I. Grupa

1. Czeki, weksle

2. Rynek zrównoważony

3. Akcje (charakterystyka)

4. Opcje put

5. Podział funduszów inwestycyjnych

6. Prawo poboru

7. Obligacje komunalne

8. Segmenty rynku kapitałowego

1. Czeki, weksle

Weksel - jest to dokument sporządzony w formie przewidzianej przez prawo, zawierający bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie w ustalonym terminie i miejscu określonej sumy pieniężnej. Właściwością weksla jest możliwość przenoszenia przez posiadacza dokumentu praw z niego wynikających na inne osoby (indos).

Rodzaje weksla:

1. weksel własny (sola, suchy, prosty) - jest bezwarunkowym zobowiązaniem się wystawcy do zapłacenia ustalonej kwoty na rzecz innej osoby zwanej remitentem;

2. weksel trasowany (trata, ciągniony, prosty) - jest to dokument zawierający polecenie wystawcy (trasanta) wydane innej osobie zwanej trasantem zapłacenia określonej kwoty w określonym terminie na rzecz osoby trzeciej zwanej remitentem. Ze względu na charakter zobowiązania wekslowego wyróżnia się weksle:- kupieckie i handlowe;- finansowe;- gwarancyjne.

3. weksel in blanco (niezupełny) - w chwili wystawienia jest tylko podpisany, wystawiany jest gdy dochodzi do transakcji ale nie wiadomo jeszcze jaka będzie kwota należności.

4. weksel kaucyjny - w części zapłacony, a reszta później.

Funkcje:

1. funkcja kredytowa - polega na udzieleniu nabywcy krótkoterminowego kredytu tzw. kupieckiego;

2. funkcja obiegowa - wynika z tego, że weksel może być przez posiadacza przeniesiony na inna osobę, której również taka możliwość przysługuje;

3. funkcja płatnicza - wiąże się ściśle z funkcją obiegową, tzn. polega na możliwości regulowania przy pomocy weksla zobowiązań;

4. funkcja gwarancyjna - polega na zabezpieczeniu przy pomocy weksla roszczeń, zabezpiecza należność wierzyciela;

5. funkcja legitymacyjna.

Cechy weksla: bezwarunkowość, abstrakcyjność, samodzielność, solidarność.

Czek -jest to dokument zawierający polecenie zapłaty przez bank oznaczonej kwoty pieniężnej ze środków znajdujących się w tym banku w dyspozycji wystawcy. Funkcje :

1. płatnicza - tzn. przy jego pomocy można regulować bieżące zobowiązania, co oznacza, że czek jest płatny za okazicielem;

2. obiegowa - czek może być przenoszony na inne osoby przy pomocy indosu. Zależnie od sposobu zapłaty rozróżnia się czeki kasowe (gotówkowe), zlecające bankowi zapłatę gotówką oraz czeki rozrachunkowe, służące wyłącznie do rozliczeń bezgotówkowych.

2. Rynek zrównoważony

Jeżeli po ustalonym, mieszczącym się w widełkach kursie zostaną zrealizowane wszystkie zlecenia oraz zlecenia kupna z limitem ceny wyższym, a także zlecenia sprzedaży z limitem niższym od tego kursu, kurs taki nazywamy kursem równowagi, a rynek na którym został ustalony rynkiem zrównoważonym. Na rynku zrównoważonym możliwa jest niepełna realizacja zleceń, ale tylko tych, których limit ceny okazał się obowiązującym na danej sesji kursem jednolitym. W takim przypadku specjalista obowiązany jest redukować takie zlecenia możliwie w tej samej proporcji. Sytuacja taka nazywana jest nadwyżką (sprzedaży lub kupna) i jest oznacza w tabeli kursowej symbolem ns lub nk.

3. Akcje (charakterystyka)

Akcje-to papiery wartościowe stwierdzające udział jej właściciela w kapitale spółki akcyjnej, równocześnie zaś uprawniającym go do uczestnictwa w podziale zysków spółki w formie dywidendy oraz w podziale majątku spółki w razie jej likwidacji. Niektóre rodzaje akcji dają też prawo uczestnictwa w kierowaniu spółką poprzez prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy

Zgodnie z K. H. tekst akcji powinien zawierać:- firmę i siedzibę spółki;- sąd w którym spółka jest zarejestrowana i numer rejestru;- datę zarejestrowania spółki i emisji akcji;- wartość nominalną, liczbę, serię, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególne akcji;- wysokość dokonanej wpłaty przy akcjach imiennych;- ograniczenia w zakresie przeniesienia praw własności akcji;- przepisy statutu o związanych z akcją obowiązkach świadczeń na rzecz spółki. Całość powinna być opatrzona pieczęcią spółki i podpisem zarządu.

Rodzaje akcji: akcje można podzielić ze względu na:

l. Sposób oznaczenia posiadacza:

1. na okaziciela;

2. imienne.

2. Sposób wykupu akcji:

1. gotówkowe;

2. aportowe.

3. Przywileje:

1. uprzywilejowane - w głosowaniu;- w dywidendzie;- w podziale majątku;- świadectwa założycielskie;

2. zwyczajne (bez przywilejów)

a) Przywileje w głosowaniu - Jednej akcji nie może przyznać więcej niż 5 głosów- Przywileje w dywidendzie - polega na przyznaniu akcji prawa do zwiększenia udziału w zysku, z tym że dywidenda uprzywilejowana nie może być wyższa ponad 2 Jednostki powyżej przeciętnej stopy dyskontowej NBP, obowiązującej dla weksli krajowych w ciągu ubiegłego roku obrotowego spółki. - Przywileje w podziale majątku - polega na pierwszeństwie spłaty akcji uprzywilejowanych z majątku pozostałego z likwidacji po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli do wysokości uiszczonych na nie wpłat. - Świadectwa założycielskie - Statut spółki może przewidzieć tzw. imienne świadectwa założycielskie za zasługi oddane przy tworzeniu spółki.

4. Inne rodzaje akcji:

1. Akcje użytkowe-Są to akcje, których wydanie może przewidywać statut w zamian za akcje umorzone przez losowanie, różnią się tym, że nie mają one wartości nominalnej. Uczestniczą też w podziale nadwyżki majątku spółki pozostałej po spłacie wartości nominalnej akcji nieumorzonych.

2. Akcje z obowiązkiem powtarzających się świadczeń niepieniężnych na rzecz spólki- Zobowiązują one akcjonariusza do dokonywania świadczeń wykraczających poza obowiązek pełnej wpłaty na akcje.

4. Opcje putt

Opcja putt daje nabywcy prawo do sprzedaży przedmiotu kontraktu opcyjnego po uzgodnionej cenie i w określonym terminie (opcja amerykańska), lub w ściśle określonym terminie w przyszłości (opcja europejska).

W przypadku opcji put nabywca wykona kontrakt tylko pod warunkiem, iż będzie mógł sprzedać przedmiot kontraktu opcyjnego po cenie wyższej od bieżącej ceny rynkowej. Korzyści jakie odniósł z wykonania kontraktu będą równe różnicy pomiędzy obydwoma cenami pomniejszonej o wypłaconą premię. W sytuacji gdy bieżąca cena rynkowa jest wyższa od ceny wykonania nabywca opcji put nie wykonuje jej (może bowiem drożej sprzedać przedmiot kontraktu opcyjnego na rynku). Ponosi jednak w tym wypadku straty w wysokości zapłaconej premii. Oczywiście rachunek zysków i strat dla sprzedawcy opcji put stanowi zwierciadlane odbicie takiego rachunku dal nabywcy. Korzystne dla niego jest niewykonanie opcji (otrzymał bowiem premię w momencie zawierania kontraktu opcyjnego). Straty zaczyna ponosić, gdy dochodzi do wykonania kontraktu, musi zakupić od nabywcy przedmiot kontraktu opcyjnego po cenie wyższej niż wynosi bieżąca cena rynkowa.

5. Podział funduszy inwestycyjnych.

Ustawa przewiduje możliwość tworzenia czterech typów funduszy inwestycyjnych:

• fundusze otwarte - posiadają zmienną liczbę uczestników oraz zmienną liczbę jednostek uczestnictwa reprezentujących jednakowe prawa majątkowe; mogą zbywać jednostki udziałowe bez ograniczeń,

• specjalistyczne fundusze otwarte - wzorowane są na funduszach otwartych z tym, że istnieje możliwość określenia w statucie warunków odkupienia jednostek uczestnictwa; wyróżnikiem jest także powołanie organu kontrolnego Rady Inwestorów,

• fundusze zamknięte - emitują certyfikaty depozytowe, które są przedmiotem obrotu giełdowego i nie podlegają odkupieniu przez fundusz;
  polityka inwestycyjna prowadzona przez te fundusze jest bardziej ryzykowana i swobodniejsza niż w przypadku funduszy otwartych; możliwe jest na przykład inwestowanie dodatkowo w udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, waluty, transakcje terminowe oraz prawa pochodne od praw majątkowych będących przedmiotem lokat,

• fundusze mieszane - są odmianą funduszy zamkniętych; podstawową różnicą jest możliwość wykupienia certyfikatów na żądanie uczestnika

Najbardziej popularnym kryterium podziału jest ponoszone ryzyko przy zakupie jednostek uczestnictwa. Wg tego kryterium fundusze dzielimy na:

1. Fundusze prywatyzacji

2. Fundusze akcji

3. Fundusze zrównoważone

4. Fundusze stabilnego wzrostu

5. Fundusze III filaru

6. Fundusze papierów dłużnych

7. Fundusze rynku pieniężnego

6. Prawo poboru

Prawo poboru akcji, prawo akcjonariusza do nabycia, przy rozszerzeniu kapitału spółki, nowych akcji. Najczęściej prawo poboru akcji ujmowane jest proporcjonalnie -posiadając jedną akcję starą można wykupić konkretną ilość akcji nowych. Akcjonariusze mogą zrezygnować z wykorzystania swojego prawa poboru akcji i sprzedać je na giełdzie. Jest notowane na giełdzie w kursie jednolitym.

7. Obligacje komunalne

Obligacje komunalne są jedną z form finansowania potrzeb inwestycyjnych miast i gmin. To dłużne papiery wartościowe emitowane na podstawie Ustawy o obligacjach, umożliwiającej jednostkom samorządu terytorialnego pozyskiwanie środków finansowych w średnim i długim okresie w celu finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych.

Oprocentowanie obligacji komunalnych najczęściej jest zmienne i oparte na rentowności 52-tygodniowych bonów skarbowych (instrument bazowy) powiększonej o marżę, z tytułu ryzyka kredytowego emitenta.

Nabycie obligacji komunalnych wiąże się z ryzykiem kredytowym gminy, które jest w znacznym stopniu ograniczone przepisami prawa regulującymi maksymalny poziom zadłużenia gminy w relacji do spodziewanych dochodów i dotacji Skarbu Państwa.

Inwestycja w obligacje komunalne zapewnia nabywcy:

• oprocentowanie wyższe niż instrumentu bazowego,

• wysoką płynność zainwestowanych środków,

• długoterminowe korzystne ulokowanie środków,

• regularne płatności odsetkowe w trakcie trwania inwestycji.

8. Segmenty rynku kapitałowego

Podstawowymi segmentami rynku kapitałowego są:

1. rynek papierów wartościowych;

2. rynek hipoteczny;

3. rynek skryptów dłużnych;

4. rynek kontraktów terminowych.

Rynek papierów wartościowych, czyli dokumentów, stwierdzających prawo współwłasności firmy bądź udzielenia pożyczki określonemu podmiotowi (instytucji rządowej, lokalnej, firmie) i uzyskania praw do świadczeń z tego tytułu w przyszłości. Podstawowymi rodzajami papierów wartościowych są: -papiery potwierdzające wierzytelność (pożyczki publiczne, obligacje komunalne, obligacje zamienne i inne obligacje); -papiery potwierdzające współwłasność (akcje, udziały, certyfikaty inwestycyjne). Cechy rynku papierów wartościowych: -masowy i szybki obrót; -duże rozproszenie współwłasności wśród ich posiadaczy; -współwłasność wśród posiadaczy tych papierów; -łatwą wzajemną wymienialność; -proste procedury przenoszenia wartości (np. kapitał - obligacje - akcje - kapitał).

Rynek hipoteczny. Rynek hipoteczny obejmuje zabezpieczania zaciąganego długoterminowego długu w postaci obciążenia hipoteki. Zabezpieczenie spłaty długu na nieruchomości dłużnika następuje przez wpisanie kwoty długu do księgi wieczystej, co zapewnia wierzycielowi prawo przejęcia danej nieruchomości, jeśli dłużnik nie wywiąże się terminowo ze swoich zobowiązań. Kredyty hipoteczne mają postać celowych pożyczek średnio- oraz długoterminowych stosowanymi głównie przez banki hipoteczne. Z reguły kredyty hipoteczne udzielane są na cele inwestycyjne i wykorzystywane do finansowania budownictwa mieszkaniowego.

Rynek skryptów dłużnych. Obejmuje on papiery dłużne krótkoterminowe, (nazywane często bonami, certyfikatami pieniężnymi czy wekslami komercyjnymi, które są przedmiotem obrotu na rynku pieniężnym) i długoterminowe, (należące do rynku kapitałowego). Papiery dłużne są dokumentami, w których remitent potwierdza zaciągnięcie pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu w ustalonym terminie oraz do zapłacenia odsetek. Są to papiery pożyczkowe, podobne do obligacji, jednak różnią się odmiennymi zasadami emisji i obrotu. Dominującą formułą prawną skryptów dłużnych jest weksel.

Rynek transakcji terminowych. Instrumenty finansowe tzw. pochodne, umożliwiają zawieranie transakcji terminowych. Transakcje terminowe polegają na zawieraniu umów o nabycie praw kupna lub sprzedaży określonego instrumentu finansowego (obligacji, akcji) w ustalonym terminie w przyszłości (np. za 3 miesiące) po z góry określonej cenie realizacji. Rynki terminowe powstały najpierw na rynkach towarowych następnie na rynkach kapitałowych. Transakcje terminowe dzielą się na: -warunkowe (opcyjnie), przy których nabywający prawa nie ma obowiązku ich realizacji; -bezwarunkowe, zobowiązujące umawiające się strony do realizacji przyjętych warunków umowy.

II. Grupa

9. Bony pieniężne

10. Opcje call

11. Struktura rynku kapitałowego w Polsce

12. Kurs dnia

13. KPWiG

14. Charakterystyka i rodzaje obligacji

15. Charakterystyka funduszy inwestycyjnych

16. Cechy kontraktów terminowych

9. Bony pieniężne

Bony pieniężne przedsiębiorstw-Bony te, nazywane powszechnie bonami komercyjnymi są papierami wartościowymi, przy pomocy których firma zaciąga krótkoterminową pożyczkę bezpośrednio na rynku pieniężnym zamiast korzystania z kredytu bankowego. W tym celu firma emituje bony przeznaczone do sprzedaży na rynku pieniężnym według cen nominalnych pomniejszonych jednak z góry o określone dyskonto. Jednocześnie zobowiązuje się do wykupu tych bonów według pełnej ceny nominalnej w ustalonym z góry terminie. Korzyści dla nabywców bonów komercyjnych: - bezpieczeństwo takich lokat;- korzystniejsze odsetki aniżeli w przypadku lokat bankowych oraz bankowych lub skarbowych bonów pieniężnych;- duża płynność bonów ze względu na możliwość ich sprzedaży na wtórnym rynku (kupna-sprzedaży) przed upływem terminu wykupu.

