PODSTAWOWE ZASADY POMIARÓW GEODEZYJNYCH

I. OD OGÓŁU DO SZCZEGÓŁU

Zasada ta polega na tym, że w trakcie pomiarów geodezyjnych obowiązuje bezwzględny nakaz dowiązywania pomiarów do osnów geodezyjnych.

Ogólny podział osnów geodezyjnych

1. Osnowy geodezyjne stanowię usystematyzowany zbiór punktów geodezyjnych dla których określono matematycznie ich wzajemne położenie.

2. Ze względu na sposób przedstawienia wzajemnego położenia punktów osnowy geodezyjne dzielą się na:

a/ osnowę poziomą w której wzajemne położenie punktów na powierzchni odniesienia zostało określone w przyjętym układzie współrzędnych geodezyjnych,

b/ osnowę wysokościową, w której wysokości punktów zostały określone względem przyjętego poziomu odniesienia.

3. Ze względu na rolę i znaczenie dla prac geodezyjnych osnowy geodezyjne dzielą się na:

a/ osnowy podstawowe,

b/ osnowy szczegółowe,

c/ osnowy pomiarowe.

4. Osnowy podstawowe są zbiorami punktów geodezyjnych wyznaczanych w poszczególnych sieciach w celu:

a/ badania kształtu i wymiarów Ziemi,

b/ nawiązania i wyrównania osnów szczegółowych w państwowym układzie współrzędnych i państwowym układzie wysokości.

5. Osnowy szczegółowe są zbiorami punktów geodezyjnych wyznaczanych w poszczególnych sieciach w celu:

a/ nawiązania i wyrównania osnów pomiarowych w państwowym układzie współrzędnych i państwowym układzie wysokości,

b/ nawiązania do państwowego układu współrzędnych i państwowego układu wysokości zdjęć fotogrametrycznych i numerycznych modeli terenu.

6. Osnowy pomiarowe są zbiorami punktów geodezyjnych wyznaczanych w poszczególnych sieciach w celu:

a/ oparcia pomiarów sytuacyjnych i rzeźby terenu,

b/ wyznaczania projektów na gruncie,

c/ wykonywania pomiarów realizacyjnych przy obsłudze inwestycji / osnowa realizacyjna /,

d/ badania określania przemieszczeń lub odkształceń obiektów budowlanych i podłoża gruntowego.

7. Klasa punktów sieci geodezyjnej jest cechą charakteryzującą dokładność określenia ich położenia po wyrównaniu spostrzeżeń. Za podstawę klasyfikacji sieci geodezyjnej przyjmuje się średnie błędy po wyrównaniu spostrzeżeń, oraz dodatkowe kryteria ustalające warunki pewności określenia położenia punktu.

8. Rząd sieci określa kolejność włączenia sieci geodezyjnej do wyrównania.

 

II. ZASADA KONTROLI POMIARÓW

Podczas pomiarów jest nakaz wykonania obserwacji nadliczbowych celem kontroli pomiarów. Przyczyną tych działań są błędy pomiarowe występujące niezależnie od woli i staranności wykonawców.

Źródła powstawania błędów pomiarowych

- błędy obserwatora ,

- błędy wynikające z niedoskonałości instrumentu,

- warunki atmosferyczne ,

- warunki środowiskowe i inne.

Rodzaje błędów :

- Błędy grube, omyłki:

Pomyłka pomiarowa którą przy wykonywaniu pomiarów zgodnie z zasadami kontroli i sprawdzenia pomiarów możemy zawsze ujawnić i wyeliminować .

- Błędy regularne, systematyczne:

Można z góry je przewidzieć, a przez to można każdorazowo uwzględnić i poprzez wyliczenie ich wartości wyeliminować z wyniku. Błędy systematyczne są to błędy, które przy wielu pomiarach tej samej wartości określonej wielkości, wykonywanych w tych samych warunkach, są stałe lub zmieniają się wg określonego prawa wraz ze zmianą warunków. Błędy systematyczne stałe mają tę samą wartość i znak przy każdym pomiarze. Powstają np. przy użyciu narzędzi pomiarowych w warunkach różnych od warunków odniesienia , przy użyciu miernika z przesuniętym położeniem zerowym lub błędnie wykonaną podziałką.

