79. Sieć osadnicza a system osadniczy

Sieć osadnicza - to wszystkie miejscowości na danym obszarze (zarówno miasta, jak i wsie).

Sieć osadniczą można poddać analizie, musimy ją jednak mieć najpierw na mapie, przedstawione w pewien konkretny sposób. Może to być:

- układ punktowy (1 punkt = 1 jednostka);

- układ liniowy (drogi obudowane zabudową = sieć ulic);

- układ powierzchni (powierzchnia zajęta przez zabudowę).

Sieć osadniczą badamy jako:

1. Punkty:

- punkty: kropki jednowagowe (kropka w centrum jednostki osadniczej) → zagęszczenie;

- dendryt = drzewko połączeń; startujemy z dowolnego miejsca i szukamy najbliższego sąsiada albo w oparciu o odległość prostolinijną (linijką) albo rzeczywistą;

- dendrogram (nie będą rysować): kształt dendrogramu mówi nam o charakterze sieci osadniczej;

- kropki wielowagowe (rozmieszczenie ludności): tu już nie da się zrobić dendrogramu.

2. Linie:

- ulice: można zrobić quasi-dendryt, szukamy najbliższych sąsiadów na wylocie drogi, gdy prowadzi ona do następnej miejscowości;

3. Powierzchnie:

- powierzchnia osadnicza ± granice osadnicze;

- ekwidystanty: linie łączące punkty o tyle samo oddalone od danego punktu; wychodzą z tego okręgi o promieniu np. 500m, 100m; szukamy ekwidystant w stosunku do zabudowy, ale musimy mieć mapę stopnia pokrycia obszaru powierzchniami osadniczymi; powstaje nam tzw. mapa izolinijna.

System osadniczy - jest to sieć jednostek osadniczych wraz z ich zewnętrznymi i wewnętrznymi powiązaniami

- stare ( Europa, Azja )

- nowe ( USA, Australia )

lub

- skoncentrowane ( USA, Australia )

- rozczłonkowane ( Rosja )

Gęstość systemu osadniczego - jest to średnia odległość miast

80. Style architektoniczne charakterystyczne dla:

- Grodu - architektura romańska -wygląd zewnętrzny: mury masywne i grube, najczęściej z kamienistych kostek, małe okna, specjalne obramowania otworu drzwiowego(portal) o kształcie półkolistym, wgłębiony w murze uskokowo, częściowo składający się z kolumienek ozdobionych często płaskorzeźbami//wygląd wewnętrzny: wnętrza ciemne, chłodne, niskie, nawa środkowa wyższa i szersza oraz 2lub4 niższe nawy po bokach oddzielone od nawy głównej rzędem rzeźbionych kolumn. Nawa główna najczęściej od wschodu, zamknięta półkolista ściana. Styl ten reprezentują prawie wyłącznie kościoły, budowle sakralne, plan budowli ma kształt krzyża ( kościół św. Andrzeja, kolegiata w Kruszwicy, kościół w Opatowie, koś św. Mariana na Ostrowie Tulskim)

• miasta średniowiecznego - architektura gotycka - wygląd zewnętrzny: mury cienkie, strzeliste, smukłe najczęściej budowane z cegły, okna duże często w kształcie koła, wypełnione witrażami, bogactwo wieżyczek bardzo wąskich, ostrych, zdobionych, dekoracyjne wykończenie okien, ścian w postaci wzorów geometrycznych (kół, łuków)// wewnętrzny: wnętrza jasne i przestronne, wysokie charakterystyczne sklepienia krzyżowo-żebrowe, systemy filarów, ostre łuki, masowe stosowanie detali i zdobień. Styl reprezentują obiekty sakralne, ratusze, budowle obronne i użyteczności publicznej, plan kościołów na ogół silnie wydłużony. Kościół Mariacki w Krakowie, Zamek w Malborku, ratusz we Wrocławiu.

