Albania
Do XV w Albania była bastionem chrześcijaństwa. Jednak później ziemie zaczęły się szybko islamizować, co wynikało z możliwości uzyskania awansu społecznego czy płacenia niższych podatków. Ludność zislamowana stawała się podporą dla Turków. Mimo wszystko Albańczycy zachowywali poczucie własnej odrębności.
W ciągu wieków islam stał się w Albanii religią widoącą- 70% populacji stanowili muzułmanie, 20% wyznawcy prawosławia i około 10% katolicy, natomiast większość Albańczyków z Kosowa i Macedonii to wyznawcy islamu.
W okresie zimnej wojny Albania była skansenem ortodoksyjnego stalinizmu, która stała się z czasem kompletnie wyizolowana. Państwem kierował wtedy Enver Hoxhy (Hodży). Przez zbliżenie się do Chin wzorował się on na „rewolucji kulturalnej” i w 1967 r. proklamował „pierwsze na świecie państwo ateistyczne” i rozpoczął zaciekłą walkę z religią. Reżim powoływał się na słowa pewnego XIX wiecznego poetę, iż „Religią Albańczyka jest jego albańskość”, zupełnie zacierając kontekst historyczny. Walka z religią uderzyła przede wszystkim w wyznawców katolicyzmu i prawosławia, nieco mniej w wyznawców islamu. Jednak na 1050 meczetów istniejących w kraju przed 1967 r. przetrwało jedynie kilka ( w tym meczet Ethem Bega). Bardzo ważnym rezultatem przymusowej „ateizacji” jest dziś widoczna spora grupa „bezwyznaniowych”, czy deklarujących „światopogląd materialistyczny”.
W czasie „odwilży” w odbudowę religii w Albanii pomagały Arabia Saudyjska, Egipt, Malezja, Sudan czy Pakistan.
Pewien postęp w reislamizaji kraju zaczął być widoczny za rządów premiera Salego Berishy (1992-1997), gdy zaczęły być organizowane pierwsze pielgrzymki muzułmanów albańskich do Mekki (sponsorowane przez saudyjczyków), a Albania przystąpiła z przyczyn ekonomicznych do Organizacji Państw Islamskich. W szybkim tempie zaczęto wznosić kolejne meczety i medresy. Dalszym postępem w odrodzeniu islamu była w swym założeniu Albańska Młodzież Muzułmańska
Przez organizacje charytatywne państwa lub osoby wpływowe zaznaczały swoją obecność w Albanii. Do 1998 r. Osama Bin Laden posiadał stale rozbudowujące się struktury Al.-Kaidy na Bałkanach, w tym również w Albanii. Grunt miał przygotować emigrant z paszportem jordańskim Naseruddin Albani. Radykałowie z krajów arabskich w Tiranie byli pod stałą obserwacją sił bezpieczeństwa.
Walka o przynależność polityczną Kosowa i jego oblicze etniczne to jeden z trudniejszych problemów bałkańskich. Kosowo uważane jest za kolebkę państwowości serbskiej. Obok nazwy Kosowo i Metohija (Kosmet) wymiennie nosił także nazwę Stara Serbia. Rosnąca „albanizacja” Kosowa to następstwo podboju osmańskiego i trwającego wieki rugowania przemocą, „ogniem i mieczem” setek tysięcy Serbów z ich dotychczasowych siedzib przez zislamowanych Albańczyków. Polityka marszałka Tito zezwalała na kolejne fale osadnictwa albańskiego. Z czasem powstała przewaga liczebna nad Serbami sięgającej u progu wojny kosowkiej ok. 90%.
Ważnym czynnikiem w zwiększaniu wpływów islamu stało się powołanie w 1992 r. na uniwersytecie w Prisztinie Wydziału Nauk Muzułmańskich, a także stworzenie medres w Prizenie i w Gniljane. Odrodzenie muzułmańskie widoczne zwłaszcza na przełomie lat 80 i 90 nie mogło pozostać bez wpływu na chęć ulokowania swych wpływów przez Saudyjczyków, którzy dostrzegli szansę dla stworzenia przyczółku w tej części Europy. Wahhabici saudyjscy rozwijają swe wpływy w Kosowie także przez budowę nowych meczetów, których od 1999 r. wzniesiono ponad 30, a ich liczba w następnych latach stale wzrasta. Znana jest także obecność mudżahedinów w miejscowościach w Planjane i Racane na obszarze kosowkiej Sredackiej Zupy.
