WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA

im. Jarosława Dąbrowskiego

UZUPEŁNIAJĄCE STUDIA MAGISTERSKIE

(imię i nazwisko)

WYDZIAŁ CYBERNETYKI

(wydział)

ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE

(specjalność)

W A R S Z A W A - 2 0 0 2

Analiza ryzyka kredytowego sporządzona przez bank w celu udzielenia kredytu.

SPIS TREŚCI

1. WSTĘP ....................................................................................................... 4

2. KREDYTY BANKOWE - PODZIAŁ, KLASYFIKACJA I FUNKCJE ......... 5

3. OCENA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ ...................................................... 8

4. OCENA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ OSOBY FIZYCZNEJ ................. 10

5. OCENA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA ............. 12

6. ZAKOŃCZENIE ....................................................................................... 15

I. WSTĘP

Rozwijająca się gospodarka rynkowa prowadzi do gwałtownego rozwoju bankowych i nie bankowych instytucji kredytowych, w związku z pojawiającą się potrzebą zwiększenia i usprawnienia przepływu kapitału w skali krajowej i międzynarodowej.

W ostatnich latach kredyt stał się istotnym elementem życia gospodarczego. Często jest niezbędny do prowadzenia działalności gospodarczej i do rozwoju przedsiębiorstwa. Szybki rozwój gospodarczy, powstawanie coraz to nowych firm, zaowocowało ogromnym popytem na tego rodzaju formę finansowania. Zapotrzebowanie na kapitał jest więc zasadniczą przyczyną, która powoduje, że przedsiębiorstwa są gotowe zapłacić stosunkowo wysoką cenę
w postaci odsetek. Podmioty gospodarcze mające środki własne, ale prowadzące aktywną politykę finansową, często decydują się na uzyskanie kredytu do planowanych zamierzeń rozwojowych, kierując posiadane kapitały do innych zadań.

Kredyty są więc dla banku największym źródłem dochodów, ale mogą stać się również źródłem największych strat. Powodem tego jest ryzyko kredytowe, które w działalności banku komercyjnego jest nie do uniknięcia, należy jednak zaznaczyć, że wszystkie działania, które podejmuje bank, mają służyć ograniczeniu tego ryzyka.

Tematem niniejszej pracy jest analiza ryzyka kredytowego sporządzana przez banki w celu udzielenia kredytu. Temat ten został rozgraniczony na dwa podstawowe podtematy, a mianowicie jak wygląda przeprowadzana analiza gdy bank udziela kredytu podmiotom gospodarczym i druga zasadnicza część pracy, gdy kredyt udzielany jest klientom indywidualnym. W niniejszym opracowaniu omówiono również po części istotę kredytu, podział i klasyfikację kredytów a także cechy umowy kredytowej.

W pracy wykorzystano dostępną literaturę, a także wiadomości z internetu, gdzie znaleziono również artykuły prasowe.

II. KREDYTY BANKOWE - PODZIAŁ, KLASYFIKACJA I FUNKCJE.

Kredyt jest to przekazanie kapitału przez kredytodawcę kredytobiorcy na ustalonych warunkach. Kredyt bankowy jest formą ruchu kapitału pożyczkowego. Banki udzielając kredytu pośredniczą pomiędzy tymi, którzy nagromadzili oszczędności, a tymi, którzy wykorzystują kapitał dla swych potrzeb konsumpcyjnych i inwestycyjnych.

W gospodarce rynkowej występują różnego rodzaju kredyty, które posiadają indywidualne cechy, dzięki tym szczególnym cechom można dokonać klasyfikacji w oparciu o różne kryteria.

Do najczęściej stosowanych kryteriów przy podziale kredytów należą:

• okres kredytowania,

• formy kredytu i metody udzielenia,

• przeznaczenie, cel kredytu,

• waluty kredytów,

• sposoby zabezpieczenia,

• kategoria ryzyka.

