Czy "Szewcy" Witkacego to dramat o zadzy wladzy i mechanizmach jej dzialania ?

Aby odpowiedziec na pytanie zawarte w temacie wyjasnie najpierw co to jest wladza. Otoz slownik jezyka polskiego z roku 1981 definiuje ten termin jako: "stosunek spoleczny miedzy dwiema grupami, polegajacy na tym, ze jedna z grup moze w sposob trwaly oddzialywac na postepowanie grupy drugiej w realizacji zadan spolecznych i ma srodki zapewniajace jej kontrole tego postepowania". Sprawowanie wladzy przez dana osobe badz zespol ludzi powinno byc usprawiedliwione, nalezyte oraz zaslugujace na aprobate (tzw. legitymizacja wladzy). Niestety nie zawsze jest ono takie, gdyz czlowiek czesto po dojsciu do wladzy wyrzeka sie gloszonych np. w kampanii wyborczej programow oraz idei i zaczyna kierowac sie wylacznie swoimi interesami, traktuje to upowaznienie do kierowania postepowaniem innych obywateli jako mozliwosc uzyskania znacznego awansu spolecznego oraz szybkiego wzbogacenia sie. Taka sytuacja ma miejsce w "Szewcach" Witkacego, gdzie glowni bohaterowie, jakimi z pewnoscia sa Prokurator Robert Scurvy i Sajetan, po dojsciu do wladzy postepuja w sposob podobny.

Na poczatku dramatu Scurvy jest tylko prokuratorem, a wiec czlowiekiem wyksztalconym. Wyznaje on zasade podzialu miedzy ludzi pracujacych umyslowo i tych, dla ktorych umysl jest jak gdyby niepotrzebnym dodatkiem. Z tego nalezy wnioskowac, iz uwaza siebie za obywatela odpowiedniego do sprawowania wladzy. Jednoczesnie cierpi on z powodu braku pochodzenia arystokratycznego, ktore pozwoliloby mu na polaczenie sie z ksiezna. Objecie jakiegos waznego i kierowniczego urzedu spowodowaloby takze uzyskanie awansu spolecznego, dlatego tez Scurvy postanawia za wszelka cene zapewnic sobie wplyw na rzadzenie innymi. Planuje nawet zostac wodzem rewolucji, jednak Sajetan odradza mu tego, gdyz uwaza, iz nikt nie potrzebuje inteligencji. Pan Robert chce tez zreformowac kapitalizm, twierdzi on, ze jest to "zlosliwy nowotwor". Jego "marzenia" o sprawowaniu wladzy zostaja spelnione, bowiem otrzymuje on nominacje na ministra sprawiedliwosci i korzystajac z tego stanowiska, oglasza sie pierwszym prokuratorem - osoba majaca ogromny wplyw na kierowanie innymi. Kazdy rzadny wladzy czlowiek, po jej uzyskaniu, boi sie utraty tego upowaznienia. Tak samo zachowuje sie Scurvy, ktory korzystajac ze swoich nieograniczonych praw, "pozbywa sie" swoich przeciwnikow politycznych poprzez ich uwiezienie. W aresztowaniu szewcow pomagaja mu czlonkowie faszystowskiej bojowki Dziarskich Chlopcow. Minister mimo nieskrepowanego zakresu wladzy nie jest jednak szczesliwy. Zarzuca sobie podporzadkowanie sie tym, od ktorych otrzymal wladze, a takze jest nieszczesliwy z powodu klamstw, ktorych codziennie sie dopuszczal jako minister. Nie moze pogodzic sie z tym, iz skazywal na kare smierci czesto ludzi niewinnych, nie zaslugujacych na nia. Mysli on nawet o kolejnym przewrocie, po ktorym bedzie znajdowal sie w grupie zwyciezcow. Ale dochodzi do komunistycznej rewolucji zorganizowanej przez Sajetana i jego wspolpracownikow, po ktorej to Scurvy traci wladze, a nawet zostaje pozbawiony godnosci, gdyz zwyciezcy traktuja go jak psa. Prokurator Robert po uzyskaniu rzadow nie byl wiernym swoim ideom oraz programowi politycznemu, ulozonemu wczesniej. Czlowiek rzadny wladzy po jej uzyskaniu "zapomina" o swoich celach i zasadach i dba tylko o swoje prywatne sprawy. I wlasnie to przyczynia sie do jego upadku, gdyz spoleczenstwo domaga sie od osoby upowaznionej do kierowania innymi obrony ich interesow.

