amw Pytania na egzamin z socjologii�ukacji i wychowania dla studentów dziennych III semestr

1,2, 4, 5,6,7,8, 9, 10, 11, 12, 14, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 25, 27, 29, 38, 41, 43, 46, 47, 48 (28 pyt)

Pytania na egzamin z socjologii edukacji i wychowania dla studentów dziennych III semestr

Omów związki socjologii wychowania z innymi naukami społecznymi.

Socjologia a pedagogika społeczna: przedmiot zainteresowań jest podobny- obie zajmują się środowiskiem wychowawczym i jego wpływem na jednostkę, procesami uspołecznienia człowieka. Socjologia czyni to z perspektywy opisującej, interpretacyjnej, wskazując prawidłowości i zależności między zjawiskami, natomiast pedagogika społeczna koncentruje się na przekształcaniu tychże środowisk siłami jednostek, tak by lepiej zaspokajały ich potrzeby i służyły rozwojowi ludzi.
Socjologia a antropologia kultury: antropologia kultury dostarcza narzędzi analitycznych pozwalających zajrzeć głębiej pod powierzchnię zjawisk zachodzących w klasie szkolnej i innych środowiskach wychowawczych .
Socjologia a psychologia społeczna: psychologia społeczna bada relacje między uczestnikami interakcji, nie tyle pod kątem ich znaczenia wychowawczego, co wpływu na indywidualność jednostki jako członka grupy, a zarazem jej funkcjonowanie i dynamikę.
Socjologia a filozofia: filozofia ma charakter teoretyczny i formalny, Socjologia wyłoniła się z filozofii, dlatego też socjologia oparta jest na poszukiwaniu sensu, wskazywaniu wartości w działaniach wiodących człowieka "ku jego wyższym przeznaczeniom".

Wszystkie wymienione dyscypliny mają dużo wspólnego z socjologią w aspekcie metodologicznym.

Co stanowi przedmiot zainteresowania socjologii wychowania i socjologii edukacji?

Przedmiotem badań socjologii wychowania i edukacji są:

zbiorowości społeczne, fakty, zjawiska i procesy wychowawcze;
instytucje wychowawcze;
społeczno-kulturowy przebieg procesu wychowania i zachowania;
efektywność i jakość edukacji,
mechanizmy selekcji szkolnej,
przemiany kapitału edukacyjnego;
wpływ przemian globalizacyjnych na przebieg procesów wychowawczych i edukacyjnych;
problemy dewiacji i patologii życia szkolnego
procesy samowychowania i samokształcenia młodzieży i dorosłych,
socjalizacja pierwotna, wtórna i tercjalna (medialna)
wpływy wychowawcze instytucji religijnych itp. .

Wymień podstawowe grupy technik badawczych stasowanych do analizy rzeczywistości szkolnej.

Omów definicję środowiska wychowawczego i środowiska społecznego.

ŚRODOWISKO SPOŁECZNE, względnie trwały układ jednostek, grup społecznych i innych zbiorowości ludzkich oddziałujących na rozwój, zachowanie się i aktywność człowieka. Szczególne znaczenie dla funkcjonowania jednostki mają takie składniki środowiska społecznego, jak:

1) rozmieszczenie zbiorowości decydujące o częstotliwości i różnorodności kontaktów międzyludzkich.

2) poziom wykształcenia jednostek i grup najsilniej powiązanych z osobnikiem.

3) pozycja społeczna jednostek i grup, które mają wpływ na ekonomiczny i kulturalny poziom życia jednostki

ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE - Środowiskiem wychowawczym, Florian Znaniecki nazywa środowisko społeczne, a w nim wszystkie jednostki, z którymi wychowanek się styka, a także wszystkie osoby, bądź grupy społeczne, z którymi wychowanek ma kontakt lub może go mieć. Wszystkie te osoby oraz grupy społeczne, które stają na drodze wychowanka są składnikami środowiska wychowawczego

Wymień znane ci rodzaje środowisk wychowawczych.

- rodzina

- grupa rówieśnicza

- otoczenie sąsiedzkie

- środowisko wychowania pośredniego.

Rodzina jako środowisko wychowawcze.

Rodzina to bardzo ważne środowisko wychowawcze. Niestety rola wychowawcza rodziców znacznie osłabła. Często obowiązki rodziców to pielęgnacja dziecka w najmłodszych latach jego życia, gdy dziecko jest już w wieku szkolnym to często obowiązki są przerzucane np. na instytucje szkoły. Rodzice nie kierują się żadnymi zasadami postępowania, ani też normami w wychowywaniu własnego dziecka. Często zdarza się, iż całkowicie ignorują jego istnienie, poprzez pomijanie sfery psychicznej rozwoju dziecka. Oczywiście nie jest tak w każdym domu, ale żeby zapobiegać takim problemom np. Florian Znaniecki proponował pedagogizacje społeczeństwa i rodziny. Proponował by, miejsca pracy, ośrodki kulturalne i wszystkie grupy społeczne, głosiły potrzebę pełnienia funkcji wychowawczych przez rodziców.

