Pytanie 28.
WIELOFUNKCYJNOŚĆ WSI W PRZESZŁOŚCI I OBECNIE.

Historyczne uwarunkowania wielofunkcyjności

• koncepcja z lat 70,

• formy działalności pozarolniczej (wieś jako mikrostruktura gospodarcza)

• rozwój przetwórstwa surowców rolnych, rzemiosła produkcyjnego i bytowego przemysłu usługowego

Termin wielofunkcyjności wiąże się z dwoma układami:

• układu strefowego obszarów wiejskich - strefy ekologicznej, gospodarczej i społeczno-kulturowej,

• wsi jako miejsca lokalizacji różnorodnych form działalności pozarolniczej, ale związanej z rolnictwem bądź jego otoczeniem.

Podział na grupy funkcji w zależności od roli wsi w strukturze przestrzennej wsi:

1. funkcje zewnętrzne (egzogeniczne) pełnione na rzecz regionu lub kraju:

• występowanie funkcji zewnętrznych zależy od roli jaką dany obszar pełni w skali kraju, regionu (środowisko przyrodnicze jest wyznacznikiem sposobu i intensywności użytkowania oraz zagospodarowania,

• najsilniej oddziaływujące funkcje zewnętrzne na osadnicze zagospodarowanie wsi to: rolnictwa i leśnictwa, obsługi rolnictwa, wypoczynku, turystyki i uzdrowiskowe, przemysłowe (rolno-spożywczy, wydobywczy, drzewny, odzieżowy, hurtownie, składy, magazyny) oraz obsługi miejskiego rynku pracy.

2. funkcje wewnętrzne (endogeniczne) pełnione na rzecz mieszkańców gminy:

• grupa funkcji: mieszkaniowe, przemysłu usługowego, produkującego towary na zaopatrzenie miejscowej ludności, obsługi ludności.

Znaczenie procesów urbanizacyjnych w rozwoju wielofunkcyjnym - typy obszarów wiejskich:

• obszary zurbanizowane

(strefy podmiejskie, położone wokół większych miast i aglomeracji miejskich)

W strefach tych równolegle zachodzą procesy intensyfikacji i modernizacji rolnictwa oraz rozwój pozarolniczych miejsc pracy, charakteryzują się wysokim przyrostem migracyjnym z odległych terenów wiejskich i z drugiej strony miast, większa dwuzawodowość - poza utrzymaniem gospodarstwa mieszkańcy mają dodatkowe zatrudnienie w pobliskich miastach.

• obszary rolnicze

(strefy wiejskie położone wokół średnich i mniejszych miast)

Są to strefy dobrze rozwiniętego, dynamicznego rolnictwa, zdolnego do przystosowania się do zmiennych warunków gospodarki rynkowej, dobre połączenie z przemysłem rolno-spożywczym i systemem zaopatrzenia rolnictwa z handlem, przestrzenie - najczęściej na terenach nizinnych i równinnych o korzystnych warunkach glebowych, wodnych, klimatycznych.

• obszary problemowe

(strefy peryferyjne, położone w znacznym oddaleniu od większych ośrodków miejskich poza głównymi ciągami komunikacyjnymi lub niekorzystnych walorów przyrodniczych)

Rolnictwo jest główną gałęzią, intensywnie zachodzą procesy starzenia się ludności i wyludnienia miejscowości, najczęściej są to tereny górzyste lub leżące w psach przygranicznych o ograniczonym nasileniu kontaktów gospodarczych i słabej infrastrukturze, tereny pn. Polski - obszary z rolnictwem popegeerowskim, na pd. - o rozdrobnionej strukturze agrarnej.

Funkcja rolnicza

• funkcja rolna, zaopatrzenie w środki produkcji i usługi produkcyjne, przetwórstwa i dystrybucji żywności, obrotu żywnością

Funkcja obsługi miejskiego rynku pracy (sypialniana)

• przed rokiem 90 - charakteryzowały się codziennymi dojazdami do miast w celach zarobkowych,

• po 90 - reemigracja, agrarne przeludnienie i bezrobocie, migracja ludności miast na wieś, kryzys mieszkaniowy.

(Kształtowanie przestrzennej struktury osadnictwa związanego z obsługą miejskiego rynku pracy: bezpieczne powiązanie z układem transportu publicznego, odległość między pracą a domem, poziom wyposażenia w usługi, wymagania ekonomiki wyposażenia w urządzenia infrastruktury technicznej i społecznej, wartość ziemi, atrakcyjność otoczenia, odległość wsi od centrum miasta nie przekracza 90 min.)

Funkcja przemysłowa

• przemysł usługowy zw. z obsługą ludności

• przemysł rolny zw. z bezpieczną obsługą rolnictwa

• przemysł wydobywczy zw. z występowaniem surowców geologicznych

• przemysł spożywczy (ubojnie, masarnie, piekarnie, młyny)

Typy wg stopnia powiązania z bazą surowcową

- zakłady o lokalizacji umiejscowionej tj. usytuowane na lub przy złożach surowców (cegielnie, żwirownie)

- zakłady o lokalizacji częściowo umiejscowionej - zakłady korzystające z półproduktów lub odpadów dostarczanych przez inne, w pobliżu zakładów np. tartaki

- zakłady o lokalizacji swobodnej - przetwórnie

Funkcja wypoczynkowa

• forma ruchu aktywności przestrzennej ludzi w wolnym czasie, w kategoriach częstotliwości korzystania z niej mieszkańców w systemie codziennym, cotygodniowym i corocznym

• część ruchu turystyki tj. podróże jakie ludzie odbywają poza miejsce stałego zamieszkania w celu regeneracji sił fizycznych i psychicznych

Funkcja uzdrowiskowa

• ok. 50 miejscowości posiada status uzdrowiska, ponad 20 ma niektóre uprawnienia

• ośrodki wiejskie to 30% uzdrowisk statutowych, 50% w rozwoju, 85% potencjalnych

Walory lecznicze, właściwości bioklimatyczne oraz surowce lecznicze, 60 źródeł mineralnych to źródła lecznicze, walory krajobrazowe i kulturowe.

Strefowanie funkcjonalno-przestrzenne:

A - wyodrębnione w celu bezpiecznego ukształtowania otoczenia zakładów lecznictwa uzdrowiskowego (sanatoria, szpitale)

B - w celu kształtowania warunków środowiskowych, obejmuje miejscowości w granicach administracyjnych. Zakaz organizowania pól campingowych, miejsc parkingowych i targowisk, brak przemysłu

C - rola otuliny, ochrona uzdrowiska przez zanieczyszczeniami powietrza, gleby, wody, ochrona krajobrazu, właściwości leczniczych, ochrona przed hałasem

---