Bony pieniężne emitują także banki.

Bony pieniężne NBP - Bony pieniężne to krótkoterminowe papiery wartościowe o określonych nominałach i terminach wykupu emitowane przez bank centralny. Przykładowo w Polsce sprzedaż tych bonów NBP rozpoczął w 1990 roku. Miała ona na celu związanie krótkoterminowych środków płynnych banków. Sprzedaż bonów odbywała się na cotygodniowych aukcjach w drodze przetargu, z dyskontem, oferentom proponującym najniższą stopę dyskonta. Bony te były zbywalne i mogły być odkupywane przez emitenta (NBP) w każdym momencie. Były wiec bardzo płynnym instrumentem rynku finansowego. W listopadzie 1994 roku NBP ponownie rozpoczął emisję bonów pieniężnych ze względu na nadpłynność systemu bankowego.

10 Opcje call

Opcja kupna (call options) daje nabywcy prawo do zakupu przedmiotu kontraktu opcyjnego po uzgodnionej cenie i w określonym terminie (opcja amerykańska), lub w ściśle określonym terminie w przyszłości (opcja europejska). W przypadku opcji call nabywca zdecyduje się na wykonanie kontraktu tylko wówczas, gdy może nabyć przedmiot kontraktu opcyjnego po niższej cenie w porównaniu do bieżącej ceny rynkowej. Korzyści nabywcy z wykonania kontraktu będą wówczas równe różnicy pomiędzy bieżącą ceną rynkową a uzgodnioną ceną wykonania kontraktu opcyjnego pomniejszoną o wypłaconą premię. Jeśli nie dojdzie do wykonania kontraktu to nabywca poniósł koszt w wysokości wypłaconej premii. Dla sprzedawcy korzystną jest jedynie sytuacja gdy nie dochodzi do wykonania opcji. Otrzymał bowiem premię, która stanowi jego dochód. Gdy dochodzi do wykonania opcji sprzedawca musi sprzedać nabywcy opcji przedmiot kontraktu opcyjnego po cenie niższej niż wynosi bieżąca cena rynkowa. Różnica pomiędzy tymi cenami pomniejszona o otrzymaną premię wyznacza poziom strat jakie poniósł sprzedawca

11. Struktura polskiego rynku kapitałowego

Struktura polskiego rynku kapitałowego.

Polski rynek kapitałowy należy do grupy rynków rozwijających się i cechuje go wysoki stopień niestabilności koniunktury. Strukturę polskiego rynku kapitałowego dobrze odzwierciedla najbardziej rozwinięty jego segment - publiczny obrót papierami wartościowymi. Niemal 60% obrotów GPW w Warszawie stanowi rynek akcji, a ok. 1/3 rynek obligacji. Natomiast na rynkach rozwiniętych dominującą pozycję posiadają papiery wartościowe dłużne, które stanowią ok. 60-70% ogólnych obrotów. Od 1996 r. zauważalne są w tym zakresie korzystne zmiany, zwiększa się emisja obligacji, zwłaszcza komunalnych i przemysłowych.

Przepisy dzielą rynek kapitałowy na:

• publiczny

• niepubliczny

Stosowanym tu kryterium podziału jest forma nadzoru nad rynkiem, jego zakres i charakter.

Tabela. Struktura rynku kapitałowego

	Rynek pierwotny	Rynek wtórny
Obrót publiczny	sprzedaż nowych emisji papierów wartościowych w ofercie publicznej (skierowanej do ponad 300 osób lub nieoznaczonego adresata)	obrót papierami wartościowymi znajdującymi się już w obiegu na rynku giełdowym i regulowanym rynku pozagiełdowym
Obrót niepubliczny	sprzedaż nowych emisji papierów wartościowych w ofercie niepublicznej (skierowanej do mniej niż 300 osób lub w przypadkach określonych w [PPOP97])	sprzedaż i kupno papierów wartościowych nie dopuszczonych do obrotu publicznego, odbywająca się poza rynkiem giełdowym

12 Kurs dnia

W systemie kursu dnia wszystkie transakcje dla danego papieru wartościowego realizowane są po tym samym, określonym na początku sesji kursie. Podstawą do wyznaczenia kursu jednolitego są zlecenia przekazane na giełdę, przez jej członków i przyjęte na daną sesję. Jednostką transakcyjną jest jeden papier wartościowy (np. akcja, obligacja itp.). Zlecenia mogą mieć określony termin ważności.

Kurs dnia na rynku akcji może być wyższy lub niższy od kursu poprzedniej sesji maksymalnie o 10%, natomiast dla obligacji dopuszczalne wahania kursów wynoszą najwyżej 5 punktów procentowych. Maksymalne dopuszczalne wartości, zmian kursu nazywane są „widełkami”.

13. Komisja Papierów Wartościowych i Giełd

Komisja Papierów Wartościowych I Giełd. Jest centralnym organem administracji rządowej, stworzonej w celu zapewnienia odpowiedniej kontroli i regulacji rynku papierów wartościowych. Komisja Papierów Wartościowych i Giełd to organ administracji państwowej nadzorujący rynek publiczny w Polsce. Do najważniejszych zadań KPWiG należą:

• sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu i konkurencji w zakresie publicznego obrotu oraz nad zapewnieniem powszechnego dostępu do rzetelnych informacji na rynku papierów wartościowych;

• inspirowanie, organizowanie i podejmowanie działań zapewniających sprawne funkcjonowanie rynku papierów wartościowych oraz ochronę inwestorów;

• upowszechnianie wiedzy o zasadach funkcjonowania rynku papierów wartościowych;

• przygotowywanie aktów prawnych związanych z funkcjonowaniem rynku papierów wartościowych.

• Komisja ponadto wydaje zezwolenia na działanie biur maklerskich, dopuszcza do obrotu publicznego emitentów, a ściślej mówiąc: emitowane przez nich papiery wartościowe, przeprowadza egzaminy na maklerów papierów wartościowych oraz doradców inwestycyjnych itp.

• Upoważnieni pracownicy urzędu Komisji mają prawo wstępu do biur maklerskich w celu skontrolowania prawidłowego działania tych instytucji.

14. Obligacje - charakterystyka i rodzaje

Obligacje- Obligacje są jednym z podstawowych instrumentów pożyczkowych. Jest ona papierem wartościowym, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wobec właściciela obligacji (wierzyciela) i zapłaci kwotę pieniężną oraz ustalone oprocentowanie w sposób i terminach określonych w obligacji. Obligacja jest długoterminowym skryptem dłużnym, wyemitowanym przez przedsiębiorstwo lub instytucję rządową.

Obligacja jest dla emitenta instrumentem, przy pomocy którego może on zaciągnąć pożyczkę jednocześnie u wielu wierzycieli, często na bardzo długi okres. Emitenci obligacji powinni jednak reprezentować wysoki stopień zaufania pod względem solidnego wywiązywania się zobowiązań, gdyż jest to podstawowy warunek uzyskania tą drogą pożyczek w pożądanej wysokości, tj. sprzedaży obligacji wśród pierwotnych nabywców zwanych subskrybentami. Właściciel obligacji nosi miano obligatoriusza.

Obligacja posiada dwie wartości: a) nominalną- zazwyczaj równą kwocie pożyczki, b) realną (kurs obligacji)- dotyczy obligacji które są przedmiotem obrotu giełdowego i pozagiełdowego. Wartość ta jest uzależniona od popytu i podaży na te obligacje i występujących na rynku stóp procentowych.

Klasyfikacja obligacji:

1. W zależności od podstawowych grup emitentów obligacje można podzielić na: -państwowe (są przedmiotem obrotu giełdowego inne nie), zwane również popularnie skarbowymi; -instytucji finansowych (banków, instytucji ubezpieczeniowych, towarzystw kredytowych itp.); -organów samorządowych lub komunalnych; -przedsiębiorstw o publicznym charakterze (np. poczta, kolej); -pozostałych instytucji i przedsiębiorstw.

2. Ze względu na zasięg emisji można wyodrębnić obligacje: -wewnętrzne, tj. przeznaczone do sprzedaży wyłącznie w kraju; -zewnętrzne, głównie przeznaczone do ulokowania w innych krajach.

3. Ze względu na oprocentowanie obligacje można podzielić na: -obligacje o stałym oprocentowaniu, obligacje o zmiennym oprocentowaniu

4. Ze względu na zabezpieczenie majątkowe obligacje można podzielić na: -obligacje nie zabezpieczone - emitentami są tutaj instytut i przedsiębiorstwa, które są dobrze znane i których sytuacja finansowa nie budzi zastrzeżeń; -obligacje hipoteczne - emitowane są pod zastaw nieruchomości konkretnego emitenta przez wpis do księgi wieczystej.

5. Ze względu na możliwość zamiany na inne papiery wartościowe obligacje można podzielić na: -obligacje nie zamienne; -obligacje zamienne, uprawniają do bezpośredniej zamiany ich, na akcje firmy, która je wypuściła; -obligacje z warrantem, umożliwiają posiadaczowi wykupienie w określonym czasie i po określonym kursie innych papierów wartościowych, przeważnie akcji.

15. Charakterystyka funduszy inwestycyjnych

Fundusz inwestycyjny to instytucja zbiorowego inwestowania, która lokuje powierzone mu przez nas środki w różne instrumenty dostępne na rynku finansowym. W zależności od typu funduszu, większa część środków może być inwestowana w akcje lub w papiery dłużne, czyli np. obligacje i bony skarbowe.

W Polsce jedynymi podmiotami uprawnionymi do zarządzania funduszami są wyłącznie Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych. Są to spółki akcyjne, a ich właścicielami są z reguły duże, renomowane instytucje finansowe, jak banki, firmy ubezpieczeniowe czy zagraniczne podmioty specjalizujące się w zarządzaniu inwestycjami.

Pieniądze wpłacane przez nas do funduszu przeliczane są na tzw. jednostki uczestnictwa. Stanowią one tytuł prawny do uczestnictwa w dochodach wypracowywanych przez fundusz. Nabywając jednostki uczestnictwa w każdym momencie możemy zażądać ich odkupienia przez fundusz po aktualnej wycenie. Wycena jednostek dokonywana jest codziennie na podstawie bieżących notowań instrumentów finansowych wchodzących w skład portfela funduszu. Wyceny te można znaleźć w prasie, na stronach internetowych funduszy lub też w specjalistycznych serwisach

16 Cechy kontraktów terminowych

Kontrakt terminowy jest umową pomiędzy dwoma stronami, w której nabywca zobowiązuje się do kupna, a sprzedawca (wystawca kontraktu) do sprzedaży w ściśle określonym terminie w przyszłości, po ściśle określonym w momencie zawierania transakcji (kontraktu) cenie, określonej ilości wystandaryzowanego instrumentu bazowego. Główne cechy kontraktów:

• standaryzacja

• brak emisji

• zmienna liczba kontraktów w obrocie

• gra o sumie zerowej

• codzienna aktualizacja zobowiązań

• dźwignia finansowa

• inwestycja-depozyt zabezpieczający

III. Grupa

17. Opcje jako nowe możliwości inwestowania

18. Kontrakty futures

19. Makler i doradca inwestycyjny

20. Wartość emisyjna i nominalna obligacji

21. Ryzyko na rynku kapitałowym

22. KDPW

23. Bony skarbowe

24. Analiza techniczna

17 Opcje jako nowe możliwości inwestowania

Umowa opcyjna - daje kupującemu prawo kupna lecz nie stwarza obowiązku kupna lub sprzedaży. Umowę zawiera: 1. wystawiający opcję; 2. inwestor. Kontrakt jest ważny przez określony czas.

W opcji występują trzy niezmienne dane będące jej podstawą: 1) akcje opcyjne - akcje, na które wypisana została opcja; 2) cena kontraktu - określona cena akcji, po której opcja może być egzekwowana: 3) termin ważności opcji. Opcja nie zobowiązuje, lecz daje prawo jej właścicielowi do kupienia lub sprzedaży akcji. Jeżeli warunki zapisane w kontrakcie nie wystąpią - cena akcji nie będzie kształtować się na opłacalnym dla właściciela opcji poziomie - to nie musi on wcale realizować kontraktu opcyjnego. Ceną opcji jest tzw. premiera - cena płacona wystawiającemu opcje z góry bez względu na to czy zostanie ona wykonana, trzeba zapłacić premierę temu kto tą opcję wystawił. Opcja może być wielokrotnego obrotu.

18 Kontrakty futures

Transakcje typu futures polegają na zawarciu umowy między sprzedającym a kupującym dany instrument bazowy. Zawarcie takiej umowy powoduje powstanie zobowiązania u obu stron umowy do zakupu/sprzedaży instrumentu bazowego w określonym terminie po ustalonej cenie. Wystawiający kontrakt zobowiązuje się do dostarczenia przedmiotu kontraktu a nabywca kontraktu zobowiązuje się do zapłacenia ustalonej ceny po dostarczeniu przedmiotu dostawy. Transakcje tego typu mogą być transakcjami „rzeczywistymi”, tj. z dostawą papierów, jak też i „nierzeczywistymi”, czyli realizowanymi przez rozliczenie pieniężne (np. futures na indeks giełdowy).

Kontrakt futures jest kontraktem pośrednim, dlatego może być przedmiotem obrotu na giełdzie, zawierane są za pośrednictwem giełd lub innych zorganizowanych rynków. Strony transakcji mają w każdym czasie możliwość wycofania się z kontraktu poprzez zawarcie transakcji odwrotnej.

Kontrakty futures są wystawiane na różne instrumenty bazowe: indeksy giełdowe, bony skarbowe, akcje, towary, surowce... W praktyce spotykane są najczęściej następujące kontrakty futures:

1. walutowe kontrakty futures - przedmiotem handlu są waluty oraz ECU, a cenę kontraktu wyznacza odpowiedni poziom kursu walutowego;

2. procentowe kontrakty futures, w których papierem pierwotnym jest oprocentowany papier wartościowy (na przykład obligacja, weksle skarbowe, certyfikaty depozytowe);

3. indeksowe kontrakty futures, które dotyczą przede wszystkim indeksów kursów akcji (giełdowych);

4. akcyjne kontrakty futures, dotyczą akcji, których cenę wyznaczają właściwe kursy akcji.

Z kontraktami futures związane są trzy różne ceny. Pierwsza jest to cena w dniu zawarcia kontraktu. Obowiązuje ona obie strony i po takiej cenie w przyszłości zostanie zrealizowana transakcja. Druga jest to cena rynkowa i podlega ona ciągłej zmianie wraz ze zmianami na rynkiem (taka sama transakcja zawarta np. dzień później ma prawdopodobnie inną cenę). Trzecia jest to cena bieżąca przedmiotu kontraktu na rynku. Różnica miedzy ceną kontraktu i ceną bieżącą jest podstawą różnych strategii gry rynkowej. W momencie zbliżania się terminu realizacji kontraktu różnica ta powinna oscylować wokół zera.

