1. Wymień sposoby uzyskania wzrostu temperatury w tkankach głębokich (grzanie endogenne). Techniki grzania głębokiego zawierają formy energii, takie jak energia elektromagnetyczna /diatermia/ i energia akustyczna /ultradźwięki/, które mogą być transmitowane do tkanek głębiej położonych i poprzez konwersję powodują wytwarzanie ciepła. 2. Wymień sposoby uzyskania wzrostu temperatury w tkankach powierzchniowych (grzanie egzogenne). Aplikacje powierzchowne dotyczą tych technik, które w maksymalnie bezpiecznej dawce klinicznej powodują wzrost temperatury tkanek powierzchownych do poziomu o znaczeniu terapeutycznym. Stosując grzanie powierzchowne temperatura skóry podnosi się o 10°C, tkanki na głębokości ok. 1cm o 3°C, tkanki na głębokości 2 cm o 1.3°C. ciepło powierzchowne może być suche lub wilgotne, w zależności od źródła ciepła. Ciepło suche: słońce, promieniowanie podczerwone, poduszki elektryczne, ciepłe okłady, suche powietrze, fluidoterapia, peloidoterapia. Ciepło mokre: woda, inne płyny, wilgotne powietrze, wilgotne okłady, sauna. 3. Opisz fizjologiczne reakcje na wzrost temperatury w tkankach. Pod wpływem wzrostu temperatury w tkance powstaje seria fizjologicznych zmian . Reakcje na grzanie terapeutyczne obejmują: zwiększenie przepływu krwi w wyniku rozszerzenia naczyń przy towarzyszącym zwiększeniu ciśnienia w kapilarach; zwiększenie przepuszczalności błony komórkowej; zwiększenie tempa przemian metabolicznych; zmiana szybkości przewodzenia nerwów czuciowych; zwiększenie elastyczności tkanki kolagenowej w ścięgnach, torebce stawowej, mięśniach. W wyniku powyższych efektów ciepło przyspiesza regenerację, zmniejsza obrzęk, powoduje relaksację mięśni i zmniejszenie bólu. 4. Podaj wskazania i przeciwwskazania do stosowania ciepła. WSKAZANIA Zmniejszenie bólu i sztywności, zmniejszenie napięcia mięśni, zwiększenie zakresu ruchu, usprawnienie gojenia tkanek poprzez zwiększenie krążenia krwi. Przed czynnymi ćwiczeniami, ze względu na działanie przeciwbólowe Przed ćwiczeniami zwiększającymi bierny zakres ruchu (streching) ze względu na zwiększenie relaksacji i rozciągliwości tkanek miękkich Przed stymulacją prądem elektrycznym ze względu na zmniejszenie oporności skóry Przed trakcją, ze względu na relaksacje i zmniejszenie napięcia mięśni Przed masażem, ze względu na zwiększenie krążenia krwi i relaksacje tkanek W przypadku wystąpienia napięcia mięśni Przed ultradźwiękami, ze względu na relaksację i lokalne ogrzanie tkanek powierzchownych Przed mobilizacją stawów, ze względu relaksację i usprawnienie rozciągliwości tkanek powierzchownych PRZECIWWSKAZANIA aplikacja w obszarze z zaburzeniami czucia, aplikacja w rejonie z zaburzeniami krążenia, ogólne infekcje, aplikacja w obszarze ostrej infekcji, zakrzepowe zapalenie żył, aplikacja na obszarem z nowotworem, reumatoidalne zapalenie stawów w stanie ostrym, świeża opuchlizna, aplikacja na obszarze, gdzie występuje krwawienie lub jego zagrożenie, aplikacja na obszarze, gdzie zastosowano maści rozgrzewające u pacjentów, z którymi brak komunikacji.	4. Podaj wskazania i przeciwwskazania do stosowania ciepła. WSKAZANIA Zmniejszenie bólu i sztywności, zmniejszenie napięcia mięśni, zwiększenie zakresu ruchu, usprawnienie gojenia tkanek poprzez zwiększenie krążenia krwi. Przed czynnymi ćwiczeniami, ze względu na działanie przeciwbólowe Przed ćwiczeniami zwiększającymi bierny zakres ruchu (streching) ze względu na zwiększenie relaksacji i rozciągliwości tkanek miękkich Przed stymulacją prądem elektrycznym ze względu na zmniejszenie oporności skóry Przed trakcją, ze względu na relaksacje i zmniejszenie napięcia mięśni Przed masażem, ze względu na zwiększenie krążenia krwi i relaksacje tkanek W przypadku wystąpienia napięcia mięśni Przed ultradźwiękami, ze względu na relaksację i lokalne ogrzanie tkanek powierzchownych Przed mobilizacją stawów, ze względu relaksację i usprawnienie rozciągliwości tkanek powierzchownych PRZECIWWSKAZANIA aplikacja w obszarze z zaburzeniami czucia, aplikacja w rejonie z zaburzeniami krążenia, ogólne infekcje, aplikacja w obszarze ostrej infekcji, zakrzepowe zapalenie żył, aplikacja na obszarem z nowotworem, reumatoidalne zapalenie stawów w stanie ostrym, świeża opuchlizna, aplikacja na obszarze, gdzie występuje krwawienie lub jego zagrożenie, aplikacja na obszarze, gdzie zastosowano maści rozgrzewające u pacjentów, z którymi brak komunikacji.
aplikacja na obszarze, gdzie zastosowano maści rozgrzewające u pacjentów, z którymi brak komunikacji. 5. Właściwości fizyczne i działanie biologiczne pola elektromagnetycznego wielkiej częstotliwości (diatermia kondensatorowa, indukcyjna, mikrofale). Fale, które są regularnymi, sinusoidalnym zmianami pola elektrycznego i magnetycznego, skierowane pod kątem prostym wzg siebie. Są falami poprzecznymi, nie wywołują zmian pozycji cząsteczek materii, przez którą przenikają. Podczas przenikania część fal może ulegać odbiciu lub absorpcji(powoduje powstanie określonych efektów). Natężenie pola zmniejsza się wraz z odległością. Podstawowe pojęcia fizyczne: λ = c/f λ - długość fali elektromagnetycznej c - prędkość rozchodzenia się fali elektromagnetycznej f - częstotliwość drgań elektromagnetycznych Długość fali zależy głównie od częstotliwości, gdyż prędkość rozchodzenia się fali zależy od właściwości środowiska i jest dla niego stała. Stąd też prądy wielkiej częstotliwości charakteryzuje się podając długość fali. Pole elektromagnetyczne można scharakteryzować za pomocą następujących wielkości: natężenie pola elektrycznego (E), jednostka Amper [A] natężenie pola magnetycznego (H), H= F/l J [A/m] , lub indukcja magnetyczna B=Vs/m^2 częstotliwość zmian parametrów pola (f), prędkość rozchodzenia się zmian pola (v). Systematyka prądów wielkiej częstotliwości Prądy d'arsnovala Częstotliwość Długość fali 300-500 kHz 1000 - 600 m	Diatermia krótkofalowa 13.56 M 22.12 m 27.12 MH 11.05 m Diatermia mikrofalowa 433.92 MHz 69.00 cm 915.00 MHz 32.80 cm 2375.00 MHz 12.62 cm 2425.00 MHz 12.40 cm Z punktu widzenia fizyki pole elektromagnetyczne określamy jako działanie siły na pewną odległość bez bezpośredniego kontaktu ze źródłem siły. Pojęcie pola związane jest zawsze z obszarem w obrębie którego siła związana z tym polem oddziaływuje. Pole elektryczne - siła elektryczna Pole magnetyczne - siła magnetyczna Im bliżej źródła energii tym większa jest siła działająca w polu. Pole elektryczne i magnetyczne są współzależne, wzrost siły jednego pola powoduje wzrost drugiego i odwrotnie. Związek ten silniejszy wraz ze zwiększeniem częstotliwości. Pole elektryczne wytwarza pole magnetyczne i odwrotnie, dlatego też uogólniając mówimy o polu elektromagnetycznym. Pole elektromagnetyczne = siła na dystans ↓ pole elektryczne i magnetyczne ↓ pole elektryczne jest 10 milionów silniejsze niż pole magnetyczne ↓ pole magnetyczne nie jest ważne dla efektów terapeutycznych, pełni funkcje tworzenia pola elektrycznego Energia pola elektromagnetycznego działa na cząsteczki i jony tkankowe, nie powoduje depolaryzacji tkanek pobudliwych, jest czynnikiem odpowiadającym za wzrost temperatury w tkankach. Energia elektromagnetyczna pola penetrującego tkanki jest zamieniona w ciepło. Ciepło jest wytwarzane w tkankach poprzez: Ruch jonów,
Rotacje dipolową, Ruch elektronów. Ciepło to energia. Ilość ciepła zależy od przypadkowych ruchów atomów, jonów i molekuł. Kiedy tkanki składające się z dużej ilości jonów znajdą się w pole elektrycznym o częstotliwości 27 MHz , ich ruch jest przyspieszany w różnych kierunkach. W wyniku zwiększenia się ruchu jonów zderzają się one z molekułami, przez co zwiększa się ich ruch oraz ilość wewnętrznej energii kinetycznej i powstaje ciepło w tkance. Wiele tkanek, jak mięśnie i krew są głównie złożone z wody. Molekuły wody są elektrycznie neutralne, ale posiadają polaryzację, jeden koniec molekuły jest naładowany dodatnio, a drugi ujemnie (dipol). W polu elektrycznym o wysokiej częstotliwości następuje rotacja dipoli wody. Dzięki zwiększonej ruchomości powstaje ciepło. Pod wpływem pola elektrycznej wielkiej częstotliwości w atomach i molekułach nie posiadających ładunku elektrycznego może nastąpić przesunięcie powłoki elektronowej w stosunku do jądra atomu lub przesunięcie powłoki elektronowej cząsteczki symetrycznym rozkładzie ładunków w stosunku źródła symetrii ładunków dodatnich. Ruch jonów jest najbardziej skutecznym mechanizmem powodującym przemianę na ciepło wpływu prądu wielkiej częstotliwości. Ciepło, czyli wzrost prędkości ruchu cząsteczek, może prowadzić do: mierzalnego wzrostu temperatury w tkankach występowania reakcji na poziomie komórkowym ( wzrost temperatury nie jest mierzalny). 6. Przeciwwskazania do stosowania diatermii krótkofalowej. Zaabsorbowane pole elektromagnetyczne nie może wywoływać bólu ani silnych wrażeń cieplnych. Nie należy stosować ciepła, jeżeli występują u pacjenta problemy krążeniowe lub możemy pogorszyć stan zapalny. Metalowe implanty, rozrusznik serca (dystans 4.5 m), zaburzenia krążenia (zakrzepica, krwawienie zagrażające), tkanki ischemiczne, choroba Burgera, Raynaud'a, choroby serca, ciąża (okolica brzucha, krzyże, lędźwie), miesiączka, gruźlica, zaburzenia czucia, neuropatie, gorączka, infekcje, po leczeniu promieniami Rentgena (po 6 miesiącach). Nie stosować na takie tkanki jak: oczy, jądra, wilgotne rany, tkanki w wysokim tempie mitozy (guzy, organy krwiotwórcze (powyżej 18 roku życia).	7. Wymień rodzaje aplikacji impulsowym prądem elektromagnetycznym wielkiej częstotliwości . Opisz jeden z nich (indukcyjna, kondensatorowa). Istnieją 2 metody aplikacji- kondensatorowa i indukcyjna: kondensatorowa: Rodzaje aplikacji: Poprzeczna: pole prostopadłe do warstw tkanek, słabo penetruje, skóra i podskórna tkanka tłuszczowa stanowią pewien rodzaj ekranu (bariery) z naładowanych cząstek w przestrzeni granicznej tych warstw; ciepło powstaje tylko w powierzchownych warstwach ciała. Przy 27 MHz SAR(specyficzny współczynnik absorpcji) w podskórnej tkance tłuszczowej jest 10 razy większy niż w leżącej pod nią warstwie mięśni. Podłużna: pole elektryczne jest równoległe do tkanek, penetracja jest lepsza, gdyż efekt ochronny jest mniejszy. Przy 27 MHz SAR w tkance mięśniowej jest 20 do 30 razy większy niż w tkance tłuszczowej. Indukcyjna: pole magnetyczne wytworzone przez magnetodę (circuploda) powoduje powstawanie w tkankach pola elektrycznego. Metoda kondensatorowa → ułożenie poprzeczne Powierzchowne ciepło ( IR, okłady lignoparafinowe) Skóra ok. 10x mocniej przegrzana niż mięśnie. Metoda kondensatorowa → ułożenie podłużne Większa penetracja Po przejściu skóra / podskórna tkanka tłuszczowa 20-30 x więcej ciepła w mięśniach niż w skórze. Metoda indukcyjna Pole elektryczne zamknięte w zwoju jest stosunkowo silne Pole elektryczne w osi zwoju jest minimalne Pole elektryczne jest równoległe do tkanek.
