1. Teodolit-budowa:

• Statyw: w czasie wykonywania pomiaru teodolit ustawiany jest na statywie, na którego głowicy znajduje się metalowa podstawa pod instrument. W środku głowicy znajduje się otwór, przez który przechodzi centralna śruba sprzęgowa. Do głowicy statywu przymocowane są trzy ruchome nogi, przykręcane śrubami motylkowymi co umożliwia ustawienie statywu na zmiennych wysokościach.

• Teodolit: składa się z dwóch części: dolnej i górnej. Dolna-spodarka ma kształt płyty trójramiennej o trzech ramionach zakończonych pionowymi śrubami nastawczymi. Do spodarki przymocowana jest tarcza pozioma, zwana limbusem, z podziałem na stopnie lub grady. Średnica limbusa waha się w granicach 7÷20cm. Górną część instrumentu stanowi alidada, obracająca się względem limbusa i zaopatrzona w jedno lub dwa urządzenia odczytowe. Do alidady przymocowana jest jedna lub dwie libele. Na dwóch ramionach spoczywa poprzeczna oś obrotu lunety i obracająca się dookoła niej luneta. Luneta teodolitu obraca się w płaszczyźnie pionowej. Do jej unieruchamiania służy śruba zaciskowa lunety. Do wykonywania małych poruszeń lunetą w płaszczyźnie pionowej służy specjalna śruba, zwana leniwką lunety. Ponieważ alidada jest ruchoma względem limbusa, istnieje śruba zaciskowa alidady, służąca do unieruchamiania jej na czas wykonywania pomiaru (odczytu). Do niedużych ruchów alidady w płaszczyźnie poziomej służy leniwka alidady.

• Libela: zwana też poziomicą, jest przyrządem za pomocą którego doprowadzamy różne elementy do poziomu. Rozróżniamy dwa rodzaje libel:

- pudełkowa: szklane naczynie wypełnione lekka cieczą (np. eterem lub spirytusem). Osią libeli pudełkowej nazywamy prostopadłą do wewnętrznej powierzchni libeli w punkcie zerowym. Są mało dokładne i służą do prowizorycznego ustawienia poziomu.

- rurkowa: służy do dokładniejszego poziomowania

• Luneta: za jej pomocą odbywa się celowanie. Daje możliwość dokładnego obserwowania celów odległych i zwiększa dokładność obserwowania celów bliższych oraz służy do wytwarzania płaszczyzny celowej.

• Urządzenia odczytowe w teodolitach:

- wskaźnik w postaci kreseki

- mikroskop kreskowy lub skalowy

- noniusz: dodatkowa mała podziałka na alidadzie przylegająca do podziałki limbusa i ruchoma względem niej.

- nowoczesne systemy odczytowe kodowe, impulsowe, dynamiczne

• Geometryczny układ osi w teodolicie:

• Warunki geometryczne teodolitu:

1. V ⊥ h (inaczej jest błąd inklinacji)

2. L ⊥ V (inaczej jest błąd libeli)

3. C ⊥ h (inaczej jest błąd kolimacji)

gdzie:

V - osie obrotu instrumentu

h - oś obrotu lunety

C - oś celowa lunety

L - oś libeli alidadowej

4. Płaszczyzna główna libeli okrągłej ⊥ V (inaczej jest błąd libeli okrągłej)

4. Alidada powinna być ustawiona centralnie względem limbusa (inaczej jest mimośród alidady)

5. Podział kątowy limbusa powinien być dokładny (inaczej jest błąd limbusa)

6. Przy pionowej osi obrotu instrumentu poprzeczna kreska krzyża nitek (środkowa) powinna być pozioma i prostopadła do kreski podłużnej (inaczej jest błąd ustawienia krzyża kresek).

• Ćwiczenie:

Ćwiczenie wykonano teodolitem T30 ( made in Poland;) nr 7317.

• Błąd kolimacji:

O_I=367^g22

O_II=167^g21,5

Dopuszczalny błąd kolimacji może wynosić 2x0,8.

Wniosek: instrument nie posiada błędu.

• Błąd inklinacji:

Odczyty: 171,7 - 171,65 = 0,05

Dopuszczalny błąd inklinacji 2÷3mm

Wniosek: instrument nie posiada błędu.

• Błąd libeli: nie posiada błędu.

• Pomiar kąta:

Przed każdym pomiarem należy zrektyfikować teodolit dokładnie ustawić nad wierzchołkiem mierzonego kąta- tzw. centrowanie. ( np. za pomocą pionu sznurkowego lub optycznego). Najprostszą metodą pomiaru kąta jest metoda zwyczajna polegająca na dwukrotnym pomiarze danego kąta w dwóch położeniach lunety: przed i po przerzuceniu jej przez zenit. Po każdym wycelowaniu wykonujemy odczyty na urządzeniach odczytowych. Następnie obliczamy wartość kąta.

K_I=353g5^c4

K_II=367^g20^c5

K=K_II- K_I=14^g15^c1

4

---