19 Makler i doradca inwestycyjny

Zgodnie z Ustawą „Prawo o publicznym obrocie” działalność maklerska obejmująca czynności związane z obrotem papierami wartościowymi może być dokonywana na rynku regulowanym, wyłącznie za pośrednictwem domów maklerskich. Każdy inwestor uczestniczący w publicznym obrocie na rynku regulowanym powinien otworzyć rachunek papierów wartościowych w domu maklerskim lub banku prowadzącym rachunki papierów wartościowych. Jedynie papiery emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski mogą być przedmiotem obrotu bez pośrednictwa domów maklerskich.

Prowadzenie działalności maklerskiej wymaga zezwolenia KPWiG. Dom maklerski działa na rynku kapitałowym zawsze we własnym imieniu, na rachunek:

• klienta - usługi brokerskie albo

• na rachunek własny - działalność dealerska.

Zakres czynności wykonywanych przez dom maklerski ściśle określa Ustawa. Niektóre z tych czynności wymagają zgody Komisji Papierów Wartościowych i Giełd. Należą do nich:

1. Oferowanie papierów wartościowych (np. sprzedaż nowej emisji akcji na rynku pierwotnym).

2. Nabywanie i zbywanie papierów wartościowych na cudzy rachunek (przyjmowanie i realizacja zleceń).

3. Nabywanie lub zbywanie papierów wartościowych na własny rachunek w celu realizacji zadań związanych z organizacją rynku regulowanego.

4. Zarządzanie cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie.

5. Doradztwo w zakresie obrotu papierami wartościowymi (np. wystawianie rekomendacji).

6. Prowadzenie rachunków papierów wartościowych i rachunków pieniężnych.

7. Pośrednictwo w nabywaniu lub zbywaniu papierów wartościowych będących w obrocie na rynkach zagranicznych.

Dom maklerski wykonuje swoją działalność za pośrednictwem maklerów oraz doradców inwestycyjnych. Maklerem oraz doradcą może być osoba fizyczna, wpisana na listę maklerów lub doradców prowadzoną przez Komisję. Makler oraz doradca musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych, musi korzystać z pełni praw publicznych, nie być karany za przestępstwa przeciwko mieniu, przeciwko dokumentom, za przestępstwa gospodarcze, za fałszowanie pieniędzy, papierów wartościowych, znaków urzędowych, za przestępstwa skarbowe i przestępstwa związane z publicznym obrotem papierami wartościowymi. Musi również złożyć egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Doradców lub Maklerów Papierów Wartościowych.

Do końca stycznia 2001 na listę doradców inwestycyjnych wpisanych było 184 osoby, a na listę maklerów 1785 osób.

20 wartość emisyjna i nominalna obligacji

Nominalna wartość obligacji jest określana przez emitenta i oznacza kwotę, jaką powinien otrzymać posiadacz waloru po upływie terminu jego wykupu. Wartość nominalna może być stała, tzn. nie ulega zmianie w stosunku do wartości ustalonej w kwocie absolutnej w momencie emisji waloru, lub zmienna.

Wartość emisyjna obligacji stanowi jej cenę, według której emitent oferuje ją subskrybentom (pierwszym nabywcom). Wartość ta może być równa wartości nominalnej, jaką obligacja posiada w dniu jej emisji, ale nierzadko ustalana jest na wy­ższym lub niższym poziomie .Dotyczy to przede wszystkim obligacji sprzedawanych przez emitenta z dyskontem, jeśli emitent oferuje je subskrybentom po cenie pomniejszonej z góry o odsetki należne nabywcy, a wykupuje te walory po pełnej cenie nominalnej.

21. Ryzyko na rynku kapitałowym

Ryzyko na rynku kapitałowym. Rodzaje ryzyk:

1. rynkowe. Zależy od kształtowania się kursów akcji(tzw. pap. płynnych).Im łatwiej je zbyć, tym większy kurs.

2. finansowe. Jeżeli podmiot na rynku finansowym utraci dopływ kapitału, to z pewnością odbije się to na kondycji podmiotu i jego notowaniach na rynku. Kłopoty finansowe spółki mogą wpłynąć na wysokość wypłacanej dywindendy.

3. upadłościowe ryzyko inwestycyjne jest konsekwencją utrzymujących się przez dłuższy czas problemów finansowych spółki, które w końcu doprowadzają do jej bankructwa.

4. inflacji. Inflacja wpływa przede wszystkim na wybór instrumentu finansowego, w którym inwestor ulokuje swoje pieniądze. Wyższa inflacja zachęca do inwestowania w obligacje a niższa w akcje.

5. stopy procentowej, jeżeli poziom stopy procentowej jest wysoki, to należy inwestować w instrumenty przynoszące procentowy zwrot -obligacje, a przy jej niskim poziomie - w instrumenty dywidendowe, czyli akcje. Poziom stopy procentowej zależy od stopy inflacji, koniunktury gospodarczej, stanu bilansu płatniczego i polityki makroekonomicznej dotyczącej dopływu kapitału zagranicznego.

6. walutowe zależy od rozwoju powiązań krajowego rynku kapitałowego z innymi rynkami. W warunkach rynku zamkniętego sprowadza się ono wyłącznie do umiejętności przechowywania oszczędności w walucie krajowej lub zagranicznej. W warunkach rynku rozwiniętego, kiedy możliwości inwestycyjne znacznie się rozszerzają poprzez włączenie rynków zagranicznych, nabiera ono nowego wymiaru.

7. polityczne. Zmiany polityczne mogą wpływać na zmianę priorytetów ekonomicznych, co w efekcie końcowym zmieni układ powiązań na rynku kapitałowym, popyt i podaż papierów wartościowych, wskaźniki ekonomiczne.

22 KDPW

Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SA jest podmiotem bez którego niematerialny obrót papierami wartościowymi jest praktycznie niemożliwy. W jego rejestrach znajdują odzwierciedlanie wszystkie transakcje zawierane na rynku, a także zmiany cech papierów wartościowych i emisji. Przechowywanie papierów wartościowych i dokonywanie rozliczeń zawartych transakcji odbywa się w formie zapisów komputerowych, co wynika z dematerializacji papierów wartościowych.

Działalność KDPW SA na rynku publicznym, to:

1. Prowadzenie depozytu papierów wartościowych, wtym:

• rejestrowanie papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu,

• nadzorowanie zgodności wielkości emisji z liczbą papierów wartościowych znajdujących się w obrocie,

• obsługa realizacji zobowiązań emitentów wobec uprawnionych z papierów wartościowych (wypłata dywidendy z akcji, wypłata odsetek z obligacji),

• rozliczanie transakcji zawieranych na rynku papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych,

• organizacji i zarządzaniu systemem zabezpieczającym rozliczenia transakcji.

1. Pośrednictwo w obsłudze płatnego i niepłatnego prawa poboru, subskrypcji akcji nowej emisji, wykupu papierów dłużnych, wystawiania świadectw depozytowych.

2. Dokonywanie operacji na papierach wartościowych, których skutkiem jest zmiana treści praw i innych cech papierów wartościowych lub emisji: podział akcji (split) w sytuacji obniżenia wartości nominalnej akcji, asymilacji emisji w przypadku kolejnych emisji akcji, wymiana papierów wartościowych, konwersja papierów wartościowych, zamiana papierów wartościowych, wycofanie papierów wartościowych z depozytu, zasilenie rachunku, transfer portfela i transfer papierów wartościowych.

3. Organizacja Funduszu Gwarancyjnego z wpłat pochodzących z powszechnych towarzystw emerytalnych. Fundusz służy gwarantowaniu osiągania przez otwarte fundusze emerytalne minimalnego stopnia rentowności, a także pokryciu szkód powstałych w związku z zarządzaniem tymi funduszami ich przez powszechne towarzystwa emerytalne

Akcjonariuszami KDPW mogą być wyłącznie podmioty prowadzące giełdę, rynek pozagiełdowy, domy maklerskie, Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski i banki.

23 Bony skarbowe

Bony skarbowe - zwane również wekslami lub biletami skarbowymi, stanowią instrument umożliwiający zaciąganie przez Skarb Państwa krótkoterminowego kredytu na sfinansowanie deficytu budżetu państwa. Emitowane są z terminem wykupu nieprzekraczającym jednego roku. Od 1995 r. zdematerializowano obrót bonami, ustalając jednocześnie ich jednostkową wartość nominalna na 10.000 zł. Ponadto przyjęto założenie bardzo zróżnicowanych możliwości okresów emisji, poczynając od bonów 2 lub 3-dniowych czy l-tygodniowych do 2, 4, 8, 13, 26, 39 i 52 tygodniowych. Emitowane w Polsce bony skarbowe są dokumentem na okaziciela. Podlegają one jednak rejestracji w Centralnym Rejestrze Bonów Skarbowych. Sprzedaż bonów dokonywana jest z dyskontem w formie przetargów, przy czym Minister Finansów określa warunki przetargu ustalając m.in.:- wartość nominalną oferowanych bonów, ich nominały oraz terminy wykupu;- maksymalna wysokość dyskonta.

Zainteresowani kupnem bonów składają w NBP oferty kupna podając ile, w jakich odcinkach bonów zamierzają kupić oraz cenę, jaką gotowi są zapłacić za każde 100 zł wartości nominalnej walorów. Jednym z dużych nabywców bonów skarbowych są banki centralne. Wynagrodzeniem nabywców bonów skarbowych jest różnica jego zakupu. Różnica ta jest określona mianem dyskonta.

24 Analiza techniczna

Analiza techniczna to badanie zachowań rynku, przede wszystkim przy użyciu wykresów, którego celem jest przewidywanie przyszłych trendów cenowych. Analiza techniczna opiera się na trzech przesłankach:

• rynek dyskontuje wszystko,

• ceny podlegają trendom,

• historia się powtarza.

Rynek dyskontuje wszystko

Zwolennicy analizy technicznej (AT) twierdzą, że wszelkie czynniki, które mają wpływ na cenę są już wniej uwzględnione. Analityk techniczny wychodzi z założenia, że nie trzeba badać czynników wpływających na cenę instrumentu lub dociekać przyczyn spadków lub wzrostów. Rynek wie wszystko i to on kształtuje cenę, dlatego też należy badać wykresy i wskaźniki AT, aby skutecznie prognozować, w którą stronę rynek podąży.

Ceny podlegają trendom

Rysując wykresy cen, analityk techniczny stara się odnaleźć w nich trend, czyli kierunek, w którym podążają ceny. Rozpoznanie trendu w jego wczesnej fazie pozwala dokonać transakcji, która powinna przynieść zyski (kupić, gdy tworzy się trend rosnący, sprzedać, gdy malejący). Analitycy zakładają bowiem, że istnieje większe prawdopodobieństwo tego, że trend będzie kontynuowany, niż że nastąpi jego odwrócenie.

Historia się powtarza

Badanie wykresów pozwala odnaleźć powtarzające się wzory (formacje), według których poruszają się ceny. Wynika to z powtarzalności zachowań ludzkich w określonych sytuacjach. Analitycy znając najczęściej występujące wzory (formacje) starają się odnaleźć je w bieżących notowaniach i na tej podstawie prognozować przyszłość.

IV. Grupa

25. Rynek pierwotny i wtórny

26. Obligacje zamienne

27. Krótkoterminowe papiery dłużne

28. Analiza fundamentalna

29. Giełda - funkcje

25. Rynek pierwotny i wtórny

Rynek pierwotny-Na rynku kapitałowym pierwotnym odbywa się sprzedaż wyemitowanych papierów wartościowych. Jest to pierwotna sprzedaż inwestorom wypuszczonych przez emitenta instrumentów rynku kapitałowego. Na tym właśnie rynku rozpoczyna się proces inwestowania w papiery wartościowe. Nie dokonuje się tu obrotu tymi papierami. Emitent pozyskuje w ten sposób kapitał na rozwój działalności gospodarczej. Jego uczestnictwo na rynku pierwotnym może mieć charakter oferty publicznej bądź prywatnej. Oferta publiczna występuje wówczas, gdy do proponowania nabycia, nabywania lub przenoszenia praw z emitowanych w serii papierów wartościowych, wykorzystuje się środki masowego przekazu albo, gdy proponowanie nabycia skierowane jest do więcej niż 300 osób lub nie oznaczonego adresata. W przypadku skierowania propozycji nabycia do mniej niż 300 osób, udostępniania akcji pracownikom na zasadach preferencyjnych lub proponowania nabycia akcji w jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa w ilości nie mniejszej niż 10% akcji dla jednego nabywcy -mamy do czynienia z emisją nie publiczną. Na rynku pierwotnym inwestorzy nabywają papiery wartościowe po stałej cenie emisyjnej, która nie może ulec zmianie aż do końca okresu emisyjnego określonego przez emitenta, przy czym w przypadku emisji akcji okres ten nie może przekroczyć trzech miesięcy.

Rynek wtórny-Wyemitowane i sprzedane inwestorom papiery wartościowe na rynku pierwotnym wprowadza się do obrotu na rynku wtórnym. Na tym rynku odbywa się handel papierami wartościowymi znajdującymi się w posiadaniu nabywców (inwestorów).Wtórny rynek papierów wartościowych spełnia szereg ważnych funkcji ekonomicznych: 1) dokonuje wyceny kapitału na podstawie kształtowania się rynkowych cen papierów wartościowych; 2) wpływa na mobilizację kapitału przez kształtowanie się trendów koniunktury znajdujących się w obrocie papierów wartościowych; 3) umożliwia transformacje kapitału na różne instrumenty rynku kapitałowego. Jest to część rynku kapitałowego, na którym obrót papierami wartościowymi odbywa się miedzy inwestorami. Emitent jest z niego wyłączony. Rynek wtórny występuje na giełdach papierów wartościowych lub w określonych przypadkach poza nim. Jest on uzupełnieniem rynku pierwotnego. Wtórny rynek kapitałowy dzieli się w zależności od rodzaju występujących na nim spółek i sposobu obrotu akcjami na trzy segmenty: -prywatny (niepubliczny, dotyczy małych spółek); -pozagiełdowy; - giełdowy. Rynek pozagiełdowy i giełdowy dotyczy spółek większych, dopuszczonych do publicznego obrotu.

26 Obligacje zamienne

Obligacja zamienna jest instrumentem hybrydowym, będącym kombinacją czystej obligacji z opcją zamiany obligacji na akcje.

Elementy obligacji zawierają serię płatności kuponowych, przewidywalną co do wielkości i czasu oraz gwarantują zwrot zaangażowanych środków w dacie zapadalności obligacji.

Inwestor ma prawo (nie obowiązek) zamiany posiadanego papieru wartościowego na akcje po z góry określonej cenie (w sytuacji, gdy: cena akcji jest wyższa od ceny konwersji, dywidendy z akcji są wyższe od przypisanego do obligacji kuponu lub też zbliża się termin wykupu obligacji).

Zakupując obligacje zamienne, inwestor płaci premię ponad aktualną cenę akcji, licząc na wzrost cen akcji w przyszłości oraz na dochody odsetkowe w okresie od daty zakupu obligacji zamiennych do daty zamiany obligacji na akcje. Inwestor uzyskuje prawo do nabycia akcji po cenie wyższej od bieżącej ceny rynkowej, w zamian oferuje mu się kupon wyższy od stopy dywidendy. W przypadku niskiej ceny akcji, Inwestor nie korzysta z prawa konwersji.

