http://www.mp.pl/artykuly/index.php?aid=13755&print=1

Auksologia - postępy w pediatrii w roku 2001

dr med. Ilona Szilágyi-Pągowska
Kierownik Zakładu Rozwoju Dzieci i Młodzieży Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie
Data utworzenia: 30.12.2002
Ostatnia modyfikacja: 12.05.2009
Opublikowano w Medycyna Praktyczna Pediatria 2002/02

Auksologia zajmuje się problematyką rozwoju biologicznego, psychicznego i społecznego dziecka, z uwzględnieniem jego determinantów i stymulatorów. Łączy w sobie zarówno antropologię rozwojową, jak i medycynę wieku rozwojowego. Pojęcie auksologii wprowadził w roku 1903 Paul Godin - lekarz i antropolog. Jego zasługą jest również określenie istoty wieku biologicznego, pojęcia ściśle związanego z auksologią. Problematyką auksologiczną zajmowali się tacy wybitni pediatrzy, jak Debré, Lelong, Manciaux, Karlberg, Prader czy Tanner. W Polsce do opieki zdrowotnej nad dzieckiem auksologię wprowadziła J. Kopczyńska-Sikorska. Zagadnieniem tym zajmują się także ośrodki pediatryczne między innymi w Poznaniu, Lublinie i Łodzi.

Celem badań auksologicznych jest monitorowanie rozwoju, ocena prawidłowości jego przebiegu na podstawie aktualnych układów odniesienia, czyli norm, a także ocena przystosowania się rosnącego organizmu do stale zmieniających się warunków środowiskowych. Wyniki tych badań umożliwiają wczesne wykrywanie nieprawidłowości rozwoju i zaburzeń w stanie zdrowia, analizę skuteczności działań terapeutycznych, a także prognozowanie dalszego przebiegu rozwoju. Obecnie ukierunkowane są one na opracowywanie coraz dokładniejszych metod i technik oceny procesów rozwojowych, doskonalenie diagnostyki auksologicznej w okresie rozwoju prenatalnego i dojrzewania, ocenę składu ciała oraz badanie wpływu sposobu żywienia, chorób przewlekłych czy leków na rozwój.

Diagnostyka auksologiczna może dotyczyć: badań przesiewowych, indywidualnej diagnozy rozwojowej, pogłębionej diagnozy klinicznej zaburzeń rozwojowych i oceny podjętych działań terapeutycznych. Może być również wykorzystana we wczesnej interwencji rozwojowej (developmental intervention).

Ocena prawidłowości przebiegu rozwoju nie jest łatwa, ze względu na nie w pełni poznany wpływ różnych czynników egzo- i endogennych oraz złożoność procesów ontogenetycznych. Utrudnia to określenie granic normy i patologii, czyli granic wahań fizjologicznych i zdecydowanych patologii. Za prawidłowy uznajemy rozwój, którego przebieg nie odbiega od przeciętnej w danej populacji.

Metody oceny rozwoju somatycznego. W codziennej praktyce do oceny rozwoju dziecka wykorzystuje się biologiczne układy odniesienia - normy. Ze względu na zjawisko trendu sekularnego, czyli osiągania przez kolejne pokolenia większych wartości cech somatometrycznych i wcześniejsze występowanie dojrzewania, powinny być one aktualizowane co 10-15 lat.

W latach 1999-2001 opracowano wiele nowych norm lub aktualizowano poprzednie. Porównanie regionalnych norm rozwoju somatycznego z danymi na przykład National Center for Health Statistics (NCHS) przemawia za koniecznością stosowania norm regionalnych.[1] Poszukiwanie najbardziej aktualnych norm dla niemowląt i dzieci doprowadziło do rewizji i aktualizacji norm NCHS opublikowanych w USA w 1997 roku. Podczas ich aktualizacji wykorzystano nowe metody statystyczne i uwzględniono większą liczbę cech i wskaźników, na przykład BMI.[2] Podobne opracowania ukazały się w Wielkiej Brytanii i Tajlandii.[3,4]