Rówieśnicy jako środowisko wychowawcze.

Ważnym czynnikiem środowiska wychowawczego dzieci i młodzieży są grupy rówieśnicze (istotne dla prawidłowego rozwoju i wychowania młodych ludzi). Grupy rówieśnicze wpływają na umiejętności komunikacyjne i adaptacyjne młodego człowieka. To w nich uczy się on zasad postępowania, nie ze względu na nakładane z góry zakazy i nakazy, ale w związku z ustalonymi w grupie rówieśniczej normami, a także w związku z akceptacją lub odrzuceniem pewnego rodzaju zachowań. Jednostka w grupie społecznej uczy się także współpracy z grupą, doświadcza pełnienia odmiennych, niż na co dzień ról społecznych.
Niestety obecnie grupy rówieśnicze często działają w oparciu o normy i wartości przeciwstawne z zasadami wyznawanymi przez społeczeństwo. Problem źle oddziaływujących grup rówieśniczych jest bardzo trudny do rozwiązania i niestety z czasem coraz bardziej narasta. Grupy rówieśnicze wymknęły się bowiem spod kontroli społeczeństwa dorosłych i sprzeciwiają się mu.

Szkoła i jej rola w kreowaniu pozytywnych zachowań młodzieży.

W szkole dokonują się planowo organizowane procesy wychowawcze, a jej system organizacyjny pozwala realizować z góry zaplanowane cele w skali masowej. Umożliwia on kształcenie i wychowanie licznych rzesz dzieci i młodzieży na poszczególnych poziomach, wyróżnianych ze względu na cechy dużych grup dzieci, niekoniecznie z uwagi na tempo rozwoju każdej jednostki. Szkoły oddziałują w sposób zróżnicowany i zindywidualizowany na poszczególnych uczniów. Głównym atutem szkoły w tym zakresie jest to , że mimo całej formalizacji odbywających się w niej procesów edukacyjnych, rzeczywiste kontakty wychowawcze dokonują się w bliskich relacjach interpersonalnych.

Omów pojęcie socjalizacji.

Socjalizacja- proces rozwoju społecznego człowieka, kształtowania jego osobowości, przekazywania systemu wartości, norm, wzorów zachowań, zasad i wzorów kulturowych obowiązujących we współżyciu z innymi ludźmi oraz umiejętnościami niezbędnych dorosłej osobie.

Wyróżniamy 3 poziomy socjalizacji:
- ogólny - wchodzenie jednostki w społeczeństwo, którego celem jest zdobycie tych kompetencji i umiejętności niezbędnych dla społecznej egzystencji, minimum kulturowe.
- niższy- wejście jednostki do podkultury, możliwość przyswojenia w jej ramach idei, przekonań, reguł, norm, wartości, które są w wyraźnej opozycji wobec powinności społecznych.
- najniższy - opanowanie konkretnych ról społecznych związanych z określonymi pozycjami

2 fazy socjalizacji:
1. Internalizacja- proces psychiczny polegający na "uwewnętrznieniu" kultury, czyli przekształceniu jej wzorów w elementy osobowości- motywacje czy postawy.
2. Eksternalizacja- przejawianie się ukształtowanych kulturowo treści osobowościowych- motywacji czy postaw- w konkretnych działaniach.

Przedstaw rodzaje socjalizacji i krótko scharakteryzuj każdy z nich.

