ĆW 6- UKŁAD KRĄŻENIA

Do narządów krążenia zaliczamy:

- serce

- krew

- naczynia krwionośne

SERCE (COR)

• Jest centralną częścią układu krążenia i działa na zasadzie pompy ssąco- tłoczącej

• Następują w nim cykliczne skurcze i rozkurcze poszczególnych jego jam wywołując w ten sposób krążenie krwi w układzie naczyniowym

POŁOŻENIE SERCA

• Leży w klatce piersiowej, w śródpiersiu dolnym

• Podstawą skierowane do góry, do tyłu i w prawo

• Koniuszek serca skierowany do dołu, do przodu i w lewo

• Podstawa serca utworzona jest przez przedsionki

• Korona serca utworzona jest przez tętnice wychodzące z serca i żyły do niego wchodzące

• Koniuszek serca należący do lewej komory styka się z przednią ścianą klatki piersiowej

BUDOWA ZEWNĘTRZNA SERCA

Wyróżniamy:

• Powierzchnia mostkowo- żebrowa z przodu

• Powierzchnia przeponowa tylno- dolna

• Bruzda wieńcowa- między przedsionkami przedsionkami komorami

• Bruzda międzykomorowa przednia

• Bruzda międzykomorowa tylna

JAMY SERCA (4)

• Przedsionek prawy

• Przedsionek lewy

• Komora prawa

• Komora lewa

PRZEDSIONEK PRAWY Wchodzą do niego żyły:

• Żyła główna górna (Vena cava superior)

• Żyła główna dolna (Vena cava inferior)

• Zatoka wieńcowa serca

PRZEDSIONEK LEWY

Wchodzą do niego żyły:

• 2 żyły płucne prawe- górna i dolna (Vena pulmonalis dextra superior et inferior)

• 2 żyły płucne lewe- górna i dolna (Vena pulmonalis ministra superior et inferior)

Z KOMÓR UCHODZĄ TĘTNICE:

• z prawej komory- pień płucny (Truncus pulmonalis)

• z lewej komory- aorta (Aorta)

PRZEGRODA SERCA

• oddziela prawą połowę serca od lewej

• wyróżniamy:

- przegroda międzyprzedsionkowa- oddziela przedsionki

- przegroda międzykomorowa- oddziela komory, składa się z:

* części mięśniowej

* części błoniastej

PRZEDSIONEK PRAWY (ATRIUM DEXTRUM)

• na jego ścianie przedniej znajduje się uszko prawe, a w nim znajdują się wyniosłości mięśniowe zwane mięśniami grzebieniastymi

• na ścianie przyśrodkowej znajduje się dół owalny

• na ścianie dolnej znajduje się ujście przedsionkowo- komorowe prawe

KOMORA PRAWA (VENTRICULUS DEXTER)

• na podstawie wewnętrznej wyróżniamy 2 części:

- drogę dopływową- od ujścia przedsionkowo- komorowego do wierzchołka komory, uformowaną przez liczne beleczki mięśniowe

- drogę odpływową- tzw. Stożek tętniczy prowadzącą od wierzchołka do ujścia pnia płucnego, zamknięte zastawką pnia płucnego

• w jamie komory występują mięśnie brodawkowate (3) od których odchodzą struny ścięgniste

• z komory prawej wychodzi pień płucny

PRZEDSIONEK LEWY (ATRIUM SINISTRUM)

• ściana przedsionka jest gładka z wyjątkiem uszka lewego, lewego którym znajdują się mięśnie grzebieniaste

• ścianę przyśrodkową stanowi przegroda międzyprzedsionkowa

KOMORA LEWA (VENTRICULUS MINISTER)

• W świetle komory wyróżniamy:

- drogę dopływową- biegnącą do ujścia przedsionkowo- komorowego do koniuszka serca i uformowaną przez beleczki mięśniowe

- drogę odpływową- (stożek tętniczy) prowadzącą od koniuszka do ujścia aorty, zamknięte zastawką aorty

• Występują mięśnie brodawkowate (2), od nich odchodzą struny ścięgniste przyczepiające się do płatków zastawki przedsionkowo- komorowej

• Z komory lewej wychodzi aorta

ZASTAWKI SERCA

• Wyróżniamy 4 zastawki zapewniające stały kierunek przepływu krwi:

- zastawki żylne:

* przedsionkowo- komorowa prawa (trójdzielna) (Valva tricuspidalis)