W Polsce w roku 1999 opublikowano "Siatki centylowe do oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży" Palczewskiej i Niedźwieckiej z Instytutu Matki i Dziecka (rys. 1.-6.). Zostały one opracowane na podstawie danych z badań przekrojowych, obejmujących ponad 6000 dzieci z Warszawy w wieku od 1. miesiąca życia do 18 lat. Siatki centylowe opracowano dla następujących cech antropometrycznych: wysokości i masy ciała, obwodu głowy oraz wskaźnika względnej masy ciała (BMI) dla obu płci (rys. 7.). W roku 2001 te same autorki opublikowały "Wskaźniki rozwoju somatycznego dla dzieci i młodzieży warszawskiej", których podstawę stanowiły powyższe dane.[5] Opracowanie to zawiera charakterystyki liczbowe cech oraz ryciny przedstawiające siatki centylowe 15 cech i 17 obliczonych na ich podstawie wskaźników. Jest to najbardziej aktualne tak obszerne opracowanie podstaw oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży w Polsce.

Rys. 1. Siatka centylowa masy ciała chłopców warszawskich (opr. I. Palczewska, Z. Niedźwiecka, 1999 r.)

Rys. 2. Siatka centylowa wysokości ciała chłopców warszawskich (opr. I. Palczewska, Z. Niedźwiecka, 1999 r.)

Rys. 3. Siatka centylowa obwodu głowy u chłopców warszawskich (opr. I. Palczewska, Z. Niedźwiecka, 1999 r.)

Rys. 4. Siatka centylowa masy ciała dziewcząt warszawkich (opr. I. Palczewska, Z. Niedźwiecka, 1999 r.)

Rys. 5.Siatka centylowa wysokości ciała dziewcząt warszawskich (opr. I. Palczewska, Z. Niedźwiecka, 1999 r.)

Rys. 6.Siatka centylowa obwodu głowy dziewcząt warszawskich (opr. I. Palczewska, Z. Niedźwiecka, 1999 r.)

A

B

Rys. 7. Siatki centylowe wskaźnika względnej masy ciała (BMI) chłopców (A) i dziewcząt (B) warszawskich (opr. I. Palczewska, Z. Niedźwiecka, 1999 r.)

Już we wstępie zwrócono uwagę na znaczenie norm regionalnych w ocenie rozwoju danej populacji. Przykładem takich norm jest "Dziecko poznańskie - 2000" pod red. M. Krawczyńskiego,[6] w którym zamieszczono normy wysokości i masy ciała oraz wskaźniki proporcji wagowo-wzrostowych dla dzieci i młodzieży poznańskiej. Opracowań tych dokonano na podstawie badań przeprowadzonych w latach 1999-2000.

W roku 2000 opublikowano wyniki prac Euro-Growth Study Group nad nowymi międzynarodowymi standardami rozwojowymi.[7-9] Standardy objęły następujące cechy: wysokość i masa ciała oraz obwód głowy, ramienia, uda i podudzia. Skonstruowano także siatki centylowe dla przyrostów wysokości i masy ciała oraz obwodów głowy i ramienia u dzieci do 3. roku życia. Opracowano również siatki centylowe do oceny rozwoju somatycznego dzieci karmionych piersią, zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).[10] Oprócz wysokości i masy ciała normy te uwzględniały również wskaźnik względnej masy ciała (BMI) oraz wskaźnik masa/długość ciała. W badaniach tych wykazano, że wskaźnik BMI zależy w większym stopniu od długości ciała, a wskaźnik masa/długość ciała od wieku. Wyniki badań wskazują, że dzieci karmione piersią miały w pierwszych 2-3 miesiącach życia większą masę ciała, a między 6. a 12. miesiącem życia mniejszą masę i długość ciała niż niemowlęta karmione sztucznie. Różnice te zanikały po 12. miesiącu życia. Badania te wykazały także wpływ środowiska geograficznego na wartości BMI i wskaźnik masa/długość ciała. Euro-Growth Study Group zaleca opracowane przez siebie standardy jako narzędzie do badań przesiewowych i uważa, że można je wykorzystywać w międzynarodowych badaniach porównawczych. Należy się jednak zastanowić, czy rzeczywiście standardy opracowane na podstawie danych pochodzących z różnych krajów, czy to w postaci średnich i odchyleń standardowych, czy siatek centylowych, bez uwzględnienia różnic genetycznych i środowiskowych, można bezkrytycznie zaakceptować.