Korzyści z obligacji zamiennych:

1. bezpieczeństwo - nadwyżki finansowe inwestowane są w instrument o charakterystyce zawierającej cechy obligacji zwykłych, przynoszących konkretne dochody odsetkowe oraz podlegających wykupowi wg z góry określonej wartości, co zapewnia kontrolę ryzyka;

2. uczestnictwo w rozwoju emitenta i czerpanie korzyści ze wzrostu wartości akcji;

3. arbitraż - możliwość zrealizowania dochodu o charakterze arbitrażowym, w przypadku gdy cena giełdowa akcji zwykłych przekroczy cenę konwersji ustaloną w warunkach emisji obligacji;

4. dochody - oprocentowanie obligacji wyższe niż stopa dywidendy.

27. Krótkoterminowe papiery dłużne

Krótkoterminowe papiery dłużne, określane są często mianem: bonów, certyfikatów pieniężnych, weksli komercyjnych. Są one dokumentami, w których emitent potwierdza zaciągnięcie pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu w ustalonym terminie krótszym aniżeli jeden rok oraz do zapłacenia odpowiednich odsetek. Emitentami krótkoterminowych walorów są: Skarb Państwa, banki, przedsiębiorstwa. Bony pieniężne mogą być emitowane w formie: 1) fizycznej, tj. w postaci oryginalnych dokumentów potwierdzających prawa majątkowe w nich zawarte; 2) zdematerializowanej, tj. w formie zapisów komputerowych na kontach nabywców, zamiast oryginalnego dokumentu nabywca otrzymuje wtedy świadectwo depozytowe, którym udowadnia swoje prawo do własności walorów. Najpoważniejszymi rodzajami bonów występujących na rynku pieniężnym są bony skarbowe, bony i certyfikaty bankowe oraz bony komercyjne, w tym także komercyjne weksle inwestycyjno-terminowe.

Bony skarbowe - zwane również wekslami lub biletami skarbowymi, stanowią instrument umożliwiający zaciąganie przez Skarb Państwa krótkoterminowego kredytu na sfinansowanie deficytu budżetu państwa. Emitowane są z terminem wykupu nie przekraczającym jednego roku. Od 1995 r. zdematerializowano obrót bonami, ustalając jednocześnie ich jednostkową wartość nominalna na 10.000 zł. Okresy emisji bonów: 2 lub 3-dniowe czy l-tygodniowe do 2, 4, 8, 13, 26, 39 i 52 tygodniowych. Emitowane w Polsce bony skarbowe są dokumentem na okaziciela. Podlegają one jednak rejestracji w Centralnym Rejestrze Bonów Skarbowych. Sprzedaż bonów dokonywana jest z dyskontem w formie przetargów, przy czym Minister Finansów określa warunki przetargu. Zainteresowani kupnem bonów składają w NBP oferty kupna podając ile, zamierzają kupić oraz cenę, jaką gotowi są zapłacić za każde 100 zł wartości nominalnej walorów. Wynagrodzeniem nabywców bonów skarbowych jest różnica jego zakupu. Różnica ta jest określona mianem dyskonta.

Bony i certyfikaty bankowe-Certyfikaty depozytowe są świadectwem złożenia w banku określonej kwoty na określony czas. Są one dokumentem wystawionym na okaziciela. Klasycznym przykładem bonów bankowych w Polsce są bony Narodowego Banku, emitowane na zasadach bardzo zbliżonych do występujących przy bonach skarbowych. Tak więc: 1) sprzedaż bonów następuje na przetargach; 2) bony udostępnia się oferentom proponującym najwyższą cenę netto; 3) inni inwestorzy mogą nabywać bony od banków bezpośrednio uczestniczących w przetargach organizowanych przez NBP.

Bony pieniężne przedsiębiorstw - Bony te, nazywane powszechnie bonami komercyjnymi są papierami wartościowymi, przy pomocy których firma zaciąga krótkoterminową pożyczkę bezpośrednio na rynku pieniężnym zamiast korzystania z kredytu bankowego. W tym celu firma emituje bony przeznaczone do sprzedaży na rynku pieniężnym według cen nominalnych pomniejszonych jednak z góry o określone dyskonto. Jednocześnie zobowiązuje się do wykupu tych bonów według pełnej ceny nominalnej w ustalonym z góry terminie. Korzyści występujące dla nabywców to: - bezpieczeństwo takich lokat - odsetki są korzystniejsze aniżeli występujące w przypadku lokat bankowych, poza tym istnieje duża płynność bonów ze względu na możliwość ich sprzedaży na wtórnym rynku (kupna-sprzedaży) przed upływem terminu wykupu.

Komercyjne weksle inwestycyjno-terminowe- stanowią specyficzną formę weksla finansowego, wykorzystywanego przez wystawców (przedsiębiorstwa) w celu zaciągania większych kwot krótkoterminowych kredytów bezpośrednio na rynku pieniężnym, jednocześnie u różnych inwestorów. KWIT'y wystawiane są na jednakowe kwoty oraz na ujednolicony termin wykupu. Wysoka wartość jednostkowa jednego weksla ogranicza krąg nabywców do poważnych inwestorów, dysponujących znacznymi zasobami środków pieniężnych. Wystawcą kwitów może być firma ciesząca się dobrą renomą i pozytywną oceną wiarygodności pod względem wypłacalności na rynku finansowym.

28. Analiza fundamentalna

Analiza fundamentalna służy do określania opłacalności inwestycji w akcje spółki na podstawie wszechstronnej oceny spółki z przeszłości.

Generalnie stosuje się ją przy inwestycjach długookresowych, np. kilkuletnich, jak sama nazwa wskazuje, analiza ta opiera się na "fundamentach", czyli na kondycji gospodarki oraz kondycji emitenta papieru wartościowego, w który inwestor zamierza zainwestować. Uważa się, że im lepsza jest kondycja finansowa emitenta tym wyższa jest wartość akcji i tym bardziej jest ona atrakcyjna dla inwestora.

Do wniosków dochodzi się po analizie wyników z minimum trzyletniego okresu czasowego działalności spółki. Dla osiągnięcia zadawalającego rezultatu powinno się wydłużyć do 5 lat projekcję czasową analizy wyników spółki.

Analiza fundamentalna bierze pod uwagę następujące czynniki:

• politykę fiskalną i monetarną;

• ogólny klimat ekonomiczny;

• zdarzenia polityczne;

• pozycję finansową spółki;

• sytuację w poszczególnych branżach.

Źródłami informacji w analizie fundamentalnej są:

• prospekt emisyjny;

• okresowe i roczne raporty;

• analizy rynkowe;

• wskaźniki ekonomiczne.

W analizie stosuje się też czynniki niemierzalne takie jak pesymizm lub optymizm.

Zastosowanie w praktyce analizy fundamentalnej przebiega w kilku etapach, którymi są:

• analiza makroekonomiczna (ogólna ocena atrakcyjności inwestowania na danym rynku akcji).

• analiza sektorowa (ocena atrakcyjności inwestowania w spółki należące do danego sektora gospodarki).

• analiza sytuacyjna spółki (analiza danej spółki na tle innych spółek danego sektora);

• analiza finansowa spółki (zbadanie kondycji finansowej spółki)

• wycena akcji (ustalanie ceny akcji, odpowiadającej jej wartości)

29 Giełda - funkcje

Trzy podstawowe funkcje giełdy: 1) wpływa na mobilizację kapitału np. inwestor podejmuje decyzje inwestycji w papiery wartościowe; 2) następuje na nim transformacja kapitału, kapitał może przybierać różne formy w zależności od sytuacji na rynku i atrakcyjności poszczególnych lokat; 3) następuje ocena kapitału - gdy po emisji na rynku wtórnym cena giełdowa przewyższa emisyjną - traci emitent, zyskuje inwestor.

ZAGADNIENIA Z WYKŁADU

1. Wybrane elementy teorii rynku (geneza)

Geneza rynku. Rynek powstał gdy między wytwórcą a kupującym pojawił pieniądz. Z czasem pojawili się też liczni pośrednicy: kupcy, sprzedawcy hurtowi, detaliści, a społeczeństwa przeszły od wymiany bezpośredniej (tzw. barteru) do wymiany pośredniej przy użyciu pieniądza. Wymiana między nimi skupiła się w oznaczonych miejscach, zwanych rynkami. W ten sposób powstała gospodarka rynkowa. Wzrost znaczenia rynku postępował w miarę rozszerzania się zakresu gospodarki towarowej. Historycznie rynek rozwinął się w starożytnym Egipcie około 3000 p.n.e., w sumeryjskich państwach-miastach w Mezopotamii i Fenicji. W późniejszym okresie w starożytnej Grecji, szczególnie w okresie wielkiej kolonizacji i starożytnym Rzymie. Średniowiecze było okresem stagnacji gospodarczej. Ożywienie handlu nastąpiło w okresie Wojen Krzyżowych i wielkich odkryć geograficznych. Rozwijający się handel wewnętrzny i światowy umocniły role rynku w gospodarce. Rynek stał się podstawą systemu gospodarki kapitalistycznej, pełniąc funkcję mechanizmu kojarzenia interesów odbiorców i dostawców.

Definicja rynku. 1) forma więzi między uczestnikami życia gospodarczego; 2) forma komunikowania się sprzedawców z nabywcami oraz zawierania transakcji kupna-sprzedaży; 3) miejsce dokonywania aktów kupna-sprzedaży; 4) zgrupowanie sprzedawców i nabywców.

Podmiotami rynku są głównie konsumenci (gospodarstwa dom.), ale także przedsiębiorstwa, banki, przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe, państwo. Podmiotami na rynku są sprzedawcy i nabywcy, którzy reprezentują oraz kształtują podaż i popyt, a także wzajemne relacje miedzy nimi. Wszystkie występujące na rynku podmioty należy traktować równorzędnie. Podmioty rynku są czynnikiem aktywnym i dynamicznym, tzn. organizują sobie przepływ informacji, uzgadniają i podejmują decyzje.

Elementami rynku są: 1) podaż - wyrażająca ujawnione przez sprzedawców zamiary sprzedaży; 2) popyt - wyrażający ujawnione przez nabywców zamiary zakupu; 3) ceny - wyrażenie wartości wymiennej towaru, usług i pracy. Jest ona uzależniona od dwóch poprzednich elementów.Podaż, popyt i cena są dynamicznymi elementami rynku, a zatem podlegają nieustannym zmianom pod wpływem decyzji podmiotów rynku. Każdy rynek posiada te trzy elementy. Gdy zostanie zachwiany, któryś z tych elementów, zachwianiu ulega cały rynek. Wszystkie te elementy powinny być w równowadze.

Rodzaje rynku. kryterium przedmiotowe, można wyróżnić przede wszystkim rynki: 1) produktów; 2) usług; 3) pracy; 4) pieniądza (kapitału pieniężnego). Każdy przedmiot może być dezagregowany. W następstwie tej dezagregacji mogą być wyodrębnione bardziej zdezagregowane rodzaje rynku w obrębie poszczególnych przedmiotów wymiany. Kryterium podmiotowe 1) rynek producentów, 2) banków. Ze względu na kryterium przestrzenne można wyodrębnić rynek: 1) lokalny; 2) regionalny; 3) krajowy; 4) kontynentalny; 5) międzynarodowy.

Rynek finansowy dzieli się na rynek kapitałowy i rynek pieniężny.

2. Charakterystyka rynku pieniężnego

Rynek pieniężny. Na rynku pieniężnym występuje podaż kapitałów krótkoterminowych. Jest on mechanizmem zamiany pieniądza bankowego na pieniądz banku centralnego. W pełni rozwinięty rynek pieniężny obejmuje zarówno rynek pierwotny, na którym następuje wprowadzenie do obrotu papierów wartościowych, jak i rynek wtórny, który polega na obrocie tymi papierami. Podstawową rolę na rynku pieniężnym spełnia bank centralny. Za pomocą odpowiednich instrumentów (kredyt redyskontowy i lombardowy oraz operacje otwartego rynku) bank centralny realizuje swoją politykę pieniężną na rynku pieniężnym: wpływa na wielkość podaży pieniądza i cenę kredytu. Dzięki rynkowi pieniężnemu pieniądz zostaje przekazany z miejsca, w którym jest jego nadmiar, do miejsca zapotrzebowania. Rynek pieniężny można podzielić na rynek walutowy i rynek kapitałów krótkoterminowych. Funkcje: 1) krótkoterminowe wyrównanie płynności banków; 2) zabezpieczenie koniecznych rezerw pieniężnych przez banki; 3) średnioterminowe zapewnienie sobie przez banki optymalnego rozwiązania bilansu między ryzykiem i dochodem; 4) określenie wysokości procentu w krótkoterminowych i średnioterminowych operacjach z klientami; 5) stworzenie bankowi centralnemu możliwości wywierania wpływu na koniunkturę.

Uczestnikami rynku pieniężnego mogą być banki, państwo, samorządy terytorialne, przedsiębiorstwa czy instytucje ubezpieczeniowe. Rynek ten jest jednak przede wszystkim rynkiem międzybankowym. Podstawowym instrumentem tego rynku są weksle skarbowe. Przedmiotem operacji mogą również być m.in. takie papiery wartościowe jak akcept bankierski czy certyfikat depozytowy.

3. Rynek kapitałowy

Rynek kapitałowy umożliwia remitentowi papierów wartościowych uzyskanie środków na planowaną przez niego działalność gospodarczą, nabywcy natomiast stwarza możliwość zyskownej lokaty posiadanych środków finansowych lub zabezpieczenia posiadanego kapitału. Rynek kapitałowy można podzielić na: międzynarodowy rynek kapitałowy i rynek kapitałowy danego kraju. Obecnie krajowe rynki kapitałowe są wypierane przez zintegrowane rynki międzynarodowe. Granice między tymi rynkami zanikają. Rynek, na którym mieszkańcy różnych krajów wymieniają swe aktywa nazywany jest międzynarodowym rynkiem kapitałowym. W rzeczywistości międzynarodowy rynek kapitałowy nie stanowi jednego rynku - jest to grupa rynków ściśle powiązanych ze sobą, na których dokonuje się wymiana aktywów w skali międzynarodowej. Międzynarodowej wymiany walut dokonuje się na rynku dewizowym, stanowiącym ważną część międzynarodowego rynku kapitałowego. Głównymi uczestnikami międzynarodowego rynku kapitałowego są: banki handlowe, wielkie korporacje, niebankowe instytucje finansowe, banki centralne i inne agencje rządowe. Trzy główne kwestie dotyczące międzynarodowego rynku kapitałowego: 1) sprawnie funkcjonująca globalna sieć finansowa, 2) zwiększona międzynarodowa aktywność finansowa, 3) zminimalizowanie problemów spowodowanych przez światowy rynek kapitałowy, nie zmniejszając radykalnie korzyści z niego wynikających.

4. Instytucje i podmioty rynku kapitałowego

Głównymi uczestnikami rynku kapitałowego są banki handlowe, niebankowe instytucje finansowe, banki centralne i inne agendy rządowe.

1. Banki handlowe, komercyjne. Znajdują się w centrum rynku kapitałowego. Banki te uczestniczą w ustaleniu ceny na kapitał pożyczkowy, a tym samym określają granice opłacalności inwestycji w papiery wartościowe.

