Grupa A

1 Fałd prosty - rysunek i objaśnienia

2. Jak powstaje morena czołowa

morena czołowa powstaje podczas postoju czoła lodowca. W morfologii tworzy walny o względnej wysokości do kilkudziesięciu metrów rozciągłości najczęściej wsch-zach. Na obszarze ostatniego zlodowacenia morena czołowa tworzy strefie o szerokości kilku, a nawet kilkunastu kilometrow, o bardzo urozmaiconej mikrorzezbie i budowie. Występują tu liczne wyniosłości i zagłębienia często wypełnione wodami jezior. W skład moreny czołowej wchodzą wszystkie frakcje z przewaga frakcji piaskowej i żwirowej. Bardzo rzadko może występować glina zwałowa.

3. Wietrzenie mechaniczne

wietrzenie mechaniczne zachodzi pod wpływem:

a)insolacji czyli nasłonecznienia-zachodzi głównie tam gdzie SA duże wahania dobowe temperatury przy jednoczesnym braku opadow, a wiec na pustyniach i w wysokich gorach oraz na stepach. Temperatura skal występujących na nasłonecznionej powierzchni terenu jest około 2,5-krotnie wyższa niż temperatura powietrza. Pod wpływem zmian temperatury powierzchnia skal rozszerza i kurczy.

Skały zbudowane z kilku materiałów i różnych współczynnikach rozszerzalności cieplnej i o teksturze bezładnej, pod wpływem wielokrotnie powstających się zmian temperatury, rozpadają się na boki, a w końcowej fazie na pojedyncze zmiany mineralne. Jest to rozpad ziarnisty.

Skały o teksturze warstwowej łatwiej przewodzą ciepło równolegle do uwarstwienia niż prostopadle do niego. Powstają wówczas naprężenia,które doprowadzają do spekania i oddzielania się płyt lub skorup skalnych. Proces ten nosi nazwę eksfoliacji lub łuszczenia.

b)zamarzającej wody-wietrzenie skal pod wpływem zamarzającej wody może występować tam, gdzie znajdują się skały o takich wymiarach porow, ze mieści się w nich woda wolna i temperatura powietrza waha się ok.0. im skala jest bardziej nasiąkliwa, tym łatwiej i szybciej wietrzeje. Głębokość przemarzania zależy od wielu czynnikow, a mianowicie: od rodzaju skały, ukształtowania terenu, grubości pokrywy śnieżnej, temperatury powietrza, liczby dni mroźnych.

Dla Polski przyjmuje się głębokość przemarzania od 0,8-1,2 m. w nasypach górujących nad powierzchnia przyległego terenu może być większa.

Zamarzająca woda w skale zwiększa swa objętość i wywiera ciśnienie na otaczająca skale tym większe, im wieksze, im niższa jest temperatura zamarzania wody(ok10MPa w 0 i ok210MPa w 2). Spekania stopniowo się powiększają i skala rozpada się na boki.

Wietrzenie mechaniczne pod wpływem zamrozu jest najczęściej spotykanym typem wietrzenia mechanicznego w klimacie umiarkowanym.

c)organizmów- rośliny i zwierzęta działaj na skały mechanicznie i chemicznie.

W klimacie umiarkowanym istotne znaczenie w procesie wietrzenia skal odgrywają korzenie skal. W miarę wzrostu roślin, rosną również korzenie i coraz większa siła wciskają się w skały. Doprowadza to do stopniowego rozpadu skal, jednocześnie zachodzi rozpuszczanie pod wpływem wytwarzanych przez korzenie związków organicznych.

d)mechanicznego działania soli- występuje niemal wyłącznie w klimacie pustynnym. Woda podziemna zawiera rozpuszczone rożnego rodzaju pierwiastki i związki chemiczne. Podczas podsiąkania kapilarnego do strefy przypowierzchniowej woda paruje, a zawarte w niej sole krystalizują. Najczęściej sa to węglany, siarczany i chlorki. Kryształy stopniowo zwiększają objętość i wywieraj nacisk otaczającą skale, powodując dalsze jej pękanie.

4. Transport rzeczny

rzeki mogą transportować materiały w postaci wleczonej, zawieszonej i rozpuszczonej. Całkowita ilość materiału niesionego przez rzekę jest jej obciążeniem. Każda rzeka ma określoną zdolność transportowa czyli nośność. O nośności decyduje przede wszystkim ilość wody, mniej jej prędkość.