Szczególnego znaczenia nabiera ocena rozwoju dzieci przewlekle chorych, na przykład z zespołami genetycznymi (z zespołem Downa lub Prader i Willego). Siatki centylowe do oceny rozwoju dzieci z zespołem Downa powstały już dość dawno. Natomiast w roku 2000 w Japonii opracowano siatki centylowe dla chorych z zespołem Prader i Willego.[11] Badania nad rozwojem tych pacjentów wykazały, że zarówno chłopcy, jak i dziewczynki rodzili się ze znamiennie mniejszą masą ciała niż zdrowe noworodki. Mniejsza od przeciętnej masa ciała utrzymywała się do 2. roku życia. Nadwaga pojawiała się w wieku 2-6 lat, a wyraźnie zaznaczona była w okresie przedpokwitaniowym i dotyczyła obu płci. Przebieg rozwoju dzieci japońskich z tym zespołem porównano z rozwojem chorych dzieci rasy białej (kaukaskiej). Okazało się, że chłopcy z obu ras wykazywali większy stopień niskorosłości niż dziewczynki, natomiast stopień nadwagi był większy u obu płci rasy białej.

Wyrazem dążeń do opracowania bardziej precyzyjnych metod oceny rozwoju są prace Perego[12] i Milaniego,[13] wprowadzające modele matematyczne do przekształceń indywidualnych nieprawidłowych krzywych rozwojowych w prawidłowe lub do oceny zarówno prawidłowych, jak i zaburzonych procesów rozwojowych.

Dla prawidłowej oceny dynamiki i harmonii rozwoju istotne znaczenie ma częstotliwość wykonywania pomiarów i najkorzystniejsze odstępy czasowe między kolejnymi pomiarami. Himes[14] przedstawił pracę, w której na podstawie okresów rozwojowych i tempa wzrastania w tych okresach określono optymalną częstotliwość wykonywania pomiarów. Pomiarów najczęściej należy dokonywać w niemowlęctwie, następnie okresy między kolejnymi ocenami rozwoju wydłuża się do 0,39 roku (4,7 mies.) u dzieci do 8. roku życia (zarówno u chłopców, jak i dziewcząt) i do 0,43 roku (5,2 mies.) między 8. a 10. rokiem życia u chłopców. W okresie pokwitaniowego skoku wysokości ciała zaleca się wykonanie pomiarów co pół roku.

Prognozowanie ostatecznych wymiarów ciała. Na ostateczne wymiary ciała wpływa także rozwój w okresie płodowym, czego dowodzi praca Kalberga[15] poświęcona utrzymywaniu się trendu linijnego wzrastania płodu aż do okresu dojrzałości. Wzrastanie w okresie płodowym jest istotnym czynnikiem prognostycznym rozwoju postnatalnego. Ostateczna wysokość ciała zależy od intensywności rozwoju w okresie płodowym oraz od potencjału genetycznego. Podobne zagadnienie omówiono w pracy dotyczącej wpływu wzrastania w okresach rozwojowych, takich jak okres płodowy, niemowlęcy, dzieciństwa czy dojrzewania, na występowanie na przykład niskorosłości w wieku dojrzałym. U dzieci z zaburzonym wzrastaniem w jednym, dwóch lub w trzech z tych okresów istnieje największe prawdopodobieństwo, że ich ostateczna wysokość będzie poniżej -2 odchyleń standardowych (SD). Wzrastanie w okresie niemowlęcym wykazuje ujemną korelację ze wzrastaniem w okresie płodowym, dodatnią natomiast ze wzrastaniem w okresie dzieciństwa. Wzrastanie w okresie dojrzewania nie wykazuje korelacji ze wzrastaniem w okresie dzieciństwa.[16]