1. Socjalizacja początkowa- dokonuje się w rodzinie a następnie w innych grupach np. sąsiedzkich, rówieśniczych. Jednostka po raz pierwszy zostaje wprowadzona w świat wzorów, reguł. Uczy się społecznego współżycia. Zyskuje świadomość, że nie jest sama i musi liczyć się z innymi.
2. Socjalizacja permanentna- uczymy się nowych ról. Jest to naturalne przejście z jednego okresu rozwojowego do drugiego. Rytuały przejścia- to rytuały życia, które symbolizują koniec jednej fazy zycia i początek następnej. Może się zmieniać również ze względu na inne sytuacje np. śmierć bliskiej osoby, emigracja- w tym wypadku mówimy też o resocjalizacji, gdyż uczymy się żyć w nowej kulturze.
3. Socjalizacja krytyczna - nie jest odrębną fazą, ma miejsce w procesie dojrzewania, przebiega równolegle z socjalizacją wtórną. Efektem socjalizacji krytycznej jest::
- zmiana
- twórcze postrzeganie otoczenia i swojej osoby jako kreatora i jego przekształceń,
- rozwijanie języka, odwagi i wiedzy
- zyskujemy autonomie działania
- budujemy swoją indywidualność
Umożliwia uzyskanie najwyższych kompetencji społecznych.
4. Socjalizacja globalna- jako wynik globalizacji kultury, często łączona jest z postępującą amerykanizacją życia, wypieraniem lokalnej kultury przez wzorce masowej kultury amerykańskiej.
5. Socjalizacja polityczna- wdrażanie się do trwałego przebywania w pewnej sferze polityki, pełnienia roli czynnego politycznie obywatela, który w śwaidomy sposób dokonuje wyborów politycznych.
6. Socjalizacja antycypująca- jej odmianą jest snobizm. Jest to taka sytuacja, gdy ktoś nie będąc członkiem atrakcyjnej pod względem społecznym grupy, nie mając pozycji pozwalającej na wejście do niej identyfikuje się z nią subiektywnie na tyle silnie, że pragnie już góry upodobnić się do członków tej grupy.
7. Socjalizacja odwrotna- sytuacja, w których młodzi socjalizują starszych a wynika to m.in. z dokonujących się zmian społecznych i kulturowych, nowe prądy kulturowe i społeczne.
8. Kontrsocjalizacja- socjalizacja wdrożenia do ról dewiacyjnych czy przestępczych, ludzie uczą się wzorów, norm, wartości kontrkulturowych sprzecznych z dominującymi w społeczeństwie.
9. Resocjalizacja - proces modyfikacji osobowości jednostki społecznej w celu przystosowania jej do życia w danej zbiorowości. Kształtują się normy społeczne, których wcześniej jednostka nie miała możliwości sobie przyswoić. Jednostka rezygnuje z reguł postępowania, którymi kierowała się do tej pory, które być może były nieodpowiednie, proces nakierowywania.
10. Akulturacja - proces wdrażania jednostki do kultury innej niż ta, którą nabyła przez wychowanie (socjalizacja). Inaczej też może być nazywana głęboką resocjalizacją. przejmowanie treści kulturowych odmiennych od tych nabytych wcześniej.
Mająca na celu podniesienie świadomości kulturowej czy przynależności etnicznej.

Omów etapy socjalizacji.

Etapy socjalizacji:
Akomodacja- występuje egoizm (umiejętności dostosowania istniejącego układu do panujących warunków)
Adaptacja - jednostka liczy się z innymi (przystosowanie się jednostki społ. Instytucji lub grupy do nowych warunków społecznych i kulturowych. )
Identyfikacja - jednostka przyjmuje normy i wartości, jest kontrolowana
Internalizacja - etap przed ostatni

Eksternalizacja - etap końcowy, jednostka jest w pełni socjalizowana

Podaj przykłady dyspozycji kierunkowych i instrumentalnych.

Dyspozycje instrumentalne (pozwalają działać, wybierać działania):

Dyspozycje kierunkowe (ukierunkowują działania):

WIEDZA

UMIEJETNOŚĆI

SPRAWNOŚCI

NAWYKI

INTELIGENCJA

ZDOLNOŚCI POZNAWCZE -

( myślenie, pamięć, wyobraźnia, zmysły, spostrzegawczość, uwaga)

POSTAWY

POGLĄDY

PRZEKONANIA

ZAINTERESOWANIA

ZAMIŁOWANIA

IDEAŁY

WARTOŚCI

Przedstaw teorie socjologiczne dotyczące socjalizacji i związane z rolą społeczną.
Omów wzajemne relacje między pojęciami: socjalizacja - wychowanie - nauczanie.

Tym co łączy socjalizację, wychowanie i nauczanie jest fakt, że mają one charakter społeczny- dotyczą kontaktów międzyludzkich, rozgrywają się w środowisku, a płaszczyzną ich oddziaływania jest osobowość wychowanka. Ponadto realizowane są w drodze interakcji, codziennych kontaktów twarzą w twarz, będących aktami społecznej komunikacji, podczas których przyjmujemy określenia innych i samych siebie, dowiadując się jakie są oczekiwania innych osób wobec nas, ale i dokonując ekspresji własnych potrzeb i celów. Zarówno socjalizacja, wychowanie jak i nauczanie są możliwe dzięki codziennym interakcjom zachodzącym w środowisku. Środowiskiem tym może być rodzina, grupa rówieśnicza, klasa szkolna, współpracownicy. Każdy z tych procesów zmienia naszą osobowość, kształtuje obrazy społecznego świata, przystosowując nas do życia w otoczeniu społecznym ale i ucząc przeobrażać je tak, by lepiej odpowiadało obecnym potrzebom i oczekiwaniom jednostki.