• miasta feudalnego -barok- zewnętrzny: miękkie linie przypominające falującą wstążkę, szczególnie wyszukane, nierzadko dziwaczny wygląd budowli, przepych dekoracji//wew : bardzo brzydko zdobione, pokryte rzeźbami, malowidłami; budowle dość duże powierzchniowo, często otoczone przestronnymi placami i parkami. Stara Opera w Paryżu, brama niedaleko Luwru, Łuk Triumfalny, Uniwersytet Wrocławski, „Pod Gryfami”, ”Pod złotym Lwem”; klasycyzm: zew: akcentowano główne wejścia poprzez trójkąt podparty na kolumnach, podłóżcie prążkowanych, u góry zdobionych//wew: dominują rzeźby figur, płaskorzeźby, malarstwo dekoracyjne (rośliny, kwiaty, kosze z owocami). Bryła o dość regularnych kształtach. Parlament w Wiedniu, Katedra Giedymina na Litwie

• miasta kapitalistycznego - realizm socjalistyczny - zew: proste kanciaste formy; ubogie w detale; budynki niewiele różniące się od siebie, najczęściej bloki, budynki użyteczności publicznej, zakłady przemysłowe. Pałac Kultury i Nauki.//eklektyzm-trójkąt bermudzki, secesja-oławska

• miasta współczesnego - EKSPRECJONIZM - postawienie takiego rodzaju budowli które wywoła mocne wrażenie; FUNKCJONALIZM - poszukiwanie najwłaściwszych konstrukcji, którą powinno się zastosować do postanowienia zadania budowlanego

81. Funkcja placów w mieście w różnych okresach morfologicznych

• starożytność: -Grecja - plac agora - miejsce spotkań, nie służyło handlowi, miejsce reprezentatywne, w sąsiedztwie agory znajdowały się świątynie

-Rzym - plac forum - miejsce, w którym zbiera się wojsko

• średniowiecze: plac w centrum miasta (rynek) - funkcje handlowe

• renesans - funkcje reprezentacyjne(rynek), budowano więcej placów, aby było gdzie handlować

82. Elementy układu przestrzennego świadczące o funkcji obronnej miasta

• mury obronne

• fortyfikacje

• barbakany

• forty

83. Miejsce funkcji kulturowej w miastach z różnych okresów morfologicznych

XII - XII wiek - miasta zaczynają pełnić funkcje kulturowe. Powstają szkoły wyższe w Walencji, Bolonii, Oksfordzie, Cambridge, Paryżu, Pradze i Krakowie.

84. Okresy powstawania zamków na planie czworokąta - renesans - regularny kształt czworoboku; na środku prostokątny plac; funkcje obronne powoli tracą na znaczeniu na rzecz funkcji reprezentatywnej; większa część zamków renesansowych to przebudowa zamków średniowiecznych; Zamek Królewski w Wawie, Zamek Leszczyńskich,

85. Regularne i nieregularne układy sieci ulicznej

UKŁAD REGULARNY charakteryzuje się prostymi, ułożonymi w geometryczne formy zespołami ulic, bloków, placów

• Miasta greckie (np. Milet) miasto na planie prostokąta, plan miasta o wyraźnie określonych granicach z siecią prostopadłych ulic nawiązujących do kierunków geograficznych, układ szachownicowy, wąskie ulice

• Miasta rzymskie o planie regularnym miało kształt prostokąta, osiami układu były 2 główne arterie ulic przecinające się pod kątem prostym (decumanus i cardo), rozplanowanie w kształcie szachownicy

• Rynek miasta średniowiecznego prostokątny lub kwadratowy, z rogów rynku wychodziły po 2 ulice, przecinające się pod kątem prostym

• Miasto renesansowe regularny przebieg ulic np. o układzie promienistym

• Miasta kolonialne regularna szachownica

UKŁAD NIEREGULARNY odznacza się krętym, krzywym przebiegiem ulic, przecinaniem się ich pod dowolnymi kątami, nieregularnymi placami, różnym, do topografii najczęściej dostosowanym układem i zasięgiem miasta oraz chaotycznym rozmieszczeniem poszczególnych elementów funkcjonalnych

• Miasta średniowieczne

• Miasta barokowe np. Białystok

86. Naturalne i antropogeniczne stymulanty i destymulanty rozwoju przestrzennego miasta

NATURALNE

Wpływ gór na sieć, położenie, rozwój przestrzenny miasta jest różnorodny. Góry zwłaszcza wysokie są przeszkodą dla rozwoju miasta, ponieważ utrudniają rozwój komunikacji lądowej

Wielkie rzeki są dogodnymi drogami ale i mniejsze rzeki ze względu na zaopatrzenie w wodę mają znaczenie, przy ujściach zlokalizowane są miasta portowe; gdy brzegi rzeki są wysokie -destymulanta

