Ćwiczenie 7

UKŁAD NACZYNIOWY I LIMFATYCZNY

1)Podział naczyń

Obwodową cześć układu krążenia stanowią naczynia krwionośne:

• tętnice- prowadzą krew z serca do tkanek i narządów (na obwód)

• żyły- prowadzą krew z tkanek i narządów (z obwodu) do serca

• naczynia włosowate- znajdują się na terenie tkanek, w miejscu przejścia tętnic w żyły; stanowią ważne ogniwo w wewnątrzkomórkowej przemianie materii

Najczęściej spotykany typ przebiegu naczyń to:

tętnica siec naczyń włosowatych żyła

Rodzaje przebiegu naczyń włosowatych:

• krwioobieg skrócony- tętnice przechodzą w żyły bez pośrednictwa naczyń włosowatych, tam gdzie jest potrzebny szybki przepływ krwi, np. w opuszkach palców ochrona przed oziębieniem.

• siec dziwna tętniczo- tętnicza- w kłębuszkach nerkowych: tętnica naczynia włosowate tętnica

• siec dziwna żylno- żylna- w wątrobie: żyła naczynia włosowate żyła

• krążenie wrotne- w wątrobie i przysadce mózgowej: naczynia włosowate żyła naczynia włosowate

Krążenie wrotne ma na celu doprowadzenie substancji wchłoniętych w pierwszej sieci naczyń włosowatych bezpośrednio do narządu, w którym się znajduje druga siec naczyń włosowatych z pominięciem ogólnego krwioobiegu.

2) Podział krążenia:

• krążenie małe (płucne)- jest to droga krwi z komory prawej (KP) przez tętnice płucne, układ naczyń włosowatych płuc i żyły płucne do lewego przedsionka (LP).

Krążenie małe rozpoczyna się w prawej komorze (PK) pniem płucnym, który na krótkim przebiegu dzieli się pod łukiem aorty na:

• tętnicę płucną prawą (arteria pulmonalis dextra)

• tętnicę płucną lewą (arteria pulmonalis sinistra)

Każda z tych tętnic biegnie do odpowiedniego płuca, gdzie ulega dalszym rozgałęzieniom, po czym przechodzi w siec naczyń włosowatych otaczających pęcherzyki płucne. Miedzy siecią naczyń włosowatych a powietrzem pęcherzyków płucnych zachodzi wymiana gazowa, po czym krew utlenowana odpływa z naczyń włosowatych do naczyń żylnych. Żyły mniejsze łączą się w większą i w końcu z każdego płuca wychodzą po dwie żyły płucne:

• żyła płucna górna

• żyła płucna dolna

Dwie prawe i dwie lewe żyły płucne uchodzą do lewego przedsionka (LP), gdzie kończy się krwioobieg mały.

• krążenie duże (systemowe)- jest to droga krwi z lewej komory (KL) przez tętnicę główną (aortę), tętnice narządowe, układ naczyń włosowatych poszczególnych narządów i obie żyły główne do prawego przedsionka (PP).

Krążenie duże rozpoczyna się w lewej komorze (LK), z której wychodzi tętnica główna -aorta. Rozprowadza ona krew tętniczą po całym ustroju. Aortę dzielimy na:

• aortę wstępującą (aorta ascendens)- biegnie początkowo stromo ku górze

• łuk aorty (arcus aortae)- nad rozdwojeniem pnia płucnego zatacza łuk

• aortę zstępującą- biegnie pionowo ku dołowi, przylegając do kręgosłupa. Aorta zstępująca w obrębie klatki piersiowej nosi nazwę aorty piersiowej (aorta thoracica), a po przejściu przez rozwór aortowy przepony nosi nazwę aorty brzusznej (aorta abdominalis), która na wysokości L₄ kończy się rozdwojeniem na tętnicę biodrową wspólną prawą i lewą (arteria iliaca communis dextra et sinistra).

Aorta wstępująca na wysokości zastawek półksiężycowatych wysyła swoje pierwsze rozgałęzienia:

• tętnicę wieńcową prawą

• tętnicę wieńcową lewą

Tętnice te unaczyniają serce.

Od łuku aorty (od części wypukłej) odchodzą trzy duże tętnice w kolejności od prawej strony do lewej:

• pień ramienno -głowowy (truncus brachiocephalicus)

• tętnica wspólna szyjna lewa (arteria carotis communis sinistra)

• tętnica podobojczykowa lewa (arteria subclavia sinistra)

Pień ramienno- głowowy po krótkim przebiegu dzieli się na:

• tętnicę wspólną szyjną prawą (arteria carotis communis dextra)

• tętnicę podobojczykową prawą (arteria subclavia dextra)

Cześć zstępująca dzieli się na:

1. Aortę piersiową

2. Aortę brzuszną

Aorta piersiowa:

• jest przedłużeniem łuku aorty; przebiega w śródpiersiu tylnym i kończy się na wysokości Th₁₂ w rozworze aortowym przepony

• daje na swoim przebiegu:

• gałęzie ścienne- tętnice międzyżebrowe do międzyżebrzy

• gałęzie trzewne- unaczyniają przełyk, osierdzie, oskrzela.