Niedobór wysokości i nadmiar masy ciała w wieku dorosłym istotnie zwiększają ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych w tym okresie. Badacze szwedzcy starali się wykazać, które z cech antropometrycznych mogą mieć znaczenie w prognozowaniu wystąpienia niskorosłości czy nadwagi w wieku dojrzałym. Uważają oni, że dane dotyczące wieku płodowego i długości urodzeniowej pozwalają trafniej przewidzieć niskorosłość niż nadwagę czy otyłość.[17]

Rozwój i jego uwarunkowania. Przebieg rozwoju somatycznego zależy, jak wiadomo, od wielu czynników. Do najważniejszych z nich zalicza się czynniki genetyczne i środowiskowe. Intensywne procesy wzrastania w pierwszych trzech latach życia zależą w większym stopniu od sposobu żywienia niż od działania hormonu wzrostu (GH). W latach 1999-2001 zagadnieniu temu poświęcono wiele prac.

Badania wpływu karmienia piersią na dalszy rozwój dzieci wskazują, że może ono zapobiegać powstawaniu nadwagi i otyłości w późniejszym okresie życia.[18] Uważa się, że może to być kolejny argument przemawiający za promowaniem karmienia piersią w krajach uprzemysłowionych. Do podobnych wniosków doszli w swoich pracach autorzy szwedzcy.[19]

Natomiast porównanie składu ciała dzieci karmionych piersią i sztucznie wykazało, że dzieci karmione piersią miały mniejszą masę ciała w wieku 3.-6. miesiąca życia, a dziewczynki nawet do 6. miesiąca życia. U dzieci tych stwierdzano mniejszą zawartość wody w organizmie do 3. miesiąca życia, a także mniejsze stężenie potasu w wieku 3-24 miesięcy i gorszą mineralizację kości. Dzieci karmione piersią charakteryzowały się mniejszą beztłuszczową masą ciała w 3. miesiącu życia i większą ilością tkanki tłuszczowej w 3.-6. miesiącu życia, a u chłopców nawet do 9. miesiąca życia. Różnic tych nie stwierdzano już w wieku 12-24 miesięcy. Różnice w składzie ciała występują więc tylko we wczesnym niemowlęctwie.[20]

Podobne wnioski przedstawili autorzy włoscy. Zwracają oni uwagę, że taki przebieg rozwoju badanych dzieci może zależeć od czynników genetycznych albo warunków rozwoju wewnątrzmacicznego lub od obu czynników jednocześnie.[21]

W ocenie wpływu sposobu żywienia na rozwój uwzględniano również wpływ suplementacji mikroelementami, na przykład cynkiem. U niemowląt żyjących w złych warunkach socjoekonomicznych zaobserwowano, że dodatkowa podaż cynku miała prawdopodobnie wpływ na ich rozwój fizyczny i psychoruchowy.[22,23] W swojej interesującej pracy dotyczącej suplementacji cynku na rozwój niemowląt z nieorganicznym opóźnieniem rozwoju (failure to thrive) Hershkovitz[24] wykazał, że powoduje ona zwiększenie stężenia insulinopodobnego czynnika wzrostowego I (IGF-1), nie zmienia natomiast stężenia białka wiążącego IGF (IGF-BP-3) i nie wpływa na parametry rozwojowe u tych dzieci.

