Sprawozdanie z kursu BHP na temat porażenia prądem elektrycznym
I Podstawowe informacje
Przez porażenie prądem elektrycznym należy rozumieć zmiany i zakłócenia w normalnym funkcjonowaniu organizmu człowieka spowodowane przepływem prądu rażeniowego. Prądem rażeniowym nazywamy prąd przepływający przez ciało, spowodowany napięciem. Ponieważ ludzkie ciało składa się w 70% z wody, to stanowi dobry przewodnik, przez co prąd jest bardzo niebezpieczny dla zdrowia i życia. Organizm dysponuje zabezpieczeniem w postaci skóry, będącej izolatorem, charakteryzującej się oporem od 500 Ohmów do kilkudziesięciu kiloomów.
Wyróżniamy trzy grupy napięć powodujących porażenia prądem:
- napięcia robocze, czyli zbliżone do napięć znamionowych urządzeń, z którymi się pracuje; powodują ok. 60% wszystkich porażeń
- napięcia dotykowe, czyli te mogące pojawić się między obudową metalową urządzenia a ziemią odniesienia; powodują prawie 40% porażeń
- napięcia krokowe, czyli różnice potencjałów dwóch punktów podłoża odległych od siebie o długość kroku (0,8-1m); stanowią przyczynę ok. 1% wszystkich porażeń.
Statystycznie około 80% porażeń pochodzi od niskiego napięcia, natomiast reszta od napięcia średniego bądź wysokiego.
Porażenie prądem elektrycznym prowadzi do różnych schorzeń, najczęściej do zakłóceń w pracy układu krążeniowego, oddechowego a także szoku i reakcji z nim powiązanych. Czynnikami wpływającymi na stopień porażenia są czynniki: elektryczne, fizjologiczne i zewnętrzne (otoczenie).
W skład czynników elektrycznych wchodzą między innymi rodzaj prądu, wielkość natężenia, czas i droga przepływu prądu. W zależności od natężenia prądu wyznaczone są trzy granice bezpieczeństwa dla człowieka:
a) Ip=1mA - poniżej tego poziomu prądy są nieodczuwalne dla człowieka.
b) Is=10mA wiąże się z prądami samouwolnienia, które są odczuwalne, ale nie niebezpieczne
c) Igr=25mA - powyżej tej granicy wszystkie prądy stwarzają zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka.
Tabela przedstawia napięcia bezpieczne dla człowieka w zależności od warunków otoczenia i rodzaju prądu:
Rodzaj prądu |
Napięcie bezpieczne [V] |
||
|
Warunki normalne |
Warunki szczególne |
Warunki ekstremalnego zagrożenia |
Prąd zmienny |
50 |
25 |
12 |
Prąd stały |
120 |
60 |
30 |
Do czynników fizjologicznych zalicza się budowę ciała (także płeć), stan emocjonalno-psychiczny i stany chorobowe. Wśród czynników otoczenia ważna jest na przykład wilgotność podłoża i powietrza.
II Sposoby ochrony
Środki ochrony przed porażeniem prądem dzieli się na dwie podstawowe grupy: środki organizacyjne i środki techniczne. Wśród środków organizacyjnych występują systematyczne szkolenia, propaganda wizualna, konserwacja i pomiary kontrolne urządzeń pracy, prawidłowe oświetlenia miejsc i stanowisk pracy. Ponadto do pracy przy większym zagrożeniu porażenia prądem wymagane są specjalne uprawnienia. Pracujący z prądem powinien być wyposażony w odpowiedni sprzęt ochrony osobistej, taki jak kalosze, gumowe rękawice, drążki.
Techniczne środki ochrony dzieli się na dwie główne grupy ochrony: podstawowej i dodatkowej oraz na sposób wykorzystania równoczesnej ochrony podstawowej i dodatkowej poprzez obniżenie napięcia zasilającego do napięcia bezpiecznego. Środki ochrony podstawowej służą do ochrony przed porażeniem od napięć roboczych. Aby zapobiegać takim porażeniom stosuje się odpowiednie układy sieciowe zgodnie z obowiązującymi normami, połączenia wyrównawcze oraz starannie izolowane uziomy. Ponadto urządzenia elektryczne powinny być wyposażone w odpowiednie izolacje robocze, osłony, obudowy, a stanowiska pracy powinny być oddzielone od bardziej niebezpiecznych urządzeń barierami, ogrodzeniami bądź powinny być odpowiednio oddalone.