Metody wytwarzania: Emisja ciągła; pole elektromagnetyczne działa w sposób ciągły, wywołuje głównie efekt termiczny, zmniejszenie natężenia pola powoduje obniżenie głębokości penetracji i brak efektów w tkankach głębiej położonych; Emisja impulsowa; energia emitowana jest w postaci impulsów, których czas trwania i częstotliwość może być dobierana w szerokim zakresie w zależności od aparatury. 8. Przeciwwskazania do stosowania impulsowego pola elektromagnetycznego wielkiej częstotliwości: Zaabsorbowane pole elektromagnetyczne nie może wywoływać bólu ani silnych wrażeń cieplnych. Nie należy stosować ciepła, jeżeli występują u pacjenta problemy krążeniowe lub możemy pogorszyć stan zapalny. Metalowe implanty, rozrusznik serca (dystans 4.5 m), zaburzenia krążenia (zakrzepica, krwawienie zagrażające), tkanki ischemiczne, choroba Burgera, Raynaud'a, choroby serca, ciąża (okolica brzucha, krzyże, lędźwie), miesiączka, gruźlica, zaburzenia czucia, neuropatie, gorączka, infekcje, po leczeniu promieniami Rentgena (po 6 miesiącach). Nie stosować na takie tkanki jak: oczy, jądra, wilgotne rany, tkanki w wysokim tempie mitozy (guzy, organy krwiotwórcze (powyżej 18 roku życia). 9. Biologiczne działanie ultradźwięków na organizmy żywe. Działanie biologiczne - jest wypadkową działania cieplnego, mechanicznego i fizykochemicznego UD. działanie miejscowe i ogólne, które jest następstwem mechanizmów nerwowo humoralnych usprawnienie krążenia krwi zwiększenie rozciągliwości włókien kolagenowych przyspieszenie gojenia się ran działanie p.bólowe przyspieszenie regeneracji tkanek w stanie zapalnym stan ostry (24-36 h po urazie) - przyśpieszenie zapalnej fazy naprawy faza granulacji (3 dni - 3 tyg.) - usprawnianie syntezy kolagenu faza odbudowy (3 tyg. - 3 mc.) - zwiększenie elastyczności kolagenu bez zmniejszenia wytrzymałości.	faza odbudowy (3 tyg. - 3 mc.) - zwiększenie elastyczności kolagenu bez zmniejszenia wytrzymałości. mikromasaż tkanek zwiększenie przepuszczalności błon komórkowych, podtrzymując proces dyfuzji, dzięki działaniu strumienia akustycznego okresowe zmiany w ciśnieniu, stosowanie dużych mocy może powodować kawitację (jamy powstające wskutek rozrywania cząsteczek, pod wpływem podciśnienia powstającego w fazie rozrzedzenia, które wypełniają się parami cieczy - mogą zagrażać rozerwaniem tkanki.) Terapię UD stosujemy w stanach zapalnych, w leczeniu bólu, zmniejszenia obrzęku, w celu przyspieszenia zdrowienia tkanek, w celu odbudowy i poprawy krążenia, zwiększenia rozciągliwości tkanki łącznej. 10. Opisz efekty termiczne i nietermiczne działania ultradźwięków. Termiczne: Energia mechaniczna zamieniona w energię cieplną może spowodować lokalne podwyższenie temperatury, co za tym idzie: przekrwienie, zwiększenie przemiany materii, zwiększenie rozciągliwości włókien kolagenowych, wzrost aktywności enzymów, zmniejszenie napięcia mięśni, zmiany przewodnictwa nerwowego, uśmierzenie bólu, zmniejszenie sztywności stawów. Działanie cieplne - zależy od: właściwości tkanek (gęstości, wsp. absorbcji, poj. cieplnej) krążenia krwi kąta padania częstotliwości dawki (intensywności) czasu działania Przy dawkach niższych 0,3 W/cm^2 UD nie mają działania cieplnego. Największe działanie cieplne występuje na granicy dwóch ośrodków. Ciepło powstaje głównie w tkankach o wysokim współczynniku absorpcji (kość, chrząstka, okostna, ścięgno, więzadło). Gdy chcemy uzyskać efekt termiczny stosujemy: głowica 4 cm^2 wysoka dawka, czas działania minimum 5 min. + działanie biologiczne Nie termiczne: głównie efekty mechaniczne (mikromasaż tkanek) zwiększenie przepuszczalności błon komórkowych, podtrzymując proces dyfuzji, dzięki działaniu strumienia akustycznego. okresowe zmiany w ciśnieniu, stosowanie dużych mocy może powodować kawitację (jamy powstające wskutek rozrywania cząsteczek, pod wpływem podciśnienia powstającego w fazie rozrzedzenia, które wypełniają się parami cieczy - mogą zagrażać rozerwaniem tkanki.) przyśpieszenie rozpadu białek (utlenianie i redukcja) wzrost szybkości dyfuzji rozpad wody (zmiany pH - wzrost)
głowica 4 cm^2 wysoka dawka, czas działania minimum 5 min. + działanie biologiczne Nie termiczne: głównie efekty mechaniczne (mikromasaż tkanek) zwiększenie przepuszczalności błon komórkowych, podtrzymując proces dyfuzji, dzięki działaniu strumienia akustycznego. okresowe zmiany w ciśnieniu, stosowanie dużych mocy może powodować kawitację (jamy powstające wskutek rozrywania cząsteczek, pod wpływem podciśnienia powstającego w fazie rozrzedzenia, które wypełniają się parami cieczy - mogą zagrażać rozerwaniem tkanki.) przyśpieszenie rozpadu białek (utlenianie i redukcja) wzrost szybkości dyfuzji rozpad wody (zmiany pH - wzrost) 12. W jaki sposób dobieramy dawkę UD. Minimalna energia niezbędna do wywołania efektu terapeutycznego wynosi 0.1 W/cm^2 w celowanej tkance. Powierzchnie znajdujące się blisko wyrośli kostnych należy leczyć małą dawką. W stanach ostrych należy stosować dawkę 0,1-0,5 W/cm^2, w stanach podostrych 0,5-1,0 W/cm^2, w stanach chronicznych 1,0-2,0 W/cm^2 (USA), do 3 W/cm^2 w Europie. Jeżeli pacjent toleruje można zwiększyć dawkę w przypadku stosowania UD w formie impulsowej, a także w wodzie. 13. Negatywne efekty działania UD. uszkodzenie tkanki poprzez zbyt wysoką dawkę, zmniejszenie poziomu cukru we krwi, wywołanie uczucia zmęczenia, nerwowość i nadmierna wrażliwość, zmienny apetyt, skłonność do przeziębień 14. Wymień sposoby obniżania temperatury w tkankach. 1. Zabiegi miejscowe: Okłady schładzane (żel, substancje hydrofilne) lub chemiczne (wytwarzanie zimna na drodze reakcji chemicznych). Schłodzone ręczniki Zimna woda z dodatkiem pokruszonego lodu	Schłodzone ręczniki Zimna woda z dodatkiem pokruszonego lodu Okłady z pokruszonego lodu (w plastikowym woreczku). Spray (chlorek etylu). Schładzanie punktów spustowych, obecnie rzadziej stosowane Szybkie chłodzenie (icing). Uderzanie kostką lodu (3-5 razy) w celu pobudzenia skurczu mięśni (uszkodzenia CUN, nerwów obwodowych) Masaż kostką lodu (okrężne ruchy wokół leczonego obszaru, zmniejszające się do środka). Miejscowe zabiegi przy użyciu zimnego powietrza, dwutlenku węgla lub ciekłego azotu. Zabiegi ogólne: Komora kriogeniczna. 15. Opisz fizjologiczne reakcje na obniżenie temp. w tkankach (działanie zimna). Lokalne zastosowanie temperatur powyżej -100°C w wyniku oziębienia tkanek powoduje zahamowanie objawów ostrego stanu zapalnego, czasowa hibernacja zmniejsza wtórne uszkodzenie w wyniku hipoksji. Zimno ma więc działanie hamujące. W krioterapii wykorzystuje się obkurczanie naczyń krwionośnych w miejscu schładzania i hamowanie ostrych objawów stanu zapalnego. Reakcje bezpośrednie na ZIMNO: I Zmniejszenie temp tkanek. Zwiększenie lepkości krwi i skurcz naczyń: zmniejszenie przepływu krwi: zmniejszenie krwawienia, zmniejszenie usuwania produktów przemiany materii, Zwolnienie metabolizmu: zmniejszenie ilości produktów metabolicznych, zmniejszenie/zwolnienie leukocytozy i fagocytozy: opóźnienia zdrowienia. Inne reakcje na zimno: Wtórna reakcja naczyniowa powstaje w celu zapobiegania uszkodzenia tkanek. Po 15-30 minutach w zależności od statusu naczyniowego powierzchni schładzanej występuje zwiększenie przepływu krwi (fale Lewisa, okresowe zwężanie i rozszerzanie naczyń krwionośnych).
zapobiegania uszkodzenia tkanek. Po 15-30 minutach w zależności od statusu naczyniowego powierzchni schładzanej występuje zwiększenie przepływu krwi (fale Lewisa, okresowe zwężanie i rozszerzanie naczyń krwionośnych). Obniżenie temperatury krwi dopływającej do powdwzgórza hamuje termodetektory, co zwiększa wytwarzanie ciepła lub zmniejsza jego utratę za pośrednictwem: Termogenezy drżeniowej, Pobudzenie układu współczulnego (z zakończeń neuronów zwojowych wydziela się noradrenalina, która przyspiesza metabolizm komórek mięśni szkieletowych), Pobudzenie ośrodków kontrolujących wydzielanie gruczołów dokrewnych, z kory nadnerczy wydziela się adrenalina, przyspieszająca metabolizm w wątrobie, mięśniach szkieletowych i w tkance tłuszczowej, Ośrodka naczyniowego - zwężenie naczyń skórnych i zmniejszenie utraty ciepła. 16. Opisz fizjologiczne reakcje w tkankach na działanie skrajnie niskich temperatur. zastosowanie ekstremalnego zimna jest czynnikiem stymulującym, gdyż wykorzystywany tu jest efekt odruchowej zwiększonej perfuzji schłodzonych miejsc, powstaje długotrwałe i czynne przekrwienie tkanek objętych procesem chorobowym. Ideą kriostymulacji jest szybkie, w krótkim czasie schłodzenie tkanek w celu wywołania odruchowego przekrwienia. Reakcje organizmu na skrajnie niskie temperatury Hormonalna: wzrost stężenia ACTH, kortyzonu, A i NA oraz testosteronu u mężczyzn Krążeniowa: skurcz naczyń krwionośnych, a następnie ich rozkurcz i silne przekrwienie (bez większego wpływu na RR i HR). Nerwowo-mięśniowa: spadek napięcia mięśniowego, zwolnienie przewodnictwa nerwowego, wpływ na płytkę motoryczną i motoneurony. ..	Odpornościowa: wzrost odporności humoralnej i komórkowej. Przeciwbólowa: połączenie działania endorfiny jako czynnika uśmierzającego ból oraz euforyzującego oraz mechanizmu bramki kontrolnej selekcjonującego bodźce dochodzące do CUN. Przeciwobrzękowa.. 17. Wskazania do leczenia zimnem i skrajnie niskimi temperaturami (kriostymulacja). Świeże oparzenia skóry, stany zapalne, RZS, ZZSK, łuszczycowe zapalenie stawów, dyskopatia, niedowłady spastyczne, stany pourazowe, zmiany zwyrodnieniowe, zmiany wynikające z przeciążenia narządu ruchu, przewlekłe zespoły bólowe, odnowa biologiczna. 18. Przeciwwskazania do leczenia zimnem i skrajnie niskimi temperaturami kriostymulacja. Klaustrofobia (kriokomora), nadwrażliwość na zimno, choroby nowotworowe, wyniszczenie organizmu, niewydolność układu krążenia i oddechowego, zmiany zakrzepowe, zatorowe i zapalne w układzie naczyniowym, zapalenie małych naczyń w mieszanych krioglobulinemiach, otwarte rany i owrzodzenia. Szczególną ostrożność należy zachować w następujących chorobach: dusznica bolesna, zaburzenia rytmu serca, wady zastawek serca, zespół Reynouda. 19. Biologiczne działanie pola elektromagnetycznego niskiej częstotliwości na organizmy żywe. Mechanizm działania pola magnetycznego na organizm Zmieniające się w czasie pole magnetyczne indukuje w strukturach elektrolitowych organizmu zmienne napięcie zależne od powierzchni, siły i szybkości zmian pola. Zmienne napięcie z kolei wzbudza w elektrolicie pole elektryczne, którego siła przyspiesza ruch jonów, przy czym pojawia się prąd katoforetyczny (ruch dodatnio naładowanych cząsteczek ku katodzie). Wraz ze wzrostem szybkości wzrasta wewnętrzne tarcie cząsteczek elektrolitu przeciwdziałające tej sile i wyrównujące wpływ pola.
Wpływ sił Lorentza. W organizmie poddanym działaniu pola magnetycznego jony poruszają się prostopadle do linii sił pola. Zachodzie wtedy odchylanie się w przeciwnym kierunku kationów i anionów. Jony te gromadzą się na barierach np. błonach komórkowych. Rozdział ładunków powoduje spadek potencjału i zmianę przepuszczalności błon komórkowych i transport czynny. W wyniku powyższych zmian następuje: Wzrost energii drgań błon i/lub wymuszenie zwiększenia dyfuzji przez błony, Wpływ na elektroosmotyczne procesy fizjologiczne, Wpływ na procesy neuronalne przez sumowanie się potencjałów miniaturowych. Wpływ na szybkość reakcji enzymatycznych poprzez oddziaływanie na paramagnetyki (hematyna, hemoglobina, mioglobina, cytochromy (katalizator oddychania tkankowego), enzymy. Paramagnetyki: posiadają własne pole magnetyczne po namagnesowaniu, o kierunku zgodnym z polem zewnętrznym, wciągane przez to pole, ustawiają się równolegle do linii sił pola. Pobierają energię z pola zewnętrznego np. powietrze, wiele gazów, większość metali. Paramagnetyki rozpuszczone we krwi: tlen cząsteczkowy, metaloproteiny, wolne rodniki (produkty pośrednie w reakcjach enzymatycznych wrażliwe na obecność pola magnetycznego, mogą ustawić się w nim w linii → efekt magnetomechaniczny. Diamagnetyki: własne pole po namagnesowaniu ma kierunek przeciwny do pola zewnętrznego, osłabia jego działanie, wypychanie przez pole, prostopadle do linii sił pola. Należą do nich np. wodór, woda, wodne roztwory elektrolitów, szkło, złoto, bizmut, żywica. Ferromagnetyki: posiadają dużą zdolność do namagnesowania np. żelazo, nikiel, kobalt. Posiadają własne pole wielokrotnie większe od pola zewnętrznego, zgodne z jego kierunkiem. 4. Wpływ na systemy piezoelektryczne. 5. Zmiana fizykochemicznych właściwości wody. 6. Indukowanie w strukturach elektrolitowych organizmu zmiennego napięcia.	7. Narzucanie przez pole elektromagnetyczne swego rytmu komórkom wykazującym automatyzm (serce, komórki układu nerwowego). Oddziaływanie biologiczne elf - mf(skrajnie mała częstotliwość): ↑ wychwyt tlenu przez hemoglobine i cytochromy Nasilenie procesów regeneracji tkanek miękkich Przyspieszenie procesów tworzenia zrostu kostnego Działanie angiogenetyczne Działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe Działanie analgetyczne Inne: zmiana wnikania ca ++ do komórek, ↑ absorpcji białek, ↑ ogólnego transportu przez błony, ↑ dna, wpływ na k+, na+, atp- azę. Nie wywołuje efektu termicznego ELF-MF powoduje ruch jonów w komórkach, przez to hiperpolaryzacja błony komórkowej, wzmożenie przemiany materii i zwiększone wykorzystanie tlenu przez komórkę. 20. Wymień przeciwwskazania do aplikacji polem magnetycznym niskiej częstotliwości. Cukrzyca młodocianych, ciąża, ciężkie choroby serca i krążenia, chorzy z rozrusznikiem serca, ostre choroby infekcyjne, nadczynność tarczycy, gruźlica, zagrożenie krwawieniem z przewodu pokarmowego. Ostrożnie należy postępować w ciężkich chorobach naczyń krwionośnych (zarostowe zapalenie tętnic kończyn dolnych, angiopatia cukrzycowa, ciężka angina pectoris). Impulsowe pole elektromagnetyczne niskiej częstotliwości jest cennym elementem kompleksowego leczenia wielu jednostek chorobowych. 21. Cele elektrostymulacji mięśni prawidłowo unerwionych. Wymień i scharakteryzuj stosowane prądy. Elektryczna stymulacja normalnie unerwionych mięśni może mieć podobny skutki na mięśnie, inne tkanki i układy jako równoważnik aktywnych ćwiczeń, w momencie, gdy są one ograniczone.