Aorta brzuszna:

• jest przedłużeniem aorty piersiowej; rozpoczyna się w rozworze aortowym i na poziomie L₄ kończy się rozdwojeniem na tętnicę biodrową wspólną prawą i lewa (arteria iliaca communis dextra et sinistra).

• wysyła trzy grupy gałęzi:

1. gałęzie ścienne- unaczyniają przeponę i ściany brzucha

2. gałęzie trzewne nieparzyste- do narządów nieparzystych jamy brzusznej:

• pień trzewny (truncus celiacus)

• tętnica krezkowa górna (arteria mesenterica superior)- naczynia całe jelito cienkie

• tętnica krezkowa dolna (arteria mesenterica inferior)- unaczynia jelito grube i odbyt

1. gałęzie trzewne parzyste- do narządów parzystych jamy brzusznej:

• tętnica nerkowa (arteria renalis)

• tętnica nadnerczowa środkowa

• tętnica jajnikowa (arteria ovarica)- u kobiet lub tętnica jądrowa (arteria testicularis)- u mężczyzn

3)Naczynia tętnicze głowy i szyi:

Tętnice szyjne wspólne prawe i lewe dzieli się na szyi na:

• tętnicę szyjną wewnętrzną, która zaopatruje mózgowie i oko

• tętnicę szyjną zewnętrzną, która zaopatruje mięśnie głowy i szyi, jamę nosową, jamę ustną, gruczoł tarczowy, gardło i krtań.

Tętnica podobojczykowa na szyi wysyła tętnicę kręgową, która przebiega przez wszystkie otwory wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych i wchodzi do jamy czaszki przez otwór wielki i tam naczynia pień mózgu, móżdżek, rdzeń kręgowy i ucho wewnętrzne i daje gałęzie zstępujące do rdzenia kręgowego, noszące nazwę tętnic rdzeniowych.

Zakres unaczynienia tętnicy podobojczykowej:

• mięśnie szyi

• gruczoł tarczowy

• przytarczyce

• mięśnie klatki piersiowej

• mięśnie obręczy kończyny górnej

4)Naczynia tętnicze kończyny górnej:

Pień ramienno-głowowy po krótkim przebiegu dzieli się na:

• tętnicę szyjną wspólną prawą

• tętnicę podobojczykową prawą

Z szyi tętnica podobojczykowa prawa dostaje się do jamy pachowej wsuwając się między obojczyk a pierwsze żebro, po czym przyjmuje nazwę tętnicy pachowej (arteria axillaris). Tętnica pachowa naczynia okolicę obręczy kończyny górnej i mięsnie klatki piersiowej, po czym przechodzi na ramię, gdzie przebiega wzdłuż przyśrodkowego brzegu mięśnia dwugłowego ramienia jako tętnica ramienna (arteria brachialis). Tętnica ramienna daje odgałęzienia zaopatrujące ramię i łokieć. W dole łokciowym dzieli się na:

• tętnicę promieniową (arteria radialis)

• tętnicę łokciową (arteria ulnaris)

Obie te tętnice unaczyniają przedramię.

5) Naczynia tętnicze kończyny dolnej:

Tętnica biodrowa wspólna przy wejściu do miednicy mniejszej dzieli się na:

• tętnicę biodrową zewnętrzną (arteria iliaca externa)

• tętnicę biodrową wewnętrzną (arteria iliaca interna)= tętnicę podbrzuszną

Tętnica biodrowa wewnętrzna biegnie w miednicy mniejszej i oddaje:

• gałęzie ścienne- zaopatrują okolicę obręczy kończyny górnej

• gałęzie trzewne- unaczyniają narządy miednicy mniejszej (pęcherz moczowy, macicę, pochwę, nasieniowód, odbytnicę)

Tętnica biodrowa zewnętrzna przechodzi pod więzadłem pachwinowym na udo, gdzie przebiega jako tętnica udowa (arteria femoralis). Zaopatruje udo i kolano i przechodzi w tętnicę podkolanową (arteria poplitea)- biegnie ona po tylnej powierzchni stawu kolanowego w tzw. dole podkolanowym i dzieli się na:

• tętnicę piszczelową przednią (arteria tibialis anterior)- przechodzi przez otwór w błonie międzykostnej na stronę przednią goleni, tam biegnie w grupie przedniej mięsni goleni i przechodzi na stronę grzbietową stopy

• tętnicę piszczelową tylną (arteria tibialis posterior)- biegnie w grupie tylnej mięśni goleni i przechodzi na stronę podeszwową stopy

Obie te tętnice unaczyniają goleń i stopę.