Badano także wpływ przemiany wapnia i magnezu w okresie rozwoju na skład ciała i stwierdzono, że parametry rozwojowe (m.in. masa ciała) są bardziej związane z przemianą magnezu niż wapnia.[25]

Rozwój dzieci przedwcześnie urodzonych cieszył się od od dawna dużym zainteresowaniem; starano się opracować takie standardy postępowania, dzięki którym można byłoby zapewnić tym dzieciom optymalne warunki rozwoju. Badania poświęcone wpływowi żywienia na rozwój somatyczny i psychoruchowy wcześniaków wykazały, że stosowanie u nich mleka modyfikowanego dla wcześniaków poprawia rozwój somatyczny, nie wpływając na rozwój psychoruchowy (p. Med. Prakt. Ped. 4/2001, s. 79-81 - przyp. red.). Podobne wyniki uzyskali Lukas i wsp. (p. Med. Prakt. Ped. 5/2001, s. 139 - przyp. red.).

Rozwój w okresie pokwitania. W okresie dojrzewania płciowego zachodzą dynamiczne zmiany przyrostu wysokości oraz masy ciała, a także proporcji ciała i jego składu. Przeprowadzono wiele badań dotyczących rozwoju u wcześnie i późno dojrzewających dzieci. W opublikowanych pracach dowiedziono, że wczesne dojrzewanie rekompensowane jest przez duże przyrosty wysokości ciała w okresie przed- i pokwitaniowym. Maksymalne tempo zwiększania się wysokości ciała jest nieco większe u wcześnie dojrzewających chłopców niż dziewczynek. Przyrosty wysokości ciała u tych chłopców zależą w większym stopniu od przyrostów długości tułowia niż kończyn dolnych, ponieważ u wcześnie dojrzewających stwierdzano mniejszą długość kończyn dolnych niż u osób dorosłych. U późno dojrzewających stwierdza się natomiast dłuższe kończyny dolne niż u dorosłych, u których proces dojrzewania przebiegał typowo.[26]

Interesujące wydają się obserwacje wykazujące, że zarówno czas wystąpienia szczytu zwiększania się wysokości ciała, jak i jego wielkość zależą od wieku, w którym rozpoczęło się dojrzewanie (wcześnie, przeciętnie lub późno). Takiej zależności nie stwierdza się natomiast w przypadku masy ciała i komponentu tłuszczowego.[27]

Rozwój somatyczny i rozpoczęcie pokwitania u zdrowych chłopców z opóźnieniem dojrzewania i wzrastania oraz możliwość osiągnięcia przez nich przeciętnej ostatecznej wysokości ciała zawsze cieszyły się zainteresowaniem auksologów. Du Caju i wsp.[28] uważają, że postępujące zwolnienie (deceleracja) wzrastania w okresie przedpokwitaniowym u chłopców może świadczyć o opóźnieniu dojrzewania, nie wpływa jednak na osiąganą ostatecznie wysokość ciała. Badacze belgijscy twierdzą, że stopień zwiększenia wysokości ciała w okresie pokwitania znacząco determinuje ostateczną wysokość ciała u tych chłopców.[29] Badano także zależność między wzrastaniem kośćca oraz jego dojrzewaniem a rozwojem somatycznym w okresie pokwitania. Uważa się, że wzrastanie kośćca podąża za rozwojem somatycznym, przebiega jednak w wolniejszym tempie; dotyczy to przede wszystkim chłopców.

Uznając, że okres dojrzewania jest krytyczny dla wzrastania i mineralizacji kośćca, badacze amerykańscy w swoich pracach wykazali, że mała masa ciała i mały wskaźnik względnej masy ciała (BMI) w okresie menarche są istotnymi parametrami prognostycznymi dla zmniejszenia masy kostnej u zdrowych kobiet w wieku 40-45 lat (w okresie premenopauzalnym).[30]

Rozpatrywano także zależność między tempem dojrzewania, średnią wysokością rodziców i wielkością przyrostów wysokości ciała w okresie pokwitania. Wykazano, że zależność między osiąganą wysokością przedpokwitaniową, szczytem zwiększania się wysokości, ostateczną wysokością ciała, czasem wystąpienia pokwitania i początkiem skoku wysokości ciała a średnią wysokością rodziców jest większa u córek niż u synów.[31]