Największy ciężar poszczególnych cząsteczek, jakie rzeka może transportować, nazywamy wydolnością. Wydolność zależy głównie od prędkości wzrasta do 6 potęgi prędkości. Tak wiec 2krotnie zwiększa prędkość powoduje wzrost siły nośnej o 64 razy. Oznacza to za małe rzeki o dużej prędkości przepływu zdolne sa do przenoszenia olbrzymich głazów, lecz nie wielkie ich ilości. Natomiast duże rzeki o malej prędkości przenoszą olbrzymie ilości drobnego materiału skalnego. Podczas transportu okruchy skalne ocierają się o siebie i o dno koryta. Ulegają rozdrobnieniu i obtoczeniu-staja się otoczakami.

W rzekach o dużej prędkości transport okruchow skalnych odbywa się przez ich toczenie (wleczenie), co sprzyja tworzeniu otoczaków kulistych. W rzekach o mniejszej prędkości okruchy skalne sa przesuwane po dnie i przybierają kształt dyskoidalne bądź wrzecionowate.

Materiał skalny wleczony(lub toczony) po dnie nazywamy rumowiskiem rzecznym. Jest on transportowany głównie przy wysokich stanach wody. Przerabiana i transportowana jest warstwa aluwiów zalegającą w dnie doliny grubości kilku, a nawet kilkunastu metrów.

W miare spadku prędkości maleje ilość rumowiska, wzrasta natomiast ilość zawiesin, które tworzą główne frakcje pyłowa i ilowa, a w rzekach o większym spadku-również piaskowa. Ilość substancji zawieszonych w wodzie jest rożna w rożnych rzekach, a także rożna w poszczególnych okresach w tej samej rzece. Ilość zawiesin w rzekach zależy od budowy geologicznej podłoża oraz od warunkow klimatycznych. Najwięcej zawiesin transportują rzeki płynące na podłoży lessowym. W naszym klimacie ilość zawiesin zależy przede wszystkim od pory roku. W okresie roztopow wiosennych jest ich ok. 600 razy więcej niż zima. Najwięcej transportuje Amazonka 2,5 miliarda ton rocznie.

W postaci roztworow transportowane sa głównie węglany, siarczany i chlorki. W klimacie wilgotnym przeważają węglany. Ogólna masa tych związków jest stosunkowo niewielka. W klimacie umiarkowanym zależy od rodzaju skal znajdujących się w podłożu oraz od stanu wody w rzece. Przy wysokich stanach jest znacznie mniejsza niż przy niskich, wtedy bowiem wody rzek zasilane sa wodami podziemnymi w większym stopniu mineralizowanymi. Oblicza się, ze wszystkie rzeki kuli ziemskiej wynoszą z lądu do morz ponad 12,5 mld ton rocznie.

5. Woda zaskórna

wody zaskórne(powierzchniowe) występują tuz pod powierzchnia ziemi na głębokości od 0 do 1m i znajdują się pod bezpośrednim wpływem czynnikow zewnętrznych. Zasilane sa opadami atmosferycznymi na całym obszarze ich występowania.

Zwierciadło wody zaskórnej jest zawsze swobodne i ulega częstym wahaniom, np.w okrasach suszy może całkowicie zaniknąć. Wody przypowierzchniowe z reguły sa silnie zanieczyszczone chemicznie i bakteriologicznie. Z tego powodu nie mogą być ujmowane do celow pitnych i przemysłowych. Ze względu na płytkie zaleganie i często agresywny charakter, wody zaskórne sprawiają wiele kłopotów w budownictwie.

Wody zaskórne spotykamy w obrębie dolin rzecznych i pradolin oraz na obszarze utworów lodowcowych, miedzy innymi w piaskach leżących na glinie zwałowej lub iłach warwowych itp.

Grupa B

1. Rodzaje fałdów

Fałd stojący (pionowy)

Fałd obalony

Fałd leżący

Fałd przewalony

2. Jak powstaje morena denna

Morena denna powstaje podczas wycofywania się lodowca, zajmuje duże tereny na północy od moreny czołowej, w morfologii stanowi obszar lekko falisty, z licznymi niewielkimi wzniesieniami i zagłębieniami, często wypełnionymi wodami jezior.

Zbudowana jest przede wszystkim z gliny zwałowej. W skład gliny zwałowej wchodzą wszystkie frakcje. Stosunek ilościowy frakcji jest bardzo zmienny. Na powierzchni glin zwałowych, dzięki wypłukaniu przez wody opadowe frakcji iłowej i pyłowej, często zalega warstwa piasków zwałowych grubości około 1m. W skrajnych przypadkach może powstać tzw. BURK MORENOWY, czyli nagromadzenie głazów pochodzących z rozmytej gliny zwałowej.