- Błędy przypadkowe:

Błędy przypadkowe są to błędy zmieniające się w sposób nieprzewidywalny (losowy), zarówno co do znaku, jak i wartości bezwzględnej , przy powtarzaniu pomiarów tej samej wielkości mierzonej w warunkach praktycznie niezmiennych. Błędów przypadkowych nie można usunąć z wyników pomiarów przez dodanie poprawek , ponieważ wartości tych poprawek są niezmienne. Na podstawie serii pomiarów i rachunku prawdopodobieństwa ustala się granice w których znajdują się błędy przypadkowe ( przedział niepewności końcowego wyniku pomiaru).
Są to błędy których nie da się wyeliminować i głównie one wpływają na wynik. Mają niewielkie wartości, obarczają wynik na +, jak i na - z takim samym prawdopodobieństwem.

Ponadto błędy można podzielić na:

- Błędy bezwzględne :

Błąd bezwzględny jest różnicą miedzy wynikiem pomiaru a wartością prawdziwą wielkości mierzonej .
Błąd bezwzględny , zawsze wyrażany w jednostkach wielkości mierzonej, ma konkretny znak: plus (+) lub minus (-).
Wartość prawdziwa jest w praktyce nieznana. W pomiarach można ją zastąpić względnie dokładnym przybliżeniem, tzn. wartością poprawną otrzymaną za pomocą wzorcowego narzędzia pomiarowego.
Błąd bezwzględny , lecz ze znakiem przeciwnym , nazywa się poprawką.

- Błędy względne:

Błąd względny jest to stosunek błędu bezwzględnego do wielkości mierzonej. Może być wyrażony w postaci ułamkowej, lub w procentach.

- Błędy dopuszczalne:

Ustalane są jako maksymalne i graniczne błędy pomiarowe, które nie mogą być przekroczone. Jeżeli pomiar obarczony jest błędem dopuszczalnym czyli uznanym za prawidłowy, należy doprowadzić wynik do postaci tzw. wyrównawczej czyli obliczyć średnią arytmetyczną z wykonanych pomiarów. Dalej sprawdzamy czy średnia arytmetyczna różni się j od wartości oczekiwanej o błąd mniejszy od błędu dopuszczalnego. Jeżeli otrzymany wynik jest mniejszy od błędu dopuszczalnego, to uznajemy że pomiar wykonany jest prawidłowo. Błędy dopuszczalne opisane są w instrukcjach GUKi.

PODZIAŁ POMIARÓW GEODEZYJNYCH

I.Pomiar bezpośredni jest to pomiar wielkości danego elementu polegający na porównaniu go z elementem przyjętym za jednostkę miary.

II.Pomiar pośredni . Polega na tym, że w celu znalezienia szukanej wielkości wyznacza się w trakcie pomiaru inne wielkości, a następnie, na ich podstawie oblicza się tę szukaną.

Podział wg Instrukcji O1

1. Pomiary sytuacyjne i wysokościowe stanowią zespół czynności geodezyjnych, mających na celu określenie wzajemnego, przestrzennego położenia szczegółów terenowych dla przedstawienia ich na mapie, profilach lub modelach numerycznych.

2. Pomiarom sytuacyjnym podlegają charakterystyczne punkty szczegółów terenowych, których rzut na płaszczyznę poziomą określa się z pomiarów.
   Pomiar szczegółów terenowych, których ze względu na zbyt małe wymiary rzutu konturu nie można przedstawić z dostateczną wyrazistością w skali mapy należy wykonywać w sposób uproszczony mierząc środek danego szczegółu. Dotyczy to szczegółów pokazywanych na mapie symbolami.

3. Pomiarowi wysokościowemu podlegają charakterystyczne punkty szczegółów terenowych lub charakterystyczne punkty naturalnych i sztucznych form ukształtowania terenu.

4. Pomiary sytuacyjne i pomiary wysokościowe powinny być wykonywane w oparciu o osnowę geodezyjną poziomą i wysokościową.

