Podstawowe zagadnienia renesansu- nazwy i prądy epoki
Nowe kierunki, które potem nadały kształt epoce, powstały we włoskich miastach, które po okresie średniowiecznego zastoju rozwinęły handel i kulturę. Było to w XIV wieku, kiedy coraz więcej bogatych mieszkańców tych miast poświęcało swoje pieniądze na sztukę i naukę. Opiekowali się oni zdolnymi pisarzami, malarzami i rzeźbiarzami, którzy to właśnie rozwijali nowe zamiłowania, z których najbardziej znamiennym, okazała się fascynacja człowiekiem, jego zdolnościami, a także poznanie osiągnięć antyku. Poza rozwojem sztuki ważne stało się doskonalenie i umacnianie państwowości ( dążono do przywrócenia Cesarstwa Rzymskiego). Obok tego na rozwój całokształtu nowej epoki wpływ miało osłabienie władzy papieskiej, upadek porządku feudalnego w Europie, powstanie nowych krajów- Polski, Szwajcarii, Francji i Hiszpanii.
Terminy określające nową epokę.
Nazwy renesans użył dopiero w XVI wieku Giorgio Vasari, Włoch z pochodzenia. Zajmował się malarstwem, architekturą i historiografią sztuki. Zauważył pewne zmiany w sztuce włoskiej tego okresu, a mianowicie jej niesamowity rozwój, spowodowany natchnieniem przez wzory antyczne. Później sztuka ta już samodzielnie się kształtowała i doskonaliła. Określenia renesans używano niekiedy w odniesieniu do kształtu państwowości za czasów Cesarstwa. Przeniesiono go na płaszczyznę sztuki szeroko pojmowanej.
Termin odrodzenie pochodzi z języka francuskiego od słowa renessaince. Znaczenie jego obejmowało początkowo odrodzenie rodzaju ludzkiego, jako zdolnego do ogromnych osiągnięć, a także ponowne zaistnienie w żywej kulturze dobytku starożytnej sztuki, architektury, literatury, jako doskonałego wzorca dla XIV wieku.
W historii sztuki i literatury polskiej używać można też terminu „złoty wiek kultury polskiej”, bo takim właśnie był okres renesansu w Polsce. Rozwinęła się nasza kultura, uświetniona sławą Polaków, powstawała literatura i sztuka na wzór europejski, starano się też wprowadzić motywy starożytne.
Charakterystyka kierunków kulturowych i religijnych renesansu
Najważniejszym prądem umysłowym epoki kształtującym najwyraźniej jej idee był humanizm. Światopogląd humanistyczny był skoncentrowany przede wszystkim na człowieku, na jego poznaniu i patrzeniu na świat przez pryzmat ludzkich odczuć, doświadczeń. Epoka to bowiem należała w całości do ludzi, którzy chcieli jak najdokładniej zbadać możliwości swojego rozumu, twórczej aktywności, rozległość ludzkiego poznania. Liczył się indywidualny człowiek, jego uczucia, możliwości w każdej dostępnej mu dziedzinie. Człowiek stał się dla siebie celem. Dlatego mottem ich było powiedzenie „człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce” (Terenccjusz).
Drugim ruchem o charakterze nie tylko umysłowym, ale i społeczno- religijnym stała się reformacja. Wyrosła ona na gruncie niezadowolenia i refleksji na temat władzy papieskiej, dogmatów wiary i funkcjonowania Kościoła. W dalszej perspektywie zaczęto się zastanawiać nad nowymi ustrojami, tworzonymi przez ludzi, a nie naddanymi rzekomo przez Boga ( jak w przypadku Cesarstwa). Za przełomowe uznaje się wystąpienie Marcina Lutra w 1517 roku. To spowodowało dalsze wystąpienia i wybuchy niezadowolenia ( powstania chłopskie). W konsekwencji zmian reformacyjnych powstały wyznanie, które odłączały się od katolickiego. Oznaczało to koniec jedności religijnej w Europie.
Wystąpienie Marcina Lutra zapoczątkowało istnienie wyznania luterańskiego. Przyjęto go w Niemczech, Skandynawii, części Francji, Czech, Węgier i Polski. Trzonem było czytanie Biblii, która, zdaniem Lutra, przemawia do każdego człowieka. Każdy ją może interpretować i rozumieć, nie zaś tylko duchowni. Toteż rozpoczęto przekładanie jej na języki ojczyste. Poza tym przestano wierzyć, że odpusty i dobre uczynki mogą odkupić nasze ziemskie grzechy i zachować nas od kar piekielnych.
Innym odłamem, będącym wynikiem reformacji był kalwinizm. Zapoczątkował go w Genewie Jan Kalwin, przyjęto w Niderlandach, części Francji i Szwajcarii. Pojęciem kluczowym była tu predestynacja, czyli przekonanie, że Bóg w chwili narodzin człowieka, zapisuje go albo do piekła, albo do nieba. Ludzie żyją w nieświadomości, ale wiedzą, że nie mogą zmienić planów boskich. Kalwini postulowali zdobywanie majątków, jako efektu pracy i starania się.
W Anglii narodził się Kościół państwowy o nazwie anglikanizm. Władzę nad nim objął król Henryk VIII, który jak najszybciej chciał uniezależnić się od władzy papieża i wprowadzić swoje zasady. Pretekstem był rozwód króla, na który nie zgodził się papież oraz drugi ślub króla z Anną Boleyn.
W Polsce narodził się jeszcze skrajny odłam wyznania kalwinów. Byli nim bracia polscy. Pogardliwie nazywano ich arianami. Byli oni głównie chłopami, którzy postulowali wyrzekanie się dóbr i zniesienie różnic społecznych. Zaprzeczali oni istnieniu Trójcy Świętej. W 1658 roku wypędzono ich z kraju.
Postulaty głoszone w renesansie
wykształcenie;
człowiek w centrum zainteresowania, także jego zdolności i możliwości umysłu;
poznanie i odkrycie dorobku starożytnych twórców sztuki i literatury;
życiowy optymizm.
Rozwój druku
Wynalezienie druku przez Gutenberga przyczyniło się do niesamowitego rozwoju kultury na europejską skalę. Dzięki temu dostępność literatury była o wiele większa niż do tej pory. Dzieła literackie i publicystyczne docierały szybko i w dużym nakładzie do odbiorców. Druk został wykorzystany do rozprzestrzeniania nowych kierunków, osiągnięć. Coraz większa była liczba zakładów drukarskich w Polsce, zwłaszcza po 1503 roku.
Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.