Dzieci w okresie dojrzewania, a zwłaszcza w okresie młodzieńczym, wymagają szczególnej uwagi ze strony pediatry czy lekarza rodzinnego. Niestety, młodzież nie zawsze otoczona jest profesjonalną opieką. Poprawa tego stanu zależy od podniesienia poziomu wiedzy na temat tego okresu zarówno wśród lekarzy rodzinnych, jak i specjalistów. Przyczynić się do tego może praca pod red. M. Rybakowej: "Medycyna wieku młodzieńczego",[32] w której omówiono fizjologię i specyfikę rozwoju w okresie młodzieńczym, problemy kliniczne w chorobach przewlekłych wieku młodzieńczego, a także zagadnienie dojrzewania psychicznego i społecznego w tym okresie. Jest to właściwie pierwsze w Polsce opracowanie poświęcone okresowi młodzieńczemu i na pewno będzie cennym źródłem wiedzy dla lekarzy sprawujących opiekę zdrowotną nad młodzieżą.

Trend sekularny. Nazwą tą określa się międzypokoleniowe zmiany fenotypowych wskaźników morfologicznych i funkcjonalnych zachodzące w populacji ludzkiej. Przejawami trendu sekularnego są: akceleracja rozwoju - wcześniejsze osiąganie etapów wzrastania i dojrzewania, osiąganie większych ostatecznych rozmiarów ciała, zmiana kolejności niektórych etapów rozwoju oraz opóźnienie procesów inwolucyjnych. Skala tego zjawiska ulega zmianie, w ostatnich latach obserwuje się jego spowolnienie w różnych regionach świata.

W roku 2000 w swojej pracy: "Trend sekularny wzrastania dzieci i młodzieży warszawskiej" Palczewska, Niedźwiecka, Szilágyi-Pągowska i Pawlik[33] porównały dane dotyczące rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży warszawskiej z lat 1976-1979 oraz 1996-1999 i stwierdziły występowanie trendu akceleracji zwiększania się wysokości ciała. Zjawisko to występuje także w populacji dzieci najmłodszych. Badania przeprowadzone w Poznaniu w latach 1999-2000 wykazały natomiast zahamowanie procesu akceleracji rozwoju w ostatnim dziesięcioleciu, zwłaszcza w wieku przedszkolnym.[6] W Szwecji wykazano zwolnienie trendu sekularnego procesów dojrzewania w całej populacji.[34] Także w Japonii ocena przebiegu dojrzałości szkieletowej wskazuje, że jest on odbiciem zmniejszającego się trendu sekularnego we wzrastaniu.[35] Autorzy węgierscy w długofalowych badaniach również stwierdzili zmniejszanie się trendu sekularnego wzrastania wysokości i masy ciała oraz BMI.[36]

Rozwój dzieci przewlekle chorych. W badaniach nad rozwojem dzieci przewlekle chorych starano się odpowiedzieć na pytanie, jaki wpływ na jego przebieg wywiera sama choroba, a jaki stosowane leczenie. Obserwowano rozwój dzieci chorych na astmę oskrzelową, mukowiscydozę, z zespołami genetycznymi i chorobami endokrynologicznymi czy przewodu pokarmowego. Metody antropometryczne stosowane w ocenie rozwoju są proste, nieinwazyjne i umożliwiają analizę zarówno wpływu samej choroby, jak i stosowanej terapii.

Choroby przewlekłe lub stany niedożywienia mogą powodować zaburzenia procesu wzrastania. Poprawa stanu zdrowia prowadzi do wyrównania opóźnień czy zahamowania rozwoju - zjawisko to określane jest mianem catch up. Jego skala jest różna w różnych okresach rozwojowych, zależy też od rodzaju choroby i właściwości osobniczych dziecka. Wyróżnia się trzy typy catch up. W typie I do wyrównania niedoborów wysokości ciała dochodzi bardzo szybko po ustaniu przyczyny powodującej zahamowania. W typie II wzrastanie przebiega wolniej niż przeciętnie i trwa dłużej, a typ III łączy w sobie dwa poprzednie. Mechanizm zjawiska pozostaje jeszcze niewyjaśniony, a jego monitorowanie jest ważną miarą stanu klinicznego i skuteczności leczenia.[37]