5. Pomiary uzupełniające mogą być wykonywane w oparciu o szczegóły terenowe I grupy dokładnościowej pomiaru.

 

KRÓTKIE OMÓWIENIE WW POMIARÓW

Pomiar sytuacyjny- Pomiary sytuacyjne wykonuje się w oparciu o geodezyjną osnowę poziomą szczegółową i pomiarową. Przedmiotem pomiarów sytuacyjnych są szczegóły terenowe wykazane znakami umownymi w instrukcji technicznej K-1 dla mapy w skali 1 : 500. Są to: naziemne szczegóły terenowe, urządzenia podziemne oraz podstawowe elementy ewidencji gruntów.

Przy opracowywaniu mapy zasadniczej fotogrametrycznymi metodami pomiaru nie należy wykonywać pomiarów uzupełniających szczegółów terenowych nie wykazywanych na mapie w danej skali. Ustalenie to nie dotyczy elementów podziemnego uzbrojenia terenu. W przypadku dokonywania pomiaru granic działek, których przebieg nie został uprzednio ustalony, należy przed przystąpieniem do pomiaru dokonać ustalenia granic zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami. Przedmiotem pomiarów sytuacyjnych w uzasadnionych przypadkach mogą być także inne szczegóły terenowe, ustalone w instrukcjach resortowych lub w warunkach technicznych robót wykonywanych dla celów specjalnych.

Najczęściej stosowane obecnie metody pomiaru sytuacyjnego, to:

- Pomiar metodą biegunową.

W trakcie tej metody dokonuje się pomiaru kąta poziomego zawartego między linią nawiązania (bokiem osnowy), a kierunkiem do mierzonego punktu, oraz odległości od stanowiska instrumentu pomiarowego (tachimetru- z reguły ustawionego nad punktem osnowy) do mierzonego punktu.

Zalecane jest wykonywanie pomiaru sytuacyjnego przy pomocy tachimetru elektronicznego lub teodolitu z elektrooptycznym pomiarem odległości. Pomiar metodą biegunową wykonuje się narzędziami spełniającymi odpowiednie warunki do wykonania tych pomiarów.

Podstawowym instrumentem jest tachimetr elektroniczny (przykładowy-poniżej, wraz z sygnałami, które ustawia się w trakcie pomiaru w punktach zdejmowanych pomiarem)

Przy pomiarze odległości przymiarem wstęgowym (taśmą, ruletką) długość celowej nie powinna przekraczać 50 m.

Pomiar szczegółów terenowych zaliczonych do I grupy dokładności musi być uzupełniony pomiarem sprawdzającym: pomiarem czołówek, pomiarem odległości do punktów przecięć konturów lub ich przedłużeń z bokami osnowy, pomiarem odległości od innych szczegółów terenowych lub pomiarem z innego stanowiska.

Stanowiskami instrumentu mogą być punkty pomiarowej osnowy sytuacyjnej lub punkty osnowy wyższego rzędu, a także punkty na prostej (na boku osnowy).

Na stanowisku instrumentu obserwuje się co najmniej dwa kierunki orientujące na punkty osnowy. Ostatni odczyt na stanowisku wykonuje się po powtórnym wycelowaniu na punkt przyjęty za początkowy.

Odległość do mierzonych punktów szczegółów I grupy dokładności nie może przekroczyć podwójnej długości głównej celowej orientacyjnej na stanowisku, zaś do punktów szczegółów II i III grupy dokładności - czterokrotnej jej długości.

Dla pomiaru punktów szczegółów II (z wyjątkiem niestabilizowanych punktów granic działek) i III grupy dokładności dopuszcza się stosowanie stanowisk na stabilizowanych punktach szczegółów I grupy dokładności (np. znak graniczny), pod warunkiem sprawdzenia położenia tych punktów. Nawiązaniem kierunkowym takiego stanowiska musi być stabilizowany punkt I grupy dokładności, w odległości co najmniej 100 m. Odległości do mierzonych punktów nie mogą przekraczać długość celowej nawiązania.

Zapisy kierunków i długości prowadzi się w dzienniku pomiarowym lub rejestruje automatycznie w zależności od typu instrumentu, z równoczesnym sporządzeniem szkicu polowego w formie klasycznej lub numerycznej.

