Model antropologii psychokulturowej

Przedstawiciele:

F. Boas, r. Benedict, M.Mead, A.Kardiner, A.L.Kroeber, E.Sapir, Whorf, C. Du Bois, C/F. Kluckholm, M. Opler

Założenia:

• Natura ludzka jest jednorodna - wszystkie istoty ludzkie mają tą samą budowę biopsychiczną

• Kultura stanowi działanie (wzmacnia i tłumi dane zachowania człowieka), człowiek jest taki, jakim kultura go urabia

• Czynnikiem, który kształtuje osobowość jest KULTURA - podstawowy wzór sprawia, że ludzie podobnie odczuwają i postrzegają

• Instytucje są odpowiedzialne za proces enkulturacji (szczególnie instytucje socjalizujące)

• Cel antropologii: uchwycenie związku pomiędzy kulturą a wzorem osobowym

• Powinna być nauką empiryczną

• Ograniczyć swoje badania do danej kultury, a nie generalizować

• Case study - wzór kulturowy

Kulturę traktuje się jako zbiór zjawisk mentalnych (symbole, wartości, osobowość) - człowiek jest takim, jakim ukształtowała go kultura. [Linton]

(Kierunek ten uważany jest jako eklektyczny, ale mimo to jest szkołą!)

REALTYWIZM: [F. Boas, Herskovits, R. Benedict]

1. Relatywizm poznawczy - prawdziwość wypowiedzi można oceniać jedynie z punktu widzenia

systemu, w którym jest on wypowiedziany.

Nie istnieją zdania uniwersalne, niezależne od systemu kulturowego.

1. Każda kultura wyposaża jednostkę w sieć pojęć, kategorii, znaczeń, za pomocą których świat jest rozumiany

2. Każda kultura dostarcza swoistych kategorii. Wizerunek jest zawsze prawdziwy w danym kontekście konkretnej kultury.

Kultura stanowi jedną specyficzną, zamkniętą całość zapobieganie etnocentryzmowi.

2. Relatywizm etyczny

• żadne działanie społeczne nie jest ani dobre ani złe

• każda ocena moralna wymaga odniesienia do kontekstu kulturowego

• nie ma norm uniwersalnych, jednej moralności

3. Relatywizm językowy - *efekt badania języków pozaeuropejskich

„jeden język, jedna kultura”

• podstawowe akty użycia języka zawsze są zakorzenione na poziomie jakiejś kultury

• język wywiera wpływ na nasz sposób porządkowania świata, determinuje sposób postrzegania rzeczywistości oraz struktury poznawcze

• językiem również myślimy, a nie tylko się komunikujemy

Antropologia symboliczna: analiza powinna być osadzona w lokalnym kontekście kulturowym [Clifford-Geertz]

Relatywizm dziś:

1. różnorodność kultur, tradycji - ochrona przed etnocentryzmem

2. różnorodność - wszystkie kultury są prawomocne

3. w jaki sposób możliwy jest dialog pomiędzy kulturami? - tolerancja dla odmienności

WZÓR KULTUROWY

1. [Ruth Benedict] - „Wzory kultury”

• model, zbiór cech najbardziej charakterystycznych;

• konfiguracjonizm - co integruje? Co stanowi porządek?

• Grupa elementów powiązanych ze sobą, podstawowy wzór, ogólna idea, zasada naczelna, reguła organizacji całości, porządkowanie

Krytyka: przecież nawet w obrębie kultur prostych istnieje zróżnicowanie strukturalne.

2. [Alfred Kroeber]

• kategoria historyczna: wszystko to, co stanowi rezultat trwania danej kultury. Zbiór elementów wywodzących się z tradycji.