Omów pojęcie rozwoju i jego przebieg.
Przedstaw teorie rozwoju społecznego wg Stefana Szumana.

Stefan Szuman - prawidłowe funkcjonowanie i rozwój organizmu mają zapewnić czynniki zewnętrzne ( wpływy nieświadome - normy, reguły, zasady życia społecznego, wpływy świadome - zamierzone działania wychowawców, wzorce) i wewnętrzne ( anatomiczno - fizjologiczne, motywy, temperament)
Przedstaw teorie rozwoju społecznego wg Heleny Radlińskiej.

Helena Radlińska - rozwój człowieka zapewniają 3 sfery: 1) biologiczna - obowiązkiem wychowawców jest zapewnienie dziecku niezbędnych warunków rozwojowych 2) socjalna - wzrastanie, czyli stawanie się członkiem poszczególnych kręgów środowiskowych, poszerzanie kręgu interakcji, budowanie wyobrażenia o samym sobie, dziecko stopniowo utożsamia się z otoczeniem, mechanizm naśladownictwa 3) kulturowa - zapoznanie dziecka z tradycją, obyczajami, kulturą; nigdy nie można przewidzieć przebiegów ani efektów rozwoju dziecka - Stefan Kunowski - za osiągniecie dojrzałości odpowiedzialne są 4 czynniki: bios ( temperament, podświadomość, wrodzone uzdolnienia, predyspozycje ), etos ( ogół czynników wpływających na psychikę jednostki), agos ( kontrolowane wpływy środowiska poprzez, np. autorytet, przykład, wzorzec ), los ( suma warunków historycznych i egzystencjalnych jednostki, wola Boga - nie wszystko zależy od nas samych)
Przedstaw teorie rozwoju społecznego wg Stefana Kunowskiego.

Stefan Kunowski - za osiągnięcie dojrzałości odpowiedzialne są 4 czynniki: bios (temperament, podświadomość, wrodzone uzdolnienia, predyspozycje), etos (ogół czynników wpływających na psychikę jednostki), agos (kontrolowane wpływy środowiska poprzez np. autorytet, wzorzec), los (suma warunkow historycznych i egzystencjalnych jednostki, wola Boga - nie wszystko zależy od nas samych)

Przedstaw teorie rozwoju społecznego wg Erika Eriksona.

20. Omów pierwotny i wtórny efekt stratyfikacji w koncepcji R. Boudin'a.

Pierwotny efekt stratyfikacyjny

Opracowany przez Raymonda Boudin'a model formalny umożliwia stymulację generowania różnic szans edukacyjnych oraz nierówności społecznych. Autor przyjął że każda jednostka, kończąc kształcenie obowiązkowe, przyswaja sobie swoiście cechy ucznia, spośród których charakterystyczne są wyniki w nauce i inne osiągnięcia szkolne. Poziom tych osiągnięć nie jest jednak przypadkowy , gdyż w znacznej mierze pokrywa się on ze zróżnicowaniem społecznym uczących się. Wynika stąd, iż kształcenie obowiązkowe nie kompensuje różnic będących pochodna odmiennych pozycji społecznych uczniów. Osiągnięcia szkolne absolwentów szkół podstawowych w dużym stopniu przynoszą się i odzwierciedlają pozaszkolne zróżnicowania społeczne.

Wtórny efekt stratyfikacyjny

Po ukończeniu obowiązkowego okresu kształcenia, młodzież może wybierać dalsze drogi edukacyjne. Wydaje się zatem, że na tym etapie ważniejsze okażą się czynniki indywidualne tj zdolności zainteresowania ucznia a tło społeczne nie będzie miało znaczenia. Tło społeczne wywiera jednak duży nacisk na wybór dalszej drogi życiowej. Młodzież bierze pod uwagę swoje wcześniejsze wyniki w nauce, których wskaźnikiem są oceny. Te zaś bardzo istotnie różnią się w poszczególnych grupach społecznych. W grę wchodzą także liczne czynniki natury świadomości, wartości, wzory kariery życiowej, motywacje, aspiracje edukacyjne. Im wyższy status społeczny określonej klasy lub warstwy społecznej tym wyższą rangę przypisuje ona celom edukacyjnym. Dlatego też przy jednakowych wynikach w nauce młodzież pochodząca z klas wyższych podejmuje bardziej ambitne decyzje edukacyjne. Tego typu oddziaływanie środowiska społecznego trwa ustawicznie i wpływa na coraz dalsze decyzje, a zatem także na ogólne zróżnicowanie się dzieci szkolnych, młodych ludzi należących do odmiennych klas społecznych

Omów pojęcie mobilności sponsorowanej i konkurencyjnej wg R. Collinsa.