3.Wietrzenia chemiczne

Wietrzenie chemiczne zachodzi przy udziale wody w temperaturze powyżej 0°C. Jego intensywność między innymi zależy od: rodzaju skały, ilości i jakości rozpuszczonych w wodzie składników, warunków klimatycznych, stopnia rozdrobnienia skały itp. Głównymi czynnikami powodującymi wietrzenie chemiczne są: woda, CO₂, O₂, związki azotowe, siarczany i inne. Powyższe czynniki z punktu widzenia chemicznego mogą wywoływać następujące przeobrażenia chemiczne: utlenianie, redukcję, uwodnienie, odwodnienie i karbonatyzację (uwęglanowienie).

Utlenianie polega na przyłączeniu tlenu, bądź też na przechodzeniu niektórych pierwiastków z niższej wartościowości w wyższą. Jednym z przykładów utleniania jest przejście siarczków, np. pirytu (FeS₂), w siarczyny:

2 FeS₂ + 2 H₂O + 7 O₂ → 2 FeSO₄ + 2 H₂SO₄

Jest to reakcja egzotermiczna i w wielu wypadkach była przyczyną wybuchu pożarów węgla kamiennego w pokładach lub na hałdach. Utlenianiu ulega materia organiczna rozproszona w skałach, np. w wapieniach, w wyniku czego powierzchnie tych skał bieleją.

Redukcja w przyrodzie jest wywołana głównie materią organiczną i działaniem bakterii. Największe znaczenie gospodarcze ma redukcja siarczanów (gips), z których powstaje czysta siarka. Tą drogą powstały złoża siarki w Machowie i Tarnobrzegu.

Uwodnienie polegające na przyłączeniu wody do związków chemicznych występuje dość często w przyrodzie. Jednym z przykładów jest przejście anhydrytu w gips.

CaSO₄ + 2 H₂O ↔ CaSO₄ · 2 H₂O

Odwrotna reakcja jest przykładem odwodnienia. Anhydryt, przechodząc w gips, zwiększa znacznie swą objętość. Dlatego złoża gipsu są silnie zaburzone.

Najważniejsze przemiany chemiczne, z geologicznego punktu widzenia, zachodzą pod wpływem kwasu węglowego i noszą nazwę karbonatyzacji lub uwęglanowienia. Należą: proces kaolinizacji, proces krasu, proces chlorytyzacji i serpentynizacji. Chlorytyzacjia i serpentynizacja nie mają większego znaczenia na terenie Polski.

Proces kaolinizacji: polega na działaniu kwasu węglowego na skalenie

(Ortoklaz + H₂O + CO₂ → kaolinit + krzemionka).

Proces krasu: polega na rozpuszczaniu skał węglanowych (wapienie, dolomity) i gipsowo-solnych przez wody powierzchniowe i podziemne. Sole potasowo-magnezowe, sól kamienna i gips ulegają rozpuszczeniu w czystej wodzie. Rozpuszczalność skał węglanowych w wodzie czystej jest znikoma. Wzrasta wielokrotnie w wodzie zawierającej CO₂.

Wody wsiąkające w wymienione wyżej skały wzdłuż szczelin rozpuszczają je zarówno na powierzchni, jak i w głębi. Powstają w ten sposób zjawiska krasowe. Są najbardziej typowe dla wapieni.

CaCO₃ + CO₂ + H₂O ↔ Ca(HCO₃)₂

Duży wpływ na rozwój zjawisk krasowych ma również wodoprzepuszczalność skał

4.Rodzaje erozji - objaśnienia

Erozja lodowca (glacjalna) - żłobienie terenu przez płynący lodowiec, który:

wygładza podłoże - detersja

wyrywa duże odłamki skalne z podłoża - detrakcja

zdziera całe podłoże - egzaracja.

Erozja wodna:

Erozja deszczowa (ablacja) - spłukiwanie luźnej, wierzchniej warstwy terenu (zwłaszcza cząstek gleby) przez wody deszczowe

Erozja rzeczna - przenoszenie cząstek przez prąd rzeki bądź falowanie wody:

W górnym biegu rzeki występują :

erozja wgłębna - polega na wcinaniu się rzeki w koryto rzeczne poprzez niszczenie go przez niesione przez rzekę materiał skalny
Efekty: tworzenie się dolin głębokich i wąskich V-kształtnych

erozja wsteczna - cofanie się źródeł rzeki w kierunku działu wodnego (może doprowadzić do przejęcia początkowego odcinka innej rzeki tzw. kaptaż).
Efekty: łączenie się dwóch cieków wodnych w odcinkach źródliskowych (kaptaż), wyrównywanie się brzegów rzeki i "cofanie się" wodospadów

W środkowym biegu rzeki:

erozja boczna - podmywanie brzegów rzeki, spowodowane nierównomiernym nurtem rzecznym
Efekty: meandry (zakola rzeczne), starorzecza (meandry odcięte od głównej rzeki wałem ziemi - groblą), łachy (wyspy rzeczne), niszczenie brzegów

erozja denna - żłobienie dna rzeki przez płynącą wodę i niesiony przez nią materiał.
Efekty: powstają terasy zalewowe

W dolnym biegu rzeki zwykle nad erozją przeważa akumulacja osadów niesionych przez rzekę
Efekty: powstawanie form ujść rzecznych: delt i estuariów.