Jedna z najsilniejszych grup złożonych z Kosowarów i członków diaspory albańskiej stała się Wyzwoleńcza Armia Kosowa (WAK lub UCK), a jej działalność ułatwiło zaangażowanie Belgradu w wojnie w Bośni od 1992 r. Ludzie z UCK dopuścili się wielu okrutnych zbrodni na kosowskich Serbach przedstawicielach innych mniejszości etnicznych.
Separatyści albańscy dążą także do oderwania od Serbii części południowej jej terytorium, czego dowodem jest działalność tzw. Wyzwoleńczej Armii Preszeva, Medvedji i Bujanovaca (WAPBM), której związki z Kosowarami i UCK są bardzo widoczne.
Jendą z sekt działających na terenie Albanii jest sekta bektaszytów. Jej przywódca nazywa się Haxhi Dede Reshat Bardhim. Po ataku z 11 września 2001 r. wysłał pozdrowienia do George'a Busha w imieniu swoim i pozostałych pozdrowienia dla USA, tym samym opowiadając się oficjalnie przeciw atakowi na USA.
Macedonia
Większość mieszkańców tego państwa to wyznawcy prawosławia. Natomiast 35-40% mniejszość muzułmańska - Turcy, Albańczycy i tzw. Torbesze ( pół-Turcy, pół-Albańczycy) to podobnie jak w innych przypadkach relikt obecności politycznej i religijnej imperium osmańskiego do początku XX w.
Istnieje tam typowo terrorystyczna organizacja albańska- Partia Demokratycznego Dobrobytu (PDP). W 1994 r. dokonał się podział, który przyniósł powstanie radykalnego ugrupowania- Albańską Partię Demokratycznego Dobrobytu (APDP), której przywódcy Arben Xaferi (Dżaferi) i Menduh Traci nawiązali w 1995 r. kontakty z byłymi mudżahedinami bośniackimi (zwłaszcza wahabitami) i uchodźcami z muzułmańskiego Sandżaku oraz z Iranem, który nadesłał pieniądze i broń. Głównie wyznawcy islamu pochodzenia albańskiego dążą do administracyjnego i ideowego zdominowania reszty współwyznawców w całym kraju. Od 2001 r. ekstremiści albańscy z UCK zaczęli dążyć drogą zbrojną do oderwania zachodnich obszarów kraju i budowy tzw. Wielkiej Albanii złożonej także z Kosowa i innych ziem.
Pierwsze ślady działalności Al-Kaidy, która przez obszar Kosowa przeniknęła do Macedonii to pierwsza połowa lat 90 i grupa 50 mudżahedinów, która stworzyła obóz w Skopasa Crna Gora koło Skopje i była podległa Ajmanowi Al-Zawahiriemu. Z czasem działalność ta uległa intensyfikacji w związku z konfliktem kosowskim, podobnie jak i napływ nowych bojowników.
Redaktor wojskowego czasopisma „Esprit de Corps” Scott Taylor w swoich artykułach wspomina o pojawieniu się arabskich mudżahedinów łączonych z Al-Kaidą. Taylor rozmawiał z zastępcą dyrektora macedońskiego wywiadu (określonego jako „N”), który dostarczył CIA akta o sporej objętości dotyczące działalności bin Ladena na Bałkanach. Są to niepokojące próby uzyskania trwałych przyczółków na obszarze Zachodnich Bałkanów przez Al-Kaidę, która traktuje je jako etap dalszej ekspansji w Europie.
W widoczny sposób na Bałkanach zwiększyły się nie tylko wpływy Turcji- historycznego czynnika długotrwałej obecności islamu w regionie, ale i państw o profilu bardziej fundamentalistycznym jak np. Arabia Saudyjska czy Iran.