W trakcie wykonywania pomiaru powyższą metodą, łaty dalmiercze lub zwierciadła ustawia się na mierzonych punktach sytuacyjnych. W przypadku ustawienia łat lub zwierciadeł mimośrodowo należy uwzględnić elementy mimośrodu.

Łaty i lustra powinny być zaopatrzone w libele umożliwiające ich pionowe ustawienie podczas pomiaru.

-Pomiar metodą ortogonalną - domiarów prostokątnych

Z uwagi na dokonujący się nieustannie postęp techniczny i udoskonalanie się przyrządów geodezyjnych, jak ww tachimetry elektroniczne służące do pomiarów sytuacyjnych ekonomiczną metodą biegunową, metoda ortogonalna (domiarów prostokątnych) nie jest w ostatnim czasie preferowanym sposobem pomiaru. Jednakże metodę tę można stosować przy pomiarach sytuacyjnych niewielkich obszarów na terenach płaskich, a także przy robotach budowlanych. Bazuje ona na prostym sprzęcie, a uzyskiwane wyniki są zadowalające pod względem dokładnościowym. Poniżej pokazane są przykładowe węgielnice pryzmatyczne służące do pomiaru metodą domiaru prostokątnego.

Przykładowe węgielnice

Linie pomiarowe służące do pomiaru metodą ortogonalną opiera się o punkty osnowy sytuacyjnej lub punkty osnów wyższych rzędów, a także o punkty na prostej między punktami osnów (punkty posiłkowe).

Linie te (także boki osnowy, wykorzystywane jako linie pomiarowe) przetycza się instrumentem kątomierczym o powiększeniu co najmniej 16 razy, przez wyznaczenie punktów pośrednich w odstępach 50-100 m, zależnie od grupy dokładności mierzonych szczegółów terenowych. Punkty końcowe i pośrednie linii pomiarowej oznacza się nietrwale.

Długości linii pomiarowych nie powinny być większe:

- na terenach zurbanizowanych od 250 m, - na terenach rolnych i leśnych od 400 m.

Długość linii pomiarowej powinna być mierzona dwukrotnie:

- w tym przynajmniej raz przy zastosowaniu metody użytej do pomiaru długości osnowy sytuacyjnej, a wynik tego pomiaru nie powinien się różnić od długości obliczonej ze współrzędnych punktów oparcia linii pomiarowej więcej niż fL=0,07m+50 mm/km; dla długości linii równej 200 m fL=0,08 m, dla 600 m - fL=0,10 m;

- przy pomiarze punktów metodą domiarów prostokątnych - nie powinien się różnić od wyniku pomiaru pierwszego więcej niż 2fL.

W przypadku, gdy na linię będą mierzone wyłącznie punkty obiektów II i III grupy dokładności, dopuszcza się oparcie linii o trwale stabilizowane punkty I grupy dokładności, których położenie zostało jednoznacznie zidentyfikowane.

Linie pomiarowe można przedłużyć poza jej punkty końcowe, tycząc przedłużenie instrumentem kątomierczym w dwu położeniach koła pionowego; przedłużenie nie może być dłuższe od (zarazem) jednej trzeciej długości linii i 200 m.

Do wyznaczenia spodka prostopadłej opuszczonej na linię pomiarową używać należy sprawdzonej węgielnicy dwupryzmatycznej, do pomiaru odcinków - sprawdzonych przymiarów wstęgowych(taśmy 20-50 metrowej).

Dopuszczalne długości prostopadłej i dokładności odczytów odcinków są zależne od grupy dokładności szczegółów terenowych

Pomiar punktów I grupy dokładności musi być uzupełniony pomiarem sprawdzającym: pomiarem czołówek, pomiarem przeciwprostokątnych, pomiarem odległości do punktów przecięć konturów lub ich przedłużeń z liniami pomiarowymi, pomiarem odległości od innych szczegółów terenowych lub pomiarem z innej linii pomiarowej.

Przy pomiarze punktów II i III grupy dokładności dopuszczalne długości prostopadłej mogą zostać przekroczone o 50%, pod warunkiem wykonania pomiaru sprawdzającego, o którym mowa powyżej.