Mobilność sponsorowana- występuje w tych systemach szkolnych w których ma miejsce dość wczesne oddzielanie elitarnej drogi prowadzącej do studiów uniwersyteckich oraz dróg przygotowania do pracy zawodowej. Młodzież zakwalifikowana do uprzywilejowanego toru prowadzącego do studiów wyższych ma możliwość systematycznego rozwoju intelektualnego i głębszego poznania kultury. Ma otwartą drogę do wszystkich dyplomów gdyż szkoły do których uczęszcza wyróżniają się pod względem wysokiego poziomu.
Mobilność konkurencyjna- w krajach w których różnice klasowe są nie zbyt ostre, systemy szkolne stwarzają możliwość długiego, wspólnego kształcenia się ogółu młodzieży. Skutkiem tego jest duża liczba kandydatów na uczelnie wyższe. Muszą oni konkurować ze sobą o miejsca w tych szkołach.

Na czym polega inflacja dyplomów? Czy dziś mamy do czynienia z tym zjawiskiem?

Inflacja dyplomów- Collins twierdzi, że pojawienie się nowego, formalnego wyznacznika edukacyjnego mobilności społecznej (zdobycie dyplomu, aby wejść do wyższych grup struktury społecznej). Po pewnym czasie spowodowało to uruchomienie mechanizmu konkurencji dyplomów. Ważne staje się nie tyle rzeczywiste wykształcenie (nie zawsze sprowadzające się do tego, że zostało zdobyte w szkole), ile samo posiadanie dyplomów świadczących o ukończeniu określonych szczebli edukacji szkolnej. Taki stan rzeczy przyczynił się do tego, że coraz więcej ludzi uczy się nie po to, aby realizować własne zainteresowania, lecz w celu zdobycia świadectw. Na ogół uczący się zdobywają potrzebne dokumenty szkolne, toteż nieuchronnie następuje zjawiskoinflacji dyplomów. Zjawisko inflacji dyplomów dodatkowo wzmacniane jest przez występujące bezrobocie. Młodzi ludzie po ukończeniu szkoły nie znajdując pracy decydują się kontynuować kształcenie z nadzieją, że dyplom da im korzystniejsze szanse uzyskania pracy.

Omów pojęcie roli społecznej.

Omów zagadnienie kultury, a międzypokoleniowej transmisji wartości. Do tworzenia jakiego rodzaju osobowości przyczyniają się poszczególne stadia rozwoju kultury?

Przedstaw koncepcje kodów językowych B. Bersteina.

Teoria kodów językowych:
-kod ograniczony- najprostsza forma komunikacji oparta na krótkich zdaniach. Do wyrażania ekspresji często używa sie mimiki, gestów. Często w danej grupie językowej korzysta się ze stereotypów czy symboli- taki język jest łatwo zrozumiały w określonym środowisku. Traci jednak wiele wartości komunikacyjnych w innym, szerszym środowisku. Kod ten w słabym stopniu pobudza psychikę.
-kod rozbudowany (rozwinięty)- złożona forma komunikacji polegająca na używaniu pojęć abstrakcyjnych, słowa i ich kontekst zostaje dostosowany do wymagań określonej sytuacji, które pozwalają na to, że te dzieci lepiej sobie radzą z formalnymi wymogami szkoły.

Przedstaw zależności społeczno -edukacyjne i wychowawcze składające się na proces reprodukcji kulturowej
Wyjaśnij pojecie selekcji szkolnej.

Selekcja szkolna -procesy różnicowania się dróg szkolnych i szans edukacyjnych dzieci i młodzieży. W pracach naukowych rozpatruje się ją z dwóch punktów widzenia:
1. Ci, autorzy, których interesuje proces selekcji szkolnej ze względu na jej podłoże i skutki społeczne, skłaniają się ku analizom społecznym (ujęcie socjologiczne)
2. Jeśli jest brany aspekt opiekuńczo- wychowawczy związany z rozpoznawaniem możliwości wewnętrznych dziecka i ukierunkowania go na właściwą drogę kształcenia w systemie szkolnym to mamy do czynienia z podejściem psychologiczno- pedagogicznym.

Omów czynniki selekcji szkolnej wg Bystronia.

Omów czynniki selekcji szkolnej wg Szymańskiego.

1. Makrostrukturalne- podstawowe znaczenie w określaniu szans edukacyjnych mają czynniki wyznaczające cele, zasady, założenia organizacyjne i programowe, oraz warunki funkcjonowania całego systemu oąwiaty.

