemu realizowaniu funkcji wychowawczej przez rodzinę, która dzięki więzi uczuciowej najwcześniej kształtuje postawy dziecka, jego system wartości i przekonań, ambicje i dążenia oraz daje pierwszą wiedzę o życiu i świecie. Udział rodziców w życiu szkoły powinien przyczyniać się do ciągłego podnoszenia poziomu nauczania, rozwiązywania problemów wychowawczych i zaspokajania potrzeb opiekuńczych dzieci i młodzieży - do angażowania środowiska społecznego w udzielaniu wydatnej pomocy w szkole.
1.6.2.Organizowanie czasu wolnego od zajęć szkolnych.
Nawiązywanie bliższych kontaktów z uczniami jest bardziej możliwe i
udostępnione podczas organizowania zajęć pozalekcyjnych. Bez takich zajęć nie byłoby możliwe wszechstronne poznanie uczniów i kontynuowanie procesu wychowawczego. Jeśli nauczyciele wraz z rodzicami rezygnują z takich form spotkań automatycznie maleją szanse dla normalnego rozwoju społecznego dzieci i młodzieży. Czynne uczestnictwo społeczne uczniów poza walorem wychowawczym ma również znaczenie zdrowotne i psychologiczne. Pozwala uczniom na odreagowanie napięć, podnosi ich samopoczucie, wyzwala nowe zainteresowania, umożliwia zaspokojenie aktywności ruchowej, wzbogaca zasób wiadomości i doświadczeń. Dlatego każdy wychowawca powinien zapobiegać o organizowanie różnych form działalności społecznej uczniów w warunkach pracy pozalekcyjnej.
Należą do nich przede wszystkim: imprezy szkolne, wycieczki, koła zainteresowań, zespoły wyrównawcze,
Imprezy klasowe.
Organizowane imprezy szkolne w klasie stanowią przejaw prawidłowego jej funkcjonowania pod względem wychowawczym. Klasa pozbawiona przeżyć i doświadczeń związanych z odbywającymi się w niej imprezami, bywa często terenem przesadnej rywalizacji uczniów. Głównie bowiem swe zadania upatrują wówczas uczniowie jedynie w ubieganiu się o pozytywne oceny szkolne z poszczególnych przedmiotów nauczania. Zbyt mało natomiast przywiązują wagi do pogłębiania umiejętności w zakresie wzajemnego współżycia i współdziałania w klasie.
Innym powodem, dla którego warto organizować imprezy klasowe jest
znaczący ich wpływ na ogólną atmosferę klasy. Stwarzają one z reguły podobny nastrój, niekiedy wprawdzie nieco podniosły, ale zawsze serdeczny, przyjazny w odczuciu uczniów. Ma to niewątpliwie znaczenie wychowawcze, ponieważ pokazuje, że życie w klasie nie musi być monotonne i zadawalać jedynie uczniów o wysokim poziomie osiągnięć szkolnym.
Imprezy klasowe organizowane są najczęściej z inicjatywy wychowawcy
klasy przy czynnym współudziale uczniów. Imprezy klasowe nie mogą stanowić form oddziaływań wychowawczych oderwanych od całokształtu procesu dydaktyczno-wychowawczego, ale pozostawać z nim w integralnym związku. Ponadto odgrywają dużą rolę w pogłębianiu współpracy domu i szkoły poprzez angażowania rodziców do udziału w przygotowaniu i urządzaniu przynajmniej niektórych uroczystości klasowych.
Wg. M. Łobockiego, organizowanie w klasie imprezy mogą mieć różny
charakter:
imprezy o charakterze obrzędowym, jak pierwsze spotkanie uczniów danej klasy po wakacjach, tzw. Andrzejki, Mikołajki, powitanie nowego roku, powitanie wiosny (topienie Marzanny) uroczyste zakończenie roku szkolnego.
imprezy o przewadze treści ideowych np. wieczornice lub uroczyste narodowe z okazji Dnia Wojska Polskiego, patrona szkoły.