Przyrządy pomiarowe wykorzystywane ponadto w pomiarach sytuacyjnych, to:

Taśma miernicza - Wąska wstęga o szerokości ok. 2cm, grubości ok., 0,4, długości 20, 50,100 m. taśmę zawija się w obręcz o średnicy ok. 30 cm, zaopatrzoną w uchwyt .

Przykładowa taśma profesjonalna wysokiej klasy:

Taśma 50m- pomiarowa produkowana według najwyższych standardów jakości. Gwarantowana dokładność taśmy zgodnie z normami Unii Europejskiej. Podział cm lub mm. Pełne metry oznaczone na czerwono. Wykonana z walcowanej na zimno chromowoniklowej jest całkowicie niełamliwa i odporna na korozję.

Inne przykładowe taśmy miernicze - różne rodzaje włókien, z jakich zostały wykonane.

Taśmy geodezyjne

Szpilki - Metalowe pręty długości ok. 30 cm, średnicy ok. 3mm, zaostrzone na końcach, nawleczone na metalowe kółko. Szpilki występują przeważnie się w kompletach 11 szt. Używa się je do zaznaczenia na długich odcinkach w terenie punktów odległych od siebie o tę samą wartość(pełną długość taśmy lub ruletki). Ilość wbitych w trakcie pomiaru długości szpilek pomnożona przez długość użytej do pomiaru taśmy plus odczytana z taśmy resztówka równa niepełnemu jej odłożeniu daje długość mierzonego odcinka.

Szpilki geodezyjne

Ruletka geodezyjna- Jest to taśma szerokości ok. 1 cm, owinięta na szpulę stalową zaopatrzoną w uchwyt i oznakowana z dokładnością 1 lub 0,5 cm. . Długość taśmy wynosi 10 do 20 m. Występuje na niej przeważnie podział mm.

Ruletki geodezyjne

Komparacja - Porównanie parametrów przyrządu używanego z parametrami innego przyrządu wzorcowego. Komparacja stanowi 1 z warunków wykonywania dobrych pomiarów geodezyjnych tj. sprawdzenie przyrządów pomiarów.

Węgielnica -przyrząd używany w pracach geodezyjnych i budowlanych. Nazwa pochodzi od węgła czyli narożnika budynku.

W geodezji węgielnica służy do wytyczania kątów prostych, pełnych i półpełnych. Są dwa rodzaje węgielnic - przeziernikowe i optyczne. Optyczne zapewniają dokładność większą niż 1'.

Węgielnica murarska (najstarsza, najbardziej prymitywna postać) służy do wyznaczania i sprawdzania kątów prostych na powierzchni muru. Może być wykonana z drewna lub metalu. Węgielnice mogą mieć różne rozmiary. Najczęściej drewniane mają ramiona o długości 80-150 cm, a metalowe wykonane ze stalowej blachy o długości ramion 30-60 cm.

Węgielnica w wersji współczesnej, to przyrząd zbudowany z luster lub szkieł i obudowy, służący do wytyczenia kierunków prostopadłych oraz punktów pośrednich . Do obudowy przymocowany jest uchwyt z zaczepionym pionem Pion wyznacza punkt, z którego wyprowadza się linie pomocnicze

Rodzaje węgielnic optycznych:

a) Zwierciadlana : Zbudowana z dwóch luster nachylonych do siebie pod kątem 45 stopni. Działanie wykorzystuje odbicie się promieni od luster . Obserwator widzi tyczkę, trzymaną przez pomiarowego i w momencie ustawiania jej, tyczka pomiarowego pokrywa się z tyczką ustawioną na danej prostej

b) Pryzmatyczna trójkątna : Wykonana ze szkieł i ma kształt graniastosłupa trójkątnego osadzonego w metalowej oprawie . Szkło załamuje się pod kątem mniejszym niż kąt graniczny i odbija promienie padające pod kątem większym od kata granicznego. Jeżeli kąt padania i odbicia jest zmieniony niż pokazana na tym rysunku to zachodzi nie pełny obieg promienia . Obraz powstały z pełnego obiegu jest nie ruchomy przy poruszaniu węgielnicy wokół osi , powstaje w jednym miejscu, jest on nie ostry i zamglony. Obraz powstały z obiegu niepełnego jest bardziej ostry i wyraźny , ale przy poruszaniu węgielnicą wokół osi porusza się i zmienia swoje położenie

c) Pryzmatyczna pentagonalna : Działa podobnie jak trójkątna lecz ma kształt pięciokąta, służy tylko do wyznaczenia kierunków prostopadłych .