* przedsionkowo- komorowa lewa (dwudzielna) (Valva bicuspidalis lub mitralis)

- zastawki tętnicze:

* pnia płucnego (Valva trunci pulmonalis)

* aorty (Valva aortae)

ZASTAWKI TĘTNICZE SERCA

• Zapobiegają cofaniu krwi z aorty i pnia płucnego do komór w czasie ich skurczu

• Utworzone są z wsierdzia komory i błony wewnętrznej aorty i pnia płucnego

• Leżą w ujściu aorty i pnia płucnego

• Składają się z 3 płatków półksiężycowatych, które mają kształt kieszonek. Podczas rozkurczu komory cofająca się krew wypełnia płatki i tak je poszerza, że wolne ich brzegi ściśle przylegają do ścian

ZASTAWKI ŻYLNE

• Zapobiegają cofaniu się krwi z komór do przedsionków

• Zbudowane z wsierdzia przedsionków i komór

• Leżą w ujściach przedsionkowo- komorowych prawym i lewym

• Utworzone są z płatków, które wolnym brzegiem otwierają się w stronę komór, do których przyczepiają się struny ścięgniste, które biegną do mięśni brodawkowatych

ŚCIANY SERCA

• Zbudowane są z 3 warstw:

- nasierdzie- stanowi je zewnętrzna blaszka trzewna osierdzia surowiczego

- śródsierdzie- składa się z:

* mięśnia sercowego

* szkieletu serca

* układu przewodzącego serca

- wsierdzie- błona surowicza, która pokrywa całkowicie ściany i wszystkie struktury leżące w poszczególnych jamach serca; tworzy zastawki

MIĘSIEŃ SERCOWY (MYOCARDIUM)

• Podstawowy składnik ścian serca, oddzielny dla komór i przedsionków

• Ściany przedsionków i przegroda międzyprzedsionkowa są stosunkowo cienkie

• Ściany komór są grube. Ze względu na wysokie ciśnienie panujące głównie w komorze lewej jej ściana jest prawie 2 razy grubsza od ściany komory prawej.

SZKIELET SERCA

• Leży na granicy między mięśniem przedsionków przedsionków i mięśniem komór

• Stanowi miejsce przyczepu mięśni i zastawek oraz całkowicie odgranicza mięśnie przedsionków od mięsni komór

• Do szkieletu zaliczamy:

- pierścień przedsionkowo- komorowy prawy i lewy

- pierścień włóknisty aorty i pnia płucnego

- trójkąt włóknisty prawy i lewy (uzupełniają przestrzenie między pierścieniami)

- część błoniastą przegrody międzykomorowej

UKŁAD PRZEWODZĄCY SERCA

• Posiada zdolność wytwarzania i przewodzenia bodźców pobudzających mięsień sercowy do pracy

• Jest rozrusznikiem akcji serca i koordynatorem pracy przedsionków i komór

• Wyróżniamy jego 3 części:

- węzeł zatokowo- przedsionkowy- w ścianie prawego przedsionka, w nim powstają bodźce (70/min)

- węzeł przedsionkowo- komorowy- w prawym przedsionku, w dolnej części przegrody międzyprzedsionkowej (50/min)

- pęczek przedsionkowo- komorowy (Hissa)- składa się z pnia, który dzieli się na odnogę prawa i lewą, które kończą się drobnymi gałązkami (włókna Purkinjego) w mięśniach brodawkowatych i beleczkach mięśniowych komór (30/min)

UNACZYNIENIE SERCA

• Krew odżywcza prowadza 2 tętnice:

- tętnica wieńcowa prawa

- tętnica wieńcowa lewa

• Krew żylna ze ścian serca uchodzi do żył własnych serca, a te uchodzą do zatoki wieńcowej leżącej w tylnej części bruzdy wieńcowej

• Zatoka wieńcowa uchodzi do prawego przedsionka

UNERWIENIE SERCA

• Serce unerwione przez układ autonomiczny

• Włókna przywspółczulne doprowadzają do serca nerw błędny (X), który hamuje czynność serca

• Włókna współczulne pochodzą od pnia współczulnego, który przyspiesza akcję serca

OSIERDZIE (PERICARDIUM)

• Serce leży w worku osierdziowym, którego podstawa zrośnięta jest z przeponą, a wierzchołek obejmuje początki wielkich naczyń tętniczych i żylnych serca

• Składa się z:

- osierdzia włóknistego- tworzy warstwę zewnętrzną i składa się z tkanki łącznej włóknistej zbitej. Spełnia następujące funkcje - zapewnia sercu ochronę w razie urazu, łączymostek i przeponę za pomocą włóknistych połączeń, poprzez połączenia ze ścianami tętnic, które przechodzą przez osierdzie włókniste pozwala "zakotwiczyć" serce w otaczających tkankach, osierdzie włókniste nie dopuszcza do rozszerzenia serca ponad bezpieczne dla niego granice pod wpływem napływającej krwi.