Banki przyjmujące do klasyfikacji kryterium czasowe rozróżniają
w swoich regulaminach następujące kredyty:

• krótkoterminowe, udzielane na okres do roku, na sfinansowanie krótkotrwałych potrzeb finansowych,

• średnioterminowe, z terminem spłaty do pięciu lat, najczęściej na uzupełnienie niedoboru kapitału obrotowego związanego z poszerzeniem działalności gospodarczej, na sfinalizowanie zakupu dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku,

• długoterminowe, z terminem spłaty powyżej pięciu lat, najczęściej na sfinansowanie przedsięwzięć o charakterze inwestycyjnym.

Biorąc pod uwagę metody udzielania kredytu i formę kredytu możemy wyróżnić:

1. Kredyty w rachunku kredytowym. Polega on na prowadzeniu odrębnych rachunków kredytów, oprócz rachunku bieżącego kredytobiorcy. Uruchomienie tego kredytu następuje poprzez otwarcie dla kredytobiorcy wydzielonego rachunku kredytowego w celu ewidencjonowania stopnia wykorzystania
   i spłaty kredytu. Kredyty w rachunku kredytowym mogą zostać udzielone jako krótko- i średnioterminowe. W praktyce spotyka się różne formy kredytowania, może to być bowiem kredyt udzielony jako:

• docelowy, który jest przeznaczony na sfinansowanie jednej, określonej transakcji,

• kredyt na wymagalne zobowiązania, jest to kredyt krótkoterminowy, nieodnawialny, przeznaczony na sfinansowanie wymagalnych zobowiązań,

• kredyt kasowy, który jest udzielany w związku z chwilowym brakiem gotówki w kasie, od kredytu kasowego w rachunku bieżącym różni się tylko tym, że jego uruchomienie następuje poprzez otwarcie rachunku kredytowego, w ciężar którego następuje wykorzystanie kredytu,

• linia kredytowa, która jest kredytem odnawialnym, co oznacza, że spłata całości lub części powoduje jego odnowienie, jest on udzielany na okres niedłużej niż rok, natomiast odnowienie na następny okres wymaga zawarcia nowej umowy,

• kredyt sezonowy, który jest przeznaczony na finansowanie potrzeb powstałych w związku z przesunięciem wpływów i nakładów eksploatacyjnych spowodowanych specyfiką produkcji lub świadczonych usług.

2. Kredyt w rachunku bieżącym, zwany tez kredytem w ciężar rachunku, jest specyficzną formą kredytu udzielonego zgodnie z podpisaną wcześniej umową kredytową, na mocy umowy bank stawia do dyspozycji przedsiębiorstwa określony limit środków finansowych, czyli możliwość zaciągania kredytu do ustalonej wysokości wtedy, gdy zajdzie potrzeba i bez żadnych dodatkowych formalności. W grupie tej mogą wystąpić dwa rodzaje kredytów:

• kredyt otwarty (zwany też in blanco), daje kredytobiorcy upoważnienie do spowodowania salda debetowego na jego rachunku bankowym, przyjmuje jednocześnie na siebie zobowiązania do zapłaty wszystkich czeków lub innych dokumentów płatniczych, na których bank jest wskazany jako domicyliat, kredyt ten jest krótkoterminowy,

• kredyt kasowy (nazywany często płatniczym lub przejściowym), który umożliwia jednostce gospodarczej pobieranie z rachunku bieżącego kwoty przekraczającej pokrycie na tym rachunku

Kredyt bankowy pełni trzy podstawowe funkcje:

• emisyjną - polega ona na wprowadzeniu do cyrkulacji pieniądza, przez kredytowy mechanizm emisji pieniądza, funkcję emisyjną realizuje każdy kredyt bankowy, gdyż każde udzielenie pożyczki wprowadza do cyrkulacji nowy pieniądz, a każda spłata pożyczki prowadzi do wycofania pieniądza z obiegu,

• dochodowa - oznacza wykorzystanie go przez kredytobiorcę, oznacza to, że kredytobiorca może pokryć część swoich wydatków nie dzięki otrzymaniu odpowiednich przychodów wynikających z jego działalności, ale również w wyniku otrzymania kredytu,