Zwykle stosuje się prądy falujące, o krótkim czasie impulsu z częstotliwością około 50-100Hz, np. prądy typu faradycznego. Długość fali, tempo wzrostu i spadku amplitudy, przerwy między falami mogą być różnorodne. Stymulacja elektryczna ze stałą częstotliwością może wyzwolić coraz mocniejsze skurcze mięśni tylko przez pobudzenie większej ilości jednostek motorycznych z użyciem większego natężenia prądu. Ma różne terapeutyczne zastosowanie, które można pogrupować następująco: Wzmacnianie siły mięśniowej. Pobudzanie kontroli mięśniowej: inicjowanie i pobudzanie skurczu mięśni zahamowanego przez ból lub zabieg chirurgiczny, inicjowanie prawidłowych skurczy (płaskostopie), inicjowanie nowych skurczy (po transplantacji nerwu), w czasie zdrowienia uszkodzeń nerwów obwodowych, w sytuacji, gdzie jest konieczne przedstawienie pacjentowi, że skurcze mięśni mogą być normalne (histerical paralysis). Utrzymywanie lub zwiększanie zakresu ruchu w stawach: stymulacja przykurczonych tkanek miękkich i blizn, utrata możliwości ruchu w wyniku spastyczności lub w innych stanach neurologicznych, stymulacja mięśni w skoliozach. Działanie na metabolizm mięśni i przepływ krwi ( pompa mięśniowa). Zmiany w strukturze- eutroficzna elektroterapia (dobór częstotliwości stymulacji zależy od częstotliwości potencjałów czynnościowych jednostek motorycznych, co jest badane przez EMG). Stymulacja unieruchomionych mięśni. Stymulacja dla kontroli spastyczności. Neofaradyczny, NMES(np. w sporcie), KOTZ(10s skurczu, 50sprzerwy, 10skurczów w styulacji),	22. Wymień rodzaje TENS i parametry. RODZAJE TENS Tradycyjny, wysokiej częstotliwości, definiowany jako ciągły nieprzerwany łańcuch generowanych z wysoką częstotliwością pulsów o krótkim czasie trwania i niskiej amplitudzie. Bardzo dobre rezultaty uzyskuje się przy f=60-100Hz i czasie impulsu 50-100 mikrosekund. Amplituda jest bardziej subiektywnym parametrem i powinna być tak dostosowana, aby pacjent odczuwał komfortowe wrażenie mrowienia, bez skurczu mięśni. Czas leczenia około 30 minut, cykl może być powtarzany. Niektórzy badacze twierdzą, że leczenie może trwać bez ryzyka do kilku godzin. Za pomocą tego rodzaju TENS-u stymulujemy grube i średnio-grube włókna nerwowe, co zamyka „bramkę” dla transmisji bólu przez cienkie włókna nerwowe. Tens niskiej częstotliwości, stymulacja jak akupunktura, charakteryzuje się niskim zakresem częstotliwości, mniej niż 10Hz, optymalnie 2-4Hz z długim czasem pulsu 200 mikrosekund. Amplituda\natężenie najwyższe tolerowane przez pacjenta, powodujące widoczne skurcze mięśni. Ten typ stymulacji może działać na sekrecje endorfin, co tłumaczy dłuższy czas zmniejszenia odczuć bólowych u pacjentów. Tens burst, bardzo podobny do wcześniejszego sposobu aplikacji. Dwa wybuchy impulsów na sekundę mają podobny skutek kliniczny jak dwa impulsy na sekundę. Szerokość serii impulsów w każdym wybuchu jest szersza niż szerokość pojedynczego impulsu, dlatego też natężenia konieczne do uzyskania widocznych skurczów jest mniejsze w Tensie typu burst niż w Tensie niskiej częstotliwości. Jest również lepiej tolerowany przez pacjentów. Efekty lecznicze utrzymują się około 4h w związku z wydzielaniem endorfin. Brief intense Tens, podobny w charakterze do Tensu tradycyjnego, wysoka częstotliwość (100Hz), dłuższy czas impulsu (200mikrosekund), natężenie najwyższe tolerowane przez pacjenta, powoduje skurcze tężcowe oraz znieczulenia po około 15 minutach. Tens modulowany, charakteryzuje się tym, że jeden z parametrów tzn.
częstotliwość, szerokość pulsu lub natężenie pulsu jest modulowane. Ten sposób modulacji wywołuje wrażenia typu masażu. Czas zbiegu min. 15 minut. 23. Dobór TENS w zależności od natężenia bólu na skali VAS. 0 - nie ma bólu; 10 - najgorszy ból, jaki można sobie wyobrazić Skala 1-3 np. Tens ciągły impuls 0.1-0.3ms, częstotliwość 1-45Hz, lub Tens Hi-Fi, natężenie najwyższe tolerowane do uzyskania skurczu mięśnia.. Skala 4-7 np. Tens „burst” impuls 0.1-0.2 ms, częstotliwość pulsu 100Hz, częstotliwość uderzeń 2Hz, natężenie najwyższe tolerowane do uzyskania skurczu mięśnia. Skala 8-10 np. Tens ciągły impuls 0.01-0.1 ms, częstotliwość 100Hz, natężenie najwyższe tolerowane, ale wrażenia czuciowe (mrowienie) nie mogą być odczuwane jako dyskomfort przez pacjenta. 24. Środki ostrożności przy stosowaniu TENS. Istnieją okoliczności, które hamują i ograniczają stosowanie TENS. TENS jest absolutnie przeciwwskazany dla pacjentów z rozrusznikiem serca (zablokowanie rozrusznika). Ostatnio klinicyści podjęli próby zastosowania TENS z minitoringiem pacjenta (rozrusznik bipolarny) oraz dodatkowymi środkami ostrożności (bliskie umieszczenie elektrod, aby prąd nie rozpraszał się, elektrody umieszczone najdalej od serca, tak jak to jest tylko możliwe, (niskie natężenie). Umieszczenie elektrod nad zatoką szyjną może spowodować reakcję obniżenia ciśnienia. Ponieważ nie jest znane działanie TENS na embrion, nie należy stosować TENS u pacjentek w pierwszym trysemestrze ciąży. Ostrożność należy zachować również w następujących sytuacjach: Przednia powierzchnia szyi. Stymulując ten obszar należy omijać zatokę szyjną. Choroby serca. Należy unikać stymulacji przez klatkę piersiową. Epilepsja. Należy unikać stymulacji na głowie i szyi pacjenta z epilepsją. Na oczy. Skutek nieznany. Powierzchnie śluzowe. TENS nie jest stosowany do leczenia tych powierzchni. Nieodpowiedni pacjenci i dzieci. Ubytki skóry. Generalnie TENS jest bezpiecznym sposobem leczenia. Rzadko występujące szkodliwe skutki mogą wynikać z reakcji alergicznych na żel lub przylepce, złęj techniki aplikacji (utrata żelu, nieodpowiednie wyczyszczenie skóry, nierówny kontakt elektrod).	Nieodpowiedni pacjenci i dzieci. Ubytki skóry. Generalnie TENS jest bezpiecznym sposobem leczenia. Rzadko występujące szkodliwe skutki mogą wynikać z reakcji alergicznych na żel lub przylepce, złęj techniki aplikacji (utrata żelu, nieodpowiednie wyczyszczenie skóry, nierówny kontakt elektrod). 25. Rodzaje galwanizacji, efekt polaryzacji i ułożenia wstępującego i zstępującego przepływu prądu. Polaryzacja: katoda pozyskuje elektrony (ujemna) anoda traci elektrony (dodatnia) Przepływowi prądu elektrycznego towarzyszy polaryzacja jonowa (miejscowe grupowanie jonów wytwarzających różnice potencjału o znaku przeciwnym w stosunku do przyłożonego z zewnątrz napięcia). W czasie przepływu prądu stałego przez tkanki zachodzą zjawiska fizykochemiczne i fizjologiczne. Metody stosowania przepływ prądu poprzeczny przepływ prądu podłużny: zstępujący ± ↓, obniżenie pobudliwości, rozluźnienie mięśni, zmniejszenie bólu; wstępujący ↑, działanie pobudzające np. w niedowładach. Wstępująca: zwiększenie pobudliwości OUN, wpływ na układ sercowo-naczyniowy: zwiększenie odpływu krwi żylnej z kończyn dolnych i narządów objętych „dorzeczem” żyły wrotnej, zwiększenie dopływu krwi tętniczej do płuc i kończyn górnych, zwiększenie odpływu krwi żylnej z serca i płuc. Zstępująca: obniżenie pobudliwości OUN, wpływ na układ sercowo-naczyniowy: zwiększenie dopływu krwi z krążenia małego do serca, zwiększenie odpływu krwi żylnej z płuc i kończyn górnych, dopływ krwi tętniczej do narządów objetych „dorzecze” żyły wrotnej.