Bośnia i Hercegowina
Islamizacja Bośni i Hercegowiny zaczęła się w XVI w. Z czasem wielu bośniackich Słowian przyjęło islam, a chrześcijańscy sąsiedzi złośliwie zaczęli ich nazywać „poturczeńcami” lub „Turkami”. Jak większość ludów podbitych przez Osmanów Bośniacy zachowali istotną odrębność. Za czasów laicyzacji Josipa Broz Tito islam na tych terenach podupadł, zresztą jak wszystkie religie. Tito chcąc stworzyć przeciwwagę dla Serbów przyznał w 1968 r. status odrębnego narodu.
W momencie uzyskania niepodległości muzułmańskie społeczeństwo było jednym z najbardziej zlaicyzowanych i zeuropeizowanych, np. frekwencja wiernych w meczetach była jedną z najniższych.
Jedną z ważniejszych postaci na terenie BiH jest Alji Izetbegovic, radykalny działacz muzułmański, autor „Islamskiej Deklaracji”, rzecznik budowy republiki islamskiej w Bośni stworzonej na wzór Iranu. Zapleczem działalności Izetbegovicia stała się Partia Akcji Demokratycznej ( SDA) wywodząca się z wcześniejszej partii Jedności Islamskiej (IŻ)o korzeniach bardziej liberalnych i demokratycznych. Wielu aktywistów partii Izetbegovicia z uwagi na ich komunistyczna przeszłość, aktualne „nawrócenie” na islam i niegdysiejszą gorliwość w zasadach „świeckości państwa”, ich przeciwnicy nazywali złośliwie „arbuzami”. Z wierzchu zielony, w środku czerwony.
W 1991 r. Muzułmańska Rada Narodowa wydała bardzo radykalną „Deklarację Niepodległości”, która miała zrobić z Serbów ludzi drugiej kategorii. ( np. punkt 8- Dobry Serb to żywy i posłuszny Serb, albo martwy i nieposłuszny Serb). W 1992 r. utworzono niezależną Republikę Bośni i Hercegowiny, zdominowanej przez Muzułmanów wywołało opór Serbów, którzy byli 30% mniejszością.
Następnie Serbowie bośniaccy doprowadzili do proklamowania Republiki Serbskiej w Bośni, docelowo mającej się połączyć z Serbami jugosłowiańskimi, z Radowanem Karadziciem na czele i gen Ratko Mladiciem na czele armii. Istnienie państwa muzułmańskiego w Bośni wywołała ogromne zainteresowanie w świecie islamu, nie tylko na forum poszczególnych organizacji, ale i konkretną pomoc gospodarczą i militarną zwłaszcza takich krajów jak Arabia Saudyjska, Iran i Turcja.
Niezwykle ważnym aspektem było wsparcie podczas wojny armii rządowej Bośni (ABiH) licznie napływających ochotników z wielu krajów muzułmańskich oraz Francji, Wlk. Brytanii, Włoch, USA i Kanady. Stworzyli oni własne formacje, które podczas działań wojennych dopuściły się licznych aktów okrucieństwa na wziętych do niewoli żołnierzach serbskich i chorwackich, ale także chrześcijańskiej ludności cywilnej.