• rozdzielcza - oznacza wykorzystanie go do stworzenia dodatkowego popytu pieniężnego, kredyt ten powinien być udzielony w granicach przyrostu oszczędności o trwałym charakterze, sprzyja on realizacji nagromadzonych towarów na cele inwestycyjne i konsumpcyjne, przy zachowaniu równowagi pieniężnej,

Umowa kredytowa niezależnie od kwoty, musi być zawarta na piśmie
i zawierać takie niezbędne elementy jak:

• oznaczenie stron umowy,

• datę zawarcia umowy,

• określenie podstawowych obowiązków stron, tzn. obowiązek banku do oddania do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, obowiązek kredytobiorcy do zwrotu kredytu,

• kwotę i walutę kredytu,

• termin postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,

• termin spłaty kredytu oraz terminy spłaty odsetek,

• oprocentowanie kredytu i wysokość prowizji,

• zakres uprawnień banku związanych ze sprawdzeniem sposobu wykorzystania udzielonego kredytu przez kredytobiorcę i zabezpieczenie jego spłaty,

• warunki korzystania przez kredytobiorcę z udzielonego kredytu,

III. OCENA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ

Banki komercyjne pełnią w gospodarce rynkowej rolę wyspecjalizowanych pośredników finansowych. Działają bowiem w warunkach ryzyka gospodarczego, potrafią one zapewnić bezpieczeństwo przyjmowanym wkładom
i udzielonym kredytom. Podstawowe ryzyko - ryzyko kredytowe, wynika
z ewentualności nieprzewidzianego opóźnienia zwrotu kredytu i należnych odsetek, selekcji wniosków kredytowych klientów na podstawie analizy stanu kredytobiorcy, oceny założeń projektów inwestycyjnych itp.

Polskie prawo bankowe uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej. Zdolność kredytowa nie może być przedmiotem negocjacji, a jej oceny dokonuje samodzielnie bank - kredytodawca. Kredytobiorcy zobowiązują się do realizowania tych warunków, a także udostępniania niezbędnych informacji pozwalających bankom na ocenę ich zdolności kredytowej. Umowa
o kredyt ma charakter cywilnoprawny, chociaż polski kodeks cywilny reguluje tylko umowę pożyczki.

Badanie zdolności kredytowej ma na celu określenie w każdym postępowaniu o przyznanie kredytu stopnia ryzyka, na jakie jest narażony bank. Ryzyko pasywne jest w dużym stopniu niezależne od banku i w większości przypadków może być przez bank skompensowane. Natomiast ryzyko aktywne wynika z niepewności czy przyszły kredytobiorca jest potencjalnie zdolny do spłaty kredytu wraz z odsetkami.

Rodzaje ryzyka podejmowane przez bank przy udzielaniu kredytu:

1. aktywne:

• straty,

• utrata płynności,

• utrata zabezpieczenia,

2. pasywne:

• zmiana oprocentowania,

• zmiana kursu walutowego,

• zmiana wartości pieniądza,

Analiza wniosku i zdolności kredytowej klienta przez bank dokonywana jest w celu odpowiedzi na następujące pytania:

1. Czy kredytobiorca będzie w stanie zwrócić zaciągnięty kredyt wraz z należnymi odsetkami w terminach ustalonych w umowie kredytowej (wniosku).

2. Jakie ryzyko banku wiąże się z udzieleniem wnioskowanego kredytu.

3. Jakie warunki kredytowania mogą być zaproponowane klientowi.

Procedury związane z badaniem dokumentacji kredytowej od momentu złożenia wniosku przez klienta do decyzji banku dotyczącej możliwości i warunków kredytowania są dość długie i pracochłonne, banki zazwyczaj zastrzegają sobie prawo do co najmniej dwutygodniowego terminu rozpatrzenia złożonego wniosku. Cały proces oceny wniosku kredytowego to odpowiedzi na pytania od ogólnych do coraz bardziej szczegółowych i podejmowanie decyzji na każdym etapie analizy, tak więc już na podstawie wstępnej analizy wniosku, może okazać się, że ryzyko banku jest zbyt duże. Niekiedy wniosek kredytowy może być odrzucony z uwagi na np. ogólną sytuacje na rynku, niezgodność z przepisami prawa (np. w zakresie rozpraszania ryzyka) lub z polityką kredytową danego banku.