2. Niebankowe instytucje finansowe. Do tej grupy należą: towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne i inwestycyjne. Towarzystwa ubezpieczeniowe i fundusze powinny być znaczącymi inwestorami, ale nie są bo mają liczne ustawowe ograniczenia działalności. Działają pod szczególną kontrolą, inwestują otrzymane wkłady w papiery wartościowe o stosunkowo niskim stopniu ryzyka inwestycyjnego. Fundusze powiernicze (inwestycyjne). Są to wyspecjalizowane instytucje służące do zbiorowego lokowania środków pieniężnych w papiery wartościowe. Fundusze powiernicze dzielą się na zamknięte i otwarte. Fundusze zamknięte charakteryzują się rzadko zmieniającą się liczbą uczestników. Otwarte fundusze powiernicze ułatwiają inwestorom lokowanie w papiery wartościowe. Osoba, która chce lokować pieniądze na rynku kapitałowym poprzez taki fundusz nie staje się jego akcjonariuszem, ale jedynie udziałowcem. Fundusze inwestycyjne mają osobowość prawną , są to firmy nastawione na zysk. Komisja Papierów Wartościowych. Jest centralnym organem administracji rządowej, stworzonej w celu zapewnienia odpowiedniej kontroli i regulacji. Zadania: 1) nadzór nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu i konkurencji w zakresie publicznego obrotu papierami wartościowymi; 2) inspirowanie, organizowanie i podejmowanie działań zapewniających sprawne funkcjonowanie rynku papierów wartościowych; 3) ochrona interesów; 4) upowszechnianie wiedzy o zasadach funkcjonowania rynku papierów wartościowych; 5) egzaminowanie kandydatów na maklerów i doradców inwestycyjnych; 6) wydawanie licencji maklerskich i doradczych; 7) udzielanie zezwoleń na prowadzenie działalności maklerskiej i prowadzenie funduszy powierniczych. Domy maklerskie i maklerzy na rynku kapit. Makler (broker) jest to osoba działająca jako pośrednik między kupującym a sprzedającym papiery wartościowe, pobierająca za to prowizję. Musi on posiadać odpowiednią licencje wydawaną przez Komisje Papierów Wartościowych. Maklerem może zostać osoba fizyczna, posiadająca zdolność do czynności prawnych, musi korzystać z pełni praw publicznych, nie być karanym za przestępstwa gospodarcze i zdać egzamin przed Komisja Papierów Wartościowych. Domy maklerskie są to instytucje za pośrednictwem których remitenci sprzedają papiery wartościowe na rynku pierwotnym, a inwestorzy dokonują obrotu na rynku wtórnym. Podmioty prowadzące domy maklerskie powinny uzyskać zezwolenie wydane przez Komisje. Dom maklerski działa na rynku kapitałowym zawsze we własnym imieniu, na rachunek klienta lub na rachunek własny. Aby zabezpieczyć interesy klientów domy maklerskie muszą posiadać odpowiednio duży kapitał. Krajowy Depozyt Pap. Wart. Jest to instytucja, która ma zapewnić bezpieczeństwo obrotu papierami wartościowymi i sprawować nadzór nad zgodnością wielkości emisji a ilością papierów wartościowych w obiegu. Do ustawowych zadań Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych w Polsce należy w szczególności: 1) przechowywanie i rejestracja papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu giełdowego; 2) rejestr kont depozytowych; 3) rejestracja zmian stanu posiadania na kontach depozytowych; 4) obsługa kont depozytowych; 5) wystawianie świadectw depozytowych. 6) przeprowadzają dematerializację papierów wartościowych - papiery wartościowe nie istnieją w postaci „kartki papieru”, lecz komputerowego zapisu. Giełda - tworzy najważniejszą część rynku wtórnego, na którym handluje się dopuszczalnymi do publicznego obrotu papierami wartościowymi. Wejście na rynek giełdowy wymaga spełnienia przez emitenta szeregu warunków stawianych przez giełdę. giełda jest instytucją kapitałową działającą non-profit. Skuteczność działania Giełdy Papierów Wartościowych zależy od kilku warunków, jakie powinna spełniać:1) przejrzystość - inwestor musi być dokładnie poinformowany o wszystkim co dzieje się na giełdzie, rozumieć zasady notowań; 2) zapewnienie koncentracji popytu i podaży w celu kształtowania powszechnego kursu papierów wartościowych; 3) bezpieczeństwo obrotu - inwestor musi mieć przekonanie, że transakcje będą zawierane po rzeczywistym kursie, ustalonym dokładnie według określonych przez giełdę zasad, a ich rozliczenie będzie szybkie i zgodne z transakcjami zawartymi na giełdzie.

3. Banki centralne i inne agendy rządowe. Banki centralne rutynowo włączają się w rynki finansowe poprzez procesy interwencji walutowych.

5. Znaczenie gospodarcze rozwijającego się rynku kapitałowego

Znaczenie gospodarcze rozwijającego się polskiego rynku kapitałowego. Jedną z funkcji rynku kapitałowego jest mobilizacja kapitału na rozwój działalności gospodarczej i efektywna jego alokacja. Dojrzałe rynki kapitałowe w krajach rozwiniętych gospodarczo charakteryzują się poziomem kapitalizacji wynoszącym ponad 60% produktu krajowego brutto. Z analiz rynków kapitałowych wynika, że aby dany rynek mógł mieć znaczący wpływ na procesy w gospodarce krajowej, powinien osiągnąć kapitalizacje przynajmniej na poziomie około 20% produktu krajowego brutto. Polski rynek kapitałowy należy do rynków rozwijających się, znajdujących się w początkowej fazie rozwoju. Rola rozwijającego się publicznego rynku papierów wartościowych w Polsce ma ciągle jeszcze zbyt mały wymiar w oddziaływaniu na gospodarkę i odnosi się w istocie do nielicznej grupy wyselekcjonowanych podmiotów gospodarczych. Stopniowo rozwija się również rynek obligacji, obejmujący przede wszystkim obligacje skarbowe. Emisja obligacji skarbowych na polskim rynku kapitałowym umożliwia rządowi zaciąganie pożyczki u nabywców i finansowanie znacznej części deficytu budżetowego państwa. Rynek obligacji ma duże możliwości rozwoju, m.in. w drodze wprowadzenia do obrotu obligacji przemysłowych, komunalnych, hipotecznych.

6. Geneza i historia rynku kapitałowego w Polsce

Historia giełdy w Polsce. Giełda, jako określona instytucja prawna pojawiła się na ziemiach polskich dopiero w 1809 r. Pierwszą giełdę otworzono 12 maja 1817 r. w Pałacu Saskim w Warszawie. Pośredniczeniem w zawieraniu transakcji na giełdzie zajmowali się maklerzy wekslowi i towarowi.

1) Okres międzywojenny. Zgodnie z ustawą z 1921 r. o organizacji giełd w Polsce, w Polsce mogły działać giełdy pieniężne i towarowe. Przedmiotem obrotu giełdowego były wówczas dewizy, pożyczki państwowe, pożyczki komunalne, listy zastawne towarzystw kredytowych oraz akcje. Giełdy pieniężne w okresie międzywojennym podlegały nadzorowi ministra skarbu. W okresie międzywojennym działało w Polsce 8 giełd pieniężnych: m.in. w Warszawie, Krakowie. Największe znaczenie miała giełda w Warszawie, bowiem na niej koncentrowało się ponad 97% obrotów krajowych.

2) Okres po II wojnie światowej. W związku z wybuchem II wojny światowej giełdy pieniężne zawiesiły swoją działalność. Po jej zakończeniu giełdy papierów wartościowych nie podjęły swego funkcjonowania. Próbowano natomiast reaktywować giełdy towarowe. Funkcjonowały one do 1950 r, kiedy to został wydany dekret, na mocy którego giełdy zaprzestały swej działalności. Jeżeli chodzi o giełdy papierów wartościowych, to w tym przypadku nie tylko brakowało uregulowań prawnych, ale samych papierów wartościowych. Rozpoczęcie zmian strukturalnych i zmiany polityczne w 1989 r. sprawiły, że z całą mocą odżyła koncepcja stworzenia giełdy papierów wartościowych. Na początku września 1990 r. minister finansów podjął decyzję o przyjęciu oferty francuskiej, dotyczącej pomocy w tworzeniu giełdy w Polsce. Giełda w Warszawie w początkowym okresie działała na wzór nie istniejącej już dziś Giełdy w Lyonie. Momentem przełomowym w procesie budowy rynku papierów wartościowych w Polsce był dzień 16 kwietnia 1991 r., kiedy to, po ponad 50-letniej przerwie, odbyło się pierwsze notowanie papierów wartościowych na giełdzie w Warszawie.

7. Porównanie naszej giełdy z innymi giełdami

Giełda w Warszawie. GPW w Warszawie została zarejestrowana 16 kwietnia 1991 r., jako jednoosobowa spółka Skarbu Państwa. Z mocy ustawy powierzone zostało jej prowadzenie Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. Notowania na GPW w Warszawie S.A. odbywały się według procedury jednolitego kursu dnia. Dla każdego papieru wartościowego notowanego na giełdzie ustanowiono specjalistę, którego podstawowym zadaniem było ustalenie kursu według reguł określonych w Regulaminie Giełdy i pod nadzorem giełdy. Do specjalisty kierowano wszystkie zlecenia kupna lub sprzedaży danego papieru wartościowego. W 1992 r. można było zaobserwować wyraźną poprawę zyskowności spółek giełdowych. Ukazało to ich wyraźną przewagę nad resztą polskich przedsiębiorstw. Istotnym mankamentem polskiej giełdy była mała liczba notowanych spółek, niewspółmiernie niska w stosunku do efektywnego popytu. Giełda warszawska była rynkiem indywidualnych inwestorów, niezbyt zamożnych w porównaniu z Europą Zachodnią. Na każdą sesję wpływa od 4 do 6 tysięcy zleceń, zawieranych jest ok. 2000 transakcji. Są to wielkości porównywalne ze średnimi giełdami europejskimi, choć wartościowo nadal od nich odbiegające. GPW w Warszawie rozpoczęła swą działalność jako trzecia w Europie Środkowej po Budapeszcie i Lublanie. Ważną datą w historii giełdy warszawskiej był dzień 22 kwietnia 1993 r., kiedy to nastąpiło uruchomienie rynku równoległego.

Jedynym segmentem rynku długoterminowych papierów dłużnych w Polsce, który od połowy lat dziewięćdziesiątych osiągnął znaczące rozmiary, był segment obligacji skarbowych. Obok nich rozwijał się segment obligacji prywatnych, był on jednak relatywnie niewielki. Finansowanie potrzeb budżetowych za pomocą emisji średnio- i długoterminowych papierów wartościowych ma na rozwiniętych rynkach kapitałowych wieloletnią tradycję. W Polsce tego rodzaju działalność rozpoczęto w 1992 r. Od tego czasu nastąpił wartościowy wzrost emisji. Wśród nabywców obligacji rocznych dominowały osoby fizyczne. Obligacje 10-letnie skierowane do inwestorów instytucjonalnych zostały zakupione głównie przez towarzystwa ubezpieczeniowe lokujące swoje środki finansowe na okresy dłuższe.

Przełomowym momentem dla Giełdy Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie było także uzyskanie przez nią pełnego członkostwa w Międzynarodowej Federacji Giełd Papierów Wartościowych 1999 r. Giełda Warszawska została przyjęta jako pierwsza z giełd państw dawnego bloku wschodniego.

Giełdy na świecie. Na świecie spotyka się głównie dwa modele organizacji giełd. Pierwszy sprowadza się do powoływania tej instytucji na mocy specjalnej ustawy i działa później w granicach ściśle określonych przez państwo, podlegając jego formalnej kontroli. Druga zaś, to powołanie giełd do życia na podstawie ogólnie obowiązujących przepisów.

Większość obrotów giełdowych papierami wartościowymi w USA koncentruje się na dwóch giełdach, które mają swoja siedzibę w Nowym Jorku. Są to New York Stock Exchange (NYSE) oraz American Stock Exchange. Członkami NYSE mogą być wyłącznie osoby fizyczne. Giełda Tokijska jest największą spośród ośmiu japońskich giełd papierów wartościowych. Podobnie jak na NYSE przypada na nią 80% obrotów papierami wartościowymi całego kraju. Członkami tej giełdy mogą być wyłącznie firmy trudniące się obrotem papierami wartościowymi (firmy maklerskie), które licencjonowane są przez ministra finansów. Największą spośród siedmiu giełd w Szwajcarii jest giełda w Zurychu. Członkami tej giełdy mogą być jedynie banki, także zagraniczne mające odpowiednią licencje. Tylko banki członkowskie są upoważnione do przeprowadzania transakcji na giełdzie, tak na własny rachunek, jak i w imieniu i na rachunek swoich klientów. Z tego też powodu na giełdzie w Zurychu nie ma maklerów.

8. Elementy prywatyzacji

Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych

Polska była pierwszym krajem w Europie środkowo-wschodniej, który wprowadził ustawodawstwo w zakresie prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Rodzaje prywatyzacji: 1) dwuetapowa prywatyzacja kapitałowa; 2) prywatyzacja bezpośrednia; 3) szybka sprzedaż małych i średnich przedsiębiorstw; 4) prywatyzacja powszechna przez tworzenie NFI; 5) prywatyzacja restrukturyzacyjna; 6) prywatyzacja w oparciu o prowadzenie studiów sektorowych; 7) prywatyzacja likwidacyjna.

Prywatyzacja kapitałowa - podstawowa forma transformacji dla przedsiębiorstw dużych i średnich. Sprowadza się ona do przekształcenia przedsiębiorstwa w spółkę akcyjną lub spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, przy czym to przekształcenie przebiega w dwóch etapach. 1. Komercjalizacji przedsiębiorstwa, oznacza przekształcenie przedsiębiorstwa w jednoosobowa spółkę Skarbu Państwa. Utworzona spółka przejmuje na siebie wszelkie zobowiązania i uprawnienia przekształconego przedsiębiorstwa. 2. Drugi etap udostępnienia przez Skarb Państwa udziałów lub akcji w formie przetargu, publicznej subskrypcji lub w wyniku rokowań. Prywatyzacja kapitałowa jest najczęściej stosowaną drogą prywatyzacji ponieważ najbardziej przystosowuje nowopowstałe przedsiębiorstwa do aktualnej sytuacji rynkowej. Jednakże udostępnianie akcji może trwać nawet dwa lata. To powoduje, że niektóre przedsiębiorstwa, niewłaściwie zarządzane podczas procesu przekształceń, mogą utracić pozycję konkurencyjną na rynku, którą może być potem bardzo trudno odzyskać.

Prywatyzacja likwidacyjna-Polega na tym, że przedsiębiorstwo może być prywatyzowane poprzez jego likwidację przez odpowiedni organ założycielski w porozumieniu z radą pracowniczą oraz dyrekcją i po ustaleniu zasad z Ministerstwem Skarbu. Może to być: 1) prywatyzacja likwidacyjna -polegająca na sprzedaży całości lub części mienia przedsiębiorstwa; 2) wniesienie do spółki, 3) oddanie do odpłatnego korzystania; 4) szybka sprzedaż, bez uruchamiania procesu likwidacji; 5) likwidacja- podejmuje ją organ założycielski z inicjatywy bądź na wniosek rady pracowniczej.