26. Cele elektroterapii. działanie na objawy wtórne choroby lub urazu w celu łagodzenia odczuć bólowych, poprawy ukrwienia, zmniejszenia napięcia mięśni szkieletowych poprzecznie prążkowanych i gładkich, pobudzenia skurczu mięśni osłabionych i odnerwionych oraz osiągnięcia korzystnego punktu wyjścia do rozpoczęcia zabiegów fizjoterapeutycznych. 27. Reakcje zachodzące pod anodą i katodą w czasie przepływu prądu. Katoda Wzrost ph (odczyn zasadowy) Wzrost napięcia mięśni Depolaryzacja włókien nerwowych Intensywne zaczerwienienie skóry Lekki obrzęk Anoda spadek ph (odczyn kwaśny) spadek napięcia mięśni hiperpolaryzacja wł. Nerwowych mierne zaczerwienienie skóry wysuszanie skóry 28. Przeciwwskazania do elektroterapii i środki ostrożności. Przeciwwskazania: pacjenci z rozrusznikiem serca (zabiegi na klatce piersiowej i tułowiu, częstotliwość 10-60 Hz szczególnie niebezpieczna) Ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich, wypryski, infekcje i procesy zapalne w stanie ostrym nowotwory zakrzepowe zapalenie żył zagrożenie zatorem choroby z możliwością krwawień w niewydolności krążenia ciąża (rejon brzucha i dolnego odcinka kręgosłupa) zaburzenia czucia	ból o nieznanej etiologii brak komunikacji z pacjentem aktywny nowotwór w obszarze leczenia gruźlica choroby przebiegające z gorączką powierzchowne implanty metalowe miażdżyca zarostowa tętnic w okresie II b- IV wg. Fontaine'a nie wolno stosować elektrostymulacji przez mózg nie wolno stosować elektrostymulacji, jeżeli w pobliżu działają urządzenia o wysokiej częstotliwości (diatermia krótkofalowa lub mikrofalowa) Środki ostrożności: nie wolno zostawiać pacjentów bez opieki w czasie zabiegów elektrostymulacji zabiegi należy wykonywać na stole wyłożonym materiałem nieprzewodzącym elektrody należy umieszczać w taki sposób, aby unikać stymulacji w rejonie zatoki tętnicy szyjnej u pacjentów z chorobami serca nie jest zalecane układanie elektrod w rejonie serca na klatce piersiowej należy ograniczać natężenie prądu z komponentem galwanicznym przy stosowaniu elektrod o małej powierzchni w razie zgłoszenia pieczenia przez pacjenta należy bezwzględnie przerwać zabieg elektrody należy stosować zgodnie z zaleceniami producenta i wymieniać okresowo, w zależności od zużycia, utrata właściwości elektrycznych przez elektrody grozi poparzeniem pacjenta. sprawdzić przed leczeniem wrażliwość skóry w miejscu aplikacji (czucie dotyku, temepartury) dokładne sprawdzić skórę, miejsca o obniżonej oporności zabezpieczyć wazeliną, stosować podkłady o grubości 2-4 cm, dobrze nasączone wodą, dokładnie z jednakowym naciskiem przylegające do leczonej powierzchni, w razie potrzeby w czasie zabiegu należy dodać wody do podkładów,
chronić skórę po leczeniu: posypać talkiem lub posmarować maścią łagodzącą. Przednia powierzchnia szyi. Stymulując ten obszar należy omijać zatokę szyjną. Epilepsja. Należy unikać stymulacji na głowie i szyi pacjenta z epilepsją. Na oczy. Skutek nieznany. Ubytki skóry. 29. Na czym polega jonoforeza. Zabieg elektroleczniczy polegający na wprowadzeniu do tkanek jonów działających leczniczo siłami pola elektrycznego. Jony o takim samym ładunku, jak elektroda pod którą się znajdują, zostają odpychane od niej. Zjawisko to powoduje przemieszczanie leków w postaci jonów do skóry. (Podstawy fizykochemiczne - jak w prądzie stałym.) 30. Mechanizm działania i parametry mikroprądów. Mikroprądy to przerywany prąd stały o niskim natężeniu, określany jako MENS (mikroamperażowa elektryczna stymulacja nerwów), Micro-TENS lub LIDC (prąd stały o niskim natężeniu). Prąd ten, w porównaniu z tradycyjną elektroterapią, w której natężenie prądu określa się w miliapmerach, charakteryzuje się zastosowaniem natężenia prądu mierzonego w mikroamperach (10-800 μA). Amplituda mikroprądu jest tak mała, że w czasie stymulacji nie jest on odczuwany przez pacjenta. Współczesne urządzenia wytwarzają mikroprądy w postaci impulsowej jednokierunkowej lub dwukierunkowej. Bezpieczną i komfortową terapią mikroprądem stosuje się w kontroli bólu ostrego i chronicznego, w celu przyspieszenia regeneracji tkanek, zwiększenia tempa gojenia ran i zrostu kości. W czasie stymulacji mikroprądem nie występują efekty uboczne i powikłania. Mechanizm działania mikroprądu nie jest jeszcze dokładnie wyjaśniony. Jedna z hipotez mówi o tym, że przywraca on biologiczną, elektryczną równowagę tkanek niezbędną do pobudzenia procesów gojenia.	Zewnętrzna powierzchnia błony komórkowej posiada ładunek pozytywny, a wewnętrzna negatywny. Spoczynkowa różnica potencjałów wynosi około 50 mV. Kiedy komórka jest uszkodzona potencjał w tej części staje się bardziej negatywny, dlatego też prąd płynie do tego obszaru. Zjawisko to zmierzył Matteucci (1938) i Bois- Reymond (1843), a prąd nazwano „prądem uszkodzenia”. Generowany jest on zarówno w czasie uszkodzenia pojedynczej komórki, jak również tkanek. Doświadczalnie stwierdzono, że natężenie „prądu uszkodzenia” mieści się w zakresie od 10 do 30μA, więc jest to mikroprąd. Uważa się, że „prąd uszkodzenia” wspomaga zdrowienie komórek i tkanek w żywym organizmie. Dlatego też nieinwazyjnie aplikowany mikroprąd może uzupełniać i wspomagać naturalne funkcje „prądu uszkodzenia”. Eksperymentalne badania potwierdziły, że dzięki zastosowaniu mikroprądów zwiększa się produkcja ATP, synteza protein i aktywny transport aminokwasów i dzięki temu wspomagane są procesy regeneracji komórek i tkanek w żywym organizmie. Elektrony, jako integralna część wielu skomplikowanych reakcji zachodzących w żywym organizmie, pełnią również funkcję transportującą dla ATP. Kalkulacje wskazują, że w czasie aplikacji mikroprądem o natężeniu 10μA powstaje 6.3x10^12elektronów na sekundę. Ten przepływ elektronów działa na reakcje chemiczne w żywym organizmie. Działania przeciwbólowego mikroprądu nie można wyjaśnić za pomocą mechanizmów „bramki kontrolnej”, czy teorii zwiększania produkcji endogennych substancji tłumiących ból, jak to ma miejsce w przypadku zastosowania prądów, których amplitudę mierzy się w miliamperach. Uważa się, że działanie przeciwbólowe mikroprądu można wyjaśnić za pomocą następujących hipotez: A. Mikroprąd rozprzestrzenia się wzdłuż naczyń krwionośnych mających mały opór elektryczny. Dzięki przepływowi elektronów usprawnia się w naczyniach włosowatych krążenie krwi. Równocześnie przyspiesza się rozpad kwasu mlekowego i substancji uwrażliwiających receptory bólowe (np. bradykinina, histamina). Produkty rozpadu są również szybciej eliminowane dzięki zwiększonemu przepływowi krwi. Zmniejszenie dolegliwości bólowych następuje bezpośrednio po stymulacji. Na podstawie badań klinicznych proponuje się następujące parametry lecznicze
mikroprądu: natężenie 300μA lub wyższe, czas impulsu 1-50msec, częstotliwość 200Hz lub wyższa. B. W połączeniu z powyższym procesem wytwarzane jest ATP i zachodzi synteza protein, co przyspiesza proces zdrowienia tkanek, a naturalną jego konsekwencją jest zmniejszenie dolegliwości bólowych. W tym przypadku konieczny jest dłuższy czas terapii, aby uzyskać powyższe efekty kliniczne. Proponuje się następujące parametry lecznicze mikroprądu: natężenie 10μA-200μA, czas impulsu 200msec lub dłuższy, częstotliwość 0.3-1.0Hz. Mikroprąd wykorzystywany jest również w celu przyspieszenia tempa gojenia ran, chociaż przedstawione w literaturze przedmiotu wyniki badań są bardzo różnorodne i często niekompletne. 31. Rodzaje prądów stosowanych w terapii. Prąd stały galwaniczny (ciągle płynie w jednym kierunku stałe natężenie) Przerywany prąd stały: daję serie impulsów lub faz, o pewnym kształcie, powtarzający się z pewną częstotliwością. Ustalony czas trwania impulsu, kształt i częstotliwość mają określone nazwy. Długi czas trwania impulsu (1ms lub więcej) impuls prostokątny: są to impulsy o czasie trwania między 1ms a 600ms oddzielone przerwą od 1ms do kilku sekund, mogą stymulować nerwy ruchowe i mogą być stosowane do stymulacji odnerwionych mięśni. impulsy akomodacyjne: trójkątne, trapezoidalne, wolnowzrastające- synonimy impulsów eksponencjalnych. Relatywnie długi czas trwania impulsu (600 do 1000ms) czas przerwy od pół do kilku sekund. Stosowany do selektywnej stymulacji tkanki mięśniowej (różnica między akomodacją mięśni i nerwów). Krótki czas trwania pulsu (1ms i mniej) Prądy typu faradycznego: impuls o czasie 0,1-1ms, powtarzany z częstotliwością 30-100Hz. Przy częstotliwości 100Hz cykl wynosi 10ms, wtedy czas pulsu=1ms, a czas przerwy=9ms. Impulsy te mogą mieć jeden kierunek przepływu (przerywany prąd stały o krótkim czasie pulsu) lub mogą być również	dwufazowe. Oryginalnie prąd powstawał w zwoju faradycznym, nierównozmienny, nierówny w kształcie→skurcze tężcowe→faradyzm. TENS-impulsy jednofazowe lub w większości dwufazowe, symetryczne i asymetryczne w kształcie, czas pulsu 0,01-0,3ms, częstotliwość 2-200Hz , najczęściej stosowana do 100Hz. Prądy równo zmienne (przemiennie zmienne) Prądy sinusoidalne: fala w kształcie sinusoidy, przy f=50Hz→100 impulsów, fazy po 10ms każda, 50 w jednym kierunku i 50 w drugim kierunku. Stymuluje nerwy ruchowe i czuciowe (napięcie prądu stosowanego terapeutycznie ok. 80V). Prądy diadynamiczne: wyprostowany, sinusoidalnie zmienny prąd of=50Hz lub 100Hz o czasie impulsu 10ms oraz ich kombinacje. Stosowany głównie w Europie. Prądy „rosyjskie”: prąd zmienny o sinusoidalnej fali o f=2500Hz zastosowany w 50 wybuchach na sekundę tj. 10ms wybuchów w 25 cyklach każdy, 10ms przerwy między nimi. Każdy dwufazowy impuls trwa tylko 0,4ms potrzebuje prądu o wysokim natężeniu, aby wywołać skurcz mięśni . Prądy interferencyjne: prądy zmienne o f=4000Hz (lub wyższej w zależności od producentów). Kiedy dwa obwody prądy o niewielkiej różnicy częstotliwości działają w tym samym czasie i w tym samym miejscu, powstaje trzeci prąd umożliwiający różny poziom stymulacji. Prądy wielkiej częstotliwości: zbyt szybkie zmiany, aby mogły stymulować nerwy lub mięśnie, wytwarzane jest ciepło. PRĄDY NISKIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 0-1000Hz (typu faradycznego, TENS, sinusoidalne, diadynamiczne) PRĄDY ŚREDNIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 1000Hz-100000Hz (interferencyjne (techniki dwupolowe [premoduowany] i czteropolowe [klasyczna interferencja, dipol vector, izoplanar], prądy falujące, rosyjska stymulacja, impulsowy jednokierunkowy średniej częstotliwości) PRĄDY WIELKIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 100000Hz i więcej (diatermia krótkofalowa)
32. Zmiany miejscowe pod wpływem prądu stałego. Stymulacja czuciowa. W czasie przepływu prądu świadomie odczuwa się łagodne mrowienie i ukłucia, które w razie wzrostu natężenia prądu mogą przejść w pieczenie lub irytację. Jest to błąd w sztuce!!! W skórze pod elektrodami dochodzi do krótkotrwałego zwężenia, a potem rozszerzenia naczyń krwionośnych. Przekrwienie, czyli rumień galwaniczny jest intensywniejszy pod katodą, mniejszy pod anodą. Występuje również nieznacznie wokół elektrod. Czas- około 1.5-2h. Spowodowany jest przez uwolnioną z magazynów tkankowych histaminą, zwiększa się przepuszczalność błon komórkowych oraz resorpcja. Rozszerzeniu ulegają również naczynia głębiej położonych mięśni, w wyniku drażnienia odpowiednich receptorów układu autonomicznego w skórze. Występuje wzrost przepływu krwi w całym segmencie, w którym wykonuje się zabieg. Poprawa krążenia korzystnie wpływa na odżywienie tkanek. Przyspieszenie procesów regeneracji (gojenie ran i odleżyn) → mikroprąd. Działanie przeciwbólowe. Starsze teorie: zmiana pobudliwości pod anodą - hyperpolaryzacja, anelektronus. Pod katodą zwiększenie pobudliwości - katelektronus. Nowe teorie: odpychanie pod anodą jonów wodoru i potasu wpływa na zmniejszenie bólu. 33. Sposoby aplikacji prądów stosowanych terapeutycznie. Stymulacja punktów wrażliwych. MTP (powierzchowne punkty spostowe) punkty akupunkturowe Stymulacja nerwów (punkty stymulacyjne nerwów). Stymulacja mięśni (punkty motoryczne mięśni. Poprzeczna, podłużna). Stymulacja segmentarna.	Stymulacja transregionalna (przykręgosłupowa, lokalna np. stawów, przykurcze, stany przeciążeniowe tkanek miękkich). 34. W jaki sposób prądy stosowane w terapii zmniejszają ból? Mechanizmy zmniejszenia bólu za pomocą prądu elektrycznego : Przez wzmożone ukrwienie hormony tkankowe (bradykinina, serotonina, histamina, prostaglandyna), pobudzające receptory bólowe, zostają szybciej usunięte z uszkodzonej tkanki. Anolelektronus pod anodą (przy stosowaniu prądu stałego) wg starych teori powoduje zmniejszenie pobudliwości błon receptorów bólowych, wg nowych na zmniejszenie bólu wpływa odpychanie pod anodą jonów wodoru i potasu. Teoria bramki kontrolnej wg Melzacka i Walla (1965) i jej modyfikacje. Hamowanie presynaptyczne - stymulacja mechanoreceptorów w skórze (wł.A β, niski próg pobudliwości) powoduje neuralne hamowanie impulsacji bólowej w rogach tylnych rdzenia kregowego przewodzonej przez włókna niemielinizowane, co w konsekwencji powoduje zmniejszenie bólu. Hamowanie postsynaptyczne, aktywacja zstępujących dróg hamujących i wytwarzanie enkefalin i zmniejszenie percepcji bólu. Edogenne wytwarzanie substancji tłumiących ból (endorfin). Mechanizm SPA. Zmniejszeine wzmożonej aktywności układu sympatycznego (podsystem odpowiadający za obkurczenie naczyń krwionośnych. Zmniejszenie potencjału czynnosciowego we włóknach przewodzących ból (blok). Efekt plateau prądów interferencyjnych może powodować stan trwałej deplaryzacji komórek, które nie będą reagować na bodźce. Stymulacja mięśni (pojedyncze niezbyt silne skurcze)wytworzenie pompy mięśniowej, co usprawnia krążenie i pozbycie się substancji uwrazliwiających receptory bólowe.
