Polityka zatrudnienia w okresie transformacji, zjawisko bezrobocia oraz jego skutki
Polityka zatrudnienia jako nauka zajmuje się poszukiwaniem wszelkiego rodzaju środków i metod , które umożliwią optymalne gospodarowanie zasobami pracy. Funkcjonuje wspólnie z wywodzącą się z teorii ekonomi, teorią zatrudnienia i jest nauką stosowaną. Teoria zatrudnienia jest zbiorem praw, twierdzeń i hipotez, które mają na celu wyjaśnienia właściwości kształtowania się zatrudnienia. Polityka zatrudnienia uznawana jest za jedną z najważniejszych dziedzin, bowiem opisuje gospodarowaniem czynnikiem ludzkim. Stanowi integralną część polityki społecznej jak i gospodarczej.
Na początku lat '90 po dokonanych przemianach polityczno ustrojowych w Polsce, została dokonana diametralna zmiana rynku pracy. Zagadnieniom dotyczącym rynku pracy i zatrudnieniu poświęcono mało uwagi. Uważano że bezrobocie jest skutkiem, nieuniknionym, przekształceń systemowych. Po raz pierwszy w Polsce powojennej zdefiniowano prawnie kategorie bezrobocia, było to w grudniu 1989 roku. Niestety w ustawie nie podano sposobów na hamowanie i zapobieganie zdefiniowanemu zjawisku. W początkach transformacji dominowało podejście polegające na łagodzeniu skutków bezrobocia, co wynikało z koncepcji ograniczenia interwencji na rynku pracy. Rola państwa na rynku pracy była pasywna, co było konsekwencja polityki podażowej państwa. Państwo starało się jednak wprowadzić środki za pomocą których miało złagodzić pogłębiające się trudności na rynku pracy. Wprowadzono wcześniejsze emerytury, podatek od ponadnormatywnego wzrostu wynagrodzeń oraz osłony socjalne dla bezrobotnych. Moim zdaniem wprowadzenie osłon socjalnych a co za tym idzie wypłatom zasiłków dla bezrobotnych, które były początkowo łatwo dostępne było błędem rządzących. Powinno się w sposób aktywny walczyć z bezrobociem. Co nastąpiło w latach 1994-97 za rządów lewicowych, które zmieniły podejście do problemu bezrobocia. Bezrobocie było jednym z priorytetów i zaczęto z nim walczyć w sposób aktywny. Rząd zamierzał zmniejszać bezrobocie wśród młodzieży, starał się skutecznie obniżać stopę bezrobocia i zwalczać bezrobocie chroniczne.
Po wyborach w roku 1997 w wyniku objęcia przez prawicę rządów, przywrócono politykę liberalną łącznie w wszystkimi konsekwencjami. Obniżenie wzrostu gospodarczego oraz nieudolna polityka walki z bezrobociem doprowadziła do powrotu bardzo wysokiego bezrobocia w obecnych latach. Jak podaje Rząd w grudniu 2002 roku stopa bezrobocia kształtowała się na poziomie 18.4%.
W związku z możliwością wstąpienia Polski w struktury Unii Europejskiej nasz kraj stara się dostosować politykę zatrudnienia zgodnie z obowiązującymi w Unii normami. Jest to nasz obowiązek. Owego dostosowania wynikają konsekwencje którymi są zbliżanie przepisów prawnych, kształcenia i współpraca z w dziedzinie zatrudnienia, przepływy pracowników. W wielu krajach zaraz po przystąpieniu naszym do Unii będziemy mogli swobodnie podjąć pracę. W Unii panuje zasada mówiąca o swobodnym przepływie siły roboczej.
Zanim zdefiniuje bezrobocie i jego rodzaje nie sposób nie wspomnieć o rynku pracy. W procesie rozwoju gospodarczego kształtował się rynek pracy. Powstaje on wtedy, kiedy po jednej stronie znajduje się siła robocza, która jest do nabycie przez pracodawców. Tak więc kategoria rynku pracy obejmuje wszystkie zagadnienia związane z kształtowaniem podaży pracy i popytu na pracę.
Bezrobocie stanowi brak bilansu miedzy stroną podażową a stroną popytowa rynku pracy. Nierównowaga ta przejawie się w nadwyżce osób chętnych do pracy w stosunku do liczby miejsc pracy. Zauważamy sytuację w której pewna część ludzi zdolnych i chętnych do pracy z braku możliwości jej podjęcia nie znajduje zatrudnienia.
Zgoła odmienne konsekwencje społeczne i gospodarcze wynikające ze zjawiska bezrobocia dają nam możliwość zdefiniowania go.
Bezrobocie nierozłącznie związane z gospodarką nazywamy frykcyjnym .Rodzi się z ciągłego przepływu pracowników. W gospodarce zawsze znajdą się osoby które akurat są bez pracy i czekają na nowe, wolne stanowisku, odpowiadające ich kwalifikacjom.
Bezrobocie strukturalne powstaje w wyniku przekształceń w strukturach gospodarki, a co za tym idzie upadku jednych, a powstaniu drugich branż i gałęzi. Mamy z nim do czynienia wówczas, gdy nierównowaga na rynku pracy jest efektem niedopasowania struktury podaży pracy i struktury popytu na pracę. Niestety ma charakter dość trwały, czego przykładem może być nasze otoczenia. Zauważamy zmiana kwalifikacji, zawodu czy nawet miejsca pracy nie jest taka łatwa i rzecz jasna jest bardzo kosztowna. Doskonale widzimy co się dzieje ze zwalnianymi górnikami i hutnikami.
Związane wraz z wdrażaniem postępu technicznego i technologicznego jest bezrobocie technologiczne. Wynika ono wtedy, gdy żywą pracę zastępujemy mechanizacją, informatyzacją itp.
W czasach wahań koniunktury gospodarczej, kiedy poziom zatrudnienia i bezrobocia kształtują się w kolejnych fazach cyklu mamy do czynienia z bezrobociem koniunkturalnym. Podczas rozkwitu zatrudnienia osiąga najwyższy poziom, a bezrobocie spada do najniższych poziomów. Odwrotnie jest podczas kryzysu
Ostatnim zdefiniowanym rodzajem bezrobocia jest bezrobocie sezonowe, które wynika z sezonowości zapotrzebowania na pracę w gałęziach gospodarki, których działalność jest uzależniona od pór roku.
Zjawisko bezrobocia jest niewątpliwie powszechnie oceniane negatywnie. Jednak zauważyć trzeba że negatywne skutki wywołane są przez bezrobocie średnio i długookresowe. W bezrobociu krótkotrwałym można zauważyć wiele pozytywnych skutków. Zwłaszcza w fikcyjnym, które sprzyja mobilności zawodowej i przestrzennej, wyzwala konkurencje między poszukującymi pracy, podnosi poszanowanie i dyscyplinę pracy. Negatywne skutki bezrobocia odczuwać może nie tylko zainteresowana jednostka ale również całe społeczeństwo. Mam tu na myśli koszty ekonomiczne na które składają się wydatki państwa oraz straty jakie rodzą się z tytułu pozostawania części ludności w wieku produkcyjnym. Owe wydatki ponoszone przez państwo to wypłacane zasiłki, opłaty szkoleń, pożyczki dla bezrobotnych.
Do skutków społecznych należy zaliczyć utratę dochodów, skutki psychospołeczne, zdrowotne, narastanie zjawisk patologii społecznej, wzrost napięć politycznych, emigrację.