Formy prywatyzacji: 1) prywatyzacja przez rezygnację z praw własności do przedsiębiorstwa; 2) prywatyzacja przez powierzanie własności; 3) prywatyzacja przez zastąpienie. ad1). oznacza przekazanie praw osobom prywatnym. Sprzedaż może dotyczyć całości lub części likwidowanego przedsiębiorstwa. ad2). polega na delegowaniu na rzecz sektora prywatnego części działalności państwa dotyczącej wytwarzania dóbr i usług. ad3). polega na wycofaniu się państwa z różnych rodzajów działalności. Następuje to sukcesywnie w miarę jak sektor prywatny przejmuje ciężar zaspokajania potrzeb.

Akcjonariat pracowniczy-Jedną z form prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych jest tworzenie spółek pracowniczych. Akcje sprzedawane są pracownikom po cenie obniżonej o połowę w stosunku do ceny ustalonej dla osób fizycznych. Liczbę akcji sprzedawanych na zasadach preferencyjnych, warunki i terminy spłaty należności, określi statut spółki. Najodpowiedniejszymi rodzajami spółek dla realizacji akcjonariatu pracowniczego są spółki akcyjne, sp. z o.o. i spółki komandytowe.

9. Papiery wartościowe podobne do obligacji

Papiery wartościowe podobne w treści do obligacji- Do tej grupy papierów wartościowych można zaliczyć: 1) bony skarbowe, emitowane przez Skarb Państwa, pełnią funkcje pożyczkowo-budżetowe, mające na celu pokrycie luki w budżecie państwa; 2) bony pieniężne NBP, emitentem jest Narodowy Bank Polski, stanowią instrument mający zapewnić płynność płatniczą sektora bankowego; 3) bony bankowe, emitowane przez banki, pełnią funkcje płatniczą i obiegową, mogą spełniać rolę zabezpieczenia kredytu lombardowego; 4) bony inwestorskie, emitentami są podmioty gospodarcze, dostarczają środków na finansowanie działalności inwestycyjnej, powiększają środki obrotowe emitenta, za ich emisję i obsługę odpowiadają banki.

10. Rynek giełdowy i pozagiełdowy

Podstawowe rodzaje obrotu na rynku wtórnym:

Obrót giełdowy, czyli obrót dokonujący się na giełdzie. Giełdy papierów wartościowych są najbardziej zorganizowana i bezpieczną, centralną instytucją organizującą transakcje kupna-sprzedaży papierów wartościowych w obrocie wtórnym. Obrót giełdowy ma charakter publiczny. Emitenci ubiegający się o wprowadzenie wyemitowanych papierów wartościowych do obrotu giełdowego powinni wykazać się dużą wielkością majątku oraz dobrymi wynikami finansowymi. Muszą ponadto uzyskać zezwolenie na dopuszczenie do obrotu giełdowego.

Obrót pozagiełdowy- Znajdują się na nim papiery wartościowe emitentów, którzy nie spełniają wymagań, jakie stawiane są przy dopuszczeniu do obrotu giełdowego. Z rynku pozagiełdowego korzystają głównie mniejsze spółki akcyjne. Jest bardziej ryzykowny od rynku giełdowego. Transakcje przeprowadzane są przez domy maklerskie na zasadach kantorowych lub za pośrednictwem giełd elektronicznych.

11. Warranty, swapy

Swapy (transakcje wymienne) stanowią największą grupę instrumentów pochodnych. Swapy są umową, na podstawie, której strony transakcji zgadzają się wymienić miedzy sobą w określonym terminie strumienie płatności, przy czym wykonanie zobowiązań jednej strony wynikające z umowy jest uzależnione od realizacji zobowiązań drugiej strony. Obrót swapami nie odbywa się na giełdach. W związku z tym partnerzy kontraktu mają możliwość stworzenia całkowicie im odpowiadających umów. Takie elementy kontraktu jak: wielkość kwoty, okres i termin ważności kontraktu jak i inne warunki kontraktu mogą być dowolnie kształtowane przez jego partnerów. Wyróżnia się: swapy walutowe (polega na tym, że strony transakcji przekazują sobie wzajemnie, momencie zainicjowania operacji, określone równoważne sumy wyrażone w dwóch różnych walutach w i zwracają je sobie w czasie obowiązywania umowy według ustalonego wcześniej planu wyszczególniającego zasady i terminy płatności odsetek oraz amortyzacji kapitału. dzięki czemu odgranicza się ryzyko związane z wahaniami kursów walut), swapy procentowe (prowadzi do zamiany płatności z tytułu odsetek wyrażonych w tej samej walucie, ale podlegających różnemu oprocentowaniu, transakcje te służą ograniczeniu ryzyka związanego ze zmianami stóp procentowych, przy tego typu transakcjach zazwyczaj pośredniczą banki, towarzystwa ubezpieczeniowe lub instytucje gromadzenia kapitału); i swapy towarowe (transakcje, w której strony zobowiązują się do wymiany w ustalonym okresie okresowych płatności, naliczanych na podstawie cen od ilości danego towaru lub grupy towarów).

Warranty przyznają prawo albo do nabycia papierów wartościowych w określonym momencie, albo do rozliczenia różnicy pomiędzy ceną wykonania warrantu a ceną instrumentu bazowego. Inaczej warrant jest to prawo przysługujące nabywcy warrantu wobec eminentna warrantu. Prawo to może być realizowane poprzez: możliwość nabycia akcji przyszłych emisji emilenta warrantu po z góry określonej cenie (warrants subskrypcyjny ). W warunkach emisji określone są: stosunek opcyjny i cena wykonania. Stosunek opcyjny określa liczbę akcji, do których nabycia uprawnia jeden warrant. Cena nabycia oznacza cenę akcji, po której może nabyć ją właściciel warrantu. Przy niezmiennym kursie akcji, kurs warrantu będzie się obniżał odpowiednio do wzrostu ceny wykonania. Posiadacze warrantów nie są uprawnieni do udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy spółki emitującej warranty. Nie mają oni również prawa do dywidendy. Posiadacz, warrantu traci, gdy wypłacana jest dywidenda, gdyż wyplata dywidendy zmniejsza kurs akcji, a tym samym zmniejsza wartość warrantu.

12. CETO

CeTO powstała z inicjatywy ponad 20 największych polskich banków i domów maklerskich. Obecnie akcjonariuszem Spółki jest również Giełda Papierów Wartościowych S.A. Podstawowym celem CeTO jest organizacja rynku efektywnego i płynnego, funkcjonującego na bazie nowoczesnych technologii informatycznych, którego celem jest przygotowanie jak najlepszej oferty dla emitentów i nabywców papierów dłużnych. CeTO prowadzi tzw. rynek pozagiełdowy, na CeTO notowane są akcje, obligacje, warranty i kontrakty terminowe. CeTO jest miejscem debiutu małych spółek, które nie mogą spełnić rygorystycznych warunków dopuszczeniowych na GPW. Spółki, które starają się o wejście na CeTO, są zobligowane do sporządzenia memorandum informacyjnego, czyli uproszczonego prospektu emisyjnego.

Od dnia 26 kwietnia 2002 r. CeTO prowadzi Elektroniczny Rynku Skarbowych Papierów Wartościowych (ERSPW), w którym aktywnie uczestniczą wiodące na polskim rynku banki.

13. Organy giełdy

Funkcjonowanie giełdy reguluje statut giełdy, określający zasady i warunki dopuszczenia papierów wartościowych do obrotu, sposób i tryb rozstrzygania sporów, organizacje władz giełdy, oraz regulamin giełdy. GPW w Warszawie jest jedyną giełdą na której może obecnie odbywać się handel papierami wartościowymi. Została założona 16 kwietnia 1991 r. przez Skarb Państwa. Działa jako spółka akcyjna. Akcjonariuszami GPW mogą być banki, domy maklerskie, Skarb Państwa, towarzystwa funduszy powierniczych, zakłady ubezpieczeń oraz emitenci papierów wartościowych dopuszczeni do publicznego obrotu i notowanych na giełdzie. Organy giełdy:

Walne Zgromadzenie Giełdy jest jej najwyższym organem. Prawo do udziału w Walnym Zgromadzeniu mają wszyscy akcjonariusze giełdy. Walne Zgromadzenie jest ważne, jeżeli reprezentowana jest na nim co najmniej połowa ogólnej liczby akcji.

Rada Giełdy składa się z 12 do 14 członków powoływanych przez Walne Zgromadzenie, z tym że połowa składu Rady Giełdy powoływana jest spośród akcjonariuszy, a połowa spośród emitentów nie będących akcjonariuszami Giełdy - nabywców papierów wartościowych, przedstawicieli Izb Gospodarczych oraz instytucji finansowych.

Zarząd Giełdy jest organem wykonawczym Spółki i składa się z 3 do 5 członków. Zarząd Giełdy kieruje sprawami i zarządza majątkiem Spółki oraz reprezentuje ją na zewnątrz.

Transakcje na giełdzie mogą zawierać wyłącznie jej członkowie. Status członka giełdy przyznaje Rada Giełdy. Warunkiem jego otrzymania jest: 1) posiadanie zezwolenia Komisji Papierów Wartościowych na prowadzenie przedsiębiorstwa maklerskiego; 2) posiadanie akcji giełdy. Dopuszczenie papierów wartościowych do obrotu giełdowego wymaga spełnienia następujących warunków, 1) uzyskanie zgody Komisji Papierów Wartościowych na dopuszczenie do publicznego obrotu; 2) odpowiednia wielkość emisji; akcje minimum 10 miliardów, pozostałe papiery wartościowe 2 miliardy zł; 3) zbywalność bez ograniczeń; 4) takie rozproszenie własności, które gwarantuje prawidłowe przeprowadzenie transakcji giełdowych; 5) opublikowanie prospektu emisyjnego.

Sąd Giełdowy rozstrzyga spory cywilne o prawa majątkowe pomiędzy uczestnikami transakcji giełdowych oraz spory pomiędzy spółką a akcjonariuszami. Do jego uprawnień może należeć rozstrzyganie innych spraw o ile przewiduje to Regulamin Giełdy lub Regulamin Sądu Giełdowego. Sąd ten stanowi dwudziestu sędziów giełdowych wybieranych przez Walne Zgromadzenie na trzyletnią kadencję

14. Warset

Od listopada 2000 roku notowania na GPW prowadzone są w nowym systemie transakcyjnym WARSET. Podobne systemy wykorzystywane są m.in. w Paryżu, Brukseli, Amsterdamie, Chicago oraz Singapurze. WARSET zapewnia pełną automatyzację przekazywania zleceń, zawierania transakcji, sprawny dostęp uczestników rynku do systemu obrotu papierami wartościowymi oraz szerokie możliwości korzystania z informacji o sytuacji na rynku. Ponadto WARSET umożliwia inwestorom szersze wykorzystanie możliwości przesyłania zleceń przez internet - systemy biur maklerskich są na tyle zintegrowane z systemem giełdowym, że udział biur sprowadza się tylko do weryfikacji poprawności złożonych zleceń przez inwestorów. W każdym systemie notowań WARSET-u jednostką transakcyjną jest jeden instrument finasowy . Cechą charakterystyczną systemu WARSET jest publikowanie w fazie przed otwarciem (zamknięciem i w fazie równoważenia) tzw. Teoretycznego Kursu Otwarcia - TKO. Jest to wyliczona na dany moment cena papieru wartościowego.

WARSET cechy:

system działa bez problemów

posiada dużą wydajność - nie ma opóźnień w przekazywaniu zleceń

nowe możliwości systemu pozwalają na lepszą pracę DM

automatyzacja przesyłania zleceń przez DM

system umożliwia składanie zleceń przez Internę!

pozytywna ocena środowiska

Warset to system otwarty i elastyczny - umożliwia wprowadzenie zmian w zasadach obrotu, tworzenie nowych instrumentów, składanie zleceń przez Internet. Korzystnie wydłużył sesjię i wprowadził drugi fixing na zamknięciu. Likwidacja bloków umożliwiła drobnym inwestorom aktywny udział na sesji.

15. Bezpieczeństwo obrotu na giełdzie

16. Struktura giełdy

Warszawska Giełda została założona jako spółka akcyjna przez Skarb Państwa. Akcjonariuszami tej spółki mogą być banki, domy maklerskie, towarzystwa funduszy powierniczych, zakłady ubezpieczeń, emitenci papierów wartościowych notowanych na giełdzie oraz Skarb Państwa.

Władzami spółki są:

• Walne Zgromadzenie

• Rada Nadzorcza zwana Radą Giełdy

• Zarząd zwany Zarządem Giełdy

• Sąd Giełdowy

Najważniejszym organem giełdy jest Walne Zgromadzenie Giełdy zwyczajne lub nadzwyczajne w którym mają prawo uczestniczyć wszyscy jej akcjonariusze, ważne jest jeżeli reprezentowana jest na nim co najmniej połowa ogólnej liczby akcji. Do jego zadań i uprawnień należą min. dokonywanie zmian w statucie, zatwierdzanie Regulaminu Rady Giełdy oraz wybór członków Rady Giełdy i określenie wysokości ich wynagrodzenia.

Rada Giełdy składa się z ośmiu do dwunastu osób, które są powoływane przez Walne Zgromadzenie, są to przedstawiciele banków, domów maklerskich, instytucji finansowych, izb gospodarczych i emitentów. Ich kadencja trwa trzy lata. Instytucja ta nadzoruje działalność giełdy, dopuszcza do obrotu papiery wartościowe, decyduje o nadaniu lub cofnięciu statusu członka giełdy. Ponadto do jej kompetencji i obowiązków należy: badanie sprawozdania finansowego, badanie sprawozdania Zarządu Giełdy oraz jego wniosków co do podziału zysków lub pokrycia strat, składanie Walnemu Zgromadzeniu pisemnego sprawozdania ze swojej działalności, zatwierdzanie Regulaminu Zarządu Giełdy i in.

Zarząd Giełdy to organ wykonawczy, który kieruje bieżącą działalnością spółki oraz reprezentuje ją na zewnątrz . Zarząd składa się z trzech do pięciu osób. Kadencja jego członka trwa trzy lata.

Sąd Giełdowy rozstrzyga spory cywilne o prawa majątkowe pomiędzy uczestnikami transakcji giełdowych oraz spory pomiędzy spółką a akcjonariuszami. Do jego uprawnień może należeć rozstrzyganie innych spraw o ile przewiduje to Regulamin Giełdy lub Regulamin Sądu Giełdowego. Sąd ten stanowi dwudziestu sędziów giełdowych wybieranych przez Walne Zgromadzenie na trzyletnią kadencję.

Spółkę GPW tworzy kilka różnych kapitałów i funduszy, są to:

• kapitał akcyjny

• kapitał zapasowy

• kapitał rezerwowy

• fundusz pracowniczy

• zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

Kapitał zapasowy tworzy się w ten sposób, że dokonuje się odpisów na ten cel z zysku do podziału w wysokości nie mniejszej niż 10% tego zysku. Gdy kapitał zapasowy osiągnie 1/3 kapitału akcyjnego odpisów tych można zaniechać. Kapitał zapasowy jest przeznaczony do pokrycia strat spółki jakie mogą powstać podczas jej działalności oraz do uzupełniania kapitału akcyjnego.

Kapitał rezerwowy przeznaczony jest na finansowanie inwestycji i innych wydatków związanych z działalnością spółki.