* dziś mówi się: kanon kultury

3. [M. Herskovits]

• najmniejsza dająca się obserwować jednostka kultury

• kultura to zbiór jednostek = cech

np. * wzory pokrewieństwa

* zawierania małżeństw

* wzory podziału ról życia gospodarczego

4. [Ralf Linton] - 2 aspekty: behawioralny + normatywny

• kultura nie jest monolitem, ale jest zróżnicowana; można z niej wyróżnić szereg wzorów adekwatnych do struktury poziomów

1. rzeczywiste wzory - sekwencja typowych zachowań

2. wzory idealne - zespół standardów, opinii, co do tego jak należy się zachowywać

*deklarowane a rzeczywiste

wzór kulturowy jest konstruktem, powstaje jako rezultat pracy antropologicznej (nie należy go traktować jako tego, co się dzieje tu i teraz)

Główne pola działania szkoły psychokulturowej:

1. Konfiguracjonizm - interpretacja kultury w kategoriach wzorów

2. Enkulturacja - jak człowiek staje się członkiem społeczności? (M.Mead - kofiguracja, prefiguracja, postfiguracja)

3. Osobowość - konstrukt społeczno-kulturowy (postawy, normy, wartości, reguły)

• Zainteresowanie psychologią Freuda

• Koncepcja „osobowości podstawowej” A. Kardinera

• „Osobowość modalna” Lintona

• „tożsamość zbiorowa” (R. Benedict, G. Rohain)

4. Nieprzystosowanie, dewiacja - rozpatrywane w obszarze kultury

Osobowość podstawowa [C. Du Bois, A. Kardiner, R.Linton]

• pewien zbiór cech psychicznych ukształtowanych w najwcześniejszym etapie socjalizacji (2-4 r.ż.)

• struktury te obejmują jedynie dyspozycje do podstawowych form zachowania: np. zaufanie - nieufność; agresja - nieagresja; Bezpośredniość - „niebezpośredniość”

• wspólna dla większości członków danego społeczeństwa, bo są oni kształtowani przez te same instytucje pierwotne:

• wzory karmienia niemowląt, zachowania pielęgnacyjne

• intensywność kontaktów

• relacje pomiędzy płciami

• prace gospodarcze, podział zadań

• zabawa

• instytucje podstawowe wywierają określony wpływ w postaci frustracji, traumy, które są na poziomie instytucji wtórnych:

• struktura społeczna

• instytucje gospodarcze i religijne

• sztuka

• osobowość jest odwzorowaniem porządku kultury, a osobowość podstawowa jest jej konsekwencją.

≠ osobowość modalna [R. Linton] - dla statystycznej większości, najczęstsze zachowania, typowe dla danej kultury.

Temat kulturowy {M.Opler]

• pewna norma, zasada, reguła, która porządkuje rzeczywistość

• aspekt aksjonormatywny

• nie ma jednej idei

• kultura jest zbiorem wielu tematów, które mogą pozostawać ze sobą w sprzeczności

np. Indianie ................ - temat dominacji mężczyzn:

• zachowania: kobiety charakterystycznie zawsze chodziły za mężczyznami

• myślenie, wyobrażenia: jeśli płód jest żywotny, to na pewno urodzi się chłopiec

• praktyki religijne: zdominowane przez mężczyzn

3 modele kultury Margaret Mead (na podstawie jej książki „Kultura i tożsamość”):

• Postfiguratywne - opierają się na izolacji, bezalternatywne; tożsamość jest narzucona. Role pełni się wg wzorów, przepisy ról się nie zmieniają z pokolenia na pokolenie.

Zwrot ku przeszłości, czas jest zawracany *(mit, rytuał). Zamknięcie na poziomie mentalnym. Nic nie powinno się zmieniać. (np. kultura Romów)

• Kofiguratywne - rówieśnicy uczą się od rówieśników. Rezultat pewnej zmiany. Świat społeczny ulega rozpadów recepty na moralność nie są jednoznaczne rodzice nie mają pewności co do skuteczności swoich wzorów.

Kultura nie jest monolitem, pokoleniowowść wyznaczana jest przez inne wydarzenie historyczne. Nacisk na teraźniejszość.

Tożsamość w większym stopniu zależy od aktora

• Prefiguratywna - dzieci są przewodnikami po kulturze rodziców. Akceptacja zmian, których jest dużo, i które zdarzają się często. Właściwie zmiana jest normalnością. Zwrot ku przyszłości. Tożsamość jest wyborem aktora, który musi ją sobie sam utworzyć, wybrać.

---