2. Regionalne- przejście od pracy ręcznej do przemysłowej i od przemysłowej do usługowej rodzi wiele skutków społecznych i edukacyjnych. Praca w przemyśle a zwłaszcza w usługach podnosi wymagania dotyczące kwalifikacji pracowników. Wielu osobom przenoszącym się ze wsi do miasta praca w przemyśle daje możliwość większych zarobków. Następuje wzrost potrzeb i oczekiwań społecznych. Rozwój instytucji szkolnych przedstawia sie zdecydowanie korzyystniej w obszarach barziej uprzemysłowionych, w których stwierdza się również wyższe upowszechnienie kształcenia ponadpodstawowego, zwłaszcza wyższego.

3. Środowiskowe- duży wpływ mają tutaj oddziaływania: społeczne, ekonomiczne, kulturowe. Ogół tych czynników kształtuje charakterystyczny styl życia mieszkańców wsi lub miast, ich cele i dążenia, oraz typową dla danej miejscowości atmosferę wychowawczą.

4. Rodzinne- przynależność rodziny do klasy robotniczej, chłopskiej lub inteligenckiej wpływa na selekcję szkolną. Środowiskowe zróżnicowanie warunków życia rodziny wywiera wpływ na dojrzałość szkolną dzieci i ich osiągnięcia szkolne. Wielkość rodziny rzutuje na szanse edukacyjne dzieci. Dzieci z rodzin wielodzietnych mają mniejsze szanse ukończenia szkoły średniej. Dzieci o wysokim poziomie wykształcenia mają wyższe osiągnięcia w szkole od innych dzieci i są od nich lepiej rozwinięte umysłowo.

5. Szkolne- szanse edukacyjne zależą od dostępności szkół, ich funkcjonowania i jakości pracy dydaktyczno-wychowawczej oraz wyposażenia szkół w pomoce dydaktyczne.

6. Indywidualne- na selekcję szkolną mają wpływ zdolności ucznia czyli te różnice indywidualne, które powodują, że przy jednakowej motywacji poszczególni ludzie osiągają w porównywalnych warunkach zewnętrznych niejednakowe rezultaty w uczeniu się i działaniu.

Omów problem wykluczenia społecznego jako wyniku selekcji szkolnej.
Płeć a selekcja szkolna.
Wykształcenie rodziców jako czynnik selekcji szkolnej.
Scharakteryzuj język klasy szkolnej.
Który z modeli tożsamości najbardziej adekwatnie opisuje Twoje pokolenie młodzieży polskiej?
Wymień postawy społeczeństwa wobec młodzieży korzystne z pedagogicznego punktu widzenia.
Przedstaw teorie mediów wyjaśniających wpływ mediów na człowieka.
Czym różni się oddziaływanie przekazu telewizyjnego od oddziaływania reklamy na osobowość człowieka?
Przedstaw i omów modele szkoły w nowoczesnym społeczeństwie.

1. Model funkcjonalno-strukturalny:
a) Funkcjonalizm

Jego podstawową funkcją jest przeprowadzenie dziecka z okresu dzieciństwa w dorosłość, poprzez wdrażanie 4 rodzajów norm społecznych: niezależności, dokonań, uniwersalności, szczególności, według Dreebena są to normy z którymi jesteśmy zapoznawani w domu, jednak szkoła działa bardziej konserwatywnie efektywniej niż rodzina, gdyż podpiera się porównywaniem z rówieśnikami.
Według zwolenników tej teorii szkoła jest:
* podsystemem społecznym;
*niezbędnym elementem potrzebnym do utrzymania ładu i porządku, określonego podziału ról społecznych;
*instytucją wdrażającą normy kulturowe i je egzekwującą;
*”do szkoły chodzimy, aby nauczyć się żyć w społeczeństwie”;

b) Strukturalizm
W tym modelu wnioskiem jest to że struktura społeczna jest ważniejsza od działania społecznego. Poza płynnymi i zmiennymi przejawami rzeczywistości, stwierdza się że istnienie struktur, które są fundamentem, uporządkowanymi systemami działań, które powodują że panuje porządek.

2. Model interakcyjny i teorii konfliktu:
a) Teoria konfliktu

Tu szkoła jest rozpatrywana jako otwarta na interesy klas i grup społecznych dominujących, a oddziaływanie szkoły jest utożsamiane z mechanizmem reprodukcji kulturowej, czyli wiąże się to z brakiem szansy dla grup nieuprzywilejowanych na osiągnięcie lepszego miejsca w hierarchii społecznej. Ważną rolę odgrywa tu przemoc symboliczna, czyli wyrwanie dziecka z jego środowiska i deprecjonowanie podstawowych wartości, celem takiej edukacji jest uniformizacja, jednostka nie kwestionuje swojego miejsca w społeczeństwie.