ANTROPOGENICZNE

Szlaki komunikacyjne łączące miasto z innymi miastami; powstanie kolei - stymulanta

87. Rodzaje wsi na Dolnym Śląsku: wielodrożnica, wieś folwarczna, łańcuchówki (w górach), ulicówki

88. Rodzaje wsi w Wielkopolsce: wielodrożnica, kolonie fryderycjańskie, rzędówka (niewiele), ulicówka

89. Rodzaje wsi na Mazowszu: rzędówka, wsie nieregularne

90. Fazy rozwoju miasta

• urbanizacja-proces który powoduje wzrost liczby ludności miejskiej

• suburbanizacja- wyjście na zewnątrz, maleje gęstość zaludnienia w centrum

• dezurbanizacja- sytuacja, gdy spadek gęstości zaludnienia jest mniejszy niż na suburbiach, mamy gęstość dzienną i nocną, gdyż dużo ludzi dojeżdża do miast tylko do pracy a mieszka poza miastem

• reurbanizacja- powrót, ponowna urbanizacja, dotyka to miast metropolitalnych, w których ludzie osiedlają się w centrum, żeby być blisko centrum

91. Semiurbanizacja a suburbanizacja

Semiurbanizacja to proces umiastowienia wsi. Teren wiejski zaczyna przypominać miasto, również pod względem warunków społeczno-bytowych. Następuje podniesienie poziomu życia (pozytywny skutek), jak i upowszechnienie się miejskiego stylu bycia (negatywny skutek). Takie procesy można zaobserwować szczególnie często w południowej Polsce.

Suburbanizacja (ang. suburb - przedmieście) to jedna z faz rozwoju miasta. Polega ona na wyludnianiu się centrum i rozwoju strefy podmiejskiej. Wynikiem suburbanizacji jest rozwój infrastruktury (zabudowa mieszkaniowa, punkty handlowo-usługowe, połączenia komunikacyjne) na obszarach podmiejskich oraz tworzenie się tzw. miast-sypialni, których mieszkańcy dojeżdżają do pracy do centrum.

92. Faza suburbanizacji w modelu Klassena

„rozlewanie” się miasta poza jego granice administracyjne; towarzyszy temu spadek gęstości zaludnienia. We Wrocławiu zaczęło się to już przed wojną.

93. Faza dezurbanizacji i reurbanizacji

Dezurbanizacja charakteryzuje się spadkiem liczby ludności na obszarze centralnym, a następnie również i zewnętrznym. Spadek ten powoduje zmniejszanie się aglomeracji jako całości, tempo migracji ludności z obszarów węzłowych (centralnych) na obszary zewnętrzne i do mniejszych miast przewyższa jej przyrost na obszarach zewnętrznych aglomeracji. W fazie tej funkcje centrów miast ulegają bardzo silnej erozji. Funkcja mieszkaniowa zanika, działalność usługowa nastawiona na zaspokojenie potrzeb ludności też się zmniejsza, funkcja administracyjna i zatrudnienie wzrastają, infrastruktura przeznaczona dla transportu zajmuje coraz większe obszary, co koliduje z funkcja mieszkaniową. Funkcje społeczne i kulturalne spełniane przez centra miast ulegają zmniejszeniu.

Reurbanizacja występuje wówczas, gdy udział ludności obszaru centralnego w ogólnej liczbie ludności rośnie początkowo na skutek zahamowania tempa ubytku, a następnie wzrostu ludności tego obszaru. W procesie odradzania się miasta przeważają siły dośrodkowe, w przeciwieństwie do fazy dezurbanizacji, w której dominowały siły odśrodkowe.

94. Fazy cyklu miejskiego Conzena

• Faza inicjalna/początkowa - pojawiają się pierwsze zabudowania

• Faza wypełniania - nasycanie zabudową, wzrost liczby ludności

• Klimaks - moment krytyczny, już nic więcej się nie zbuduje; ludność bogatsza ucieka

• Mniej zabudowy: a. naturalne wykruszanie zabudowy

b. władze ingerują w zabudowę - sanacja (uzdrowienie); remonty

c. zabudowa uległa totalnemu zniszczeniu; blok zabudowuje się w zupełnie inny sposób; metamorfoza bloku, „maszyny do mieszkania”

d. zabudowa znika i nie powstaje - ugór miejski

---