ZŁAMANIA

Opis

Złamanie to przerwanie ciągłości kości. Do właściwego leczenia oraz po­rozumiewania się ze specjalistami potrzebne są odpowiednie określenia opisujące
złamania i ustawienie odłamów kości. Kilka terminów może odnosić się do pojedynczego uszkodzenia.

Ustawienie kątowe. Kąt tworzą odłamy kości; opisuje się go poprzez po­danie kierunku szczytu tego kąta, a czasem ustawienia odłamu obwo­dowego.

Oderwanie. Mały fragment kości zostaje oderwany z części korowej przez przyczep więzadła.

Złamanie zamknięte. Nie obserwuje się uszkodzenia tkanek pokrywają­cych miejsce złamania.

Złamanie wieloodłamowe. Stwierdza się trzy lub więcej odłamów w kości.

Zmiażdżenie. W wyniku urazu miażdżącego dochodzi do zatarcia struktury beleczkowej uszkodzonej kości.

Przemieszczenie. Określa, do jakiego stopnia są oddalone odłamy kości.

Złamanie wklinowane. Jeden z fragmentów kości jest przemieszczony w obręb odłamów przeciwległych.

Umiejscowienie. Bliższe, w części środkowej trzonu kości, dalsze itp.

Złamanie skośne. Linia złamania przebiega skośnie w stosunku do długiej osi kości.

Złamanie otwarte. Występuje, jeżeli złamana kość kontaktuje się z po­wierzchnią ciała; może mieć różny charakter, od rany kłutej do całko­witego oderwania pokrywających tkanek. Stopnie tego uszkodzenia są następujące: stopień I - rana długości < 1 cm; stopień II - rana długości -10 cm; stopień II - rana > 10 cm; stopień IIIa - poważne uszkodzenie tkanek miękkich; stopień IIIb - obnażenie kości; stopień IIIc - uszkodzenie naczyń.

Przemieszczenie ze skróceniem. Końce odłamów kości zachodzą na siebie dachówkowato.

Złamanie patologiczne. Złamanie spowodowane procesem chorobowym toczącym się w kości; nie musi mieć związku z urazem.

Złamanie spiralne. Linia złamania przecina trzon w więcej niż jednej płaszczyźnie.

Złamanie z przeciążenia. Złamanie wywołane przez liczne, powtarzające się urazy, rzadziej przez jeden silny uraz.

Złamanie poprzeczne. Linia złamania jest prostopadła do długiej osi kości.

Wywiad

Należy określić mechanizm urazu (spróbować również ustalić położenie złamanej kończyny w trakcie urazu), ustalić poprzednie urazy tej okolicy oraz wszystkie objawy związane z urazem, zwłaszcza te, które mogą suge­rować istnienie uszkodzenia nerwowo-naczyniowego. Trzeba zapytać o zawód pacjenta, czy jest prawo- czy leworęczny oraz o przebyte choroby. U wszystkich pacjentów ze złamaniem otwartym należy ustalić, czy i kiedy byli szczepieni przeciwko tężcowi.

Badanie fizykalne

Stan ogólny. Stwierdzić ewentualną obecność urazów mnogich i wszelkich urazów towarzyszących. Do właściwej oceny konieczne jest rozebranie pacjenta. Należy także zdjąć wszelką biżuterię, aby uniknąć okrężnego ucisku. Zawsze wymagane jest zbadanie stawów powyżej i poniżej miejsca urazu.

Badanie miejscowe. Odnotować wszelkie objawy złamania, jak ból, zniekształcenie, wylew krwawy, trzeszczenie oraz obrzęk. Zbadać tęt­no. Przeprowadzić dokładne badanie czucia i czynności ruchowych. Zbadać, czy tkanki pokrywające miejsce podejrzewanego złamania nie są uszkodzone.

Badania diagnostyczna

Badania radiologiczne są wskazane przy każdym podejrzeniu złamania, zwichnięcia czy podwichnięcia. Konieczne jest wykonanie, co najmniej dwóch zdjęć w różnych płaszczyznach (przednio-tylne i boczne). Zdjęcia te muszą obejmować stawy powyżej i poniżej miejsca złamania i uwidoczniać strukturę beleczkową kości. Niekiedy mogą być potrzebne zdjęcia skośne i w innych ułożeniach. W niektórych przypadkach wskazane jest wykonanie scyntygramu kośćca, zdjęć warstwowych i tomografii komputerowej. Uwaga:
Rozpoznanie powinno się opierać przede wszystkim na wywiadzie chorobowym i badaniu fizykalnym, a następnie należy je potwierdzić badaniami radiologicznymi i innymi badaniami pomocniczymi.

Uwagi

Złamaniom mogą towarzyszyć następujące powikłania:

• Brak zrostu lub zrost nieprawidłowy;

• Martwica niedokrwienna (avascular necrosis - AVN);

• Zespól przedziałów powięziowych;

• Zapalenie kości (w złamaniach otwartych);

• Zator tłuszczowy;

• Odruchowa współczulna dystrofia.

Leczenie

Jeśli to konieczne, należy wykonać nastawienie złamania. Jest ono pilne, gdy nie stwierdza się tętna na obwodzie. Stosuje się wyciąg wzdłuż długiej osi kości, biorąc pod uwagę kierunek złamania, i dokonuje się nastawienia.

Nastawienie operacyjne. Wskazane, gdy nastawienie zamknięte nie jest możliwe lub nie może być utrzymane, a ponadto przy złamaniu otwar­tym, przemieszczeniu odłamów śródstawowych i towarzyszącym uszkodzeniu naczyń.

Unieruchomienie. W okresie początkowym unieruchomienie w szynie ma przewagę nad gipsem okrężnym, gdyż nie hamuje narastającego obrzę­ku i sprawia mniej dolegliwości.

Złamanie otwarte. Stanowi przypadek nagły w ortopedii. Należy-jak naj­wcześniej rozpocząć dożylne podawanie antybiotyku, z reguły cefalo­sporyny pierwszej generacji, w celu zwalczenia infekcji gronkowcowej i paciorkowcowej (np. cefalotyna, 1 g i.v. co 6-8 godz.). Konieczne-jest podanie surowicy przeciwtężcowej, jak przy zakażonej ranie. Nie nale­ży podejmować prób pokrycia tkankami obnażonej kości; pokrywa się ją sterylnym opatrunkiem nasączonym roztworem soli fizjologicznej. Właściwe wycięcie rany, jej oczyszczenie i nastawienie złamania wy­konuje się w sali operacyjnej. Należy jak najwcześniej zorganizować konsultację ortopedyczną.

Kryteria hospitalizacji

Pacjenci ze złamaniami otwartymi, złamaniami wymagającymi nastawienia operacyjnego z zespoleniem śródszpikowym, złamaniami kości udowej, stawu biodrowego miednicy lub kręgosłupa, z zaburzeniami nerwowo-naczyniowymi lub zespołem przegrody powięziowej wymagają przyjęcia do szpi­tala. Leczenie bez hospitalizacji obejmuje unieruchomienie w szynie, stosowa­nie leków przeciwbólowych, lodu, uniesienie chorej kończyny oraz kontrolę ortopedyczną. Przy wypisywaniu chorego ze szpitala należy koniecznie opisać wszystkie objawy związane z ewentualnym zespołem przegrody powięziowej.

1

---