Czy istnieją emocje podstawowe?

Nie

Averill, Scherer, Shweder

Scherer

• nie istnieją emocje podstawowe

• uniwersalne są pewne elementy emocji, ale nie całe wzorce tworzące emocje

• teoria etapowej oceny zdarzeń

• emocje modalne

• nie ma biologicznych wyznaczników takich emocji jak gniew, strach, smutek

• istnienie biologicznego podłoża wielu elementów, których kombinacje tworzą emocje

Averill

• przeciw użyteczności pojęcia emocji podstawowych

• prototypowość

• temat i wariacje

• pewne emocje można uznać za podstawowe

• powinny być one- uniwersalne u ludzi, obserwowalne u innych naczelnych itp.

• uznaje biologiczne podstawy niektórych emocji- nie wierzy, że te właśnie emocje mają w jakimś sensie charakter podstawowy

Shweder

• kwestionuje pogląd, że emocje istnieją we wszystkich kulturach czy społeczeństwach

• emocje nie są obiektami naturalnymi, lecz wykraczającymi poza doświadczenie schematami czy skryptami interpretacyjnymi

• nie ma biologicznych wyznaczników takich emocji jak gniew, strach, smutek

Tak

Panksepp

• „podstawowy”- odnoszący się do ujawniania się potencjału genetycznego

• geny stanowią magazyny informacji dynamicznie reagujące na specyficzne oddziaływania środowiska

• odróżnia takie emocje jak strach, gniew, smutek od stanów bardziej odruchowych jak wzdrygniecie się i od bardziej uwewnętrznionych sentymentów

• opowiada się za koncentracja wysiłków na badaniu najbardziej reprezentatywnych emocji takich jak gniew czy strach

• istnienie ograniczonej liczby emocji, z których każda stanowi rezultat ewolucji i ma uniwersalny charakter

Ekman

• wszystkie emocje są podstawowe w tym sensie, że zarówno specyficzne cechy emocji jak i ich cechy podzielane z innymi emocjami oraz funkcje zostały ukształtowane przez ewolucję

• osiem cech - 7 można znaleźć we wszystkich emocjach (z wyjątkiem specyficznego sygnału)

• rodziny emocji- temat +wariacje

• istnienie ograniczonej liczby emocji, z których każda stanowi rezultat ewolucji i ma uniwersalny charakter

Co odróżnia emocje od nastroju, temperamentu i innych pojęć afektywnych?

• wszyscy odróżniają nastrój od emocji, choć na podstawie nie zawsze tych samych kryteriów

Czas trwania

Ekman i Kagan

• Lazarus- zarówno emocja jak i nastrój mogą być przeżywane w postaci czasowych nawrotów

• Ekman i Kagan- wskazują dodatkowe różnice między tymi pojęciami:

• Ekman- podkreśla rolę wydarzeń poprzedzających przeżywanie emocji i nastroju

• Kagan- odmienność tkwiących u ich podłoża procesów biologicznych

W jaki sposób emocja i nastrój oddziałują na siebie?

• Ekman i Panksepp- nastroje zmieniają progi pobudzenia powiązanych z nimi emocji, z kolei emocje ułatwiają pojawianie się określonych nastrojów

Panksepp

• silne pobudzenie mózgowego systemu jednej emocji hamuje możliwość równoczesnego wzbudzenia innych emocji

• nastrój cechujący się niskim poziomem pobudzenia nie wyklucza równoczesnego przeżywania także i innych nastrojów

Frijda

• każda emocja ma tendencję do przeradzania się w jakiś nastrój

Watson i Clark

• zawsze znajdujemy się w jakimś nastroju w związku z czy emocje zawsze pojawiają się na tle jakiegoś nastroju

• dwie ogólne klasy nastroju- pozytywny i negatywny

Ekman

• specyficzny wyraz mimiczny towarzyszy emocji, ale nie nastrojowi

• nastrojowi towarzyszy zróżnicowana aktywność mięśni twarzy, której nie można dostrzec gołym okiem, ale można ją wykryć za pomocą pomiaru ich potencjałów elektrycznych

