Geografia: jest nauką, która zajmuje się opisem elementów i zjawisk zachodzących na powierzchni Ziemi oraz zależności pomiędzy nimi. Tak rozległe pole badawcze spowodowało podział geografii na wiele dyscyplin:

NAUKI GEOGRAFICZNE:

1. Kartografia

2. Geografia fizyczna

• Geomorfologia

• Meteorologia i klimatologia

• Hydrografia

• Gleboznawstwo i geografia gleb

• Biogeografia

Geografia społeczno-ekonomiczna

• Zaludnienia

• Osadnictwa

• Rolnictwa

• Przemysłu

• Komunikacji

• Usług

• Kultury

• Polityczna

• Geografia regionalna

• Krajów

• Kontynentów

Mapa: to obraz powierzchni kulistej przedstawiony na powierzchni płaskiej, wykonany według przyjętych zasad odwzorowania, w zmniejszeniu, czyli skali, na którym treść jest przedstawiona za pomocą symbolicznych znaków umownych. Plan: przedstawia tak mały obszar powierzchni Ziemi, że nie wymaga uwzględniania jej krzywizny. Planów nie wykonuje się według zasad odwzorowania kartograficznego. Szkic: jest jedynie obrazem pewnej sytuacji na bardzo małym obszarze, nie musi uwzględniać nawet skali. Mapy dzielimy na:

• Wielkoskalowe (topograficznymi) (1:200 000 i większe)

• Średnioskalowe (przeglądowo-topograficzne) (od 1:200 000 do 1:1 000 000)

• Maloskalowe (przeglądowe) (poniżej 1:1 000 000)

• Ogólnogeograficzne

• Tematyczne

Obraz powierzchni Ziemi na mapie jest zgeneralizowały, co oznacza, że zostały na niej zaznaczone tylko najważniejsze obiekty i zjawiska. Czynniki mające wpływ na generalizację mapy to:

• Przeznaczenie mapy

• Skala mapy

• Charakter obszaru przedstawionego na mapie

Skala mapy: to stosunek odległości na mapie do odpowiadającej jej odległości w terenie. Skale dzielimy na: liczbowe, mianowane, podziałki liniowe. Kartograficzna metoda badań polega na:

• Analizie wzrokowej

• Badaniach kartometrycznych

• Analizie graficznej

• Analizie matematyczno-statystycznej

Izolinia: to linia krzywa przechodząca przez punkty o jednakowych wartościach. Spośród wielu izolinii wymieniamy najważniejsze, które łączą punkty:

• Izohipsy (poziomice) - o jednakowej wysokości n.p.m

• Izobaty - głębokości

• Izotermy - temperaturze

• Izohiety - ilości opadów

• Izobary - o jednakowym ciśnieniu atmosferycznym

• Izohaliny - zasoleniu

• Izohele - usłonecznieniu

W kartografii stosuje się następujące graficzne metody prezentacji:

• Sygnaturową

• Kropkową

• Wektorów

• Izolinii

• Powierzchniową

• Zasięgów

• Kartogramu

• Kartodiagramu

Galaktyka, nazwa układu gwiazd i materii międzygwiazdowej, do którego należy Słońce wraz z Układem Słonecznym. Nazwa pochodzi od greckiego gala (mleko), ponieważ płaszczyzna równika Galaktyki pokrywa się z płaszczyzną Drogi Mlecznej. Z tego powodu nazywa się nieraz Galaktykę Układem Drogi Mlecznej, zachowując nazwę Droga Mleczna dla pasa na niebie, w którym występuje największe skupienie gwiazd i materii międzygwiazdowej. Czarna dziura, kollapsar, obiekt astronomiczny, zwyrodniała gwiazda (o masie większej od ok. 3 mas Słońca) lub jądro galaktyki, którego promień stał się mniejszy od pewnej granicznej wielkości nazwanej promieniem grawitacyjnym lub promieniem Schwartzschilda. Wtedy pole grawitacyjne osiąga takie natężenia, że nawet światło nie jest w stanie je opuścić. Planety, masywne, chłodne ciała niebieskie świecące światłem odbitym, mające masę i grawitację na tyle duże, by przybrać kształt bliski kulistemu, okrążające gwiazdę i stanowiące największy obiekt w swoim bezpośrednim sąsiedztwie. W Układzie Słonecznym znanych jest 8 planet (do 2006 było ich 9, do Układu zaliczał się również Pluton), jeśli nie liczyć ich księżyców (planet księżyce). Pod względem budowy dzieli się je na dwie grupy: ziemską (Ziemia, Merkury, Wenus, Mars) oraz olbrzymie planety zewnętrzne (Jowisz, Saturn, Uran, Neptun). Komety, ciała niebieskie należące do Układu Słonecznego, poruszające się po wydłużonych elipsach (komety okresowe lub eliptyczne), czasem nieodróżnialnych od parabol. Istnieje hipoteza, że w dużej odległości od Słońca, lecz ciągle w zasięgu jego oddziaływania grawitacyjnego, znajduje się obłok materii, stanowiący źródło komet (Oorta obłok). Meteor, seria rosyjskich satelitów meteorologicznych, wchodzących w skład sieci ogólnoświatowej Meteor, stanowiących udoskonalone wersje obiektów wysyłanych pierwotnie w ramach serii Kosmos (Kosmos 122, 144). Satelita, ciało o małej względnej masie obiegające masywne ciało centralne. Istnieją satelity naturalne (księżyce planet) i satelity sztuczne (pojazdy kosmiczne). Nadir, punkt sfery niebieskiej przeciwległy do zenitu, niewidoczny biegun horyzontu. Zenit, górny biegun horyzontu - wyróżniony punkt na sferze niebieskiej, w miejscu przecięcia się z nią kierunku pionowego ponad horyzontem (analogiczny punkt poniżej horyzontu to nadir. Górowanie, kulminacja górna, w astronomii moment najwyższego położenia danego obiektu, przeciwieństwo dołowania (kulminacji dolnej). Istnieją dwa przypadki górowania: górowanie północne (na północ względem zenitu) i południowe (na południe względem zenitu). Dołowanie, kulminacja dolna, w astronomii moment najniższego położenia danego obiektu, przeciwieństwo górowania (kulminacji górnej). Istnieją dwa przypadki dołowania: północne (na północnej części nieba względem nadiru) i południowe (na południowej części nieba względem nadiru). Sfera niebieska, firmament, abstrakcyjna kula o dowolnym promieniu ze środkiem pokrywającym się z położeniem obserwatora. Na sferę niebieską rzutuje się pozycje obiektów astronomicznych, co pozwala badać i opisywać ich ruchy. W epokach dawniejszych wierzono w fizykalny byt sfery niebieskiej. Widnokrąg, horyzont widomy, linia, wzdłuż której z perspektywy umieszczonego w danym punkcie obserwatora powierzchnia Ziemi lub morza styka się pozornie ze sferą niebieską. W przypadku bliskim idealnego (równina, brak zabudowań, np. na morzu) ma kształt okręgu. Jeśli wysokość punktu obserwacji wzrasta, to promień widnokręgu wydłuża się. Azymut astronomiczny, w astronomii kąt między półpłaszczyzną południka po stronie południowej a półpłaszczyzną koła wierzchołkowego, przechodzącą przez określone ciało niebieskie. Azymut mierzy się zgodnie z ruchem wskazówek zegara, w stopniach od 0° do 360°, od kierunku południowego (S) przez zachód (90°), północ (180°) i wschód (270°). Gwiazda Polarna, Gwiazda Biegunowa, Polaris, gwiazda (widoczna nieuzbrojonym okiem), której położenie na niebie jest najbliższe położeniu północnego bieguna świata. Geocentryczna teoria, pogląd na budowę wszechświata, zgodnie z którym centralnym punktem kosmosu jest nieruchoma Ziemia, wokół której poruszają się planety i gwiazdy. Teoria geocentryczna powstała w starożytnej Grecji, gdzie ulegała stałemu doskonaleniu. W późniejszym czasie, wraz z całą nauką grecką, teoria geocentryczna została przejęta przez starożytną kulturę śródziemnomorską, następnie europejską.