Bardzo wyraźne są różnice w poziomie wykształcenia, które są barierami międzyludzkimi, powodują ekskluzywność społeczną i ujawniają się znaczące mechanizmy selekcji, zmierzające do podziałów społecznych;

b) Imperatywizm

W tej teorii szkoła jest systemem społeczno- kulturowym rządzącym się własnymi prawami, oddziałującym na osobowość uczniów poprzez określone mechanizmy, teoria jest możliwa do realizacji w świetle założeń nurtu interakcjonistycznego socjologii.

Omów funkcje szkoły.
Omów cechy szkoły.
Omów funkcje nauczyciela.

Rodzaje funkcji nauczyciela (wg. Arendsa):

*kierownicza (prowadzenie zajęć, planowanie i wykonywanie określonych działań wychowawczych, przeprowadzanie kontroli i oceny postępów, integrowanie klasy, utrzymanie ładu i porządku klasy, podnoszenie osiągnięć)

*interakcyjna (realizacja właściwego dla określonych zagadnień będących jej przedmiotem toku lekcji wraz z doborem pożądanych rozwiązań metodycznych)

*organizacyjna (współpraca nauczycieli z rodzicami uczniów, dyrekcją i innymi pracownikami szkoły)

Omów klasę jako środowisko wychowawcze.

Przedstaw i omów rodzaje przemocy występującej w szkole.

a) przemoc fizyczna- dotycząca w zasadzie relacji uczeń-uczeń, a w niektórych przypadkach także płaszczyzny uczeń-nauczyciel, jest najczęściej wyrazem frustracji, nagromadzenia negatywnych emocji z jednoczesnym brakiem kontroli nad nimi i przejawia się w biciu, szarpaniu, czy innych aktach naruszania przestrzeni cielesnej drugiego człowieka.
b) przemoc psychiczna- dotyczy wszystkich poziomów życia szkoły i relacji między podmioami edukacyjnymi, jej uwarunkowania są też nad wyraz złożone. Może przybierać formę mobbingu, byllyingu (osaczanie, tyranizowanie), manifestować się werbalnie, ale i niewerbalnie, poprzez wykluczenie z grona rówieśników, wyzwiska, wyśmiewanie, dokuczanie, okazywanie niechęci i braku sympatii.
c) przemoc symboliczna- polega głównie na nadinterpretowaniu reguł i zasad życia szkolnego, a także wdrukowywaniu treści kultury symbolicznej, co w praktyce przekłada się na jedynie na uprawnione interpretowanie tekstów lektur szkolnych, wydarzeń historycznych czy społecznych, jak i deprecjonowanie kulturowych postaw identyfikacji społecznej ucznia, sugerowanie mu, że niektóre rodzaje środowisk społecznych z założenia niosą z sobą gorsze przygotowanie do podjęcia i realizacji roli ucznia.
d) przemoc strukturalna- pewien rodzaj ograniczenia możliwości kształcenia uczniów w niektórych rodzajach czy profilach szkolnictwa (brak w miejscu zamieszkania szkoły lub klasy o interesującym ucznia profilu, ograniczenie ilości miejsc na popularnych kierunkach kształcenia, nieprzystawalność poziomu i struktury edukacji w szkole zasadniczej zawodowej do jej późniejszej kontynuacji w technikum itd)

Co to jest ukryty program szkół w myśl teorii I. Illicha?
Omów problem ukrytego programu szkół na osobowość ucznia.
Przedstaw strategie uczniowskie radzenia sobie z rzeczywistością szkolną.

