Urlop wypoczynkowy
Nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego
Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku.
Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.
Przykład...
Przykład: Pracownik, rok po ukończeniu studiów (20 dni urlopowych) został zatrudniony w firmie od dnia 01.04.09 w pełnym wymiarze czasu pracy. Po 4 miesiącach pracy postanowił, że w dniu 01.07.09 wyjedzie na urlop. Ile dni urlopu mu przysługuje? Po przepracowaniu całego roku przysługiwałoby pracownikowi 20 dni urlopu. Zatem po przepracowaniu 3 miesięcy (3/12 x 20 dni) pracownik nabył 5 dni urlopu.
Wymiar urlopu wypoczynkowego
Wymiar urlopu wynosi:
20 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
26 dni - jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Rady i uwagi...
Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy.
Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:
zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - nie więcej jednak niż 3 lata,
średniej szkoły zawodowej - nie więcej jednak niż 5 lat,
średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - 5 lat,
średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata,
szkoły policealnej - 6 lat,
szkoły wyższej - 8 lat.
Zasady udzielania urlopu
W nauce prawa pracy wyróżnia się 5 zasad udzielania urlopów:
zasada powszechności - prawo do urlopu nabywa każdy pracownik po 1 miesiącu,
zasada równości uprawnień urlopowych - pracownicy w tej samej sytuacji, jeśli chodzi np. o staż pracy, dostaną urlop w tym samym wymiarze (tyle samo dni),
zasada odpłatności urlopu - przerwa urlopowa jest zawsze płatna,
zasada udzielania urlopu w naturze - wypłatę tzw. ekwiwalentu urlopowego prawo dopuszcza tyko wyjątkowo,
prawo do urlopu nieprzerwanego - podział urlopu na części może nastąpić tylko w granicach przewidzianych w k.p.
Rady i uwagi...
Urlopy powinny być udzielane w oparciu o plan urlopów, który pracodawca ma obowiązek opracować i podać do wiadomości pracowników.
Udzielanie urlopu
Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. Przy udzielaniu urlopu jeden dzień odpowiada 8 godzinom pracy.
Rady i uwagi...
Udzielenie urlopu w dniu pracy, w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy, jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop.
Urlopy powinny być udzielane w oparciu o plan urlopów, który pracodawca ma obowiązek opracować i podać do wiadomości pracowników. Jeżeli pracodawca nie sporządza planu urlopu (taka sytuacja jest możliwa, jeżeli zgodziła się organizacja związkowa lub związków nie ma), ustala termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem.
Urlop na żądanie pracownika
Urlop na żądanie udzielany jest pracownikowi najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu, tj. zgodnie z rozkładem czasu pracy w danym dniu pracy.
Przykład...
Przykład: Jeżeli pracownik miał pracować do 16.00, to właśnie do tej godziny może zgłosić żądanie o urlop.
Rady i uwagi...
Pracownik może zawiadomić o rozpoczęciu urlopu w dowolnej formie: osobiście, e-mailem, telefonicznie bądź faksem. Skuteczne dostarczenie informacji o urlopie jest zadaniem należącym do pracownika. Jeżeli tego nie uczyni w taki sposób, że można dowiedzieć się o żądaniu, nieobecność pracownika należy potraktować jako nieusprawiedliwioną.
W każdym roku kalendarzowym pracownik ma prawo do urlopu na żądanie w wymiarze do 4 dni w terminie przez siebie wskazanym.
Rady i uwagi...
Ustanowienie obowiązku pracodawcy dotyczącego udzielenia pracownikowi na jego żądanie części urlopu wypoczynkowego ma na celu uwzględnienie nadzwyczajnych sytuacji, które powodują, iż pracownik w danym terminie nie może świadczyć pracy.
Przesunięcie urlopu
Przesunięcie terminu na wniosek pracownika
Wcześniej ustalone terminy urlopu wypoczynkowego mogą być zmieniane z inicjatywy pracodawcy lub pracownika. Można przesunąć termin urlopu na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami. Ocena, czy przyczyny podawane przez pracownika są ważne, należy do pracodawcy.
Przesunięcie terminu bez wniosku pracownika
Przesunięcie terminu urlopu może nastąpić także, jeżeli nieobecność wypoczywającego pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy. Ocena, jak poważne zakłócenia wywołałaby nieobecność pracownika, także należy do pracodawcy.
Obowiązkowe przesunięcie urlopu
Mogą się zdarzyć okoliczności powodujące, że przesunięcie terminu urlopu jest obowiązkowe. Do takich sytuacji należą:
choroba,
odosobnienie związane z chorobą zakaźną,
powołanie na ćwiczenia wojskowe lub szkolenie wojskowe do 3 miesięcy,
urlop macierzyński.
W takim przypadku pracodawca obowiązkowo przesuwa pracownikowi urlop na inny termin.
Odwołanie z urlopu
Jeżeli wystąpiły okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczęcia urlopu, które wymagają obecności pracownika, pracodawca może odwołać pracownika z urlopu.
Pracownik odwołany z urlopu ma obowiązek stawić się w miejscu wskazanym przez pracodawcę, a pracodawca pokrywa koszty poniesione przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu - np. koszty przejazdu czy pobytu w ośrodku wypoczynkowym.
Rady i uwagi...