Zdarzenia poprzedzające

Ekman

• zdarzenia poprzedzające emocje są z reguły lepiej uświadamiane nastroje zaś mogą być następstwem albo intensywnych emocji albo autonomicznych zmian w przebiegu procesów neurochemicznych

Frijda

• rozróżnienie między intencjonalnymi i nieintencjonalnymi stanami afektywnymi, czyli ukierunkowanymi na jakiś obiekt (emocje) i pozbawione takiego ukierunkowania (nastroje)

Lazarus

• emocje wiążą się z realizacją konkretnych zadań czy aktów przystosowania, podczas gdy nastroje są efektem ogólnych ocen „egzystencjalnego tła naszego życia”

Odmienne następstwa emocji i nastroju

Davidson

• emocje ukierunkowują działanie, nastroje ukierunkowują procesy poznawcze

Frijda

• nastroje prowadzą do uogólnionych następstw poznawczych, emocje zmieniają gotowość do określonych działań

• Pojęcia dotyczące afektu

Davidson

• pojęcie stylu afektywnego na oznaczenie ogółu pojęć o „cechopodobnym charakterze” jak temperament, sentymenty, cechy emocjonalne i pewne związane z emocjonalnością cechy osobowości w rodzaju ekstrawersji

Temperament

• wszyscy zgadzają się, że odnosi się do indywidualnych różnic pod względem reaktywności emocjonalnej pojawiających się we wczesnych fazach rozwoju ontogenetycznego

Goldsmith

• temperament- charakterystyczne różnice indywidualne pod względem wyrażania i przeżywania emocji podstawowych

• większość uznaje też, że temperament przynajmniej częściowo jest dziedziczny

Kagan

• znaczenie pojęcia teoretycznego jest zawsze uzależnione od metod jego mierzenia

• w wypadku temperamentalnej lękliwości podłożem są prawdopodobnie różnice progu pobudzenia obwodów ciała migdałowatego

Watson i Clark

• temperament zawiera składniki wykraczające poza samą emocjonalność (dotyczące różnic w przebiegu procesów poznawczych i zachowania) jest wiec pojęciem szerszym od cechy emocjonalnej

Frijda; Lazarus

• sentyment- skłonność do emocjonalnego reagowania na jakiś konkretny obiekt, zdarzenie lub ich klasę

• sentymenty nie odnoszą się do przeżywanych przez jednostkę stanów, lecz do zmian emocjonalnych, które stanem takim mogą zaowocować dopiero wskutek pojawienia się odpowiedniego obiektu [kota! ]

Watson i Clark

• cecha emocjonalna- ogólna i stała skłonność do przezywania pozytywnego afektu z jednej strony zaś z drugiej- afektu negatywnego

• owe ogólne cechy emocjonalne są reprezentowane w subiektywnym doświadczeniu i wyjaśniają więcej zmienności subiektywnych przeżyć emocjonalnych niż emocje podstawowe

Frijda

• cechy osobowości są dyspozycyjnymi odpowiednikami nastrojów w tym sensie, że nie są ukierunkowane na konkretne obiekty, natomiast takim ukierunkowaniem (intencjonalnością) cechują się emocje i sentymenty

Jaką funkcje pełnią emocje?

Wzbudzanie zmian fizjologicznych

Levenson; Clark i Watson

• opisują, w jaki sposób emocje wzbudzają zmiany fizjologiczne wspierające zachowania, które bywały adaptacyjne dla danej sytuacji w ewolucyjnej przeszłości gatunku

Frijda

• częściowo się z tym zgadza, choć podaje w wątpliwość ewolucyjne podstawy niektórych ze zmian pojawiających się w działalności autonomicznego układu nerwowego

Gotowość do określonych działań

Clore

• odrzuca ideę ze w emocje wpisana jest gotowość do określonych działań

• twierdzi, że emocje zmieniają nasze motywacje i cele a nie konkretne zachowania, w które skłonni bylibyśmy się angażować

Frijda

• dopuszcza więcej ni ż jedną reakcje na strach, ale zakłada, że każda emocja owocuje wzrostem gotowości do pewnej ograniczonej liczby określonych działań

Scherer

• podpisuje się po ideę, że każda emocja wzbudza „filogenetycznie zaprogramowane tendencje do działania

