Sygnatura akt (tu wpisz nr sprawy, masz na wezwaniu)
Sąd Okręgowy
w ..........................................
(adres sądu)
Wnioskodawca: twoje imię i nazwisko, adres
WNIOSEK O USTANOWIENIE KURATORA
Niniejszym wnoszę:
o ustanowienie kuratora dla ................(imię i nazwisko męża), w sprawie o rozwód sygnatura akt (podajesz nr sprawy), jako kandydata wskazuję (np kogoś z rodziny-podajesz imię, nazwisko i adres-jak ta osoba się nie zgodzi to przydzielą z urzędu).
Uzasadnienie:
Według danych, uzyskanych z Urzędu Miejskiego - Ewidencja Ludności w ............... i/lub Centralnego Biura Adresowego w Warszawie, mój mąż ................(imię i nazwisko męża) zameldowany jest na pobyt stały w ..................... (wpisz adres zameldowania) i mieszka w miejscu zameldowania, lecz nie odbiera wezwań na sprawę rozwodową, co stanowi istotną przeszkodę w prowadzeniu tejże sprawy.
W związku z powyższym wnioskuję o ustanowienie kuratora dla ................(imię i nazwisko męża) w sprawie o rozwód. Jeżeli osoba proponowana przeze mnie nie wyrazi zgody proszę o wyznaczenie kuratora przez Sąd.
....................................
Twój podpis
Załączniki:
zaświadczenie z Urzędu Miejskiego - Ewidencji Ludności
zaświadczenie z Centralnego Biura Adresowego w Warszawie
KURATOR DLA NIEZNANEGO Z MIEJSCA POBYTU
Kurator absentis
Kurator dla nieznanego z miejsca pobytu (pozwanego, uczestnika) to instytucja z zakresu postępowania cywilnego, która została unormowana w przepisach art. 143-147 oraz art. 510 KPC. Kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu nie należy mylić z kuratorem rejestrowym, o którym mowa w przepisach ustawy z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2001 r., Nr 17, poz. 209 ze zm.) ani tym bardziej z kuratorem zawodowym z ustawy z 27.7.2001 r. o kuratorach sądowych (Dz.U. Nr 98, poz.1071 ze zm.).
Kuratora absentis powołuje się wtedy, jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw. Doręczenie do chwili zgłoszenia się strony lub przedstawiciela lub pełnomocnika może nastąpić tylko do rąk kuratora ustawionego na wniosek osoby zainteresowanej przez sąd orzekający.
„W procesie zasadą jest ustanowienie kuratora na wniosek (...). Natomiast w postępowaniu nieprocesowym, stosownie do przepisu art. 510 § 2 KPC w razie potrzeby wyznaczenia kuratora do zastępowania zainteresowanego, którego miejsce pobytu nie jest znane, jego wyznaczenie następuje z urzędu. Nałożenie obowiązku działania z urzędu powoduje, że przewodniczący przed ustanowieniem kuratora powinien przeprowadzić stosowne dochodzenie w celu ustalenia miejsca pobytu osoby zainteresowanej. W sprawie o własność nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta, przedmiotem dochodzenia winny być adresy w dokumentacji załączonej do księgi wieczystej”1.
Wbrew pozorom kuratorzy dla nieznanego z miejsca pobytu powoływani są stosunkowo często i to z wielu powodów. W setkach tysięcy spraw które rok rocznie trafiają do sądów można np. wyodrębnić grupę pozwów, które zostają złożone tylko w celu wliczenia w koszty nieściągalny długów. Takie zjawisko obserwuje się w sądach grodzkich, które rozpoznają całą gamę drobnych spraw konsumenckich (zaległości za abonament telefoniczny, opłaty za gaz i prąd, nieuregulowane kary za przejazdy bez biletu, itp.), w których pozwani są nieznani z miejsca pobytu już na etapie wnoszenia pozwu. W takich sprawach wykluczona zostaje możliwość wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym (art. 499 pkt 4 KPC) a konieczność powołania kuratora powstaje od razu, gdy okoliczność ta jest już udokumentowana i podniesiona w pozwie. Jeżeli wniosek o powołanie kuratora nie wynika z pozwu o wszystkim decyduje doręczana korespondencja. Najczęściej to adnotacja Urzędu Pocztowego (listonosza) stanowi źródło informacji o tym, że pozwany pod wskazanym adresem nie zamieszkuje.
Jeżeli sąd posiądzie stosowną wiedzę - a ustanowienie kuratora bez dostatecznego uprawdopodobnienia, że miejsce pobytu uczestnika nie jest znane, powoduje nieważność postępowania2 - wówczas to przewodniczący wzywa stronę powodową (wnioskodawcę) do podania aktualnego adresu pozwanego w zakreślonym terminie pod rygorem zawieszenia postępowania. Najczęściej wyznacza się taki termin, aby można było wystąpić z odpowiednim wnioskiem do Centralnego Biura Adresowego o podanie aktualnych danych pozwanego, lub pozyskać odpowiednie informacje od pracodawcy nieznanego, krewnych, osób bliskich lub powinowatych (domowników). Ważne jest aby miejsce pobytu było faktycznie nieznane i nie musi się wcale ono pokrywać z adresem zameldowania. Informacje przekazane z CBA najczęściej stanowią podstawę do powołania kuratora zgodnie z wnioskiem.