Imprezy o charakterze artystycznym, wyzwalające uczucia estetyczne uczniów, jak wieczornice literackie, poetyckie, recytatorskie, wieczory muzyczne, seansy filmowe, widowiska sceniczne, konkursy rysunkowe, czytelnicze i inne.
Imprezy towarzyskie, jak dyskoteki, spotkania z okazji Dnia Kobiet, Dnia Dziecka, Dnia Matki.
Imprezy klasowe nie muszą być odznaczone wysokim poziomem
artystycznym. „Istotne znaczenie wychowawcze polega na dobrowolnym i powszechnym udziale ogółu uczniów klasy i towarzyszący im pogodny nastrój, pozbawiony fałszywego patosu i oficjalnej powagi.” (M. Łobocki 1985 str. 103 i 104)
Wycieczki nie są organizowane z myślą, aby uczeń nie spędzał czasu na
nauce i siedzeniem w klasie nad książką. Celem wycieczek jest nawiązanie bezpośrednich kontaktów z otoczeniem, poznanie życia kulturalno-społecznego ludzi żyjących w różnych regionach kraju, a nawet świata. Nic tak lepiej nie uczy, nie wprowadza w życie jak dobrze zorganizowane, pełne atrakcji wycieczki. Drugim równie ważnym celem takich wycieczek jest rozwijanie i umacnianie więzi między uczniami, wychowawcą, a zarazem rodzicami, którzy bardzo często pełnią rolę opiekunów grupy. Dla nauczyciela-opiekuna ta forma organizowania czasu wolnego jest wyśmienitą okazją do „rozwijania umiejętności współżycia i współdziałania uczniów.” (M. Łobocki 1985 str. 106)
Wycieczki można podzielić na kilka rodzaji M. Łobocki dzieli je na
rekreacyjne i dydaktyczne. Głębszy i bardziej szczegółowy podział wycieczek dydaktycznych na kompleksowe daje uczniom możliwość poznania dziedzin nauki (geografii, biologii, historii) wg. własnych zainteresowań. Każda wycieczka powinna być bardzo starannie przygotowana i zaplanowana. Nauczyciel powinien ustalić jej rodzaj, termin i czas trwania oraz podać cel, tak aby każdy z uczniów mógł na koniec wycieczki wyciągnąć z niej pewne bardzo ważne dla swojego rozwoju wnioski. Również ustalenie zadań, które powinny być wykonane podczas wycieczki ma na celu zaangażowanie wszystkich uczniów klasy w wykonywaniu konkretnych działań co prowadzi do umocnienia więzi, dostarczeniu niezapomnianych wrażeń i przeżyć dla całej społeczności uczniowskiej.
Koła zainteresowań, należą do bardzo ciekawej formy spędzania wolnego
czasu. Różnią się one od wyżej wymienionych form, przede wszystkim tym, że wywodzą się od działania uczniów. To właśnie uczeń decyduje na jakie chce uczęszczać zajęcia, by zaspokoić swoje potrzeby, marzenia czy aspiracje. Dzieci jak i młodzież mają szansę wykonywać naprawdę ciekawe zadania, które usprawniają młodego człowieka pod wieloma względami. Do najciekawszych i najczęściej powstających kół zainteresowań należą koła artystyczne (teatralne, muzyczne, malarskie), koła sportowe (szkolne kluby sportowe: piłki nożnej, siatkowej, koszykówki czy bardzo popularna lekkoatletyka) oraz koła skupiające uczniów wybitnie zdolnych (koła przedmiotowe), chcących pogłębić swoją wiedzę z danego ulubionego przedmiotu (język polski, matematyka, geografia)
Rola rodzica i nauczyciela w działalności kół jest drugoplanowa,
drugorzędna. „Wychowawcy klasy występują tu przede wszystkim w roli inicjatora i koordynatora” (M. Łobocki 1985, str.109). zadaniem opiekunów jest przewidzieć czy dane koło zainteresowań jest w stanie przetrwać w czasie, czy pomysł na spędzanie czasu w takiej formie ma szansę powodzenia i trwałości. Dlatego nauczyciel jako koordynator powinien organizować spotkania mając wyznaczony temat zajęć, tak aby uczniowie mogli się rozwijać i były tego widoczne efekty np. koło teatralne przygotowuje się do przedstawienia teatralnego, a efektem końcowym jest występ przed społecznością uczniowską. Nagrodą dla wszystkich jest dobra zabawa w teatr nagrodzona brawami i gratulacjami ze strony nauczycieli, uczniów i rodziców. W taki sposób spełnia się cel uczestnictwa w danym kole zainteresowań, czyli rozwijanie własnych uzdolnień, rozwijanie się społecznie, moralnie, a także bardzo ważne uczenie się współpracy i współżycia z drugim człowiekiem.