IV. ANALIZA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ OSOBY FIZYCZNEJ

Przy dokonywaniu analizy zdolności kredytowej osoby fizycznej banki muszą dysponować odpowiednimi danymi statystycznymi i wskaźnikami pozwalającymi na ocenę kredytobiorcy. Metodą, którą można tu zastosować jest określana jako credit - scoring. Polega ona na tym, że przy udzieleniu kredytu konsumpcyjnego uwzględnia się fakt, iż ryzyko kredytowe jest związane
z osobistymi cechami kredytobiorcy.

Należy zatem podjąć następujące czynności:

• sprawdzenie czy osoba starająca się o kredyt jest zdolna do czynności prawnych,

• przy badaniu zdolności kredytowej osób fizycznych dane zostają podzielone na osobiste i gospodarcze, dane te mogą być częściowo zawarte we wniosku kredytowym.

Dane osobiste kredytobiorcy obejmują następujące informacje:

• stan rodzinny (wiek, płeć, stan cywilny, liczba dzieci, konieczność opieki nad tymi osobami),

• sytuacja mieszkaniowa (adres, czas zamieszkania),

• zatrudnienie (zawód, pracodawca, czas zatrudnienia),

• ocena wyglądu dokonana przez pracownika bankowego (ubiór, sposób wyrażania się, zachowanie i powierzchowność).

Dane o sytuacji majątkowej kredytobiorcy obejmują informację o jego:

• majątku (dom, auto, oszczędności itp.),

• dochodach (wysokość zarobków i inne dochody),

• stałych zobowiązaniach (czynsz, ubezpieczenia, alimenty itp.)

• zaciągniętych uprzednio kredytach,

• posiadanym zabezpieczeniu (kosztowności, papiery wartościowe, nieruchomości).

Opierając się na tych danych można dokonać odpowiednich obliczeń, które ułatwią podjęcie decyzji kredytowej. U podstaw tej metody leży założenie, że istnieją powiązania pomiędzy odpowiednią cechą kredytobiorcy a stopniem ryzyka przy udzielaniu danego kredytu. Zależność ta jest kwalifikowana na podstawie danych z lat ubiegłych o stopniu niewypłacalności poszczególnych kredytobiorców obarczonych odpowiednimi cechami.

Metoda credit - scoring stanowi próbę zobiektywizowania metod oceny solidności kredytowej kredytobiorcy. Następuje to przez ustalenie tych jego cech, które mają pozytywny wpływ na spłatę kredytu. Następnie ustalane jest ryzyko kredytowe poprzez odpowiednie uszeregowanie punktów „otrzymanych” przez przyszłego kredytobiorcę za każdą pozytywną cechę. Im mniejsze jest ryzyko, tym liczba punktów jest większa. Jeżeli ogólna suma punktów przekracza ustaloną liczbę minimalną (cut - of score), kredytobiorca otrzymuje kredyt. W przeciwnym wypadku następuje odmowa.

W całym tym postępowaniu rolę odgrywają ustalenia w zakresie wag poszczególnych czynników (cech). Ustala się je na podstawie danych z poprzednich lat. Dzięki tej metodzie wnioski kredytowe mogą być ustawione
w odpowiedniej kolejności według liczby punktów.

W celu ustalenia wag poszczególnych cech należy kredyty udzielone w przeszłości podzielić na te, które nie były obarczone ryzykiem i te, które były związane z ryzykiem. Następnie ustala się, jaka cecha częściej występuje
w wymienionych dwóch grupach kredytobiorców.

