Andrzej Gnat 2001-05-31

Norbert Linke

Grupa II Ćwiczenie 2

TEMAT: Makroskopowa indifikacja drewna.

Rośliny drzewiaste są roślinami wieloletnimi o zdrewniałej łodydze, która charakteryzuje się silnie rozwiniętą tkanką drzewną.

Rośliny drzewiaste dzielimy na krzewinki, krzewy i drzewa (rys. 1).

Rys 1. Rośliny drzewiaste: a) krzewinki b) krzewy c) drzewa

Krzewinki są to rośliny o wysokości do 0,5 m występujące w warstwie runa leśnego. Nie posiadają one znaczenia użytkowego ze względu na to, że nie można z nich pozyskać drewna.

Krzewy są to rośliny w zasadzie do wysokości 5 m. Mają one kilka lub kilkanaście łodyg wyrastających z korzeni lub szyi korzeniowej. Część z nich ma wartość użytkową ze względu na pozysk drewna, np. leszczyna i wiklina.

Drzewa mają w zasadzie jedną łodygę, zwaną pniem, na którym na pewnej wysokości znajdują się konary i gałęzie okryte listowiem. W naszych warunkach klimatycznych wysokość ich dochodzi do 50 m, wiek niektórych gatunków drzew iglastych osiąga 300 lat, a liściastych 1000 lat. Drzewa mają największe znaczenie gospodarcze spośród roślin drzewiastych, dając przede wszystkim drewno do przerobu mechanicznego i chemicznego oraz korę, żywice i igliwie do przerobu chemicznego.

Każde drzewo można podzielić na dwie zasadnicze części:

• część nadziemną - składającą się z pnia i kory,

• część podziemną - składającą się z korzeni.

Kora stanowi aparat asymilacyjny drzewa i obejmuje od 5% do 20% masy całego drzewa. Pień stanowi, w zależności od gatunku, od 50% do 90% masy całego drzewa. Umożliwia on rozprowadzenie asymilantów oraz wody z zawartymi w niej solami mineralnymi. Jeżeli pień ma prosty kształt od szyi korzeniowej, czyli podstawy, aż do wierzchołka drzewa, nazywamy go strzałą, natomiast jeżeli na pewnej wysokości rozdzielają się konary - kłodą.

Korzenie stanowią od 5% do 255 masy całego drzewa. Zadaniem ich jest pobieranie z gleby wody z rozpuszczonymi w niej solami mineralnymi oraz umocnienie rośliny w glebie. Korzenie wraz z pniakiem pozostającym po ścięciu drzewa (karpina) pozyskujemy do celów przemysłowych lub na opał.

Najcenniejsze drewno uzyskujemy z pnia. Wartość użytkowa (techniczna) drzew zależy od ilościowego stosunku drewna otrzymanego z pnia do drewna otrzymanego z korony. Im większy jest udział drewna z pnia, tym większa jest jego wartość. U drzew gatunków iglastych udział drewna z pnia w stosunku do ogólnej masy drewna wynosi 65% - 90%, a u drzew liściastych 50% - 90%.

Budowę drewna badamy na trzech zasadniczych przekrojach (rys. 2):

- poprzecznym, utworzonym poprzez przecięcie pnia prostopadle do jego osi podłużnej;

- podłużnym promieniowym, utworzonym przez przecięcie pnia wzdłuż jego osi podłużnej;

- podłużnym stycznie.

Na podstawie przekrojów drewna możemy poznać jego makroskopową i mikroskopową budowę.

Makroskopowe badanie drewna polega na jego obserwacji bezpośrednio okiem lub przez szkło powiększające, maksymalnie 5 razy. Mikroskopowe badanie polega na badaniu drewna za pomocą mikroskopu, np. elektronowego.

W budowie pnia wyróżnia się (rys 2):

1. miazgę;

2. przewód żywiczny;

3. rdzeń;

4. drewno;

5. granice słoju rocznego;

6. promienie rdzeniowe;

7. 
   korę.

Rys. 3. Budowa pnia.

Rdzeń jest najstarszą, środkową częścią drewna okrągłego stanowiącą jego oś fizjologiczną. Strefa przyrostów rocznych zajmuje przestrzeń zawartą między rdzeniem a łykiem i stanowi najcenniejszą część drewna. Drewno to złożone jest z poszczególnych warstw, stanowiących słoje roczne. W normalnych warunkach wzrostu drewna co roku przyrasta jeden słój. wyrazistość granicy słojów zależy od gatunków drewna. Twardość drewna zależy od procentowego udziału drewna późnego w słoju. Oprócz słojów rocznych na przekroju poprzecznym możemy w niektórych gatunkach drewna zauważyć współśrodkowo położone dwie duże strefy o odmiennej barwie. Na zewnętrznej części drzewa znajduje się jasne drewno, zwane bielem, obejmujące pierścieniem strefę mniej lub bardziej intensywnie zabarwioną, zwaną twardzielą. Biel jest strefą fizjologicznie czynną - przewodzi wodę z solami mineralnymi, natomiast twardziel, wskutek chemicznych. Stosowana jest również jako „wata drzewna" do celów sanitarnych. Kauczuk naturalny, którego głównie dostarczają rośliny, służy do produkcji gumy. Kauczuk wykazuje dużą aktywność chemiczną. Reaguje z różnymi substancjami, np. siarką. Żywica jest bezpostaciową, przeźroczystą substancją nie rozpuszczalną w wodzie, jest wydzieliną pewnych komórek roślinnych, zawiera olejki eteryczne, płynne oleje i substancje stałe. Stosowana jest do wyrobu kalafonii, lakierów itp.

---