Zespoły wyrównawcze są to zajęcia organizowane w niewielkich grupach
uczniów (max. 10 osób), opóźnionych w nauce, mających na celu „wyrównanie luk w wiadomościach i umiejętnościach w zakresie jednego lub kilku przedmiotów nauczania” (M. Łobocki 1985 str. 112). Zajęcia z uczniami nie nadążającymi z przyswajaniem materiału szkolnego powinny odbywać się z tym samym nauczycielem co zawsze, ponieważ pozwoli to, przez znajomość z uczniem, na szybką weryfikację niedociągnięć i braków w nauce do wyrównania poziomu wiedzy. Dobrym pomysłem wg. Łobockiego jest uczestnictwo w tych zajęciach wzorowych uczniów i nie mających trudności w nauce, ponieważ niekiedy tylko oni potrafią wytłumaczyć niezrozumiały wcześniej przerabiany materiał. Również do osób prowadzących zajęcia korekcyjne należą rodzice, ponieważ nie zawsze chodzi o wyuczenie się pewnego materiału na pamięć, czy zrozumienie zadania z matematyki. Należy więc przede wszystkim w pierwszej kolejności wzmocnić motywację ucznia do uczenia się, a następnie pokazać sposoby przyswajania wiedzy. Dopiero później możemy zacząć wyrównywać braki i uczyć prawidłowych nawyków w zachowaniu się uczniów.
Kierując pracą wykonawczą z uczniami należy pamiętać, że bardzo
ważnym czynnikiem mającym wpływ na postępu uczniów jest stawianie im wymagań ich prawidłowego zachowania „jako wyrazu troski o ich własne dobro.” (M.Łobocki 1985 str. 115)
ROZDZIAŁ II METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH
2.1.Przedmiot i cel badań
Współpraca rodziców ze szkołą polega przede wszystkim na wzajemnym
komunikowaniu się i informowaniu oraz na przestrzeganiu przyjętych zasad w procesie wychowania, zarówno w rodzinie jak i w domu. Wspólne planowanie współpracy polega na utworzeniu planu pracy. Plan ten tworzyć powinni nauczyciele wraz z rodzicami z komitetu rodzicielskiego oraz uczniowie z samorządu uczniowskiego. Jednak, czy tak to wygląda w rzeczywistości. Czy rodzice angażują się aktywnie w naukę dziecka, czy nauczyciel chętnie współpracuje z ogółem rodziców?
Aby odpowiedzieć na te i wiele innych pytań związanych ze współpracą
Rodziców ze szkołą należy przeprowadzić dogłębne badania.
Praca badawcza według T. Pilcha „ to zadanie które staje przed nami w
momencie uświadomienia sobie konieczności przeprowadzenia badań empirycznych”.(T. Pilch 1995 str.20)
Przedmiotem badań są rodzice, dzieci uczęszczających do szkoły
podstawowej. Celem jest określenie poziomu współpracy rodziców ze szkołą dziecka oraz ingerencja rodziców w naukę dziecka.
Jak wiemy z własnych doświadczeń rodzice są mało aktywni w szkole
(nie wtrącają się w sprawy szkolne).Należy się zastanowić co powoduje tą bierność? Jakich argumentów trzeba użyć, jak wpłynąć na rodzica, aby to się zmieniło, aby rodzic chciał współdecydować o edukacji swojego dziecka?
Z przedmiotu badań wynikają zawsze cele badań, które według W.
Zaczyńskiego „są określeniem końcowego efektu badań, uszczegółowieniem tego co się zamierza osiągnąć”.(W. Zaczyński 1976 str.13)
„Cel badań wyznacza zawsze formułę i ramy tematu badań”(W.