V. ANALIZA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA

Analiza zdolności kredytowej przedsiębiorstwa, podobnie jak analiza zdolności kredytowej osoby fizycznej, musi dać odpowiedź na pytania, które charakteryzują stosunki między bankiem a pożyczkobiorcą, a mianowicie:

• czy ryzyko kredytowe nie przekracza ustalonej, możliwej do przyjęcia wielkości,

• czy ryzyko ma charakter długotrwały, tzn. czy będą dokonywane dalsze operacje na rzecz tego klienta,

• czy bank będzie miał do czynienia z klientem ekspensywnym, w którego rozwoju będzie mógł partycypować,

• czy bank będzie musiał się liczyć także z konkurencją innych banków,

Ocenę zdolności kredytowej należy uważać za czynność polegającą na przetworzeniu informacji. W związku z brakiem precyzyjnych danych banki podejmują czynności, które mają ustrzec je przed daleko idącymi nieścisłościami. Do takich czynności można zaliczyć:

• korzystanie z wielu źródeł informacyjnych wzajemnie się kontrolujących,

• podział pracy przy dokonywaniu analizy i oceny klienta,

• wprowadzenie odpowiednich form analizy i przymusu ich stosowania,

• regularną kontrolę sytuacji kredytobiorcy na podstawie aktualnych materiałów,

• nieregularną kontrolę wewnętrzną, działania grup analizujących i oceniających,

Jak z tego wynika, badanie zdolności kredytowej nie jest jednorazową analizą i oceną przed udzieleniem kredytu, ale stale powtarzalnym procesem, który realizują różne działy banku.

Przy dokonaniu analizy zdolności kredytowej przedsiębiorstwa bank bierze pod uwagę następujące elementy:

1. ogólna charakterystyka kredytobiorcy: nazwa i adres firmy, rok założenia (im dłużej działająca firma, tym jest wyższa jej wiarygodność), forma prawna, udziałowcy, wysokość kapitałów własnych, rodzaj prowadzonej działalności oraz rodzaj prowadzonej księgowości, dotychczasową działalność i jej efekty,

2. historia stosunków banku z kredytobiorcą: czy firma jest klientem banku, od kiedy, jak przebiegała dotychczasowa współpraca,

3. ocena rynku i strategii marketingowej: pozycja kredytobiorcy, na tle ogólnej sytuacji w branży, podstawowe kierunki zbytu, główni konkurenci firmy, głowni klienci, strategia stosowanych cen, sposób prowadzenia promocji wyrobów,

4. zdolności produkcyjne firmy: proces produkcji rentowność podstawowych produktów, asortyment, stopień zużycia majątku, stan pomieszczeń produkcyjnych i magazynowych, sposób zabezpieczenia majątku - czy jest ubezpieczony,

5. ocena kierownictwa firmy i jakości zarządzania: kwalifikacje osób zarządzających firmą (wykształcenie, staż pracy, doświadczenie zawodowe, dotychczasowe osiągnięcia), struktura organizacyjna, wielkość zatrudnienia, system informacyjny,

6. analiza finansowa: jest to analiza bieżącej i przyszłej sytuacji majątkowo - płatniczej oraz efektywności firmy, a na tym tle możliwości spłaty wnioskowanego kredytu w terminach umownych. Analiza finansowa, najbardziej rozbudowana część oceny, jest jednym z najważniejszych elementów decydujących o przyznaniu kredytu,

7. analiza SWOT: syntetyczny sposób analizowania pozycji firmy, zestawiające jej mocne i słabe strony oraz pozwalający na porównanie ich z szansami i zagrożeniami wynikającymi z otoczenia zewnętrznego.

Do najczęściej wyliczanych przez bank wskaźników przy ocenie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa należą:

• wskaźniki rozwoju działalności, określające tempo przyrostu poszczególnych wielkości w kolejnych okresach (np. tempo wzrostu sprzedaży, zysku, kapitału),

• wskaźniki rentowności, określające udział zysku w osiąganej sprzedaży czy też kosztach,

• wskaźniki sprawności operacyjnej, mające wskazać, czy firma optymalnie wykorzystuje swoje środki (cykl rozliczeniowy należności, wskaźnik rotacji zapasów, cykl rozliczeń zobowiązań),

• wskaźniki płynności, informujące o możliwości firmy do wywiązywania się z bieżących zobowiązań (porównanie bieżących aktywów z bieżącymi pasywami),

• wskaźniki struktury majątku i kapitału: informują o stopniu ryzyka wierzycieli zaangażowanych w finansowanie działalności firmy oraz charakteryzują strukturę majątku i strukturę pasywów.