ŻYŁY KRĄŻENIA DUŻEGO

Dzielimy na dwie grupy:

1. dopływy żyły głównej górnej, do której uchodzą

1. żyły głowy i szyi

2. żyły kończyny górnej

3. żyły klatki piersiowej

2. dopływy żyły głównej dolnej, do której uchodzą:

1. żyły brzucha i miednicy mniejszej

2. żyły kończyny dolnej

1)Żyły głowy i szyi:

• żyła szyjna wewnętrzna- zbiera krew z mózgowia, twarzy oraz narządów szyi

• rozpoczyna się jako przedłużenie zatoki esowatej i kończy się z tyłu od stawu mostkowo-obojczykowego, gdzie łączy się z żyłą podobojczykową tworząc żyłę ramienno-głowową prawą i lewą (vena brachiocephalica dextra et sinistra).

2)Żyły kończyny górnej:

Krew żylna odpływa z niej dwoma systemami naczyń żylnych: żyłami powierzchownymi i żyłami głębokimi.

• żyły powierzchowne- biegną samotnie w tkance podskórnej i po określonym przebiegu wpadają do żył głębokich.

• żyły głębokie- biegną ukryte między mięśniami, towarzyszą tętnicom i mają takie same nazwy jak tętnice, z którymi biegną.

W kończynie górnej na uwagę zasługują 3 żyły powierzchowne. Żyły te powstają z drobnych żył ręki i biegną po przedniej powierzchni przedramienia tuż pod skórą, przez którą niejednokrotnie przeświecają jako sinawe smugi:

1. Żyła odłokciowa (vena basilica)- biegnie po stronie palca małego (po stronie łokciowej przedramienia) i w połowie wysokości ramienia wpada do żyły ramiennej, która towarzyszy tętnicy ramiennej i należy do żył głębokich.

2. żyła odpromieniowa (vena cephalica)- ma dłuższy przebieg, ciągnie się wzdłuż całego ramienia i dopiero tuż pod obojczykiem wpada do żyły pachowej, która jest żyłą głęboką, a ta wpada do żyły podobojczykowej. Żyła podobojczykowa łączy się z żyłą szyjną wewnętrzną pod kątem zwanym kątem żylnym, tworząc żyłę ramienno-głowową.

3. żyłą pośrodkowa przedramienia(vena intermedia antebrachii)- rozpoczyna się w zgięciu ręki i biegnie po środku przedramienia i w okolicy zgięcia łokciowego rozdwaja się widełkowato na:

• odnogę przyśrodkową- wpada do żyły odłokciowej

• odnogę boczną- wpada do żyły promieniowej

Jest to klasyczny układ żył powierzchownych, tzw. typu M. Żyły zgięcia przedłokciowego mają wielkie znaczenie praktyczne, gdyż służą do pobierania krwi podczas iniekcji dożylnych.

3)Żyły klatki piersiowej

• krew żylną ze ścian klatki piersiowej i ścian jamy brzusznej zbiera żyła nieparzysta, która uchodzi do żyły głównej górnej

• krew z narządów klatki piersiowej uchodzi albo do żyły nieparzystej lub do żył ramienno-głowowych

• żyły ramienno głowowe prawa i lewa łączą się tworząc żyłę główną górną, która uchodzi do prawego przedsionka (PP).

4)Żyły kończyny dolnej

Żyły powierzchowne kończyny dolnej powstają z drobnych żył stopy. Na podudziu spotykamy dwie żyły powierzchowne:

• żyła odstrzałkowa- jest krótsza, biegnie po tylnej powierzchni goleni i wpada do żyły podkolanowej, należącej do żył głębokich.

• żyła odpiszczelowa- biegnie po stronie przyśrodkowej przez całą długość kończyny dolnej i wpada do żyły udowej, tuż poniżej więzadła pachwinowego.

Żyły głębokie:

• żyła piszczelowa przednia i tylna łączą się i powstaje żyła podkolanowa , która przechodzi w żyłę udową. Żyła udowa odprowadza krew z całej kończyny dolnej i na poziomie więzadła pachwinowego przechodzi w żyłę biodrową zewnętrzną.

• żyła biodrowa wewnętrzna- odprowadza krew ze ścian i narządów miednicy mniejszej. Na granicy miednicy większej i mniejszej żyła biodrowa zewnętrzna łączy się z żyłą biodrową wewnętrzną i powstaje z nich żyła biodrowa wspólna.