W czasie zwiększenia aktywności układu sympatycznego (podsystemu zwężającego naczynia krwionośne) w skórze i w nie aktywnych mięśniach przepływowi elektronów usprawnia się w naczyniach włosowatych krążenie krwi. 35. W jaki sposób prądy stosowane w terapii usprawniają krążenie? Przekrwienie w wyniku zmian chemicznych powstające w czasie działania prądu o jednym kierunku przepływu jest bardzo dobrze znane. Działa głównie na skórę, w mniejszym stopniu na mięśnie położone głębiej. Naczynia krwionośne są zwężone, kiedy aktywność sympatycznego układu nerwowego jest zwiększona. W wyniku działania bodźca elektrycznego aktywność zmniejszy się, zwężenie naczyń słabnie, co wpływa na relatywne zwiększenie krążenia w tkankach. Inną konsekwencją normalizacji zwiększonej aktywności neurowegetatywnej jest redukcja napięcia unoszących mięśni szkieletowych. Ustąpienie ciśnienia krwi w naczyniach mięśni występuje głównie w kapilarach. Powstałe w czasie stymulacji skurcze mięśni wpływają również pozytywnie na krążenie. Mechaniczne bodźce (rytmiczny ruch) i chemiczne bodźce (produkty metaboliczne) oddziaływają pozytywnie na poprawę krążenia. Stymulacja powoduje wzrost wydzielania polipeptydu jelitowego działającego na naczynia (VIP) z pęcherzyków w obwodowych komórkach nerwowych. Ten ostatnio odkryty neurotransmiter powoduje relaksację w mięśniach gładkich ścian naczyń krwionośnych. 36.Efekty działania prądu Traberta. usprawnienie krążenia, zmniejszenie bólu, obniżenie napięcia mięśniowego *galwaniczny→ istotna ciągła częstotliwość→ adaptacja→ zwiększenie natężenia 3-7 razy→wysokie natężenie→chronić przed pieczeniem!!! *częstotliwości	depolaryzacja⇒ średnio-grubych włókien nerwowych→ mocne wrażenie wibracji „coś ciężkiego leży na plecach” ⇓stymulacja afferentnych wł.nerwowych w dermatomach i miotomach ⇓zmniejszenie odczucia bólu hamowanie tonicznych wyładowań układu sympatycznego 37.Metodyka zabiegu za pomocą prądu trabert Sposoby aplikacji: -miejscowe, -segmentarne. Metodyka dawkowania segmentarnego: 1. Ułożenie E1 wielkość elektrod 7x9 cm, ułożenie podłużne, pacjent leży przodem, odpowiednia pozycja zmniejszająca lordozę szyjną, elektroda cranial (dogłowowo): os occipitale elektroda caudal (doogonowo): 3 cm poniżej choroby szyjno-czaszkowe→ katoda w pozycji „cranial”, zaburzenia w kk. górnych → katoda w pozycji „caudal”, 2.Ułożenie E2 wielkość elektrod 9x11cm elektroda cranial: na poziomie C7 elektroda caudal: 3cm poniżej zaburzenia: głowa, szyja, obr. barkowa, kończyny górne→ katoda w pozycji „cranial”, zaburzenia w wyższych segmentach klatki piersiowe, zaburzenia kążenia w kończynach górnych→ katoda w pozycji „caudal” 3.Ułożenie E3 wielkość elektrod 9x11cm, wskazane do leczenia zaburzeń tułowia. Pozycja katody jest zależna od lokalizacji nerwów rdzeniowych odpowiadających segmentowi, w którym zachodzi zaburzenie. 4.Ułożenie E4 wielkość elektrod 10x13cm, ochrona przed zwiększeniem lordozy lędźwiowej- podłożenie poduszki pod brzuch, elektroda „caudal” ułożona poprzecznie przez kość krzyżową powyżej szpary pośladkowej, elektroda „cranial” ułożona podłużnie 3cm powyżej
bóle dolnego odcinka kręgosłupa, obręczy biodrowej i miednicy, zaburzenia krążenia w kończynach dolnych→ katoda w pozycji „cranial”, dolegliwości kk. dolnych→ katoda w pozycji „cauda” Dawkowanie: *natężenie prądu: odpowiednie do mocnego odczuwania wibracji, brzęczenia, po adaptacji→ zwiększenie natężenia od 3 do 7 razy; limit: 0,2 mA na pow. w cm^2 *czas zabiegu: 15 minut, *częstotliwość leczenia: 6-8 razy, jeżeli wrażliwość skóry na to pozwala w zależności od celów i efektów leczniczych. W przypadku wystąpienia zmian skórnych pod wpływem prądu należy zastosować podobne leczenie wykorzystując prądy IF o parametrach 20Hz-20Hz, stosując szybkie i gwałtowne zmiany częstotliwości. *efekty terapeutyczne są zauważalne już po pierwszym leczeniu, lub po 2-3 sesji leczniczej. Jeżeli nie ma pozytywnych efektów, nie należy kontynuować leczenia. 38. Środki ostrożności w prądach jednokierunkowych. - sprawdzić przed leczeniem wrażliwość skóry w miejscu aplikacji (czucie dotyku, temepartury) - dokładne sprawdzić skórę, miejsca o obniżonej oporności zabezpieczyć wazeliną, -stosować podkłady o grubości 2-4 cm, dobrze nasączone wodą, dokładnie z jednakowym naciskiem przylegające do leczonej powierzchni, w razie potrzeby w czasie zabiegu należy dodać wody do podkładów, -chronić skórę po leczeniu: posypać talkiem lub posmarować maścią łagodzącą. 39. Opisz parametry i skutki działania prądów DD. Termin prądy diadynamiczne wprowadził francuski lekarz P.Bernard. W prądach diadynamicznych wyróżnia się dwie składowe: galwaniczną i zmienną, gdyż wyprostowany jednopołówkowo prąd sinusoidalnie zmienny o częstotliwości 50Hz nałożono na prąd galwaniczny. Czas trwania każdego impulsu wynosi 10ms i jest równy czasowi przerwy. W określaniu typów prądów diadynamicznych przyjęły się skrócone nazwy wywodzące	się z języka francuskiego. Prąd MF (monophase fixe) jest to jednopołówkowo wyprostowany prąd zmienny o częstotliwości 50Hz. Prąd DF (diphase fixe) jest to dwupołówkowo wyprostowany prąd zmienny o częstotliwości 100Hz. Prąd CP (courte periode) cechuje się naprzemiennym występowaniem prądu MF i DF, czas trwania każdego z nich wynosi 1 sec. Prąd LP (longue periode) powstaje przez nałożenie na prąd MF takiego samego prądu, lecz o zmodulowanej amplitudzie i przesuniętego w fazie o 180 stopni. Czas trwania zmodulowanej części prądu MF wynosi 10 sekund, a części niezmodulowanej 6 sekund. Prąd RS (rhytme syncope) powstaje przez przerywanie co 1 sekundę prądu MF, z przerwą trwającą również 1 sekundę. Prąd MM (monophase module) jest to prąd MF zmodulowany w amplitudzie. Obwiednia modulacji ma kształt połówki sinusoidy, a czas trwania modulacji wynoszący 10 sekund jest równy czasowi przerwy. Prąd CP-ISO jest to prąd, w którym w czasie trwania fazy DF zwiększona jest siła prądu (ustawianie ręczne w %). Prąd ten jest mniej agresywny w odczuciach pacjenta niż prąd CP. Dobierając w terapii odpowiednie prądy diadynamiczne konieczne jest kierowanie się ich specyficznymi właściwościami: Prąd DF( wysoki komponent galwaniczny) Pacjent w czasie stymulacji odczuwa delikatne wibracje. Stosuje się go w pierwszej fazie leczenia, w przypadku silnego bólu, dla pacjentów o dużej wrażliwości, rozpoczyna się nim sesję leczniczą. Może być również stosowany, ze względu na stałą wysoką częstotliwość, w celach diagnostycznych dla lokalizacji powierzchni o zwiększonej pobudliwości. Prąd MF (niska komponenta galwaniczna - niższa częstotliwość) powoduje mocniejsze odczucia u pacjenta niż prąd DF i mniejsze zagrożenie występowania pieczenia pod elektrodami. Prąd ten jest preferowany przez pacjentów, którzy w czasie stymulacji prądem DF odczuwają nieprzyjemne drażnienie. Prąd CP z gwałtownie zmieniającą się częstotliwością powoduje u pacjentów najbardziej agresywne odczucia ze wszystkich prądów diadynamicznych. Nie należy stosować prądu CP u pacjentów zbyt wrażliwych
lub w ostrym stadium schorzenia. Szczególnie wskazany jest dla pacjentów niezbyt wrażliwych lub opornych na terapię. Działając prądem CP uzyskuje się silne przekrwienie, prawdopodobnie wskutek wpływu na mechanizm pompy naczyniowo-mięśniowej, obniżenie napięcia mięśniowego, zmniejszenie bólu i zwiększenie resorpcji krwiaków i obrzęków. Prąd LP charakteryzujący się spokojnymi zmianami częstotliwości jest odczuwany przez pacjentów jako bardzo przyjemny. Stosowany jest u pacjentów bardzo wrażliwych, dla których prąd CP jest zbyt silny. Stosując każdy rodzaj prądu diadynamicznego, nawet przy niewielkim wzroście natężenia prądu, pacjent bardzo szybko odczuwa wrażenie mrowienia. Czas leczenia za pomocą prądów DD wynosi od 3 do 10 minut. Dłuższe czasy zabiegów mogą zwiększyć niebezpieczeństwo wystąpienia pieczenia. Zabieg leczniczy składa się z sekwencji prądów diadynamicznych np.: aplikacja prądem DF trwająca 1-2 minuty, następnie CP od 3 do 7 minut. Jeżeli pacjent jest bardzo wrażliwy lub dolegliwości są bardzo silne, prąd DF łączy się z prądem LP. Prądy diadynamiczne z bazą prądu galwanicznego (basis 2-4 mA) mają zwiększony efekt galwaniczny w tkankach, jakkolwiek równocześnie powodują nieprzyjemne odczucia pacjenta i niebezpieczeństwo wystąpienia uszkodzeń w skórze, w wyniku reakcji elektrochemicznych zachodzących pod katodą i anodą. Prądy diadynamiczne są szczególnie odpowiednie do leczenia dolegliwości małych stawów. Można je również stosować w terapii segmentarnej w leczeniu odruchowej dystorfii, czy w leczeniu półpaśca (herpes zoster). 40. Wymień i opisz prądy średniej częstotliwości (IF wg Nemeca, IF Izoplanar, IF Dipol, dwupolowa, Kotsa, impulsowy średniej częstotliwości). PRĄDY ŚREDNIEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 1000Hz-100000Hz (interferencyjne (techniki dwupolowe [premoduowany] i czteropolowe [klasyczna interferencja, dipol vector, izoplanar], prądy falujące, rosyjska stymulacja, impulsowy jednokierunkowy średniej częstotliwości)	Prądy interferencyjne są to prądy średniej częstotliwości (4000Hz) zmodulowane w amplitudzie z małą częstotliwością. Terapeutyczne zastosowanie prądów średniej częstotliwości zapoczątkował austriacki lekarz Hans Nemec. Terapia interferencyjna polega na równoczesnym aplikowaniu na ciało pacjenta prądów z dwóch niezależnych obwodów, które nieznacznie różnią się częstotliwością. W wyniku nałożenia się prądów w tkance pacjenta (interferencji) powstaje nowy rodzaj prądu. Nazwa prąd interferencyjny, choć używana od lat nie określa prawidłowo tego typu prądu. Jego właściwa nazwa powinna brzmieć „niską częstoliwością amplitudowo modulowany sinusoidalnie zmienny prąd średniej częstotliwości”. Określenie to jest jednak zbyt długie, skomplikowane i niepraktyczne w codziennym zastosowaniu. Prądy interferencyjne średniej częstotliwości charakteryzują następujące parametry: AMF (amplitudowo modulowana częstotliwość) odnosi się do różnicy w częstotliwości prądów między dwoma obwodami. Wybieramy taką wartość tego parametru, jaką chcemy uzyskać w tkance w zależności od celów leczniczych. Spektrum, jest to różnica między najwyższą a najniższą wartością AMF, np. AMF 10Hz, spektrum 50Hz, oznacza, że częstotliwość zmienia się w zakresie od 10Hz do 60Hz i wraca z powrotem do 10Hz. Czas przemiatania (sweep time) jest to czas, w którym zachodzą zmiany częstotliwości. Niska wartość czasu przemiatania powoduje, że stymulacja ma agresywniejszy charakter. Wyższa wartość czasu przemiatania powoduje, że terapia ma łagodny charakter. Czas zbaczania (contour) określa, w jakim procencie czasu przemiatania zachodzą zamiany częstotliwości od AMF do AMF+spektrum. Tzb 100% oznacza, że zmiany częstotliwości zachodzą stopniowo, przez cały czas przemiatania. Tzb 1% oznacza, że zmiany częstotliwości zachodzą gwałtownie (1% z czasu przemiatania). Kąt określony w stoniach, występuje tylko w IF-Dipol, pozwala terapeucie wybrać kierunek działania bodźca w tkance pacjenta.
Prądy interferencyjne mogą być generowane w technice dwupolowej i czteroplowej. Spośrod technik czteropolowych wyróżnia się: klasyczną interferencję Nemeca, IF-Izoplanar, IF-Dipol vector. W klasycznej interferencji 100% modulacja amplitudy zachodzi w dwóch uprzywilejowanych kierunkach, na dwusiecznej kątów utworzonych przez linie łączące środki elektrod zabiegowych. Mimo korzystnych właściwości tego prądu posiada on ograniczoną wartość terapeutyczną w związku z bardzo czasochłonnym układaniem elektrod i kalkulowaniem, gdzie zajdzie stuprocentowy efekt terapeutyczny i czy obejmie on obszar zmieniony chorobowo. W prądzie IF-Izoplanar głębokość modulacji wynosi 100% w każdym miejscu między elektrodami, bodziec elektryczny jest jednakowy we wszystkich kierunkach. Stwarza to możliwość wykorzystania tej metody w stymulacji dużych powierzchni, objętych zmianami chorobwymi i leczenia trudnych do zlokalizowania zmian chorobowych, szczególnie w stanie ostrym. Jest to najłagodniejszy sposób terapii ze wszystkich technik czteropolowych. W prądzie IF-Dipol, 100% modulacji amplitudy zachodzi tylko w jednym kierunku o kształcie wektora. W kierunku prostopadłym do wektora modulacja ma wartość zero. Metoda statyczna stosowana jest do lokalizacji i leczenia zmienionych chorobowo tkanek o przebiegu podłużnym (nerw kulszowy, mięśnie prostowniki lub zginacze nadgarstka). W czasie wyszukiwania optymalnego ustawienia wektora należy manualnie zmieniać jego pozycję, poprzez dostosowanie ustawienia kątowego. Po dokładnym ustawieniu właściwej pozycji wektora (pacjent odczuwa mrowienie wzdłuż przebiegu nerwu lub skurcz mięśni) i zanotowaniu ułożenia elektrod, należy rozpocząć terapię. Zastosowanie automatycznej rotacji pozwala uzyskać efekt obniżenia wzmożonego napięcia mięśniowego i usprawnienie krążenia, szczególnie w obszarze krzyżowania się mięśni biegnących w różnych kierunkach. Dłuższy czas rotacji charakteryzuje się silniejszym działaniem niż krótki czas rotacji.	Prąd IF-2 jest to dwupolowy prąd średniej częstotliwości, który w literaturze określany jest również jako premodulowany prąd interferencyjny. Interferencja między dwoma obwodami prądu powstaje wewnętrznie w urządzeniu. Modulacja amplitudy zachodzi tylko w jednym obwodzie (liniowa superprojekcja lub liniowa interferencja). Główną korzyścią wynikającą z techniki dwupolowej jest jej łatwość zastosowania. Właściwości interferencji liniowej niewiele różnią się od interferencji prostopadłej. Zasady kalkulowania częstotliwości, modulacja amplitudy i AMF są takie same. Więcej uwagi wymaga omówienie zmian natężenia prądu i głębokości modulacji. W interferencji liniowej maksymalna amplituda jest sumą dwóch oryginalnych amplitud Imax=2I. Gęstość jest większa pod elektrodami niż w tkankach głębiej położonych. W przypadku techniki czteropolowej maksymalne natężenie pod elektrodami jest nieznacznie niższe. Różnica ta nie ma większego znaczenia w terapii, gdyż generalnie pacjenci dobrze tolerują ten rodzaj prądu. Głębokość modulacji jest 100% we wszystkich kierunkach. Prąd ma wartość maksymalną wzdłuż linii łączących elektrody i wartość zero w kierunku prostopadłym do tych linii. Technika dwupolowa jest prostsza w użyciu ze względu na dużą łatwość objęcia działaniem leczniczym małego obszaru zmienionego chorobowo. Stosowanie wysokiego natężenia prądu nie powoduje niebezpieczeństwa uszkodzeń elektrochemicznych skóry. Prądy falujące średniej częstotliwości Prąd falujący średniej częstotliwości jest to dwupolowy prąd interferencyjny, gdzie interferencja zachodzi wewnętrznie w elektrostymulatorze, zmodulowany do niskiej częstotliwości. Prąd ten jest często porównywany z falującym prądem neofaradycznym, lecz jest bardziej przyjazny dla pacjenta, gdyż nie ma komponentu galwanicznego i nie wywołuje w czasie stymulacji zmian elektrochemicznych pod elektrodami. Producenci w swoich urządzenich oferują użytkownikom dwa rodzaje falujących prądów średniej częstotliwości, różniące się częstotliwością prądu nośnego. Jeden prąd ma częstotliwość 4000Hz, drugi 2500Hz, zwany dalej prądem Kotza lub Rosyjską stymulacją. Prąd falujący o częstotliwości nośnej 4000Hz powoduje zmniejszenie odczuć bólowych, usprawnia krążenie i wywołuje skurcze mięśni.