Levenson

• pewien zbiór wrodzonych tendencji do działania skojarzonych z każdą emocją (lub z ich większością)

Zmiany w aktywności poznawczej

Levenson

• emocje umożliwiają „drogi na skróty” w przetwarzaniu informacji

Clark i Watson

• dualistyczny system emocjonalno- poznawczy, obejmujący zarówno automatyczne, filogenetycznie adaptacyjne reakcje jak i bardziej rozbudowane procesy zbierania informacji i oceny, w których przebiegu emocje nasilają się naszą potrzebę gromadzenia danych i decydują o alokacji uwagi

• podobne stanowisko zajmuje Scherer

Clore

• same uczucia stanowią źródło informacji

• własne odczucia używane są jako podstawa do formułowania sądów i ocen oraz do podejmowania decyzji

• podobne stanowisko- Frijda

Clore

• zakłada dodatkowo, że warunkiem funkcjonowania uczuć jako źródła informacji jest ich uświadomienie sobie przez człowieka

• nastroje i emocje mogą różnie wpływać na przebieg procesów poznawczych, ponieważ stany te różnią się stopniem zogniskowania i specyficznością wywołujących je zdarzeń

Clark i Watson

• opis sposobów, jaki emocje przygotowują organizm do reagowania z pominięciem szczegółowych poznawczych ocen sytuacji

Ułatwianie reakcji filogenetycznie adaptacyjnych

Levenson

• emocje mają zdolność do „wyłączania w jednym momencie całości doświadczeń nagromadzonych w trakcie życia, wpływów kultury i wychowania, odsłaniając wspólny mianownik ludzkich reakcji”

Shweder; Averill

• emocje niemal całkowicie są rezultatem społecznego konstruowania znaczeń różnych sytuacji

Scherer

• dopuszcza większą plastyczność reakcji emocjonalnych zakładając, że funkcją emocji jest odłączenie reakcji od bodźca, co pozostawia organizmowi więcej czasu na wykrycie istotności sytuacji bodźcowych i wybór odpowiedniej reakcji

• zgadza się z Levensonem, że w wypadku intensywnych emocji dochodzi do zaktywizowania filogenetycznie zaprogramowanych tendencji do działania

Clark i Watson

• podobnie- traktują emocje jako efekt oddziaływań podwójnych

Organizujące lub dezorganizacyjne wpływy emocji

Levenson

• istotną funkcją emocji jest organizacja

Frijda

• emocje dezorganizują zachowanie

• ma na myśli stany emocjonalne krańcowo silne i przewlekłe takie jak chroniczny lęk, który należałoby traktować raczej jako nastrój niż emocję

Clore; Clark i Watson

• dysfunkcjonalne są nieprzemijające reakcje emocjonalne, lecz uporczywe zalegające stany, które są przejawami szczególnego rodzaju temperamentu lub zaburzeń afektywnych

Funkcje specyficzne dla poszczególnych emocji

Clark i Watson

• szczególną funkcją smutku jest zachowanie zasobów

Frijda

• zauważa odmienność smutku od innych emocji

Clark i Watson

• różne emocje mogą spełniać różne sobie tylko właściwe funkcje, niezależnie od tego, że pewne funkcje (jak zakłada Levenson) wydają się wspólne dla wszystkich emocji

Averill

• funkcje każdej emocji muszą być analizowane oddzielnie i zależą od analizowanego aspektu emocji np. tego czy analizuje się krótko czy długotrwałe następstwa emocji i czy punktem odniesienia jest funkcjonowanie jednostki, gatunku czy społeczeństwa

Dysfunkcjonalność

Clark i Watson

• koncentrują się na dysfunkcjonalności skupiając uwagę na natężeniu i częstości emocji pozytywnych i negatywnych

• reakcje negatywne często bywają nieadekwatne do wzbudzających je emocji (podobnie uważa Averill)

Averill

• reakcja uczuciowa funkcjonalna na krótką metę może okazać się dysfunkcjonalna, jeżeli jest powtarzana wielokrotnie i przez dłuższy czas

Funkcje interpersonalne

Levenson, Frijda, Scherer, Clark i Watson

• wszyscy oni zauważają, że ekspresja emocji informuje innych o intencjach i motywach osoby dokonującej owej ekspresji i że motywuje to różne działania obserwatorów

Levenson

• emocje wpływają na tendencję do zbliżania się do określonych osób lub do ich unikania

Jak wyjaśnić dowody na powszechność zdarzeń wywołujących emocje?