W ostatnich latach w związku z postępem transplantologii coraz częściej publikowane są prace dotyczące rozwoju dzieci po przeszczepieniu wątroby i nerek. Stwierdzono, że rozwój dzieci po przeszczepieniu wątroby zależał od stopnia jego opóźnienia przed zabiegiem. Zjawisko wyrównania opóźnień (catch-up) obserwowano u połowy badanych dzieci. Dzieci, u których nie nastąpiła poprawa parametrów rozwoju somatycznego, otrzymywały zwykle duże dawki glikokortykosteroidów.[38] W badaniach angielskich[39] wykazano, że jeśli przeszczep wykonano we wczesnym okresie życia, pozwalało to na prognozowanie osiągnięcia ostatecznej wysokości ciała zbliżonej do przeciętnej. Istotnego postępu w dojrzewaniu można się natomiast spodziewać dopiero 2-3 lata po zabiegu.

Obserwacje dzieci po przeszczepieniu nerki wykazały, że wyrównanie opóźnień w rozwoju somatycznym następowało w okresie pokwitania, który rozpoczynał się u nich w przeciętnym wieku.[40]

Zakażenie HIV u matek rzutuje na rozwój ich dzieci w zależności od tego, czy u dzieci, które zostały zakażone, wystąpiły wczesne lub późne objawy zakażenia HIV. Stwierdzono,[41] że u dzieci z wczesnymi objawami zakażenia przede wszystkim zahamowany został przyrost długości ciała, u niemowląt z późnymi objawami występowało natomiast zahamowanie przyrostu masy ciała i zmniejszenie wskaźnika masa/długość. Wyniki tych obserwacji mogą być postrzegane jako wczesny, antropometryczny wskaźnik zakażenia HIV.

Dysharmonie rozwojowe. W latach 1999-2001 przedmiotem badań były głównie nadwaga i otyłość, w związku ze zwiększeniem częstości ich występowania we wszystkich krajach. Część prac poświęcono uściśleniu definicji tych pojęć, określeniu wartości BMI, które można uznać za graniczne dla nadwagi czy otyłości, a także częstości występowania tych nieprawidłowości w poszczególnych populacjach.[42-46] W ramach amerykańskiego Programu Kontroli Masy Ciała śledzi się nie tylko częstość występowania nadwagi i otyłości w zdrowej populacji, ale także w przebiegu chorób przewlekłych (m.in. psychicznych).[46] Przedmiotem badań populacyjnych oprócz częstości występowania nadwagi i otyłości są także uwarunkowania ich powstawania. Na podstawie wyników badań opracowywana jest strategia postępowania profilaktycznego.[47]

Dyskutuje się też, czy przyjęte przez WHO wartości BMI jako międzynarodowa miara otyłości, mimo podstaw teoretycznych, można stosować w poszczególnych populacjach. Wątpliwości te potwierdza ocena zaproponowanych przez Cole� i wsp. średnich wartości BMI opracowanych na podstawie danych z kilku krajów, tak różnych, jak Brazylia, Holandia, Singapur czy Wielka Brytania i Hongkong.[48]

Przedstawione powyżej kierunki badań w auksologii obejmują z konieczności tylko ich część. Badania auksologiczne wykorzystywane są obecnie właściwie we wszystkich specjalnościach medycznych. W przyszłości na pewno skupią się na metodyce badań, korelacji badań laboratoryjnych (np. biochemicznych) z badaniami somatometrycznymi (m.in. markerów obrotu kostnego i wzrastania dzieci z ekstremalnie małą masą ciała), a także na genetycznych uwarunkowaniach procesów wzrastania, zwłaszcza w przypadku ich zaburzeń.

Piśmiennictwo

---