Skurcze mięśniowe wyzwolone przez zmodulowaną do niskiej częstotliwość nośną 2500Hz, są silniejsze niż skurcze wyzwolone przez częstotliwość 4000Hz. ROSYJSKA STYMULACJA- PRĄD KOTSA dr Kots przedstawił zastosowanie prądu zmiennego o sinusoidalnym kształcie fali, f=2500 Hz zmodulowanej do częstotliwości 50Hz, tzn. 10ms wybuch, 10 ms przerwa między każdym wybuchem, każdy dwufazowy puls trwa 0,4 msec. Dr Kots jako pierwszy zastosował do stymulacji mięśni prawidłowo unerwionych prądu zmiennego średniej częstotliwości. W porównaniu z poprzednią stymulacją za pomocą prądu typu faradycznego, dzięki stymulacji za pomocą prądu zwanego prądem Kotsa lub „Rosyjską stymulacją” uzyskuje się silny skurcz mięśniowy (10-30% silniejszy niż skurcz dowolny), stymulacja jest odbierana przez pacjenta bez uczucia dyskomfortu, gdyż jest to prąd dwufazowy i nie występuje polaryzacja. Zastosowanie do stymulacji mięśni prądu średniej częstotliwości 2500Hz, zmodulowanej do częstotliwości 50 Hz, wyzwala silny skurcz mięśnia lub grupy mięśni poprzez aktywację grubych zstępujących włókien nerwowych oraz dzięki zablokowaniu cienkich wstępujących włókien nerwowych ma działanie przeciwbólowe w obszarze stymulacji. Efekt przeciwbólowy nie łączy się z wrażeniami związanymi ze skurczem stymulowanych mięśni. Maksymalne skurcze mięśniowe powinny trwać 10-15 sekund, dlatego też dr Kots zastosował czas „on” wynoszący 10 sekund, a optymalny czas przerwy „off” 50 sekund. Podstawową zasadę stymulacji dr Kotsa zawiera reguła: czas skurczu 10 sec, czas odpoczynku 50 sec, 10 skurczów w czasie stymulacji. Głębokość penetracji zależy od zastosowanego natężenia prądu. Cele terapii: zwiększenie szybkości ruchu mięśni zdrowych (10-15 sesji), zwiększenie siły (20-25 sesji), zwiększenie wytrzymałości (35 lub więcej sesji). „Rosyjską stymulację” można również stosować w leczeniu urazów tkanek w celu osiągnięcia efektu przeciwbólowego lub przekrwienia. Jeżeli celem zabiegu jest działanie przeciwbólowe należy stosować formułę: czas „on” 12 sec, czas „off” 8 sec, czas zabiegu 15- 20 minut, natężenie zwiększane jest do momentu uzyskania słabych skurczów.	Poprawę krążenia uzyska się stosując: czas „on”2 sec, czas „off” 2 sec, czas stymulacji 7-10 minut, natężenie zwiększane jest do momentu uzyskania słabych skurczów (zrost kości). Czasy „on” i „off” mogą być nieznacznie dłuższe, jeżeli stymulujemy większą grupę mm. 41. Mechanizm działania mikroprądów. Mechanizm działania mikroprądu nie jest jeszcze dokładnie wyjaśniony. Jedna z hipotez mówi o tym, że przywraca on biologiczną, elektryczną równowagę tkanek niezbędną do pobudzenia procesów gojenia. Zewnętrzna powierzchnia błony komórkowej posiada ładunek pozytywny, a wewnętrzna negatywny. Spoczynkowa różnica potencjałów wynosi około 50 mV. Kiedy komórka jest uszkodzona potencjał w tej części staje się bardziej negatywny, dlatego też prąd płynie do tego obszaru. Zjawisko to zmierzył Matteucci (1938) i Bois- Reymond (1843), a prąd nazwano „prądem uszkodzenia”. Generowany jest on zarówno w czasie uszkodzenia pojedynczej komórki, jak również tkanek. Doświadczalnie stwierdzono, że natężenie „prądu uszkodzenia” mieści się w zakresie od 10 do 30μA, więc jest to mikroprąd. Uważa się, że „prąd uszkodzenia” wspomaga zdrowienie komórek i tkanek w żywym organizmie. Dlatego też nieinwazyjnie aplikowany mikroprąd może uzupełniać i wspomagać naturalne funkcje „prądu uszkodzenia”. Eksperymentalne badania potwierdziły, że dzięki zastosowaniu mikroprądów zwiększa się produkcja ATP, synteza protein i aktywny transport aminokwasów i dzięki temu wspomagane są procesy regeneracji komórek i tkanek w żywym organizmie. Elektrony, jako integralna część wielu skomplikowanych reakcji zachodzących w żywym organizmie, pełnią również funkcję transportującą dla ATP. Kalkulacje wskazują, że w czasie aplikacji mikroprądem o natężeniu 10μA powstaje 6.3x10^12elektronów na sekundę. Ten przepływ elektronów działa na reakcje chemiczne w żywym organizmie. Działania przeciwbólowego mikroprądu nie można wyjaśnić za pomocą mechanizmów „bramki kontrolnej”, czy teorii zwiększania produkcji endogennych substancji tłumiących ból, jak to ma miejsce w przypadku zastosowania prądów,
których amplitudę mierzy się w miliamperach. Uważa się, że działanie przeciwbólowe mikroprądu można wyjaśnić za pomocą następujących hipotez: A. Mikroprąd rozprzestrzenia się wzdłuż naczyń krwionośnych mających mały opór elektryczny. Dzięki przepływowi elektronów usprawnia się w naczyniach włosowatych krążenie krwi. Równocześnie przyspiesza się rozpad kwasu mlekowego i substancji uwrażliwiających receptory bólowe (np. bradykinina, histamina). Produkty rozpadu są również szybciej eliminowane dzięki zwiększonemu przepływowi krwi. Zmniejszenie dolegliwości bólowych następuje bezpośrednio po stymulacji. Na podstawie badań klinicznych proponuje się następujące parametry lecznicze mikroprądu: natężenie 300μA lub wyższe, czas impulsu 1-50msec, częstotliwość 200Hz lub wyższa. B. W połączeniu z powyższym procesem wytwarzane jest ATP i zachodzi synteza protein, co przyspiesza proces zdrowienia tkanek, a naturalną jego konsekwencją jest zmniejszenie dolegliwości bólowych. W tym przypadku konieczny jest dłuższy czas terapii, aby uzyskać powyższe efekty kliniczne. Proponuje się następujące parametry lecznicze mikroprądu: natężenie 10μA-200μA, czas impulsu 200msec lub dłuższy, częstotliwość 0.3-1.0Hz. Mikroprąd wykorzystywany jest również w celu przyspieszenia tempa gojenia ran, chociaż przedstawione w literaturze przedmiotu wyniki badań są bardzo różnorodne i często niekompletne. 42. Stymulacja wysokonapięciowa: parametry, efekty fizjologiczne. PARAMETRY: Prąd wysokonapięciowy, zwany również HVPC (wysokonapięciowy prąd impulsowy), HVS (stymulacja wysokonapięciowa) jest to jednofazowy prąd impulsowy, charakteryzujący się występowaniem bliźniaczych impulsów o bardzo krótkim czasie trwania, mniejszym od 0.1ms. Częstotliwość podwójnych impulsów może być różnorodna, najczęściej od 1 do 120 Hz. Bardzo krótki czas bliźniaczych impulsów wymaga użycia wysokiego napięcia (do 500V) w celu	wytworzenia odpowiedniego prądu, powodującego stymulację nerwów. Wartość szczytowa prądu wynosi około 2500 mA, powstający w tkance w czasie sekundy prąd średni osiąga maksymalną wartość tylko około 1,2-1,5 mA. W warunkach klinicznych stosuje się woltaż o wartości poniżej 500V. EFEKTY FIZJO: Powstający w czasie zabiegu prąd szybko jest rozpraszany w tkance i nie ma wpływu na zmianę wartości współczynnika ph w skórze. powstały prąd pozwala na uzyskanie relatywnie głębokiej penetracji, bez niebezpieczeństwa powstania w skórze uszkodzeń elektrochemicznych. Terapia HVS stosowana jest w: leczeniu trudno gojących się ran, opuchlizny, w celu zmniejszenia bólu ostrego i chronicznego(poprzez zwiększenie produkcji endogennych substancji tłumiących ból, czyli endorfin) zmniejszenia napięcia mięśniowego, w stymulacji mechanizmów krążenia oraz w elektrostymulacji celu reedukacji i wzmocnienia mięśni. 43. Podstawy fizjolog. stymulacji mięśni porażonych wiotko. Odnerwione mięśnie różnią się od mięśni unerwionych min. reakcją na bodziec elektryczny. Mięsień bez funkcjonalnego zabezpieczenia przez nerw, do skurczu może być pobudzony przez bezpośrednią stymulację włókien mięśniowych. W związku z tym istnieją różnice między stymulacją przez nerw i bezpośrednią stymulacją odnerwionego mięśnia. Tkanka mięśniowa jest mniej pobudliwa niż nerw, więc konieczny jest większy ładunek elektryczny do jej stymulacji. Potwierdzeniem tej tezy jest krzywa I\t dla odnerwionych mięśni. Impuls prostokątny z dostosowanym natężeniem prądu będzie stymulował odnerwione mięśni, jeżeli będzie miał odpowiedni czas trwania np. więcej niż 30ms. Większy prąd jest konieczny dla krótszego czasu pulsu, aby wywołał on skurcz mięśni.