d) Krzyże pryzmatyczne i pentagonalne :Są to złożone ze sobą węgielnice pryzmatyczne wbudowane do wspólnej oprawy , służą do wyznaczenia kierunków prostopadłych i punktów pośrednich

Węgielnica pryzmatyczna

Krzyż pentagonalny

Nieodzownym elementem wyposażenia węgielnicy jest pion sznurkowy pod nią podwieszony, który wskazuje na powierzchni terenu punkt na prostej tyczonej (np. punkt posiłkowy), lub rzut prostokątny punktu spoza linii na tę linię.

Pion sznurkowy

W celu wykonywania analogowych szkiców polowych w trakcie pomiaru wykorzystuje się podręczną ramkę zwaną szkicownikiem, w którym zabezpiecza się ten dokument przed zniszczeniem.

Szkicownik

Poza pomiarami sytuacyjnymi Instrukcja O1 wyróżnia

Pomiary wysokościowe - geodezyjne wyznaczanie różnicy wysokości pomiędzy punktami terenowymi. Wyróżnia się następujące rodzaje niwelacji:

a)niwelację hydrostatyczną - najdokładniejsza - korzystająca z zasady naczyń połączonych wypełnionych wodą. Z uwagi na kłopotliwość jest stosowana w ograniczonym zakresie - np. jako tzw. szlaufwaga na budowie.;

b)niwelację geometryczną - wykonywana przy użyciu niwelatorów, polegająca na pomiarze długości odcinków na pionowo ustawionych łatach geodezyjnych. Jest to najpopularniejsza metoda pomiaru wysokościowego.

c)niwelację trygonometryczną - wykonywana przy użyciu tachimetrów, polegająca na pomiarze odległości poziomej oraz kąta pionowego, co umożliwia obliczenie nieznanej wartości różnicy wysokości korzystając z własności geometrycznych trójkąta prostokątnego. Z uwagi na powszechność zastosowania tachimetrów elektronicznych, metoda stosowana bardzo często.

d)niwelację barometryczną - najmniej dokładna, wykorzystująca regułę zmiany wartości ciśnienia atmosferycznego w zależności od wysokości nad poziomem morza. Jej znaczenie dla współczesnych pomiarów jest znikome - może być rozpatrywana w kontekście historycznym.

Pomiary uzupełniające - do uzupełnienia i aktualizacji treści mapy już istniejącej

Powyższy podział pomiarów geodezyjnych wynika z obowiązującej instrukcji geodezyjnej O1.

Ponadto można podziału tych pomiarów dokonać według innych kryteriów, na pomiary:

-LINIOWE

-KĄTOWE

-WYSOKOŚCIOWE

POMIARY LINIOWE -pomiary długości.

Dzielą się na bezpośrednie i pośrednie. Dotyczą pomiaru odcinków w terenie i ich redukcji do poziomu.

Redukcja do poziomu

Pozioma długość odcinka jest efektem jego pomiaru. Redukcji mierzonej długości do poziomu można dokonać, np.:

1)Przez wykonanie pomiaru metodą schodkową (przy pomiarze bezpośrednim).

-Pomiar odcinka taśmą metodą schodkową w terenie pochyłym wykonuje się następująco:

Taśmę, po przyłożeniu jej „0”do punktu usytuowanego na górze odcinka doprowadza się do poziomego położenia, unosząc jej koniec do góry. Jej punkt końcowy rzutuje się za pomocą pionu sznurkowego, wyznaczając kolejny punkt przyłożenia „0” taśmy. Następnie szpilką zaznacza się ten punkt. Od niego następuje kolejna analogiczna czynność i tak, aż do końca odcinka. Kontrolę wykonuje się w tym samym kierunku-z góry na dół. Do pomiaru zwykle stosuje się krótszy odcinek, niż długość całkowita taśmy, aby uniknąć błędu tzw. zwisu taśmy.

2)Przez pomiar długości nachylonej i kąta nachylenia terenu.

3)Przez pomiar długości nachylonej i różnicy wysokości końca i początku odcinka.