Żyła główna dolna- powstaje z połączenia żyły biodrowej wspólnej prawej i lewej. Zbiera krew z kończyn dolnych, miednicy mniejszej oraz z parzystych narządów jamy brzusznej. Wpadają do niej żyły wątrobowe. Żyła główna dolna uchodzi do prawego przedsionka (PP).

UKŁAD CHŁONNY

Aparat chłonny- jest to system naczyń i węzłów chłonnych, przez które przepływa chłonka.

Chłonka (limfa):

• jest płynem ustrojowym, o składzie zbliżonym do osocza; zawiera limfocyty

• powstaje wskutek przesączania się płynnej części krwi przez ściany naczyń włosowatych do przestrzeni międzykomórkowych

• chłonka pełni funkcję obronną dzięki zawartości limfocytów oraz transportuje tłuszcze i substancje pokarmowe do krwi

• całkowita ilość chłonki wynosi 1-2 litry

Układ chłonny obejmuje:

• narządy limfatyczne- grasica, śledziona, węzły chłonne, gardłowy pierścień limfatyczny

• naczynia chłonne, które przechodzą w węzły chłonne

• wielkie pnie zbiorcze:

1. przewód piersiowy- jest większy, powstaje w jamie brzusznej, wraz z aortą przechodzi do klatki piersiowej przez rozwór aortowy przepony, biegnie po przedniej powierzchni kręgosłupa przez całą długość klatki piersiowej jako dobrze widoczne naczynie o cienkich ścianach, po czym wpada do lewego kąta żylnego. Zbiera chłonkę z:

• lewej połowy głowy i szyi

• lewej kończyny górnej

• lewej połowy klatki piersiowej

• brzucha

• obu kończyn dolnych

• przewód chłonny prawy- jest to bardzo krótkie naczynie, leży w pobliżu prawego kąta żylnego, do którego doprowadza swoją zawartość. Zbiera chłonkę z:

• prawej połowy głowy i szyi

• prawej kończyny górnej

• prawej połowy klatki piersiowej

WĘZŁY CHŁONNE:

• są narządami włączonymi w przebieg naczyń chłonnych

• kształtem przypominają małą fasolkę

• produkują limfocyty

• spełniają rolę filtrów biologicznych- w nich osadzają się doprowadzone z chłonką zanieczyszczenia tkanek (pyły, bakterie, komórki nowotworowe). Dlatego ulegają powiększeniu przy stanach zapalnych toczących się w sąsiedztwie lub stanach nowotworowych pobliskich i odległych narządów. Drogą układu chłonnego mogą odbywać się przerzuty nowotworowe.

• Zgrupowane są zwykle w naturalnych zagłębieniach ciała; ich nazwa pochodzi od okolicy, w której zlokalizowane, np. węzły chłonne pachowe (w jamie pachowej), węzły chłonne pachwinowe (w okolicy pachowej).

Obowiązujące nazwy łacińskie

Tętnica płucna prawa i lewa - Arteria pulmonalis dextra et sinistra

Aorta wstępująca - Aorta ascendens

Łuk aorty - Arcus aortae

Aorta piersiowa - Aorta thoracica

Aorta brzuszna - Aorta abdominalis

Pień ramienno-głowowy - Truncus brachiocephalicus

Tętnica szyjna wspólna lewa i prawa - Arteria carotis communis sinistra et dextra

Tętnica szyjna zewnętrzna i wewnętrzna - Arteria carotis externa et interna

Tętnica podobojczykowa lewa i prawa - Arteria subclavia sinistra et dextra

Tętnica pachowa - Arteria axillaris

Tętnica ramienna - Arteria brachialis

Tętnica promieniowa - Arteria radialis

Tętnica łokciowa - Arteria ulnaris

Tętnica biodrowa wspólna prawa i lewa - Arteria iliaca communis dextra et sinistra

Tętnica biodrowa zewnętrzna i wewnętrzna - Arteria iliaca externa et interna

Tętnica udowa - Arteria femoralis

Tętnica podkolanowa - Arteria poplitea

Tętnica piszczelowa przednia i tylna - Arteria tibialis anterior et posterior

Pień trzewny - Truncus celiacus

Tętnica krezkowa górna i dolna - Arteria mesenterica superior et inferior

Tętnica nerkowa - Arteria renalis

Tętnica jajnikowa i jądrowa - Arteria ovarica et testicularis

Żyła ramienno-głowowa prawa i lewa - Vena brachiocephalica dextra et sinistra

Żyła odpromieniowa - Vena cephalica

Żyła odłokciowa - Vena basilica

Żyła pośrodkowa przedramienia - Vena intermedia antebrachii

---