Jeżeli wiązka nerwów motorycznych stymulowana jest w punkcie motorycznym powoduje ona równoczesną stymulację wielu jednostek motorycznych, każda z nich aktywuje wiele włókien mięśniowych co z kolei wyzwala synchroniczny skurcz dużej partii mięśnia. Dowodem na to jest pojedyncze drgnięcie, seria drgnięć lub skurcze tężcowe, jeżeli natężenie jest wystarczająco wysokie. Jeżeli nie ma unerwienia, pojedyncze włókna mięśniowe są stymulowane, gdy gęstość prądu płynącego przez nie osiągnie odpowiednią intensywność, więc skurcz powoli rozciągnie się przez mięsień. Zakres skurczu i relaksacji w odnerwionych włóknach mięśniowych jest niższy niż w normalnych mięśniach. Skutki te przyczyniają się do rozróżnienia jakości skurczu zwanego czasem „pełzanie jak skurcz”. Nerw jest zdolny do akomodacji zmian jonowych przez błonę komórkową, pod warunkiem, że zmiany te nie są zbyt szybkie. Tkanka mięśniowa ma mniejszą zdolność do akomodacji niż tkanka nerwowa, także całkiem powolne zmiany mogą stymulować włókna mięśniowe. Właściwość ta umożliwia selektywną stymulację mięśni, w przeciwieństwie do stymulacji tkanki nerwowej, stosując wolnowzrastający puls o kształcie trójkąta. PRZYCZYNY REDUKCJI LUB UTRATY WOLNEJ SIŁY MIĘŚNIOWEJ Uszkodzenie górnego neuronu ruchowego. 2. Uszkodzenie dolnego neuronu ruchowego. 3. Uszkodzenie mięśni. 4. Brak połączenia nerwowo mięśniowego. 5. Funkcjonalne zaburzenia. ad.1. W przypadku uszkodzenia górnego neuronu ruchowego nie ma zmian w dolnym neuronie lub w mięśniach, które mogłyby zmieniać reakcje elektryczne. Czasami nerwy lub mięśnie mają wzmożoną pobudliwość i reagują na niższe natężenie prądu. ad.2. Uszkodzenie dolnego neuronu ruchowego może obejmować zarówno komórki rogów przednich, włókna korzeni nerwowych lub nerwy obwodowe. Uszkodzenia obejmujące włókna nerwowe można podzielić na trzy grupy:	Neuropraxia (pierwszy stopień uszkodzenia)- jest czasowa utrata funkcji nerwu bez trwałych zmian strukturalnych, powstała w wyniku ucisku lub zgniecenia. Stymulacja w proksymalnej części od uszkodzenia nie daje reakcji w postaci skurczu, stymulacja w dystalnej części od uszkodzenia powoduje skurcz mięśnia unerwianego przez dany nerw. Rodzaje neuropraxii: fizjologiczny blok, fizjologiczny blok i odnerwienie. Axonotmesis ( drugi stopień uszkodzenia) powstaje, jeżeli ucisk na nerw jest długotrwały i silny, następuje przerwanie wypustek osiowych bez naruszenia osłonek, co daje dobre warunki do regeneracji. Może być ona utrudniona, jeżeli powstaną zwłóknienia w osłonkach nerwu. Reakcja zwyrodnienia. Skurcz mięśni może być wyzwolony przez bezpośrednią stymulację mięśni stosując długi czas impulsu. Neurotmesis ( trzeci stopień uszkodzenia) przerwanie ciągłości włókien i osłonki nerwu. Obwodowy odcinek aksonu ulega zwyrodnieniu (wallerowskie).Reakcja zwyrodnienia. Wszystkie typy uszkodzeń nerwów mogą być częściowe lub całkowite, mogą występować w kombinacji np. neoropraxia i axonotmesis. Jeżeli wszystkie włókna nerwowe zaopatrujące mięsień są uszkodzone występuje reakcja charakteryzująca całkowite odnerwienie, jeśli tylko część włókien jest uszkodzonych występuje reakcja częściowego odnerwienia. Reakcje obserwowane w wyniku uszkodzenia rogów przednich rdzenia kręgowego zależą od rozległości uszkodzenia. ad.3. Redukcja lub osłabienie dowolnych skurczy mięśni może wynikać z osłabienia lub uszkodzenia mięśni bez zwyrodnienia nerwów ruchowych. Reakcja na elektrostymulację jest normalnego typu, ale o mniejszej sile. Jeżeli w czasie uszkodzenia nastąpi utrata tkanki mięśniowej, nie ma reakcji na prąd elektryczny. Brak reakcji może powstać w takich stanach jak: niedotlenienie z przykurczu lub w miopatiach. ad.4. Brak połączenia nerwowo mięśniowego może powstać w myasthenia gravis, zmniejszając dowoloną siłę w wyniku braku przewodzenia. Stosujemy inne metody niż elektrostymulację. ad.5. Utrata zdolności dowolnych skurczy może wynikać z histerycznego porażenia co nie zmienia reakcji.
STAN ODNERWIENIA Kiedy jest przerwana ciągłość włókna nerwowego powstaje zwyrodnienie wallerowskie poniżej od miejsca uszkodzenia i powyżej do pierwszego węzła Ranviera ( około 14 dni). Jeżeli będziemy stymulować nerw poniżej uszkodzenia przed upływem powstania całkowitej degeneracji, bodziec może spowodować powstanie normalnej reakcji w mięśniu w postaci skurczu. W związku z tym, nie jest możliwe przeprowadzenie pełnego badania uszkodzenia przed upływem 3 tygodni od podejrzewanego czasu uszkodzenia. Testy przeprowadzane przed tą datą mogą dać użyteczne informacje. Jeżeli występuje degeneracja włókna nerwowego jego reakcja 3-4 dni po uszkodzeniu jest zmniejszona lub jej nie ma. Zmiany reakcji w czasie stymulacji mięśni mogą być obserwowane pod koniec pierwszego tygodnia i wskazują, że w nerwie powstają zmiany degeneracyjne. Ostateczna rozległość uszkodzenia w tym stanie nie może być oceniona. Reakcja wskazująca częściowe odnerwienie pokazuje, że jakieś włókna nerwowe degenerują, ale nie pokazuje jak wiele włókien jest objętych tym procesem i kiedy zostanie zakończony. 44. Promieniowanie laserowe, rodzaje, mechanizm działania, efekty terapeutyczne. L i g h t A m p l i f i c a t i o n by S t i m u l a t e d E m i s s i o n of R a d i o a t i o n Wzmocnienie światła przez wymuszoną emisję promieniowania. Promieniowanie laserowe - promieniowanie elektromagnetyczne skali optycznej posiada właściwości: Koherentność (uporządkowana, stała faza fotonów) Monochromatyczność (zbiór fal o jednej określonej długości) Polaryzacja i ukierunkowanie, co pozwala stworzyć duża koncentrację energii Bardzo mała rozbieżność (skolimowanie) RODZAJE LASERÓW Lasery diagnostyczne - do diagnostyki stanu organizmu. Lasery terapeutyczne - do terapii schorzeń, dzielą się na stymulacyjne i chirurgiczne.	Lasery stymulacyjne i diagnostyczne są to lasery małej mocy. Podział laserów według stanu skupienia i rodzaju substancji czynnej lub materiału aktywnego lasera. Lasery gazowe: molekularny CO2, atomowy He-Ne, jonowe Ar (argonowy) i Kr (kryptonowy). Lasery cieczowe (w terapii hematoporfirynowej): barwnikowe, chelatowe. Lasery stałe: krystaliczne (z domieszkami jonów metali lub pierwiastków ziem rzadkich) itrowo-aluminiowe YAG, półprzewodnikowe: ośrodek czynny stanowi złącze półprzewodnikowe (dioda). Podział ze względu na moc lasera: małej mocy, „zimne” energetyczne LASER - urządzenie do generacji lub zwiększania promieniowania elektromagnetycznego skali optycznej. Praca laserów opiera się na zjawisku stymulowanego (przymusowego) promieniowania, wykrytego przez Einsteina w 1916 roku. Doszedł on do wniosku, że pobudzone atomy w czasie współdziałania z promieniowaniem elektromagnetycznym mogą wysyłać fotony nie tylko spontanicznie, ale i planowo, zwiększając strumień świetlny. W laserze promieniowanie ma zamierzony (planowy lub wymuszony) charakter. Generacja fotonów odbywa się zgodnie w kierunku i wg fazy. Zasadniczy schemat lasera obejmuje substancje aktywne, w których określona ilość atomów znajduje się w stanie pobudzonym; system napompowania w celu dania energii do strefy aktywnej oraz system rezonansowy. Rezonator optyczny składa się z dwóch luster, z których jedno jest półprzeźroczyste. System rezonansowy służy do wielokrotnego przepływu fotonów w środowisku aktywnym i ich zderzania z pobudzonymi atomami, co doprowadza do wymuszonej emisji nowych fotonów. Ich strumień lawinowo narasta i wychodzi przez półprzeźroczyste lustro w postaci monochromatycznego koherentnego światła. Substancje aktywne - stanowią podstawową część źródła promieniowania.
Znane jest około 100 substancji aktywnych. Wśród nich wyróżnia się: Twarde (rubin syntetyczny, kryształ, szkło barytowe z domieszką neodymu) Gazowe (hel, neon, ksenon, krypton, azot, dwutlenek węgla, tlen i ich rózne mieszanki) Płynne (dielektryki płynne, aktywowane elementami rzadko występującymi, roztwory barwników organicznych) Półprzewodnikowe (arsenek galu, seleno-ołowiowy i inne) EFEKTY DZIAŁANIA WIĄZKI LASEROWEJ Fototermiczne - koagulacja lub odparowanie tkanki absorbującej światło. Impulsy laserowe o czasie trwania ok. 0.5 ms lub dłuższe. Fotodynamiczne - „mikrowybuch” tkanki po wpływem krótkich, intensywnych impulsów laserowych o czasie krótszym od 0.2 ms. Fotochemiczne - bezpośrednie rozrywanie wiązań chemicznych lub reakcje chemiczne ze związkami wcześniej wprowadzonymi do tkanek (metoda PDT). Biostymulacja laserowa - stymulacja aktywności komórkowej tkanki pod wpływem wiązki laserowej o bardzo małej mocy (LLLT). Selektywna fototermoliza - zastosowanie wiązki laserowej o takiej długości fali i takim czasie trwania, które maksymalnie podgrzeją wybrana tkankę przy najmniejszych zniszczeniach tkanek otaczających. 45. Parametry promieniowania UV, IR, działanie na tkanki, metodyka zabiegu. Właściwości fiz.: odbicie wprost proporcjonalne do gładkości pow. Rozproszenie odwrotnie proporcjonalne do gładkości pow, Załamanie - w momencie ukośnego padania na pow. I przejścia przez 2 ośrodki o różnej gęstości optycznej, Dyfrakcja - ugięcie światła- przy padaniu fali elektromag. na szczelinę mniejszą od dług fali dojdzie do ugięcia, Pochłanianie,	Przemiany fotochem zachodzą tylko dzięki prom pochłoniętemu. Na przebieg reakcji nie ma wpływu pro odbite, przepuszczone i rozproszone. ( prawo Grottusa -Drapera) Prom. Podczerwone(IR): krótkofalowe IRA, bliskie, 770-1500nm,(przenika do 3 cm) średniofalowe IRB, 1500-4000nm długofalowe IRC. 4000-15000nm (przenika kilka mm) Dług. Fali odwrotnie proporcjonalna do głębokości przenikania., Prom nadfioletowe(UV): długofalowe 400-315nm,(wnika ok. 2,5cm) średniofalowe 315-280 nm, krótkofalowe 280-100nm, Skutki biol wprost proporcjonalne do dlug fali. Działanie: IR - rozszerzenie naczyń włosowatych skóry, zwiększony przepływ krwi tętniczej, reakcja ze strony naczyńgłębiej położonych, wzmożenie przem mat, podwyższenie progu odczuwania bólu, pobudzenie receptoró cieplnych skóry, zmniejszenie napięcia mięśni. Odczyny: miejscowy, ogólny (np.podwyższenie temp ciała) UV- fotosynteza, utlenianie, redukcja, -> odczyn rumieniowo-zapalny (nierównomierny, plamisty), rumień fotochemiczny (równomierny), reakcja barwnikowa(naskórek zmienia odcień skóry), działanie przeciwkrzywicze(usprawnianie mineralizacji kości). Ukł krążenia - dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych, zmniej ciś krwi, zwiększenie zmniej liczby krwinek czerw, więcej leukocytów, skóra lepiej ukrwiona, bardziej elastyczna, Ukł oddech- zwiększone wykorzystanie tlenu, Gruczoły wydz wew- pobudzone wydz przysadki, tarczycy i nadnerczy, Metodyka: IR- odległość lampy od ciała pacjenta : a) 20cm przy małych pow. , zabiegi nawet kilka razy dziennie
b) 1m przy dużych pow. , zabiegi raz dziennie Czas zależny od sił promieniowania. UV- 1. ustalenie dawki promieniowania(metoda pośrednia, dawka MED.) 2. naświetlanie dorosłych z odl 1m, czas zależny od jednostki osobniczej, 15-20 zab w serii, co dzień lub co 2. dzień. Przerwa co najmniej kilkumiesięczna. 3.przy naświetlaniach kontaktowych lampą Knomayera nie ma serii, zabieg np. 1 raz na 3 tyg. Dawka nawet 10 med.przy pow 2cm kw., przy 200 cm kw dawka 5-6med.,miejsca które nie mają być naświetlane zasłaniamy materiałem nie przepuszczającym prom UV. 4. u dzieci dawkę progową sprawdzamy na łopatce, przy intensywnym zaczerwienieniu przerywamy zabieg. 46. Cele elektrodiagnostyki i metody elektrodiagnostyki. Celem elektrodiagnostyki jest wykazanie zmian pobudliwości zachodzących w nerwie lub w mięśniu w stanach chorobowych. Współczesne techniki diagnostyczne dają możliwość wykorzystania dwóch sposobów oceny funkcjonowania tkanek pobudliwych : poprzez pomiar potencjałów generowanych w trakcie pobudzenia tkanki nerwowej i mięśniowej (EKG, EEG, EMG) oraz poprzez stymulację tych tkanek odpowiednimi impulsami elektrycznymi i ocenę rezultatów tej stymulacji. Obecnie elektromiografia należy do rutynowo stosowanych metod diagnostycznych. Rozkwit metod elektrodiagnostycznych opartych na stymulacji tkanek pobudliwych impulsami prądu elektrycznego nastąpił po II wojnie światowej. Metody te są znacznie tańsze, prostsze i doskonale nadające się do wstępnej diagnozy oraz monitorowania procesu leczenia. Spośród wielu stosowanych testów na uwagę zasługuje kilka, które w praktyce lekarskiej i rehabilitacyjnej dostarczają wielu cennych informacji dotyczących wstępnej diagnostyki, prognozowania oraz oceny postępów procesu leczniczo-rehabilitacyjnego. Wszystkie metody stosowane w elektrodiagnostyce układu nerwowo-mięśniowego można podzielić na metody jakościowe i ilościowe. METODY JAKOŚCIOWE. Metody jakościowe polegają na obserwacji rodzaju i siły skurczu mięśnia w odpowiedzi na określony impuls elektryczny.	A.1. Reakcje tkanek pobudliwych na prąd stały A.2. Ocena pobudliwości obwodowych nerwów ruchowych za pomocą prądu galwanicznego. A.3. Reakcje układu nerwowo-mięśniowego na prąd faradyczny i neofaradyczny A.4. Galwaniczno - faradyczny test Erba A.5. Ocena ciągłości nerwów B. METODY ILOŚCIOWE Metody ilościowe oparte są na ilościowym określeniu wielkości fizycznych (natężenia impulsu i czasu jego trwania), które stanowią miarę pobudliwości mięśnia i nerwu. Do metod ilościowych zalicza się chronaksymetrię, wyznaczenie krzywej i/t oraz współczynnika akomodacji. B.1. Chronaksymetria B.2. Krzywa I/t. C. Współczynnik akomodacji 47. Wartość diagnostyczna krzywej I/t. wykrywanie obecności lub niebecności pobudliwych włókien nerwowych w mięśniu (określony kształt krzywej, obecność węzła, jego pozycja jest odbiciem ilości odnerwionych włókien). wykrywanie sygnałów reinerwacji w mięśniu. określenie wartości chronaksji i reobazy . monitorowanie progresji uszkodzenia ( zdrowienie lub regresja). określanie czasu użytecznego (najkrótszy czas trwania impulsu o danym natężeniu, powodujący min. skurcz mięśnia). 48. Narysuj i scharakteryzuj krzywe IT. KRZYWA I/t MIĘŚNIA PRAWIDŁOWO UNERWIONEGO poziomym przebiegiem krzywej określającym wartość reobazy w zakresie impulsów długich przy wartościach impulsów 10 - 30 ms krzywa wznosi się tworząc hiperbolę, gdyż impulsom krótkim czasie trwania do wywołania skurczu mięśnia potrzebne są wyższe wartości natężenia prądu