• na poziomie ogólnym zgodność jest bardzo znaczna na poziomie szczegółów poszczególni autorzy mocni się różnią

• Wszyscy zgadzają się, co do:

• istnienia dowodów na uniwersalność emocji

• mniej jest dowodów na powszechność zdarzeń wywołujących określone emocje

• owa powszechność jest uzależniona od czynników zarówno biologicznych jak i kulturowych

• istotnym wyznacznikiem emocji jest poznawcza ocena zdarzenia bodźcowego nie zaś samo zdarzenie

Scherer

• w przypadku emocji prostych (wstręt, smutek, gniew i strach) więcej jest podobieństwa między badanymi z różnych krajów niż w przypadku emocji bardziej złożonych (wstyd, poczucie winy)

• wstyd i poczucie winy to emocje, w które uwikłane są sądy moralne, wskutek czego pozostają one pod stosunkowo największym wpływem wartości kulturowych

Lazarus Frijda i Ellsworth

• podkreślają, że nawet, jeśli istnieją jakieś biologiczne wyznaczniki uniwersalności oceny pewnych zdarzeń ( w różnych kulturach i przez zróżnicowanych osobowościowo członków tej samej kultury) to ich wpływ zostaje łatwo przytłumiony oddziaływaniem czynników społecznych kulturowych i osobowościowych

Ellsworth

• zapewne najbardziej uniwersalna jest zdolność zdarzeń do wywoływania afektu pozytywnego lub negatywnego nie zaś do wywoływania emocji o określonej treści

Frijda

• zgadza się z Ellsworth, że wrodzony charakter ma wartościowość zdarzeń wzbudzających emocje

• sama wartościowość nie prowadzi do emocji, lecz jedynie do oznakowanego stanu afektywnego

Lazarus, Scherer i Ellsworth

• podkreślają rolę poznawczej oceny zdarzeń

• każde z nich przedstawia pewien teoretyczny opis przebiegu tej oceny

Lazarus

• związek między konkretnym tematem relacyjnym a emocją jest biologicznie uwarunkowany i koncentruje się na wyniku oceny poznawczej a więc na sposobie interpretacji zdarzenia wzbudzającego emocję

• w ocenę uwikłany jest pewien proces a nie gotowy program

Ekman

• oceny poznawcze mogą następować automatycznie i z taką szybkością, że ludzie prawdopodobnie nie zdają sobie sprawy z ich przebiegu

• sformułowany przez Lazarusa, Scherera i Ellsworth opis procesu oceny uważa za wyjaśnienie nie samego przebiegu procesów oceny, lecz za opis subiektywnego sposobu wyjaśniania procesu wzbudzania emocji

• koncentruje się na kwestii, jakie elementy procesu emocjonalnego są przekazywane genetycznie

Averill

• zgromadzone dotąd dowody na uniwersalność wyznaczników i ekspresji emocji każą myśleć raczej w kategoriach rodzin emocji niż konkretnych specyficznych emocji

• trzy możliwe źródła powszechników- biologiczne, społeczne i środowiskowe

Czy emocje mogą być nieświadome?

• pewne elementy przetwarzania emocjonalnego mogą mieć nieświadomy charakter

Clore, LeDoux

• emocje jako takie są stanami świadomymi

Clore

• uczucia jako konieczny (choć niewystarczający) warunek występowania emocji

• uczucia są świadome na mocy definicji

Ledoux

• emocja jako świadome stany, choć do ich powstania prowadzą procesy nieświadome

Clore, Zajonc

• kiedy źródło emocji jest nieświadome emocja ma rozlany charakter i może być doznawana jako część własnej reakcji na jakikolwiek bodziec a w konsekwencji wpływać niemalże na każdy dowolny sąd

6

---