Przepisy środków ochrony dodatkowej zmieniły się w roku 1996, jednak starsze urządzenia zostały zaprojektowane według starych przepisów, dlatego warto znać obie wersje. Przed rokiem 1996 do środków ochrony dodatkowej należały: uziemienie ochronne, zerowanie ochronne, sieci ochronne, wyłączniki nadmiarowo-prądowe, obniżenie napięcia roboczego, separacja i izolacja stanowisk pracy. Według przepisów obowiązujących od roku 1996 środkami ochrony dodatkowej są: szybkie, samoczynne wyłączanie urządzenia, sieci ochronne, separacja elektryczna i izolowanie stanowiska pracy.
Zerowanie ochronne polega na podłączeniu części przewodzących dostępnych (na przykład metalowej obudowy urządzenia) z przewodem ochronnym PE lub przewodem ochronno-neutralnym PEN, które w warunkach zakłóceniowych (takich jak uszkodzenie izolacji) umożliwiają samoczynne odłączenie zasilania, poprzez szybkie zadziałanie odpowiedniego zabezpieczenia elektrycznego. Zerowanie może być stosowane w instalacjach elektrycznych o napięciu do 500V, w układzie sieciowym TN, w którym punkt neutralny zasilającego transformatora jest bezpośrednio uziemiony, natomiast chronione części przewodzące odbiorników są połączone z punktem neutralnym, który może występować w trzech różnych formach: jako przewód ochronny PE w układzie sieciowym TN-S, przewód ochronno-neutralny PEN w układzie sieciowym TN-C, lub w jednej części układu jako przewód ochronny PE a w drugiej części jako przewód ochronno-neutralny PEN w układzie sieciowym TN-C-S.
Uziemieniem ochronnym nazywamy przewód wykonany z przewodnika, który łączy ciało naelektryzowane z ziemią. W wyniku połączenia ciało naelektryzowane oddaje lub przyjmuje odpowiednią liczbę ładunków stając się elektrycznie obojętne. Wyróżnia się cztery rodzaje uziemień:
- ochronne, czyli połączenie z ziemią dostępnych dla dotyku metalowych części urządzeń elektrycznych w celu zapewnienia ochrony przeciwporażeniowej
- funkcjonalne/robocze to uziemienie określonego punktu obwodu elektrycznego w celu zapewnienia prawidłowej pracy urządzeń w warunkach zwykłych i zakłóceniowych
- odgromowe służy do odprowadzenia do ziemi udarowych prądów wyładowań atmosferycznych
- pomocnicze wykorzystywane do celów ochrony przeciwporażeniowej oraz w układach pomiarowych i zabezpieczających.
Wyłącznik różnicowoprądowy to zabezpieczenie elektryczne urządzenia, które rozłącza obwód, gdy wykryje, że prąd elektryczny wypływający z obwodu nie jest równy prądowi wpływającemu. Służy do ochrony ludzi przed porażeniem prądem elektrycznym przy dotyku pośrednim i bezpośrednim, ogranicza także skutki uszkodzenia urządzeń, w tym wywołanie pożaru. Wyłącznik można podzielić na 4 zasadnicze elementy: zestyki torów prądowych wraz z zamkiem i dźwignią załączającą, wyzwalacz różnicowoprądowy (najczęściej jest to przekaźnik spolaryzowany), przekładnik Ferrantiego, czyli pierścień ferromagnetyczny, przez który przechodzą przewody fazowe i przewód neutralny oraz obwód testowania wyłącznika, który umożliwia jego sprawdzenie w trakcie eksploatacji.
III Udzielanie pierwszej pomocy
W przypadku porażenia prądem elektrycznym osoby w swoim otoczeniu, należy najpierw upewnić się czy poszkodowany jest w ciągłym kontakcie z prądem. Jeśli tak, to należy kolejno: zabezpieczyć porażonego przed upadkiem (jeśli wyłączenie napięcia może go spowodować), wyłączyć źródło właściwego prądu elektrycznego a następnie upewnić się za pomocą wskaźnika napięcia, a na końcu odciągnąć porażonego od urządzenia pod napięciem odpowiednimi narzędziami z suchego drewna lub tworzywa sztucznego.
Gdy ma się już pewność, że porażony jest odizolowany od napięcia elektrycznego, należy przystąpić do jak najszybszego udzielenia pomocy. Ratujący musi pamiętać, że porażony musi być dobrze odizolowany nie tylko od podłoża, ale i od osoby udzielającej pomocy. Priorytetem jest zapewnienie podstawowych funkcji życiowych, więc w razie stwierdzenia ich braku należy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową. Nie wolno poszkodowanemu wlewać nic do ust, ale zapewnić komfort termiczny i rzecz jasna kwalifikowaną pomoc medyczną.
Oświadczam, że wszystko, co wyżej napisane jest mi znane i że będę się stosował do przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas pracy przy stanowiskach, w których występuje zagrożenie porażenia prądem.