Ciczkowski 2000 str.83).Celem tej pracy jest zbadanie ogółu rodziców szkoły podstawowej i stwierdzenie stopnia współpracy rodziców z nauczycielem-wychowawcą oraz wpływu rodziców na dziecko i jego naukę i zachowanie się w szkole. Cel ten planuję osiągnąć drogą badań.
Problemy i hipotezy badawcze
Podjęcie badań pedagogicznych wymaga ustalenia problemu badawczego,
który według M. Łobockiego to „swoiste pytanie, określające jakość i rozmier pewnej niewiedzy oraz cel i granicę pracy naukowej”(M. Łobocki 1982 str.55).
Przy opracowaniu problemów badawczych na specjalną uwagę zasługują
następujące kryteria poprawności metodologicznej:
„Precyzyjność w określeniu problemów badawczych.
Usytuowanie problemów badawczych na tle dotychczasowych osiągnięć naukowych.
Empiryczna sprawdzalność” (M. Łobocki 1982 str.69)
Moim głównym problemem jest pytanie o rodzaj współpracy rodziców z
wychowawcą klasy oraz stopień uczestnictwa rodziców w edukacji dziecka. Do tak ujętego problemu badawczego sformułowałam następującą hipotezę roboczą, która „ jest wnioskiem z dotychczasowych obserwacji i doświadczeń badacza”(M. Łobocki 1982 str.77). Brzmi ona następująco: Współpraca rodziców z wychowawca klasy oraz stopień uczestnictwa rodziców w edukacji dziecka jest minimalny. Z uwagi na to, że problem główny i hipoteza robocza zawierają duży stopień ogólności wysunęłam problemy szczegółowe i odpowiadające im hipotezy.
Problemy szczegółowe:
Jaki jest wpływ rodziców na edukację dziecka?
Czy rodzice wiedzą jakich przedmiotów uczą się ich dzieci i kto je uczy?
Czy rodzice uczestniczą w organizowaniu zajęć pozalekcyjnych?
Na czym polega współpraca rodziców z wychowawca klasy i jak często do niej dochodzi?
Czy rodzice znają przepisy prawne określające ich status w szkole dziecka?
Czy uczeń, którego rodzice aktywnie uczestniczą w życiu szkolnym osiąga lepsze wyniki w nauce?
Czy pozycja społeczna i wykonywany zawód rodziców mają wpływ na ich kontakt ze szkołą dziecka?
Czy rodzice swoją działalnością pedagogiczną w szkole wnoszą coś nowego z życie dzieci?
Jaki wpływ na rozwój dziecka ma zaufanie do siebie rodziców i nauczycieli?
Czy rodzicom zależy na poprawie warunków nauczania dzieci, na modernizacji systemu edukacji. Czy jedynie zależy im, aby ich dziecko „radziło sobie” z nauką w obecnym systemie szkolnym?
Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie problemowe wyraża się w
propozycjach odpowiedzi, które nazywamy hipotezami roboczymi, które „wiodą do poznania naukowego pod kątem przyjętych celów i są składnikiem metody naukowej” (W. Ciczkowski 1998 str.86).
„Hipoteza to stwierdzenie, co do którego istnieje pewne
prawdopodobieństwo, ze stanowić będzie ono prawdziwe rozwiązanie postawionego problemu” (W. Ciczkowski 1998 str.86).
T. Pilch uważa hipotezę za „najważniejszą, umysłową technikę badawczą,
która musi być poprzedzona rozeznaniem i studium z literatury” (W. Ciczkowski 1998 str. 86).
Hipotezy robocze do sformułowanych wcześnie pytań problemowych
mają postać następującą :
Wpływ rodziców na edukację dziecka jest znikomy i ogranicza się do minimum.
Rodzice znają ogólnie przedmioty, których uczą się ich dzieci lecz nie wiedzą kto je prowadzi i jaki zakres materiału jest w danej chwili przerabiany.
Rodzice nie uczestniczą w organizowaniu zajęć pozalekcyjnych.