„Uprawdopodobnienie, że miejsce pobytu strony jest nieznane, stanowi podstawowy warunek ustanowienia kuratora. Wynika to wyraźnie z art. 144 § 1 KPC (...). Nie można uznawać za uprawdopodobnienie samego twierdzenia strony, że nie zna aktualnego miejsca zamieszkania (pobytu) strony przeciwnej. W praktyce sądowej przesłanki ustanowienia kuratora dowodzone są przy pomocy takich dokumentów jak pisemne informacje biur adresowych lub organów ewidencji ludności (...)”3.
Kto może zostać kuratorem?
W sytuacji, gdy ustanowienie kuratora okaże się konieczne, sąd powinien w miarę swoich możliwości powierzyć pełnienie tej funkcji osobie, która ze względu na posiadane informacje będzie mogła aktywnie uczestniczyć w procesie. Najlepiej, gdy będzie to członek najbliższej rodziny nieznanego.
„Kuratorem powinna być ustanowiona osoba, której poziom moralny i intelektualny daje gwarancje należytego wypełniania przez nią obowiązku dopomożenia sądowi w zebraniu i ocenie materiału dowodowego z punktu widzenia osoby zastąpionej przez kuratora”4.
W sytuacji gdy sąd nie zna nikogo z członków rodziny nieznanego z miejsca pobytu, często praktykuje się wystąpienia do okręgowych izb radców prawnych lub okręgowych rad adwokackich celem wskazania radcy prawnego, adwokata lub aplikanta, którzy mogliby podjąć się pełnienia obowiązków kuratora, a od jakiegoś czasu można również zaobserwować praktykę w wniosków kierowanych do poradni prawnych działających przy uniwersytetach. W ostateczności jeżeli nie zostanie zgłoszony żaden kandydat na kuratora sąd powierzy te obowiązki jednemu z pracowników sekretariatu sądowego. Niezależnie od tego, kto zostanie kuratorem pamiętać należy, że „rozpoznanie sprawy bez ustanowienia mimo wniosku powoda oraz istnienia przesłanek przewidzianych w art. 143 i 144 KPC, kuratora dla nie znanego z miejsca pobytu pozwanego, powoduje pozbawienie go możliwości obrony swych praw, co jest przyczyna nieważności postępowania (art. 369 pkt 5 KPC)”5.
Prawa i obowiązki
Kurator jest uprawiony nie tylko do odbioru pism procesowych, ale również do reprezentowania strony, dla której został ustawiony. Podstawowym zadaniem kuratora jest próba ustalenia miejsca pobytu osoby nieznanej i zawiadomienie jej o stanie jej spraw. Ponadto kuratorowi przysługuje prawo podejmowania wszystkich czynności procesowych zmierzających do obrony nieznanego w postępowaniu cywilnym. Może zgłaszać wnioski dowodowe, wnosić środki zaskarżenia, podnosić najrozmaitsze zarzuty. Kurator nie może jednak podejmować czynności o charakterze dyspozytywnym, takich jak np. uznanie powództwa, jako że jest osobą powołaną do obrony osoby reprezentowanej. Ważne jest, że dla prawidłowego podejmowania czynności obrony - jak to wynika z art. 111 § 1 pkt 5 KPC - kurator nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych w związku z podejmowanymi przez niego czynnościami procesowymi.
W kwestii przysługującego kuratorom wynagrodzenia odwołać się należy do przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości 28.8.1982 r. w sprawie stawek, warunków przyznawania i wypłaty ryczałtu przysługującego sędziom i pracownikom sądowym za dokonanie oględzin oraz stawek należności kuratorów (Dz.U. Nr 27, poz. 197 ze zm.). Przepisy rozporządzenia wskazują, że wysokość wynagrodzenia kuratorów ustanowionych w poszczególnych sprawach zależy w każdym wypadku od rodzaju sprawy, stopnia jej zawiłości i nakładu pracy kuratora. Wypłata przyznanego kuratorowi wynagrodzenia następuje na podstawie postanowienia sądu rozpoznającego sprawę z zaliczki złożonej na pokrycie wydatków, a w razie gdy strona, na której wniosek ustanowiono kuratora, jest zwolniona od kosztów sądowych - z funduszów Skarbu Państwa. W rzeczywistości sędziowie często mają własne „taryfikatory” i zazwyczaj wzywają wnioskodawców o zaliczki w jednej wysokości, bez względu na rodzaj sprawy. Bywa też tak, że wzywa się o zaliczki, tylko w orzeczeniu kończącym postępowanie przyznaje się kuratorowi wynagrodzenie, zobowiązując wnioskodawcę do wpłacenia zaliczki pod rygorem egzekucji.
* Autor jest absolwentem WPiA Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, inspektorem Sądu Apelacyjnego w Krakowie
1 Postanowienie Sądu Najwyższego z 24.9.1998, II CKU 61/98, Prokuratura i Prawo 3/1999, s. 37.
2 Postanowienie Sądu Najwyższego z 8.4.1998, III CKU 12/98, Prokuratura i Prawo 11-12/1998, s. 44.
3 Wyrok Sądu Najwyższego z 30.6.1997, II CKU 71/97, Prokuratura i Prawo 12/1997, s. 38.
4 Orzeczenie Sądu Najwyższego z 26.4.1958, III CR 135/58, OSN 3/1958, s. 90.
5 Wyrok Sąd Najwyższy z 16.12.1994., I PRN 33/94, OSNAP 9/1995, s. 109.