Fundusz pracowniczy tworzony jest z corocznych odpisów z zysku i jest przeznaczony na nagrody dla pracowników spółki (wysokość ich określa Rada Giełdy) oraz na zasilenie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych tworzy się z odpisów z zysku. Zasady wykorzystania tego funduszu określa Zarząd Giełdy.

17. Analiza kursów i indeksów

Wskaźniki rynkowe. Najważniejszym zadaniem gracza giełdowego jest ustalanie „czasu" na giełdzie oraz podejmowanie najlepszych decyzji zgodnie z ustalonym czasem. Narzędziem do odczytywania tego czasu, są wskaźniki rynkowe. Dzielimy je na następujące grupy:

I) wskaźniki monetarne; II) wskaźniki wartościowania rynku; III) wskaźniki hossy; IV) wskaźniki bessy; V) wskaźniki nastroju.

I) 1) poziom zadłużenia - tzn., że popyt na pożyczki bankowe wpływa na poziom stopy procentowej;

2) rezerwa monetarna - definiuje się jako nadmiar pieniędzy w systemie bankowym. Kiedy poziom rezerwy monetarnej wzrasta, oznacza to czas hossy dla gospodarki i giełdy, a kiedy poziom rezerw monetarnej maleje, oznacza to czas bessy;

3) obligacje rządowe - Spadek % powoduje wzrost cen obligacji i sugeruje spadek poziomu inflacji. Ma to korzystny wpływ na notowania giełdowe akcji, ponieważ stają się one bardziej konkurencyjne;

4) podaż pieniędzy - wzrost podaży pieniędzy stanowi zapowiedź tendencji zwyżkowej na giełdzie, a jej spadek zapowiada nadchodzącą zniżkę kursów akcji.

5) podstawowa stopa procentowa - oznacza procent pobierany przez banki od klientów. Stopa ta zmienia się średnio raz w miesiącu o 0,25% lub 0,5%;

6) reguły kupna akcji - jeśli podstawowa stopa kształtuje się poniżej 8%, sygnał zakupu akcji wystąpi po pierwszym jej obniżeniu. Jeśli stopa wynosi powyżej 8%, sygnał kupna akcji następuje po jej jednorazowym obniżeniu o cały procent lub też po dwóch kolejnych obniżkach;

7) reguły sprzedaży akcji -jeśli stopa wynosi 8% lub więcej, sygnał sprzedaży akcji wystąpi przy pierwszym jej podwyższeniu. Jeśli stopa kształtuje się poniżej 8%, sygnał sprzedaży następuje po jej jednorazowym podniesieniu o cały procent lub też po dwóch kolejnych podwyżkach;

8) przedsiębiorstwa użyteczności publicznej - Zmiana stopy procentowej jest zwykle szybciej odzwierciedlana w ruchach cen średniej wartości przedsiębiorstw użyteczności publicznej w porównaniu z resztą rynku.

II): 1) dochód z dywidendy - wyrażony w procentach, oblicza się dzieląc wartość rocznej dywidendy przez ostatnią wartość rynkową akcji.

2) wskaźnik cena/zysk z akcji - informuje o wartości rynkowej przedsiębiorstwa.

3) wskaźnik wielokrotności PB, będący stosunkiem wartości rynkowej akcji do wskaźnika EPS. Wielokrotność akcji informuje, ile potencjalni inwestorzy chcą zapłacić za jednego złotego zysków przedsiębiorstwa.

4) wartość księgowa - Jeśli cena rynkowa akcji kształtuje się poniżej jej wartości księgowej, akcje są niedowartościowane i należy je kupić; jeśli cena rynkowa akcji kształtuje się powyżej jej wartości księgowej, akcje są przewartościowane i należy je sprzedać.

III) 1) szerokość rynku - stosunek liczby przedsiębiorstw, których akcje zwyżkowały, do liczby przedsiębiorstw, których akcje zniżkowały. Wskaźnik ten odpowiada na pytanie, jak szeroka jest zwyżka/zniżka i bierze pod uwagę wszystkie akcje na giełdzie;

2) wolumen rynku - stosunek liczby akcji, których cena wzrosła do liczby akcji, których cena spadła. Jeśli powyżej 90% ogólnego wolumenu akcji wzrasta, jest to oznaką bardzo silnego zrywu rynku i sygnałem masowego kupna akcji;

3) trend rynku - pozwala graczom obserwować ogólny kierunek cen rynkowych.

Ad IV) Bessa jest to okres, w którym następuje spadek kursu p.w. o co najmniej 15%.

1) deflacja - czyli ogólny spadek cen, sygnalizuje poważne kłopoty gospodarcze.

2) ujemna krzywa procentowa - Oznacza ona zwykle kryzys finansowy,

3) przewartościowanie rynku - oznacza poziom dochodu z dywidendy poniżej 3,5%, stosunek ceny akcji do zarobków przypadających na jedną akcję przekraczający 18 i stosunek do wartości księgowej rynku przekraczający 2.

Ad V) 1) poziom gotówki towarzystw inwestycyjnych - Poziom gotówki, którą zarządzający fundusze inwestycyjne i instytucje finansowe mają do zainwestowania jest miernikiem ich optymizmu lub pesymizmu;

2) doradcy giełdowi - tj. procent doradców, którzy uważają, że giełda będzie miała trend silnie zniżkujący, umiarkowanie zniżkujący lub zniżkujący;

3) indeks obrotu niepełnymi pakietami - obrót niepełnymi pakietami przeprowadzany jest przez inwestorów mniej zamożnych. Wskaźnik ten obliczamy jako stosunek niepełnych pakietów sprzedanych do niepełnych pakietów kupionych;

4) indeks pewności Barrona - pokazuje stopień pewności inwestorów w podejmowaniu ryzyka. Indeks pewności Barrona skonstruowany jest na podstawie porównania dochodu, który przynoszą obligacje najlepszej jakości, z dochodem obligacji średniej jakości;

5) sprzedaż akcji na kredyt - jest bardziej ryzykowna niż ich kupno na kredyt, dlatego że cena akcji może spaść tylko do zera, a wzrastać może teoretycznie w nieskończoność. Gracze giełdowi pożyczają akcje od maklera, by je sprzedać, w ich ocenie po wysokich cenach, a następnie odkupić je taniej

18. Zasady inwestowania

Inwestowanie w papiery wartościowe wymaga dużych umiejętności. Zdarzają się co prawda sporadyczne sytuacje uzyskiwania dużych dochodów przez początkujących inwestorów, a także przez inwestorów kierujących się intuicją, jednak częściej mamy do czynienia z sytuacją, w której brak wiedzy o metodach inwestowania prowadzi do dużych strat. Istnieje wiele możliwych strategii inwestowania w papiery wartościowe. Dotyczy to zwłaszcza inwestowania w akcje. Strategie te wykorzystują różne informacje o papierach wartościowych. Do najstarszych strategii zaliczamy:

• analizę fundamentalną;

• analizę techniczną.

Istnieją również inne strategie, np. profesjonalni inwestorzy często wykorzystują analizę portfelową. Są też prostsze metody opierające się na pewnych mechanicznych regułach.

Czynniki wpływające na wybór strategii. Wybór odpowiedniej strategii zależy od wielu czynników. Do najważniejszych należą:

• horyzont inwestycyjny, tzn. długość okresu, na jaki dokonuje się inwestycji;

• poziom rozwoju rynku, na którym się inwestuje;

• poziom wiedzy inwestora;

• zasób informacji, jakimi dysponuje inwestor.

19. struktura inwestorów

20. Ryzyko na giełdzie

Ryzyko można podzielić na systematyczne i niesystematyczne. Systematyczne uzależnione jest od rozwoju rynku i nie zależy od inwestora. Jego elementami są: 1) ryzyko inflacji, 2) stopy procentowej. Niesystematyczne wiąże się z każdym dokonanym zakupem akcji lub obligacji. Może być nim ryzyko 1) rynku, 2) płynności, 3) bankructwa.

Ryzyko inflacji: związane jest ze zmniejszeniem się siły nabywczej kapitału, wysoka inflacja zachęca do inwestowania w obligacje, a niska w akcje.

Ryzyko stopy procentowej: związane jest z nieoczekiwanym podniesieniem przez NBP stopy %, co z kolei może wpłynąć na zmniejszenie się zysków spółek, z powodu wzrostu cen kredytów oraz na podwyżkę oprocentowania lokat bankowych.

Ryzyko rynku (inwestycyjne): dotyczy kierunków zmian cen papierów wartościowych. polega na wahaniu się kursów p.w. W największym stopniu ryzyko to dotyczy akcji.

Ryzyko sytuacji polityczno-ekonomicznej: istnieje pewna grupa czynników, które zazwyczaj wpływają dodatnio lub ujemnie na kształtowanie się kursów. Przykładami czynników pozytywnych mogą być: wzrost dochodu narodowego; wzrost produkcji przemysłowej; wzrost nowych zamówień w przedsiębiorstwach; dodatni bilans handlu zagranicznego; spadek wysokości deficytu budżetowego; spadek inflacji; obniżka stóp procentowych; Przykładami czynników negatywnie wpływających na kształtowanie się kursów są: spadek dochodu narodowego; spadek produkcji przemysłowej; spadek zamówień w przedsiębiorstwach, ujemny bilans handlu zagranicznego; spadek eksportu; wzrost inflacji; podwyżka stopy procentowej; nieustabilizowana sytuacja gospodarczo-polityczna w kraju; wzrost deficytu budżetowego państwa; emisja pieniądza nie posiadającego faktycznego pokrycia.

Ryzyko płynności: wiąże się ze stopniem łatwości i szybkości sprzedaży akcji lub obligacji. Na największe ryzyko są tutaj narażone akcje nie notowane na giełdzie.

Ryzyko bankructwa: jest związane zarówno z wyborem poszczególnych akcji lub obligacji, jak i z poszczególnym inwestorem. W pierwszym przypadku wynika ono z możliwości bankructwa firmy, której akcje lub obligacje posiadamy. W drugim przypadku niebezpieczeństwo dla inwestora występuje w sytuacji, gdy inwestuje on pożyczone pieniądze, a otrzymana kwota ze sprzedaży akcji lub obligacji nie wystarcza na pokrycie długu.

Ryzyko manipulacji rynkiem: związane jest z celowym wpływem pojedynczego inwestora, lub grupy inwestorów na kursy akcji, za pośrednictwem składania dużych zleceń, odpowiednio przygotowanych artykułów prasowych lub w inny sposób. Ryzyko to jest szczególnie duże na małym rynku. Wzrasta w przypadku niewielkich spółek, a także w przypadku słabego rozeznania rynku wśród inwestorów.

21. Spekulacje giełdowe

Spekulowanie jest nieuniknioną częścią każdej transakcji kupna papierów wartościowych. Spekulowanie na giełdzie opiera się przede wszystkim na dokładnym i systematycznym śledzeniu oraz analizowaniu kursów wybranych akcji czy obligacji.

22. Stopa zwrotu z papierów wartościowych

Stopa zysku papierów wartościowych

Jest ona określona, jako stosunek zysku, który przynosi dany p.w., do nakładów poniesionych na zakup tego p.w. Stopa zysku jest w istocie stopą zysku, która będzie osiągnięta w przyszłości. Stopa zysku jest zmienną losową tzn. może przyjmować różne wartości z różnym prawdopodobieństwem. Prawdopodobieństwo to zależy od sytuacji na rynku p.w. W sytuacji podejmowania decyzji przydatne są dwa podstawowe rodzaje informacji:

1. dotyczące stóp zysku danego p.w.,

2. dotyczące wystąpienia tych możliwych sytuacji w przyszłości

23. Najważniejsze sposoby i środki inwestowania

24. Fundusze venture capital

Venture Capital jest to kapitał wnoszony przez inwestorów do małych i średnich przedsiębiorstw, nie notowanych na giełdzie papierów wartościowych. Fundusze typu VC to jeden z najszybciej rozwijających się sposobów finansowania działalności przedsiębiorstw w Europie. Odznaczają się unikalną specyfiką inwestowania. Generalnie nie lubią inwestować w podmioty gospodarcze, których celem jest pozyskanie tylko i wyłącznie środków do finansowania rozwoju. Inwestują natomiast chętnie w podmioty gospodarcze gdzie mogą wnieść tzw. wartość dodaną. Firmy te dysponują na ogół innowacyjną technologią lub usługami niedostatecznie rozpoznanymi na rynku, a więc stwarzają wysokie ryzyko niepowodzenia inwestycji. Fundusze VC nie zabezpieczają jednak swoich inwestycji (tak jak robią to banki). Ponoszą takie samo ryzyko jak inni udziałowcy i przeważnie analizują podmiot gospodarczy pod kątem możliwości szybkiego wzrostu. Na ogół kapitał jest wnoszony do przedsiębiorstwa poprzez nabycie (subskrypcję) udziałów lub akcji. Podmiot wnoszący kapitał zwiększa wartość przedsiębiorstwa, nabywając jednocześnie określone prawa majątkowe. Akcje społki nabywane w celu jej dokapitalizowania nie mogą być przedmiotem publicznego obrotu na żadnym regulowanym rynku papierów wartościowych.

Z punktu widzenia celu działalności wyrożnia się fundusze zmierzające do maksymalizacji dochodu z dokonywanych inwestycji oraz fundusze, dla których dochód nie jest głownym, bądź jedynym celem działalności. Można więc wyróżnić fundusze niezależne tworzone w oparciu o kapitał osob prywatnych lub instytucji finansowych, które starają się zapewnić kapitałodawcom jak największe zyski. Fundusze zależne natomiast tworzone przez instytucje publiczne, przedsiębiorstwa, banki mogą kierować się w swojej działalności także innymi celami: wspieraniem procesów innowacyjnych, dostępem do najnowszych technologii, pozyskiwaniem klientów dla innych usług finansowych.

Na ogół inwestycja dokonana przez fundusz venture capital ma charakter długookresowy i ma na celu poprawę długookresowej pozycji przedsiębiorstwa.

25. OFE

Otwarte fundusze emerytalne stanowią drugi filar reformy systemu ubezpieczeń. OFE zarządzają w naszym imieniu składką, stanowiącą 7,3 procent wynagrodzenia.

Przynależność do drugiego filaru jest powszechna i obowiązkowa. Wyjątek stanowią starsze osoby w okresie przejściowym, które są już mocno zaawansowane w nabywaniu praw do emerytury według starych zas Urodzeni przed 1949 rokiem w ogóle nie skorzystają z oferty funduszy, urodzeni w latach 1949 - 1968 mieli prawo wyboru pomiędzy starym a nowym systemem. Przystępując do II filaru, należy wybrać Powszechne Towarzystwo Emerytalne (PTE), któremu ZUS przekaże naszą składkę i które później wypłaci nam należne świadczenia emerytalne. Fundusz będzie starał się pomnożyć nasze pieniądze, prowadząc aktywną politykę inwestycyjną: kupując akcje, obligacje i inne papiery wartościowe. W chwili przejścia na emeryturę rozpocznie wypłacanie oszczędzonych pieniędzy, pomnożonych dzięki prowadzonym inwestycjom. System jest skonstruowany w ten sposób, by zapewnić maksymalne bezpieczeństwo przyszłym emerytom. Aktywa funduszu emerytalnego są przechowywane na koncie w banku. Bank taki, zwany depozytariuszem, odpowiada za wszelkie szkody, jest zobowiązany zgłaszać wszystkie nieprawidłowości Urzędowi Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi. Każdy fundusz jest zobowiązany do osiągnięcia minimalnej stopy zwrotu. Jest to kolejny przepis, chroniący interesy przyszłych emerytów. Podobnie niegroźna jest ewentualna upadłość PTE - w takim przypadku zarządzanie funduszem przejmuje bank-depozytariusz, który przekazuje następnie zgromadzone środki do innego towarzystwa.