1) socjalizacja- wybiórcze przyswojenie reguł postępowania lansowanych przez szkołę, wzmacniane nagradzaniem pożądanych i karaniem niepożądanych z punktu widzenia nauczycieli zachowań uczniowskich. Istotą socjalizacji w szkole staje się podkreślanie roli grupy, kładzenie nacisku na schludny wygląd ucznia, utożsamianie go ze zdolnościami, starannością, motywacją i zaangażowaniem w naukę.Strategia ta objawia się łamaniem woli, odrzucaniem indywidualności uczniów, ocenianiem zachowania traktowanego jako jedyny miernik przystosowania do wymogów roli ucznia lub jego braku.
2) dominacja- jest związna z przemocą, przymusem, władzą nad mową, czasem, przypominaniem hierarchii i konsekwencji nieposłuszeństwa. Pozornie stosowanie tej strategii przez nauczyciela może wywierać pewien pozytywny wpływ na osobowość ucznia- uczy się on radzić sobie w trudnych, opresywnych okolicznościach. Jednak negetywów jest więcej- uczniowie czują się wyalienowani, osaczeni, stymulowani negatywnie do unikania, nie zaś do uczestnictwa w problemach i sytuacjach, jakie niesie z sobą szkolna codzienność.
3) negocjacja- utożsamiana jest z "metodą kija i marchewki". Jej istotą jest baczna obserwacja i diagnoza uczniowskich poczynań, dążeń i potrzeb, połączona z egzekwowaniem określonych wymagań: w przypadku ich spełnienia początkowa kontrola i dominacja jest zmniejszona, w przypadku kłopotów z dyscypliną i podporządkowaniem, elementy te są identyfikowane.
4) fraternizacja- wiąże się z postawą otwarcia i akceptacji wobec młodzieży, ich świata, obyczajowości, panujących tam mód i trendów. W imię nawiązania dobrego kontaktu emocjonalnego będącego podstawą sukcesów wychowawczych, nauczyciel często przestaje się w jakikolwiek zasadniczy sposób od swych wychowanków różnić: podobnie się ubiera, gestykuluje. Strategia ta oparta jest na uznaniu równoległości światów i horyzontalnego modelu relacji uczniowie-nauczyciel.
5) nieobecności i wycofywania- pozostaje w związku z liberalnym stylem wychowania, a czasem klimatem bezosobowego profesjonalizmu, w zależności od tego, w jakich sytuacjach i czy wogóle nauczyciel angażuje się w życie uczniów. Generalnie przyjmuje on w pracy postawę urzędnika, który jest zobowiązany do działań wychowawczych tylko w określonych ramach czasowych i sytuacjach, poza nimi pozostawiając uczniów własnemu losowi.
6) rutyna- oparta jest na powtarzaniu czynności będących zasadniczą treścią życia szkolnego: korzystania z podręczników, wywoływania uczniów do odpowiedzi, stosowania przez nauczyciela podobnych technik kontroli itp.
7) terapia zajęciowa- chodzi w niej o to, by uczniowie mieli czas spędzany w szkole całkowicie zajęty, robili cokolwiek, byle go zapełnić, nie dociekając ani sensowności tego działania ani jego rzeczywistych efektów.
8) moralizowanie- odwołuje się do hierarchii szkolnej i opiera sie na podkreślaniu, że nauczyciel czy inni pracownicy szkoły zawsze mają rację- należy zatem ich słuchać, konsekwentnie wypełniając polecenia.
Przedstaw strategie radzenia sobie z rzeczywistością szkolną stosowane przez uczniów.

4 strategie stosowane przez uczniów:
1) poszukiwanie specjalnych względów- chodzi w niej o to, by w masowych warunkach edukacji szkolnej zaistnieć jako indywiduum, zostać przez nauczyciela zauważonym i zapamiętanym.
2) starania o dobry wizerunek- sposoby przyciągania uwagi nauczyciela są bardziej standardowe i ograniczają się do komplementowania jego osoby, deklarowania różnych przysług, które wykonują sami uczniowie bądź ich rodzice, ale też przykładania się do nauki, po to, by otrzymać na początek kilka dobrych stopni, czy cenzurowania swego wizerunku: unikania wypowiedzi, gestów czy zachowań, które mogłyby się nauczycielowi nie spodobać.
3) wycofanie- charakteryzuje ją bierność, znieczulenie na to, co ucznia otacza, rezygnacja z aktywnego udziału w życiu klasy czy szkoły. Posługujące się nią osoby pragną, by dać im spokój, niemal stać się niewidzialne, uczestniczyć w wydarzeniach jedynie ciałęm, nie duchem.
4) przeciąganie liny- uczniom chodzi w niej o sprawdzenie, jak dużo wolno i jak daleko można się posunąć w omijaniu reguł życia szkolnego czy nauczycielskich zaleceń, jednocześnie unikając kary.
Omów rytuały w klasie szkolnej.

P. Mc Laren wyróżnia następujące formy zachowań rytualnych:

1. nauczanie- powtarzające się praktyki przekazywania wiedzy i jej weryfikowania, formułowanie pytań i problemów
2. rewitalizacja- przypomnienie hierarchii, zaprowadzanie ładu na lekcji, zwracanie uwagi na przestrzeganie reguł szkolnego życia, dyscyplinowanie uczniów
3.intensyfikacja- "zagęszczenie" znaczeń i przyspieszenie tempa szkolnego życia występujące w pewnych okresach, np. zbliżającego się zakończenia semestru czy roku szkolnego, ważnych uroczystości, obchodów rocznicowych, studniówki
4. przejście- promocja z klasy do klasy, rozpoczynanie nauki w nowej szkole

5. opór- działania związane z zaprzeczeniem, negowaniem, odrzucaniem tych elementów rzeczywistości szkolnej, które wydają się uczniom nie do przyjęcia, ponieważ odbierają wolność i swobodę działania i myślenia

6. inwersja symboliczna- zakwestionowanie rzeczywistości szkolnej poprzez jej ośmieszanie, prezentację własnego stanowiska, podkreślenie dorosłości i niezależności, czy po prostu obniżenie napięcia wynikającego z wysokich wymagań szkolnych