Źródła informacji dla analizy zdolności kredytowej przedsiębiorstwa:

1. wewnętrzne:

1. stan dotychczasowy:

• sposób negocjowania,

• wykorzystanie kredytu,

• planowanie potrzeb,

• terminowość płatności,

• wykorzystanie konta,

• stosunki z klientem,

2. znane dla banku dane o majątku,

3. dane porównawcze z branżą kredytobiorcy,

2. zewnętrzne:

1. informacje od osób trzecich:

• informacje urzędowe,

• informacje z biur wywiadowczych,

• referencje,

2. informacje własne kredytobiorcy:

• skład zarządu,

• bilans roczny,

• zabezpieczenia,

• założenia planowe,

VI. ZAKOŃCZENIE

Ryzyko jest nieodłącznym elementem działalności człowieka. Nigdy nie dysponujemy pełnym zasobem informacji, nie możemy przewidzieć wszystkich możliwych wariantów rzeczywistości. Dzięki nowoczesnej technice komputerowej próbujemy ograniczać ryzyko, tworząc skomplikowane modele badanej rzeczywistości, ale nigdy nie jesteśmy w stanie podać wszystkich możliwych parametrów początkowych.

Ryzyko kredytowe stanowi możliwość poniesienia straty przez wierzyciela w wyniku niespłacenia długu przez dłużnika. Ryzyko jest to prawdopodobieństwo, że dłużnik nie zdoła lub nie zapłaci długu. Ryzyko kredytowe związane jest także z postaciami ryzyka występującego w pojedynczym (konkretnym) kredycie, w zależności od tego, czy jest ono większe czy mniejsze.

Ryzyko kredytowe jest to całokształt zagrożeń związanych z działalnością kredytową banków, uwzględniających zarówno politykę w odniesieniu do pojedynczego klienta, jak i politykę kształtującą cały portfel kredytowy banku. Prawne uwarunkowania ograniczające nadmierne ryzyko akcji kredytowej zawarte jest w ustawie Prawo bankowe.

Podsumowując niniejszą prace można wysunąć następujące wnioski:

1. Banki w celu minimalizacji ryzyka związanego z ewentualną niewypłacalnością przyszłego kredytobiorcy opracowują własne regulaminy, zasady przyznawania, wykorzystania i sposobów spłaty kredytów.

2. Kredyt może otrzymać każdy klient posiadający zdolność kredytową, rozumianą jako zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z kosztami jego pozyskania w terminach przewidzianych w umowie kredytowej.

3. Działalność kredytowa banku jest jednym z najważniejszych elementów jego funkcjonowania.

4. Bank udzielając kredytu musi również przestrzegać przepisów jakie wypływają z obowiązującej obecnie Ustawy z dnia 29.08.1997 Prawo bankowe, a także przepisów Kodeksy cywilnego.

Tak więc można stwierdzić, że działalność kredytowa banku jest procesem złożonym, wymagającym znajomości przepisów prawa, a także ciągłej obserwacji otoczenia, oraz dokonywania szeregu analiz by móc skutecznie funkcjonować na rynku i przynosić możliwie wysokie profity, nie obarczone zbyt dużym ryzykiem. Dlatego też bank musi szukać i angażować ludzi na stanowiska kierownicze z dużym doświadczeniem w dziedzinie bankowości, ludzi których praca przyczyni się do uzyskania jeszcze lepszych wyników w dziedzinie efektywności usług kredytowych banku.

Bibliografia:

Borys G. „Zarządzanie ryzykiem kredytowym w banku” PWN Warszawa 1994,

Dobosiewicz Z. „Podstawy bankowości” PWN Warszawa 1997,

Dobosiewicz Z. „Kredyty bankowe dla firm i osób fizycznych” INFOR Warszawa 1997

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

2

---