Oddział złożony z mudżahedinów wziął czynny udział po raz pierwszy w walce na przełomie sierpnia-września 1992 r. koło miejscowości Bielo Brdo koło Derventy w północnej Bośni, kolejne powstające w latach 1992-1993 formacje islamskie walczyły z Serbami do końca wojny. Bardziej umiarkowani muzułmanie zaczęli się buntować przeciwko radykalnym działaniom mudżahedinów, nazywanych czasem „zawodowymi rewolucjonistami”. Dla niektórych Bośniaków przybysze byli wzorem „prawdziwej wiary”, a zwłaszcza saudyjscy wahhabici i mieszkańcy krajów Maghrebu, co przyczyniło się do zwiększenia gorliwości religijnej miejscowych. W powojennej BiH byli mudżahedini, czy nowi przybysze przybywający do tego kraju walczyć za „sprawę szerzenia islamu” byli niejednokrotnie czynnikim zagrożenia, np. Algierczyk/Marokańczyk Mehrez Amdouni, który wraz z terrorystami z GIA przygotowywał w 1997 r. zamach na papieża podczas jego wizyty w Sarajewie. Jeszcze podczas działań wojennych ujawnił się konflikt pomiędzy radykałami muzułmańskimi, zwłaszcza wahabitami, a ich nieco mniej gorliwymi „towarzyszami broni” Od 1995 r. pozostali w Bośni fundamentaliści nie raz dokonywali wielu aktów przemocy i zabójstw w stosunku do wyznawców islamu, tak zagranicznych jak i miejscowych Bośniaków. Ludzie ci stali się czynnikiem destabilizującym region. Gojko Beric, dziennikarz czasopisma „Wyzwolenie” napisał: „mieli być dla bośniackich Muzułmanów pomocą w opresji, a stali się ich największym kłopotem”.
Radykalizmu islamistów być może zaczął się sam obawiać także sam prezydent Izetbegovic, który ostro skrytykował, podobnie jego bliski współpracownik- Dżemal Ljutić, działalność egipskiego duchownego- Imada El-Misriego , który nawoływał do przyjęcia przez Bośniaków zasad wahhabizmu i szarijatu, a także zerwania z trudem osiągniętego porozumienia pokojowego z Dayton.
Co ciekawe w 1997 r. zamknięto Islamskie Centrum Bałkańskie, będące faktyczną ekspozyturą szerzenia radykalnego islamu, aresztowano kilku pochodzących z Francji terrorystów ( np. Lionela Daumonta i Maoulouda Boughelana).
Efektem fascynacji młodzieży radykalnego islamu w 1995 r. powstała w Zenicy organizacji Aktywna Młodzież Muzułmańska (AIO) pod duchowym patronatem imama egipskiego Imada-El Misriego i byłego dowódcy 9. Brygady-imama Nezima efendiego Halilovicia.
W 2001 r. powstała organizacja wzorowana na egipskich Braciach Muzułmańskich kierowana przez Faruka Viszcia, która dopuściła się kilku zamachów.
Na teren BiH przerzucani byli członkowie Al-Kaidy. Wydani zostali władzom egipskim radykalni duchowni jak Imad El-Misri oraz współodpowiedzialny za zamach w Rijece El-Sharif Hassan Mahmud Saad. Do opuszczenia Bośni zmuszony został, choć jak się okazało tylko czasowo, Abu Al-Maali- jeden z dowódców „El-Mudżahidun”
W październiku 2003 r. zmarł lider i jeden z twórców niepodległej Bośni Alija Izetbegovic.
Lata 2004-2005 to powolny proces odbudowy podzielonego kraju, jednak na terenie Federacji Chorwacko-Muzułmańskiej widać stale rosnące związki ze światem islamu, zwłaszcza gospodarcze i religijne. Przykładem jest choćby Sarajewo, gdzie w ostatnich latach powstały liczne banki, firmy zagraniczne, towarzystwa ubezpieczeniowe- najczęściej z Turcji, Iranu, Arabii Saudyjskiej, Kuwejtu, Indonezji i Malezji. Państwa muzułmańskie niejednokrotnie fundują też meczety, szkoły czy szpitale.
Współczesna Bośnia jest de facto protektoratem ONZ. To kraj, który znajduje się na rozdrożu między zbliżeniem z Europą i UE, a światem islamu. Bałkany z uwagi na działalność terrorystów pochodzących z Bośni i przedstawicieli krajów arabskich, którzy także zamieszkiwali w tym kraju stają się dla różnorodnych organizacji związanych z Al-Kaidą i Osamą bin Ladenem kolejną bazą wypadową. Przykładem w tej mierze mogą być niektórzy uczestnicy zamachu dokonanego w Madrycie w marcu 2004 r.