- osierdzia surowiczego, w którym wyróżniamy:

* blaszkę ścienną

* blaszkę trzewną (nasierdzie)

• Między blaszką ścienną, a trzewną osierdzia surowiczego znajduje się jama osierdzia wypełniona płynem osierdziowym

KREW = OSOCZE + ELEMENTY MORFOTYCZNE

55 % 45 %

FUNKCJE KRWI

• Transportowa, o charakterze:

- zaopatrującym- pobieranie O₂, składników energetycznych, soli mineralnych i witamin z układu pokarmowego

- oczyszczająca

- termoregulacyjna

• Ochronna i obronna

• Homeopatyczna- utrzymanie stałości środowiska wewnętrznego

ELEMENTY MORFOTYCZNE KRWI

• Erytrocyty

• Leukocyty

- granulocyty

* obojętnochłonne

* kwasochłonne

* zasadochłonne

- limfocyty

- monocyty

• Płytki krwi (trombocyty)

OSOCZE

• Składa się z: wody (91- 92 %) i ciał stałych (białka, sole mineralne, witaminy, enzymy, hormony, glukoza, kwas moczowy)

Mały obieg krwi (płucny)
Rozpoczyna się w prawej komorze serca, skąd Krew przepompowywana jest do 
pnia płucnego, który rozgałęzia się na tętnice płucna lewą i prawą. Jest to Krew pozbawiona tlenu (która spływa do prawej Komory z prawego przedsionka serca). Tętnice płucne rozgałęziają się na coraz to drobniejsze tętniczki, które tworzą się naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki płucne. W pęcherzykach płucnych następuje wymiana gazowa (pobieranie tlenu, oddawanie dwutlenku węgla). Z kolei naczynia włosowate łączą się w coraz większe gałązki z których powstają 4 żyły płucne. Prowadzą one Krew natlenioną do lewego przedsionka serca. Mały obieg krwi zamyka się (droga krwi z prawej Komory przez Płuca do lewego przedsionka serca). 

Duży obieg krwi (krążenie obwodowe)
Rozpoczyna się w lewej komorze serca, skąd Krew z tlenem wypływa aortą (najgrubsza Tętnica, około25 mm średnicy). Od aorty odchodzą odgałęzienia, które też się rozgałęziają na tętnice o coraz mniejszych średnicach. Najmniejsze z nich to naczynia włosowate oplatające wszystkie Tkanki organizmu. W nich dokonuje się wymiana substancji. Po przejściu przez dany Narząd naczynia włosowate łączą się w naczynia o coraz większej średnicy, noszące nazwę żył. Żyły tworzą coraz większe naczynia. Do prawego przedsionka serca uchodzą: żyła główna górna(odprowadzająca Krew z kończyn górnych i głowy) oraz żyła główna Dolna, odprowadzająca Krew z pozostałych części ciała. Zamyka się duży obieg krwi (droga

 krwi z lewej Komory serca, przez Tkanki ciała do prawego przedsionka serca).

Obowiązujące nazwy łacińskie

Serce - Cor

Przedsionek prawy - Atrium dextrum

Przedsionek lewy - Atrium sinistrum

Komora prawa - Ventriculus dexter

Komora lewa - Ventriculus sinister

Zastawka trójdzielna - Valva tricuspidalis

Zastawka dwudzielna - Valva bicuspidalis lub mitralis

Zastawka aorty - Valva aortae

Zastawka pnia płucnego - Valva trunci pulmonalis

Osierdzie - Pericardium

Mięsień sercowy - Myocardium

Pień płucny - Truncus pulmonalis

Aorta (tętnica główna) - Aorta

Żyła główna górna - Vena cava superior

Żyła główna dolna - Vena cava inferior

Żyła płucna prawa górna i dolna - Vena pulmonalis dextra superior et inferior

Żyła płucna lewa górna i dolna - Vena pulmonalis sinistra superior et inferior

---