Tyczenie prostych

coPrzed wykonaniem bezpośredniego pomiaru długości odcinka o znacznej długości (przekraczającej długość taśmy), należy dokonać tyczenia tego odcinka, czyli wyznaczenia dodatkowych punktów na nim pomiędzy punktami krańcowymi odcinka (oznacza się te punkty w terenie tyczkami geodezyjnymi, podobnie jak punkty krańcowe).

Tyczenia można dokonać okiem nieuzbrojonym lub za pomocą instrumentów geodezyjnych. Tyczy się odcinki o widoczności wzajemnej punktów krańcowych, jak też wtedy, gdy niewidoczne są nawzajem te punkty. W ostatnim przypadku jest mowa o tyczeniu przez przeszkody.

Tyczenie odcinka w terenie bezpośrednio poprzedzone jest mechanicznym oczyszczaniem terenu ( gałęzie, kamienie itp.), a następnie dopiero wyznaczeniem punktów pośrednich bezpośrednio na linii danego odcinka. Przykładowo może to odbyć się następującymi metodami:

a) Metoda "ku sobie" Metodą naprowadzania pomiarowego z tyczką ustawia się na linii tyczki w kolejności 1,2,3 czyli ku sobie , tak aby stojącej tyczki nie zasłaniały widoczności , mamy do wytyczenia odcinki AB

b) Metoda kolejnych przybliżeń . Gdy końce odcinka AB są wzajemnie widoczne, dwóch pomiarowych naprowadza się nawzajem od punktów aż do linii AB. W punktach początkowych muszą oni widzieć oba końce odcinka . Taka metoda jest skuteczna np. w tyczeniu przez wzniesienie.

Pomiar bezpośredni

Po tyczeniu dokonuje się pomiaru długości tam i z powrotem taśmą ze szpilkami. Uśredniony wynik jest długością pomierzoną.

Pomiar bezpośrednio po terenie odbywa się następująco:

Do pomiaru potrzebne są dwie osoby . Punkty krańcowe odcinka zaznacza się w terenie tyczkami geodezyjnymi. Jeśli odcinek długi- wyznaczone być powinny za pomocą dodatkowych tyczek punkty pośrednie na linii (linia wytyczona).Taśmę układa równo na terenie , poziomo, przykładając "0" taśmy do punktu początkowego odcinka w kierunku końca odcinka, koniec taśmy oznacza się szpilką, następnie przykłada się taśmę kładąc jej "0" w miejsce uprzednio zaznaczone szpilką na np. 20 m. Po użyciu kompletu szpilek z zastosowaniem taśmy odczytuje się z ruletki końcówkę - "R" Obliczmy wstępnie długość odcinka D według wzoru

D=n x L+R ; n - ilość pełnych przyłożeń taśmy; L- długość taśmy; R- końcówka (resztówka-odczytana z ruletki geodezyjnej).

Pomiar pośredni

Pośredni pomiar długości dokonywany jest z reguły wtedy, gdy odcinek nie jest dostępny do pomiaru bezpośredniego, lub gdy do dyspozycji jest odpowiedni sprzęt pomiarowy.

1) Pomiar przy zastosowaniu konstrukcji geometrycznych. Tworzy się wówczas w terenie konstrukcje geometryczne, oraz mierzy się inne elementy, niż ta właściwa- długości, kąty, itp. Na ich podstawie wylicza się szukaną długość.

2)Odrębnym sposobem jest pomiar dalmierzami- tu , znając długość emitowanej fali i czas jej przebiegu tam i z powrotem, oblicza się mierzoną długość. Dokonywane to jest automatycznie, dzięki systemowi elektronicznemu wbudowanemu w przyrząd pomiarowy.

W ostatnich latach częstym pomiarem tego typu jest pomiar laserowy.

Kolejna czynność zaliczana do pomiarów liniowych, to wytyczanie kierunków równoległych i prostopadłych przy zastosowaniu różnorakich metod.

Rozwinięcie i zilustrowanie pojęć nastąpi w trakcie kolejnego wykładu.

Opracowała (wg. obowiązujących instrukcji geodezyjnych )

Jadwiga Łażewska-Będkowska.

---