26. Fundusze ubezpieczeniowe i emerytalne

Towarzystwa ubezpieczeniowe i emerytalne lokują część swych środków rezerwowych, pochodzących ze składek klientów, na rynku kapitałowym, spodziewając się zwrotu wyższego niż w przypadku lokat bankowych i instrumentów rynku pieniężnego. Ich głównym celem jest ochrona zgromadzonych środków, dlatego też nabywają one głównie papiery wartościowe o wysokiej płynności i niewielkim ryzyku historycznym.

Aktualnie, największy polski ubezpieczyciel, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), praktycznie nie inwestuje powierzanych mu środków na rynku kapitałowym. Wynika to przede wszystkim z tego, że środki te są na bieżąco wydawane jako należne emerytury i renty.

27. Szanse i zagrożenia rozwoju rynku kapitałowego

Uwarunkowania i perspektywy rozwoju rynku kapitałowego w Polsce. Podstawy rozwoju rynku kapitałowego w Polsce określają następujące warunki: 1) stabilny rozwój gospodarki rynkowej i utrzymanie długookresowego wzrostu gospodarczego; 2) umacnianie pieniądza; 3) utrzymanie stałego trendu ograniczenia inflacji; 4) konsekwentna realizacja Programu Powszechnej Prywatyzacji; 5) stabilny system podatkowy; 6) ograniczenie interwencjonizmu państwowego do niezbędnego minimum; 7) doskonalenie systemu finansowego; 8) konsekwentne umacnianie procesów integracji z Unią Europejską.

Obok czynników wewnętrznych na rynek kapitałowy duży wpływ wywierają także czynniki zewnętrzne, takie jak konkurencyjność innych rynków, wzrost znaczenia i wpływ na rynki krajowe światowych centrów finansowych.

Do głównych kierunków rozwoju polskiego rynku kapitałowego można zaliczyć: a) na rynku lokat i kredytów bankowych średnio- i długoterminowych: 1) zwiększenie zdolności banków do oferowania konkurencyjnych kredytów w porównaniu do innych sposobów zdobywania kapitału; 2) obniżenie inflacji oraz oprocentowania kredytów długoterminowych; 3) rozszerzenie instrumentów i form aktywności banków w kredytowaniu inwestycji kapitałowych; 4) obniżenie kosztów obsługi kredytów, rozszerzenie i unowocześnienie produktów oraz usług finansowych; b) na rynku papierów wartościowych: 1) znaczne rozszerzenie rynku publicznego obrotu giełdowego oraz stworzenie silnego, konkurencyjnego rynku pozagiełdowego, a głównie: 2) zwiększenie kapitalizacji giełdy do poziomu uznawanego za niezbędny dla gospodarki, tj. 20% produktu krajowego brutto; 3) rozbudowanie instrumentów finansowych; 4) rozwinięcie rynku transakcji terminowych; 5) otwarcie krajowego rynku papierów wartościowych dla remitentów zagranicznych, firm maklerskich, jak również stworzenie możliwości inwestorom krajowym i emitentom do aktywnego uczestnictwa na rynkach zagranicznych.

Duże znaczenie dla rozwoju polskiego ryku kapitałowego jest przyciągnięcie nowych inwestorów krajowych i zagranicznych, w tym zwłaszcza funduszy inwestycyjnych i emerytalno-rentowych.

Dalszy rozwój polskiego rynku kapitałowego, uzależniony będzie zarówno od procesów rozwoju ekonomicznego kraju, jak i rynków międzynarodowych. Będzie przebiegał w warunkach narastającej globalizacji i konkurencyjności rynków finansowych. Doprowadzi to do wzrostu jakości usług finansowych i przysporzy racjonalizmu działaniom na rynkach kapitałowych.

28. Integracja rynków kapitałowych w Europie.

Integracja to wolność przemieszczanie się kapitału. Wraz z rozwojem gospodarczym, nowe warunki ekonomiczne powodują, że podmiotom coraz trudniej jest działać samodzielnie. Przedsiębiorstwa integrują się na różne sposoby, choć najpopularniejsze są fuzje. Międzynarodowa integracja polega na znoszeniu ograniczeń w handlu, zapewnieniu swobody w przepływie kapitału i siły roboczej. Fazy integracji:

1. strefa wolnego handlu- cech charakterystyczną jest tu wspólna polityka celna wobec państw trzecich i zniesienie barier w obrocie handlowym.

2. unia celna- to sfera wolnego handlu, państwa należące do tej unii prowadzą wspólną politykę celną wobec państw trzecich.

3. wspólny rynek- to unia celna i dodatkowo liberalizacja przepływów środków produkcji z możliwością harmonizacji polityki podatkowej i walutowej.

4. unia ekonomiczna i walutowa- to wspólny rynek i integracja polityki ekonomicznej i wspólna waluta.

5. pełna integracja polityczna i ekonomiczna- polega na przekazaniu na szczebel międzynarodowy wszelkich kompetencji, rezygnacja z suwerenności.

Współcześnie na rzecz integracji przemawiają następujące argumenty: 1) pokojowy, 2) wspólnego rynku, 3) imperialny, 4) specyficzne warunki określonych praw.

Integracja rynków kapitałowych w Europie: najwcześniej proces ten rozpoczął się w Anglii (lata 70-te poprzedniego stulecia). Wtedy 6 angielskich giełd połączyło się i stworzyło 1 duży rynek. NOREX - skutek złączenia 2 giełd: ze Sztokholmu i Kopenhagi, kandyduje Tallin. Szwajcarzy nie mieli giełdy narodowej (kilka giełd w różnych miastach). Giełdy te pozostały ale utworzono też giełdę narodową w Zurychu i system notowań wspólny dla wszystkich giełd tego kraju. EURONEX tworzą połączone giełdy Paryża, Brukseli i Amsterdamu. W I 2002 do Ueronexu weszła giełda portugalska z Lizbony. Wstąpić chcą: Mediolan, Madryt, Helsinki.

W Europie występują 2 systemy giełdowe:

1. Xsetra - Warset - system kompatybilny

2. system elektroniczny z Londynu

Trzecim systemem jest system australijski.

Integracja rynku kapitałowego w Europie stawia w trudnej sytuacji małe i średnie giełdy europejskie. Na kontynencie jest miejsce dla kilku dużych giełd, pozostałe zostaną zepchnięte na margines tworząc rynki regionalne.

29. Listy zastawne, banki hipoteczne

Są to średnio- i długoterminowe dłużne papiery wartościowe, zabezpieczone wierzytelnościami hipotecznymi, czyli z definicji bardzo bezpieczne. Ze względu na łatwą zbywalność jest także bardzo płynnym papierem wartościowym. To specjalny rodzaj papierów wartościowych. Są bardzo popularne w Europie. Mogą je emitować tylko banki hipoteczne. W ten sposób zdobywają pieniądze na kredyty mieszkaniowe.

W liście zastawnym bank hipoteczny zobowiązuje się do spełnienia określonych świadczeń pieniężnych:

1. świadczenia podstawowe - nominalna wartość listu

2. świadczenia uboczne - odsetki

Mogą być emitowane imiennie lub na okaziciela.

W Polsce wyróżnia się 2 rodzaje listów zastawych:

1. hipoteczny list zastawny - podstawę jego emisji stanowi wierzytelność banku hipotecznego. Może być emitowany w złotówkach lub w walucie obcej, w formie dokumentu lub w formie zdematerializowanej,

2. publiczny list zastawny - występuje rzadko, jego podstawę stanowią kredyty zabezpieczone przez Skarb Państwa, NBP lub uznane organizacje międzynarodowe.

Emisja listów zastawnych może być subskrybowana (wcześniejsze zapisy na listy) lub adresowana (kierowana imiennie do nabywców). Rynek wtórny zorganizowany jest głównie przez instytucję giełdy. Nabywać i zbywać papiery te można za pośrednictwem biur maklerskich, a w obrocie pozagiełdowym - imiennie.

Bank hipoteczny zajmuje się udzielaniem pożyczek zabezpieczonych na hipotece, środki na nie bierze z emisji listów zastawnych. W Polsce system banków hipotecznych jest w początkowym stadium rozwoju.

Podstawową operacja tych banków jest udzielanie kredytów hipotecznych na budowę domów, mieszkań, remonty. Drugą grupą kredytów są kredyty gospodarcze - na zakup nieruchomości, budowę budynków użyteczności publicznej. Trzecia grupa - działalność pasywna - emisja listów zastawnych i innych papierów wartościowych.

Podstawowym aktem prawnym regulującym działalność banków hipotecznych jest Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych.

Systemy banków hipotecznych funkcjonują w 18 krajach Europy, dominują 3 (84% wszystkich emisji listów zastawnych):

1. Niemcy - około 40%

2. Dania - około 28%

3. Szwecja - około 10%

30. Systemy notowań

System notowań ciągłych

W czasie notowań ciągłych kupujący i sprzedający składają zlecenia, które po przekazaniu na giełdę są realizowane na bieżąco, pod warunkiem zgodności cen, lub trafiają do arkusza zleceń i oczekują ofert przeciwnych o odpowiedniej cenie, umożliwiających zawarcie transakcji. Przy realizacji zleceń obowiązują dwa priorytety: cena i czas złożenia zlecenia. Oznacza to, że w przypadku gdy czekają na realizację dwa zlecenia z identycznej cenie, jako pierwsze realizowane jest to, które zostało przekazane na giełdę wcześniej.

Notowania ciągłe rozpoczynają się ogłoszeniem kursu otwarcia (zlecenia są przyjmowane w fazie przed otwarciem, w czasie której nie są one realizowane, natomiast określany jest teoretyczny kurs otwarcia), zaś kończą się ogłoszeniem kursu zamknięcia. Z chwilą ogłoszenia kursu otwarcia staje się on ceną, po której zostają zawarte transakcje giełdowe na otwarciu. Analogicznie jest w przypadku kursu zamknięcia - na podstawie zleceń złożonych w fazie przed zamknięciem określa się kurs zamknięcia, po którym zawierane są transakcje na zamknięcie sesji giełdowej.

Fazy sesji w systemie notowań ciągłych:

• 8.30-10.00 - przed otwarciem: składanie zleceń na otwarcie, publikowanie TKO (Teoretycznego Kursu Otwarcia), brak transakcji

• 10.00 - otwarcie (fixing): określenie kursu otwarcia, realizacja zleceń wprowadzonych do systemu w fazie przed otwarciem, brak nowych zleceń

• 10.00-16.00 - notowania ciągłe: przyjmowanie zleceń i ich realizacja zgodnie z sytuacją rynkową

• 16.00-16.10 - przed zamknięciem: składanie zleceń na zamknięcie, brak transakcji

• 16.10 - zamknięcie (fixing): określenie kursu zamknięcia, realizacja zleceń wprowadzonych do systemu w fazie przed zamknięciem

• 16.10-16.30 - przed otwarciem: składanie zleceń na otwarcie kolejnej sesji

Notowania następujących walorów:

1. akcje WIG 20, TechWIG, NFI

2. akcje nowych spółek wchodzących na rynek podstawowy

3. wszystkie pozostałe akcje o dużej płynności

4. obligacje

5. certyfikaty inwestycyjne

6. instrumenty pochodne

7. prawa poboru z akcji notowanych w tym systemie

Fazy sesji w systemie kursu jednolitego z jednym fixingiem:

• 8.30-11.00 - przed otwarciem: składanie zleceń na otwarcie, publikowanie TKO (Teoretycznego Kursu Otwarcia), brak transakcji

• 11.00-11.15 - interwencja: nie można składać nowych zleceń, animator rynku modyfikuje swoje wcześniejsze zlecenia celem poprawy płynności papieru, jeśli papier nie ma animatora, wszyscy uczestnicy rynku mogą modyfikować wcześniejsze zlecenia

• 11.15 - fixing: określenie kursu jednolitego i realizacja zleceń

• 11.15-11.45 - dogrywka: składanie i realizacja zleceń po cenie równej kursowi jednolitemu - cenie z fixingu

• 11.45-16.30 - przed otwarciem: składanie zleceń na kolejną sesję

Notowania następujących walorów:

1. akcje spółek o niskiej wartości

2. akcje nowych spółek wchodzących na giełdę

3. prawa poboru z akcji tych spółek

Fazy sesji w systemie kursu jednolitego z dwoma fixingami:

• 8.30 - 11.00 - składanie zleceń na otwarcie

• 11.00 - 11.15 - interwencja

• 11.15 - fixing:

• 11.15 - 11.45 - dogrywka

• 11.45 - 14.45 - składanie zleceń na otwarcie

• 14.45-15.00 - interwencja

• 15.00 - fixing

• 15.00-15.30 - dogrywka

• 15.30-16.30 - składanie zleceń na otwarcie

Notowania następujących walorów:

1. akcje spółek o średniej płynności

2. akcje spółek nowych wprowadzanych na rynek równoległy]

3. prawa poboru akcji notowanych w tym systemie

31. Animatorzy rynku

Animatorzy

• rynku - DM (lub inna instytucja finansowa), który podpisał umowę z GPW o animowanie rynku dla danego instrumentu - utrzymywanie płynności obrotu,

• emitenta - DM (lub inna instytucja finansowa), który podpisał umowę z emitentem

wprowadzają zlecenia nie później niż na 5 minut przed określeniem kursu otwarcia lub zamknięcia, utrzymuje zlecenia w trakcie notowań ciągłych, o minimalnej wartości lub wielkości i z określonym spreadem, dostosowywują w trakcie notowań swoje zlecenia do warunków określonych powyżej w ciągu 5 minut. Giełda może zwolnić animatora rynku z obowiązków animowania

RESZTA:

Transakcje pakietowe

- zawierane poza systemem notowań (osobna aplikacja)

-zawierane w dniach gdy odbywają się sesję i obrót danym papierem nie jest zawieszony

- zawierane po zawarciu pierwszej transakcji danym papierem

- wartość minimum:

- 3 min zł dla akcji z WIG20

- 1 min zł dla innych akcji notowanych w not. ciągłych

- 0,5 min zł dla innych akcji

określone różnice kursu po którym mogą być zawierane

transakcje na sesji, transakcje poza sesją, transakcje bardzo dużymi pakietami

Instrumenty notowane na GPW

• akcje

• prawa do akcji

• prawo poboru

• obligacje skarbowe i korporacyjne

• certyfikaty inwestycyjne funduszy zamkniętych

• kontrakty terminowe na: indeksy, kursy walut, akcje

• warranty na: akcje, Indeksy, 52 tyg. BS, kursy walut

Motywy zawierania transakcji

• zabezpieczenie (hedcifng) - ograniczanie ryzyka strat na rynku kasowym poprzez działania na rynku terminowym

• spekulacja - osiągnięcie zysku ze zmian cen kontraktów, powiększonego działaniem dźwigni finansowej

• arbitraż -zarabianie na różnicy między rynkowym a teoretycznym kursem kontraktu terminowego

---