Współpraca rodziców z wychowawcą klasy polega na kontaktowaniu się na zebraniach zwanych wywiadówkami. Przeciętny rodzic pojawia się raz na półrocze na takim zebraniu.
Rodzice nie wiedzą nawet o istnieniu jakiegokolwiek zapisu prawnego dotyczącego ich osoby czy działalności w szkole dziecka.
Uczeń, którego rodzice aktywnie uczestniczą w życiu szkolnym osiągają lepsze wyniki w nauce.
Pozycja społeczna i wykonywany zawód rodziców mają wpływ na ich kontakt ze szkołą dziecka.
Rodzice swoją działalnością pedagogiczną nie wnoszą nic nowego w życie społeczności uczniowskiej, ponieważ powtarzają schematy działań swoich poprzedników.
Zaufanie jest podstawą do współpracy od, której należy rozpocząć edukację dziecka. Kiedy obie strony darzą się zaufaniem, mogą dostarczyć sobie wielu niezbędnych informacji o uczniu m.in. jakie ma trudności w przyswajaniu materiału, z jakimi przedmiotami sobie nie radzi. Rodzic może dostarczyć informacji o dziecku, o których nauczyciel nie wie np. o farmach wypoczynku, zainteresowaniach, mocnych stronach ucznia. Nauczyciel zaś przez swoją wiedzę pedagogiczną może pomóc w wychowaniu dziecka, wskazać wzorzec postępowania.
Rodzice nie myślą o poprawieniu warunków nauczania i zmianie modelu wychowania szkolnego. Każdy chce jedynie aby dziecko skończyło daną szkołę i mogło dalej się uczyć.
2.3.Metody, techniki i narzędzia badawcze.
Każda nauka oprócz systemów wiedzy przedmiotowej zawiera w sobie
zasób sposobów badań, dzięki, którym pragnie zgłębić istotę rzeczy i zjawisk. Dlatego zastosowanie odpowiedniej metody w procesie rozwiązania problemów naukowych jest warunkiem ich efektownego zgłębienia. Podstawowym zadaniem metod badawczych jest zebranie materiałów badawczych określających cechy charakterystyczne badanego zjawiska lub problemu.
Metoda (gr. methodos)- droga, sposób badania, systematycznie stosowany
sposób postępowania prowadzący do założonego wyniku.(W. Okoń 1987 str.174).
Według Pilcha przez metodę badań określa się „zespół teoretycznie
Uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego” (T. Pilch 1998 srt.42).
Natomiast M. Łobocki metodą określa pewien ogólny system reguł
Dotyczących organizowania określonej działalności badawczej, tj. szeregu operacji poznawczych, praktycznych, kolejności ich zastosowania, jak również specjalnych środków i działań, skierowanych z góry na założony cel badawczy (M. Łobocki 1982 str.115).
W pedagogice najczęściej stosowane są następujące metody badań:
monografia instytucji, eksperyment pedagogiczny, studium indywidualnych przypadków, sondaż diagnostyczny.
Według Pilcha monografia instytucji to „metoda badań, której
przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki, prowadzące do gruntownego rozpoznania struktury instytucji oraz opracowanie koncepcji ulepszeń.”(T. Pilch 1995 str.62).
Kolejna z metod czyli eksperyment pedagogiczny to „metoda naukowego
badania określonego wycinka rzeczywistości (wychowawczej) polegająca na wywoływaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem.” (Pilch 1998 str. 43).
Metoda indywidualnego przypadku „jest sposobem badań polegającym na
analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych”.(A. Kamiński 1974 str.60).
„Metoda indywidualnych przypadków stanowi metodę obejmującą
różnorodne pola badań :jako przypadek dostrzega się zarówno jednostki ludzkie jak i instytucje lub osiedla”(W. Goriszewski 1997 str.78).
