CO TO JEST AKSJOLOGIA?

Aksjologia [gr. Aksios - mający wartość, wartościowy, cenny, godny ]

Aksjologia (gr. αξιοs - godny, cenny + λογοs - nauka) ogólna teoria wartości i wartościowania. Bada naturę różnego rodzaju wartości, szczególnie etyczno-moralnych i estetycznych. - ich pochodzenie, sposób istnienia, strukturę i hierarchie, zasady stosowania i funkcjonowania, zmienność w czasie i przestrzeni oraz zależność od innych elementów rzeczywistości ludzkiej i pozaludzkiej, zajmuje się też sposobami ich poznawania.
Podstawowym pojęciem aksjologii jest pojęcie wartości.
Wartość określa się między innymi:
jako to, co być powinno;
jako to, co daje przyjemność, satysfakcję, zadowolenie;
jako to, co szczególnie cenne;
jako przedmiot dążenia, pożądania, cel;
jako to, co zaspokaja czyjeś zainteresowania, potrzeby.
Wartość można podzielić na :
wartości dodatnie - jeżeli dana rzecz jest traktowana pozytywnie
wartości ujemne - jeżeli mówimy o danej rzeczy negatywnie
wartości względne - jeżeli dana rzecz jest oceniana pod jakimś względem np. wartości względne można podzielić na :
wartości utylitarne - ze względu na użyteczność rzeczy;
wartości instrumentalne - ze względu na to, że dana rzecz jest środkiem prowadzącym do celu;
wartości przyjemnościowe (hedonistyczne) - ze względu na to, że dostarczają przyjemności;
PODSTAWOWE ZAGADNIENIA AKSJOLOGII :

Zagadnienia najczęściej poruszane w ramach aksjologii:
interpretacja istnienia wartości
sposób istnienia wartości
stosunek wartości do bytu
poznawcze ujmowanie wartości
Osobną grupę zagadnień aksjologicznych stanowią:
klasyfikacja, typologia i hierarchizacja wartości;
kryteria i zasady podziału wartości
tzw. wartość najwyższa, która sprowadza się do pytania o to, którą z wartości w odniesieniu do jednej, jak też różnych dziedzin, uznać za najwyższą;
znaczenie wartości w życiu człowieka i w kulturze.

1. W węższym znaczeniu — szczegółowa teoria wartości, wchodząca w skład poszczególnych dyscyplin naukowych, dziedzina rozważań nad wartościami określonego rodzaju, np. moralnymi, estetycznymi, poznawczymi, ekonomicznymi, religijnymi

2. W szerokim znaczeniu — ogólna teoria wartości, nauka o wartościach, wieloaspektowe rozważania teoretyczne dotyczące pojęcia wartości, wywodzące się z etycznych koncepcji dobra.

Aksjologia w szerokim znaczeniu zajmuje się:

• w aspekcie teoretycznym

• analizą natury wartości (tego, co cenne, dobre), a więc zagadnieniem, czym jest wartość, jaki jest jej charakter (subiektywny, obiektywny, absolutny, względny itp.),

• dociekaniem źródeł i mechanizmów powstawania wartości;

• w aspekcie systematyzującym i postulatywnym

• podstawami i kryteriami wartościowania,

• klasyfikacją wartości (np. wyodrębnianiem wartości autotelicznych (jako celów samych w sobie) i służących do ich realizacji wartości instrumentalnych),

• budowaniem ich hierarchii i ustalaniem, co stanowi wartość najwyższą (tzw. summum bonum),

• ich statusem ontycznym, relacjami z innymi bytami, sposobami ich poznawania i realizowania;

• w aspekcie socjologicznyczm i teoretyczno-kulturowym

• badaniem społecznego funkcjonowania wartości w danej epoce historycznej, zbiorowości społecznej i kulturze.

Problematyka aksjologii jest prawie tak dawna jak sama filozofia. W czasach nowożytnych pojęcia wartości używał m.in. Kant. Współcześnie znaczenie (na którym opiera się aksjologia) zaczyna się od R.H. Lotzego w połowie XIX w.; rozpowszechnia w filozofii europejskiej, zwłaszcza na początku XX w., głównie przez przedstawicieli badeńskiej szkoły neokantyzmu, fenomenologii. Termin aksjologia został wprowadzony przez P. Lapiego w Logique de la volonté (1902) oraz Eduard von Hartmann w Grundriss der Axiologie (1908).

W Polsce tematykę aksjologii analizowali zwłaszcza Florian Znaniecki (Zagadnienie wartości w filozofii 1910), Władysław Tatarkiewicz (O bezwzględności dobra 1919) i Roman Ingarden (Przeżycie, dzieło, wartość 1966).

---