Postacia zadna kierowania innymi jest rowniez Sajetan Tempe, szescdziesiatletni szewc znajacy filozofie i sychologie. Czlowiek ten pragnie uzyskac wladze dlatego, gdyz bedac swiadomym polozenie swojego jak i wiekszosci innych ludzi, chce on poprowadzic ich ku dobrobytowi, planuje polepszyc ich sytuacje. Niezadowolny jest rowniez z tego powodu, ze wykonuje on prace mozolna, zniewalajaca go, uniemozliwiajaca uczestniczenie w zyciu politycznym. Nie podoba sie jemu tez nierownosc spoleczna dlatego, gdyz wiekszosc ludzi ciezko zarabia na swoje utrzymanie i jednoczesnie pewne warstwy spoleczene wydaja pieniadze na mieszkanie w luksusie oraz na rozrywki. Probuje on przedstawic swoje racje prokuratorowi, ten jednak, traktujac go jako przeciwnikia politycznego, wtraca czeladnika wraz ze wspolpracownikami do wiezienia. Ten chce aby wybuchla rewolucja, bowiem wtedy bedzie mogl zabic Scurvy'ego. Ale po pewnym czasie dochodzi do przewrotu, w wyniku czego wladze uzyskuja szewcy (jest to przewrot komunistyczny). Zdobycie kierownictwa innymi ludzmi nie przynosi planowanych zmian i wlasnie z tego powodu Sajetan cierpi, gdyz nastapila konfrontacja marzen z rzeczywistoscia. Skarzy sie na ogromna pustke, poniewaz nie ma on juz idei, ktore z zalozenia mialy doprowadzic do polepszenia sytuacji spoleczenstwa. Twierdzi, ze przejecie wladzy bylo jego wielkim bledem, gdyz to zmarnowalo dotychczasowe zycie. Jednoczesnie zmuszony zostal do podejmowania bardzo waznych decyzji, z ktorymi nie mogl sobie poradzic - np. sprawa chlopska zakonczona przepedzeniem "rolnikow". Pozostali szewcy nie sa zadowoleni z jego rzadow, w zwiazku z tym dokunuja zbrodni na swoim przywodcy. Dramaturg Witkacy ukazuje tutaj uniwersalna prawde, odnoszaca sie do rewolucji, bowiem kazda rewolucja pozera wlasne dzieci - przywodcow rebelii. W ostatnim akcie Sajetan zostaje jakgdyby zgladzony przez innych rewolucjonistow - pozostalych czeladnikow. Takze autor "Szewcow" pokazuje nam jak zmienia sie osobowosc ludzi, ktorzy zdobyli wladze. Niezaleznie od gloszonych programow politycznych i idei staja sie oni szybko tacy sami jak ich poprzednicy - urzednicy wczesniej rzadzacy. Mozna powiedziec, ze miejsce Scurvy'ego zostaje "zajete" przez Sajetana, czlowieka upodobniajacego sie do pana prokuratora.

Dramat Witkacego pt. Szewcy traktuje o zadzy wladzy a takze o dalszych mechanizmach jej dzialania. Bowiem te dwie wyzej wymienione postacie daza za wszelka cene do kierowania inymi, jednak konczy sie to dla nich tragicznie, gdyz nie postepuja one zgodnie z programami politycznymi ulozonymi przed objeciem stanowisk. Postepuja wbrew swojej woli. Jest to bardzo trudne, a czesto i niemozliwe, aby polityk kierowal sie dokladnie deklaracjami przedwyborczymi .

---