„Sondaż diagnostyczny jest metodą, która pozwala na poznanie
określonego zjawiska społecznego, ustalenie jego zasięgu, poziomu i intensywności, następnie ocenę i wyniku tego. Metoda ta ma znaczenie w pedagogice, gdzie o efektywności nauczania i wychowania decyduje między innymi znajomość praw rządzących procesami warunkującymi prawidłowy rozwój uczniów w toku oddziaływania dydaktycznego.”(W. Dudkiewicz str.50)
Każda metoda badawcza powiązana jest z odpowiadającymi jej
technikami badawczymi, które są sposobem realizacji danej metody, czyli określonym zespołem czynności.
Najczęściej stosowanymi technikami badań pedagogicznych są:
obserwacja, ankieta, wywiad, analiza dokumentów.
Według Pilcha obserwacja „to czynność badawcza, polegająca na
gromadzeniu danych drogą spostrzeżenia”. Obserwacja jako technika badań naukowych spełniać powinna następujące warunki:
musi być obiektywna, czyli nie skażona postawami obserwatora
musi ujmować fakty nie zniekształcone
powinna być wnikliwa- równocześnie powinny być obserwowane elementy przypuszczalnie ze sobą związane
ma być wyczerpująca- musi obejmować wszystkie nawet najdrobniejsze szczegóły ważne z punktu widzenia założeń naukowych.(T.Pilch 1998 srt.67).
Pisemnym odpowiednikiem wywiadu jest ankieta. Jest to „metoda
zdobywania informacji przez pytanie wybranych osób za pośrednictwem
listy pytań. W ankiecie mogą być również gotowe odpowiedzi, spośród których należy wybrać tą, która zdaniem respondentów jest słuszna”(M. Łobocki 1982 str.88).
Według M. Łobockiego analiza dokumentów jest to „technika badawcza,
polegająca na opinii i interpretacji konkretnych dokonań w procesie uczenia się, pracy produkcyjnej, zabawy lub innego rodzaju działalności ,zakończonych bardziej lub mniej gotowym produktem”.(M. Łobocki 1982 str.227).
W niniejszej pracy posłużyłam się metodą sondażu diagnostycznego.
Przeprowadzając badania zastosowałam takie techniki badań jak ankieta i obserwacja.
2.4.Opis terenu badań i organizacja badań.
Badania przeprowadziłam wśród rodziców, dzieci uczęszczających
do szkoły podstawowej nr 3 w Biskupcu. Ogółem w badaniu brało udział
......... rodziców.
Do przeprowadzenia badań posłużyłam się ankietą. Według
Łobockiego pytania mają charakter:
alternatywny - przewidujący odpowiedzi pozytywną i negatywną.
otwarty - pozostający respondentowi swobodę w udzielaniu odpowiedzi.
półotwarty - pytania zawierające formę pośrednią miedzy pytaniami zamkniętymi, a otwartymi (zestaw pytań z odpowiedziami z możliwością uzasadnienia wyboru).
zamknięty - podane różne możliwe warianty odpowiedzi do wyboru.
Bibliografia
Ciczkowski W.(red.) „Prace promocyjne z pedagogiki” Olsztyn 2000r.
Dzierzgowska J. „Rodzice w szkole” Warszawa 1999r.
Dudkiewicz W. „Praca magisterska” Przewodnik metodyczny dla studentów pedagogiki.
Goriszewski W. „Badania pedagogiczne w zarysie” Warszawa 1997r.
Kamiński A. „Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej” Wrocław 1974r.
Łobocki M. „ABC wychowania” Warszawa 1992r.
Łobocki M. „Wychowanie” 1985
Łobocki M. „Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania” Warszawa 1985r.
Łobocki M. „ Metody badań pedagogicznych” Warszawa 1998r.
10.Łobocki M. „Poradnik wychowawcy klasy” Warszawa 1985r.
11. Mendel M. „Rodzice i szkoła” Toruń 1998r.
12.Okoń W. „Słownik pedagogiczny” Warszawa 1987r.
13.Pilch T. „ Zasady badań epmirycznych” Warszawa 1995r.
14.Pilch T. „Zasady badań pedagogicznych” Warszawa 1998r.
15.Praca zbiorowa pod red.dr.Łucji Muszyńskiej „Rodzina i dom” Warszawa 1975 r.
16.Zaczyński W. „Praca badawcza nauczyciela” Warszawa 1976r.
31