Heliocentryczna teoria, heliocentryczny model układu planetarnego, wyobrażenie układu planetarnego, w którym Słońce zajmuje centralne miejsce, a planety wraz z Ziemią obiegają je po eliptycznych (w pierwotnym sformułowaniu - po kołowych) orbitach. Gnomon, najstarszy instrument astronomiczny w postaci pionowego pręta lub słupa, ustawionego na podstawie. Wg długości i kierunku jego cienia wyznaczano wysokość i azymut Słońca. W starożytności gnomon służył również za najprostszy zegar słoneczny. Jego pozioma podstawa, na której ustawiano pręt, była zaopatrzona w znaki, oznaczające kolejne godziny (cień pręta stanowił wskazówkę zegara). Tego rodzaju zegarom nadawano często postać obelisków od kilku do kilkudziesięciu metrów wysokości. Gnomony budowano w Egipcie, Babilonii, Chinach, Indiach, od ok. 3 tys. lat p.n.e. Wznoszone na placach publicznych, obok świątyń itp., stanowiły prawzór zegarów publicznych. Obecnie wiele z nich zdobi place różnych stolic świata, np. Paryża (Place de la Concorde), Rzymu, Londynu. Geograficzna szerokość, kąt zawarty między płaszczyzną równika a promieniem Ziemi poprowadzonym z danego punktu na jej powierzchni. Geograficzna długość, kąt dwuścienny zawarty między płaszczyzną południka 0° a płaszczyzną południka przechodzącego przez dany punkt na powierzchni Ziemi.

Cechy południków - długość W - zach. E - wsch.	Cechy równoleżników - szerokość N, S
Wszystkie maja taka sama długość	Są różnej długości
Maja kształt półokręgów przebiegających od jednego bieguna do drugiego	Mają kształt okręgów zmniejszających się wraz z odległością od równika.
Południki i równoleżniki przecinają się pod kątem prostym (na Ziemi i na globusie)
Jest ich nieskończenie wiele

Obliczenia na wysokość Słońca nad horyzontem
Dni obserwacji	Półkula północna	Półkula południowa
21 III, 23 IX	h = 90° -	h = 90° -
22 VI	h = 90° - + 27°23'	h = 90° - - 27°23'
22 XII	h = 90° - - 27°23'	h = 90° - + 27°23'

Czas słoneczny (miejscowy) - we wszystkich punktach leżących na tym samym południku górowanie Słońca następuje w tym samym momencie, moją one ten sam czas słoneczny.

360° - 24 h

15° - 1 h

1° - 4 min

Granica zmiany daty: to południk 180°. Przekraczając z zachodu na wschód, tracimy jeden dzień (np. poniedziałek staje się wtorkiem). Natomiast podróżując z zachodu na wschód, zyskujemy jeden dzień (wtorek staje się poniedziałkiem). Kalendarz: Czas pełnego obiegu wynosi: 365 dni, 5 godzin i 49 minut. Amplituda: różnica między najwyższą a najniższą wartością. Średnia roczna temperatura: musimy dodać do siebie wartości wszystkich średnich temperatur miesięcznych. Wiatr zawsze wieje z WYŻU do NIŻU. Cyklon, układ wiatrów powstających wokół ośrodka niskiego ciśnienia, tworzących się w strefie frontów atmosferycznych. Charakterystyczny dla cyklonu na półkuli północnej jest wir powietrza w stronę odwrotną do ruchu wskazówek zegara, na półkuli południowej - zgodny z tym ruchem. Cyklon tropikalny, głęboki układ niskiego ciśnienia, o charakterze wirów, powstający w szerokościach międzyzwrotnikowych, powyżej 5° N i S. Charakteryzuje się bardzo dużymi gradientami ciśnienia atmosferycznego, co powoduje powstawanie silnych wiatrów i ulewnych opadów. Tworzy się nad ciepłymi oceanami, których temperatura wody przekracza 27°C, a nad nim zalegają ciepłe, wilgotne masy powietrza. Na mapach synoptycznych cyklon tropikalny jest widoczny jako kolisty układ, o silnie zagęszczonych izobarach, o średnicy ok. 160-650 km. Ciśnienie wewnątrz układu często nie przekracza 900 hPa.

Gejzer, rodzaj gorącego źródła (cieplicy), występujący w obszarze czynnego lub niedawno wygasłego wulkanizmu, charakteryzujący się okresowym wyrzucaniem gorącej wody i pary wodnej. Otwór gejzeru na powierzchni ziemi jest ujściem wąskiego i głębokiego przewodu w rodzaju komina skalnego, często połączonego z bocznymi korytarzami i podziemnymi pustkami (kawerny).

---