kąt hiperboli jest rozwarty wartość czasu użytecznego, czyli graniczna wartość impulsu o natężeniu reobazy, który jeszcze wywołuje skurcz mięśnia przesunięta jest w lewą stronę na osi rzędnych z przebiegu krzywej i/t wyznaczonej za pomocą impulsów trójkątnych odczytujemy progową wartość akomodacji, czyli minimalne natężenie prądu potrzebne do wywołania skurczu przy czasie trwania impulsu wynoszącym 1000 ms (tzw. reobaza dla trójkąta). Wartość tego parametru dla zdrowego mięśnia jest trzy-, czterokrotnie większa od wartości reobazy wyznaczonej prze impulsy prostokątne, ponieważ prawidłowo unerwione włókna mięśniowe posiadają zdolność akomodacji, czyli niereagowania skurczem na wolno narastającą wartość natężenia w impulsach trójkątnych impulsy trójkątne o czasie trwania 10 - 30 ms tracą swoje właściwości eksponencjonalne czyli upodabniają się do impulsów prostokątnych. Przy tak krótkich czasach narastania prądu w impulsach trójkątnych zdrowy mięsień będzie odpowiadał skurczem podobnie jak na impulsy prostokątne dlatego od tego momentu obie krzywe będą przebiegać podobnie. wartości parametrów dla prawidłowo unerwionego mięśnia : reobaza 2 - 10 mA, chronaksja 0.1 - 1 ms, czas użyteczny 10 - 30 ms.	KRZYWA I/t MIĘŚNIA CZĘŚCIOWO ODNERWIONEGO wykres powstaje z nałożenia na siebie dwóch krzywych : patologicznej i fizjologicznej, co świadczy o występowaniu tylko częściowego uszkodzenia unerwienia mięśnia początkowo niska reobaza jest wynikiem obniżenia progu pobudliwości ulegających degeneracji odnerwionych włókien mięśniowych, które na impulsy elektryczne o niższych wartościach reagują wcześniej w stosunku do miocytów prawidłowo unerwionych na wykresie krzywej obserwujemy próg załamania zwany węzłem krzywej patologicznej część wykresu na prawo od węzła ilustruje odnerwione włókna mięśniowe część wykresu na lewo od węzła ilustruje włókna unerwione prawidłowo stosunek jednej części do drugiej określa w przybliżeniu stopień degeneracji mięśnia położenie węzła niesie ze sobą bardzo ważną informacje diagnostyczną tzn. im bardziej na prawo zlokalizowany jest węzeł tym lepsze rokowanie i odwrotnie
w trakcie leczenia można przeprowadzać za pomocą krzywej i/t monitorowanie efektów terapii, tzn. przemieszczenie węzła w prawo świadczy o reinerwacji mięśnia, zaś przemieszczenie w lewo sugeruje dalej postępującą degenerację KRZYWA I/t MIĘŚNIA ODNERWIONEGO wykres krzywej przesunięty jest w prawo i ku górze wartości reobazy i chronaksji są podwyższone ponieważ do pobudzenia odnerwionych miocytów potrzebne są bodźce o większym ładunku elektrycznym czas użyteczny przesunięty jest w prawo i może wynosić nawet 250 ms stymulacja impulsami o czasie trwania mniejszym niż 50 ms może okazać się niemożliwa, ponieważ wysokie natężenie prądu potrzebnego do wywołania skurczu mięśnia będzie boleśnie odczuwane przez pacjenta krzywa dla impulsów trójkątnych, będzie wykazywać obniżenie wartości progu akomodacji, ponieważ odnerwione miocyty wykazują słabszą zdolność adaptacyjną w stosunku do narastających wartości natężenia prądu	49. Parametry do stosowania stymulacji mięśni porażonych wiotko. CZAS. Bardzo ważne jest, aby rozpocząć elektroterapię możliwie jak najszybciej, gdyż maksymalna atrofia powstaje w ciągu pierwszych 3 miesięcy po uszkodzeniu. CZAS I KSZTAŁT IMPULSU, CZĘSTOTLIWOŚĆ I CZAS PRZERWY. W przypadku utraty ciągłości aksonu i degeneracji wallerowskiej stosujemy impuls eksponencjalny o długim czasie trwania (2000ms)- powstaje żwawy skurcz, przy małym natężeniu prądu, mały dyskomfort dla pacjenta. Fizjologiczny blok- 10-100ms impuls prostokątny. fizjologiczny blok i odnerwienie (axonotmesis i neurotmesis)- 100-2000ms impuls trójkątny lub trapezowy. Regeneracja- nie należy stosować prądu typu faradycznego z max. skurczami. Używamy do stymulacji impuls prostokątny o długim czasie trwania. Zachować ostrożność, aby nie przedawkować zbyt dużego natężenia prądu. RODZAJE SKURCZÓW Badacze uważają, że 2-3 cykle dziennie z max. izometrycznymi skurczami dają korzystny efekt w opóźnianiu atrofii. Bardzo ważne, aby nie stosować zbyt wysokiego natężenia dla pulsu o długim czasie trwania, gdyż może to spowodować szkodliwe efekty w metabolizmie i dożywieniu mięśni. Potwierdzono doświadczalnie, że optymalnym poziomem leczenia jest 20-30 skurczów, powtarzanych dwa razy dziennie. Alternatywną metodą jest stosowanie 90-200 skurczów dziennie. Bardzo ważna jest faza odpoczynku między skurczami (cas trwania przerwy jest od 3 do 5 razy dłuższy niż czas trwania skurczu) oraz między grupami skurczów- około 1 minuty. Jeżeli zakładamy wykonanie 20-30 skurczów w czasie jednego zabiegu grupujemy je po 10 z 1-2 minut przerwy między nimi. Ogromną uwagą należy zwrócić na fakt, aby mięsień nie zmęczył się. Cały czas należy obserwować skurcz. Jeżeli wykonujemy 90-200 skurczów dziennie grupujemy je w serie po 30 skurczy.
CZĘSTOTLIWOŚĆ ZABIEGÓW Efektywność leczenia zależy od jego częstotliwości. Uważa się, że należy zabiegi wykonywać 2-3 razy dziennie. Dzięki zastosowaniu indywidualnych stymulatorów i przyuczaniu rodziny pacjenta zabiegi można wykonywać również w domu. RELACJA MIĘDZY DŁUGOŚCIĄ I NAPIĘCIEM MIĘŚNIA Pozycja początkowa mięśni powinna być następująca: mięsień powinien być rozciągnięty i dobrze podparty, aby chronić go przed nadmiernym rozciągnięciem i ruchem izotonicznym w czasie skurczu. Pozycja mięśnia razem z umiarkowanym oporem zabezpiecza ruch z maksymalnym napięciem, które jest optymalnym czynnikiem opóźniającym atrofię. Maksymalny skurcz izometryczny w tej pozycji hamuje rozwój zwłóknienia. TEMPERATURA W celu dobrania minimalnego natężenia prądu do uzyskania max. skurczu należy koniecznie ogrzać mięśnie przed stymulacją (ciepła kąpiel, owinięcie w ręcznik). Wzrost temperatury obniża wartość reobazy. OPÓR SKÓRY Duży opór skóry może spowodować ból i dyskomfort pacjenta. Zmniejszamy go przez umycie skóry i usunięcie łuszczącego się naskórka. OPUCHLIZNA Należy zmniejszyć opuchliznę przed stosowaniem stymulacji, gdyż jej obecność powoduje wzrost natężenia prądu. 50. Chronaksja, reobaza, współczynnik akomodacji. Chronaksja jest miarą pobudliwości tkanek wyrażającą się najkrótszym czasem impulsu prądu stałego o natężeniu równym podwójnej reobazie, który powoduje reakcję tkanki np. skurcz mięśnia lub powstanie impulsu w nerwie. Wartość chronaksji wyrażamy w ms. Im wartość chronaksji jest większa tym pobudliwość tkanki jest mniejsza. Reobaza jest miarą pobudliwości tkanki odpowiadającą najmniejszej wartości natężenia impulsu prostokątnego o czasie trwania 1000 ms, która powoduje reakcję tkanki pobudliwej. Wartość reobazy wyraża się w mA(C.C w obwodzie pacjenta prąd jest niezależny w pewnych zakresach od rezystancji skóry i tkanek).	Duże wartości reobazy świadczą o małej pobudliwości.. Reobaza wyznacza się stosując katodę w punkcie motorycznym nerwu lub stosując technikę dwupolową. Normalna wartość reobazy wynosi od 2 do 18mA. Współczynnik akomodacji - Różnice jakie obserwuje się w reakcji mięśnia na impulsy prostokątne i trójkątne są podstawa do oznaczenie tzw. współczynnika akomodacji. Współczynnik ten określa zdolność do przystosowania (akomodacji) mięśnia do wolno narastającego prądu w impulsie trójkątnym. Innymi słowy mówi on ile razy większego natężenia impulsu trójkątnego należy użyć w stosunku do impulsu prostokątnego aby uzyskać progowy skurcz mięśnia przy czasie trwania obu impulsów równym 1000 ms. Współczynnik akomodacji to iloraz wartości progowej akomodacji (mA) przez reobazę (mA). Wartość współczynnika akomodacji dla zdrowego mięśnia mieści się w zakresie 4 - 6, dla mięśnia częściowo odnerwionego między 2 - 4, a dla całkowicie odnerwionego wynosi 1 - 2.
1. Wymień sposoby uzyskania wzrostu temperatury w tkankach głębokich (grzanie endogenne). 2. Wymień sposoby uzyskania wzrostu temperatury w tkankach powierzchniowych (grzanie egzogenne). 3. Opisz fizjologiczne reakcje na wzrost temperatury w tkankach. 4. Podaj wskazania i przeciwwskazania do stosowania ciepła. 5. Właściwości fizyczne i działanie biologiczne pola elektromagnetycznego wielkiej częstotliwości (diatermia kondensatorowa, indukcyjna, mikrofale). 6. Przeciwwskazania do stosowania diatermii krótkofalowej. 7. Wymień rodzaje aplikacji impulsowym prądem elektromagnetycznym wielkiej częstotliwości . Opisz jeden z nich (indukcyjna, kondensatorowa). 8. Przeciwwskazania do stosowania impulsowego pola elektromagnetycznego wielkiej częstotliwości: 9. Biologiczne działanie ultradźwięków na organizmy żywe. 10. Opisz efekty termiczne i nietermiczne działania ultradźwięków. 11. Metody aplikacji ultradźwięków. 12. W jaki sposób dobieramy dawkę UD. 13. Negatywne efekty działania UD. 14. Wymień sposoby obniżania temperatury w tkankach. 15. Opisz fizjologiczne reakcje na obniżenie temp. w tkankach (działanie zimna). 16. Opisz fizjologiczne reakcje w tkankach na działanie skrajnie niskich temperatur. 17. Wskazania do leczenia zimnem i skrajnie niskimi temperaturami (kriostymulacja). 18. Przeciwwskazania do leczenia zimnem i skrajnie niskimi temperaturami kriostymulacja. 19. Biologiczne działanie pola elektromagnetycznego niskiej częstotliwości na organizmy żywe. 20. Wymień przeciwwskazania do aplikacji polem magnetycznym niskiej częstotliwości. 21. Cele elektrostymulacji mięśni prawidłowo unerwionych. Wymień i scharakteryzuj stosowane prądy. 22. Wymień rodzaje TENS i parametry.	23. Dobór TENS w zależności od natężenia bólu na skali VAS. 24. Środki ostrożności przy stosowaniu TENS. 25. Rodzaje galwanizacji, efekt polaryzacji i ułożenia wstępującego i zstępującego przepływu prądu. 26. Cele elektroterapii. 27. Reakcje zachodzące pod anodą i katodą w czasie przepływu prądu. 28. Przeciwwskazania do elektroterapii i środki ostrożności. 29. Na czym polega jonoforeza. 30. Mechanizm działania i parametry mikroprądów. 31. Rodzaje prądów stosowanych w terapii. 32. Zmiany miejscowe pod wpływem prądu stałego. 33. Sposoby aplikacji prądów stosowanych terapeutycznie. 34. W jaki sposób prądy stosowane w terapii zmniejszają ból? 35. W jaki sposób prądy stosowane w terapii usprawniają krążenie? 36.Efekty działania prądu Traberta. 37.Metodyka zabiegu za pomocą prądu trabert 38. Środki ostrożności w prądach jednokierunkowych. 39. Opisz parametry i skutki działania prądów DD. 40. Wymień i opisz prądy średniej częstotliwości (IF wg Nemeca, IF Izoplanar, IF Dipol, dwupolowa, Kotsa, impulsowy średniej częstotliwości). 41. Mechanizm działania mikroprądów. 42. Stymulacja wysokonapięciowa: parametry, efekty fizjologiczne. 43. Podstawy fizjolog. stymulacji mięśni porażonych wiotko. 44. Promieniowanie laserowe, rodzaje, mechanizm działania, efekty terapeutyczne. 45. Parametry promieniowania UV, IR, działanie na tkanki, metodyka zabiegu. 46. Cele elektrodiagnostyki i metody elektrodiagnostyki. 47. Wartość diagnostyczna krzywej I/t. 48. Narysuj i scharakteryzuj krzywe IT. 49. Parametry do stosowania stymulacji mięśni porażonych wiotko. 50. Chronaksja, reobaza, współczynnik akomodacji.

---