Z odwołaniem z urlopu ściśle wiąże się pytanie o to, czy pracodawca może wymagać od pracownika wybierającego się na urlop wypoczynkowy, by pozostawił swój prywatny numer telefonu lub inne dane, które w razie potrzeby umożliwią pracodawcy kontakt z pracownikiem i ewentualne odwołanie go z urlopu. Jak wiadomo, takie informacje stanowią dane osobowe pracownika, które podlegają ochronie prawnej. W tej sprawie przeważa pogląd, że pracodawca może żądać pozostawienia powyższych danych teleadresowych tylko od kluczowych pracowników, odpowiadających za funkcjonowanie danej jednostki w ramach struktury organizacyjnej pracodawcy, a więc np. kierowników poszczególnych pionów w zakładzie pracy. Nie znajduje natomiast uzasadnienia wymaganie takich danych od „szeregowych” pracowników, ponieważ tych pracodawca ma zwykle możliwość zastąpić na czas urlopu i w konsekwencji nie może być podstaw do ich ewentualnego odwołania z urlopu.
Wynagrodzenie za urlop i ekwiwalent
Za czas urlopu pracownik otrzymuje tzw. wynagrodzenie urlopowe - świadczenie pieniężne należne w okresie przerwy w wykonywaniu pracy przeznaczonej na wypoczynek.
Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. W związku z tym na wynagrodzenie za czas urlopu składają się:
stałe składniki wynagrodzenia w wysokości przypadającej za miesiąc kalendarzowy, w którym pracownik korzysta z urlopu (przede wszystkim wynagrodzenie zasadnicze),
zmienne składniki wynagrodzenia (np. premie) obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu lub, w przypadkach znacznego wahania wysokości wynagrodzenia, z okresu 12 miesięcy (np. przy premiach półrocznych).
Ekwiwalent za niewykorzystany urlop - przysługuje pracownikowi w przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.
Rady i uwagi...
Ustanie stosunku pracy jest zatem jedynym możliwym przypadkiem uzasadniającym wypłatę ekwiwalentu pieniężnego. W każdym innym wypadku pracodawca obowiązany jest udzielić pracownikowi urlopu „w naturze” zgodnie z zasadą udzielania urlopu w naturze. Ekwiwalent oblicza się, stosując te same zasady, co przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego.
Urlop bezpłatny
Urlop bezpłatny jest przerwą w wykonywaniu pracy udzieloną pracownikowi na jego pisemny wniosek. Pracownik może wystąpić o udzielenie urlopu bezpłatnego przez pracodawcę. Pracodawca może udzielić urlop bezpłatny pracownikowi wyłącznie na wniosek. Nie może samodzielnie, z własnej inicjatywy udzielić pracownikowi tego urlopu.
W czasie urlopu bezpłatnego ulegają zawieszeniu prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy:
okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu czasu pracy,
za okres zwolnienia nie przysługuje pracownikowi wynagrodzenie.
Czas, na jaki może być udzielony pracownikowi urlop bezpłatny, nie jest graniczony przez przepisy k.p. W przypadku urlopu bezpłatnego, który trwa dłużej niż 3 miesiące, pracodawca i pracownik mogą przewidzieć możliwość wcześniejszego odwołania z urlopu z ważnych powodów.
Rady i uwagi...
Urlop bezpłatny jest korzystnym rozwiązaniem dla pracownika zamierzającego zrobić sobie dłuższą, np. kilkumiesięczną przerwę w pracy, ale jednocześnie nie chcącego zrywać kontaktów z pracodawcą.
Urlop bezpłatny na czas wykonywania pracy u innego pracodawcy jest szczególnym rodzajem urlopu bezpłatnego. Pracodawca może, za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie, udzielić urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy. Pracodawcy zawierają porozumienie, w którym określają czas na jaki pracownik uzyskuje wolne na pracę u innego pracodawcy.
Rady i uwagi...
Zapamiętaj: Okres urlopu bezpłatnego na czas wykonywania pracy u innego pracodawcy wlicza się do okresu czasu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy.
Urlopy okolicznościowe
Urlopy okolicznościowe to nazwa potoczna, używana do określenia dni, w których pracownik jest zwolniony od obowiązku świadczenia pracy. Pracodawca ma zaś obowiązek wypłacić za taki dzień wynagrodzenie.
Pracodawca udziela urlopów okolicznościowych w związku z ważnymi wydarzeniami rodzinnymi i osobistymi pracownika.
Wykaz zwolnień urlopowych, jakich pracodawca musi udzielać swoim pracownikom:
1 dzień w razie ślubu dziecka pracownika
1 dzień w razie zgonu i pogrzebu siostry, brata, teściowej, teścia, babci, dziadka pracownika
1 dzień w przypadku zgonu i pogrzebu innej osoby, będącej na utrzymaniu lub pod bezpośrednią opieką pracownika,
2 dni w związku ze ślubem pracownika
2 dni w razie urodzenia się dziecka
2 dni w razie zgonu i pogrzebu małżonka pracownika, jego dziecka, ojca matki, ojczyma lub macochy.
Rady i uwagi...
Na pracodawcy ciąży obowiązek udzielania wyżej wymienionych zwolnień okolicznościowych. Oznacza to, że nie ma prawa odmówić pracownikom określonych dni wolnych. Pracownik musi wcześniej wystąpić z wnioskiem o udzielenie urlopu okolicznościowego.
1