Erozja morska (abrazja) - niszczenie brzegów przez falowanie i pływy (przypływy i odpływy)

Erozja eoliczna (wiatrowa) - przenoszenie cząstek gleby i rozkruszonych skał przez wiatr (deflacja), szlifowanie skał przez niesione przez wiatr ziarna piasku (korazja) oraz deponowanie cząstek na powierzchni gleby (akumulacja) (wydmy).

Ruchy masowe, gdzie siła sprawczą jest przyciąganie ziemskie.

Wyróżnia się:

Odpadanie - odpadanie mas skalnych bądź gruntowych, przy czym, po odpadnięciu element skalny toczy sie lub odbija kilka razy, zanim się zatrzyma.

Obrywanie - obrywanie się mas skalnych bądź ziemnych z nawisów, przy czym oderwane elementy przemieszczają się drogą powietrzną.

Osuwanie - na ogół szybkie przemieszczanie się w dół stoku mas glebowo-zwietrzelinowych. Osuwanie ma miejsce najczęściej na skutek nadmiernego uwilgotnienia lub zmian w rzeźbie terenu, powodujących zwiększenie nachylenia stoku, w wyniku czego traci on stateczność przyjmując różne płaszczyzny poślizgu.

Spływy - (soliflukcja), spływanie nadmiernie uwilgotnionych mas glebowo-zwietrzelinowych po płaszczyźnie poślizgu utworzonej przez nierozmarzniętą jeszcze warstwę gruntu. Zachodzi najczęściej na utworach glebowych o dużej zawartości części ilastych i pyłowych, na stokach o wystawie północnej i spadkach powyżej 30%. Typową formą dla tego rodzaju erozji są jęzory soliflukcyjne.

Pełzanie - mechanizm podobny do osuwania, jednak ruch mas ziemnych przebiega wolniej, miąższość przemieszczanej warstwy bywa znacznie większa.

Osiadanie - powolne obniżanie się powierzchni terenu wskutek zmniejszenia objętości gruntu. Osiadanie często towarzyszy procesom sufozji.

5.Wody gruntowe - charakterystyka

Wody gruntowe - wody podziemne, zalegające na większych głębokościach niż wody zaskórne. Zwierciadło wód gruntowych jest zawsze swobodne i w przybliżeniu odtwarza rzeźbę terenu, tzn. wznosi się na wyniosłościach, obniża w dolinach. Ulega wahaniom w zależności od ilości opadów. Wody gruntowe występujące w skałach okruchowych są stosunkowo mało zanieczyszczone i bakteriologicznie. Również ich własności fizyczne są bardziej stałe niż wód przypowierzchniowych (równowaga termiczna w ciągu doby). Wody gruntowe mogą przechodzić w wody przypowierzchniowe bądź odwrotnie w zależności od ilości opadów i głębokości ich występowania.

Grupa C

1.Uskok normalny (str. 33) skrypt rysunek

Uskok - przerwanie ciągłości warstw skalnych wzdłuż płaszczyzny zwanej uskokową lub ślizgową, połączone wzajemnym przesunięciem powstałych bloków skalnych. Część skał, która znalazła się w wyniku przesunięcia względnie wyżej, nosi nazwę skrzydła wiszącego, znajdująca się niżej - skrzydła zrzuconego. Uskok normalny płaszczyzna uskoku nachylona.

2.Procesy krasowe (str. 38)- polegają na rozpuszczeniu skał węglanowych (wapienie dolomity) i gipsowo solnych przez wody powierzchniowe i podziemne. Sole potasowo- magnezowe, sól kamienna i gips, ulegają rozpuszczeniu w zwykłej wodzie. rozpuszczalność wzrasta wielokrotnie w wodzie zawierającej CO₂ .

Wody wsiąkające w wyżej wymienione skały wzdłuż szczelin rozpuszczają je zarówno na powierzchni jak i w głębi. W ten sposób powstają zjawiska krasowe. Są najbardziej typowe dla wapieni. Proces krasu :

CaCO₃+ CO₂ +H₂O Ca(HCO₃)₂

Powstający kwaśny węglan wapnia przechodzi do roztworu w postaci jonów Ca²⁺ i HCO₃^-. Reakcja jest dwustronna a kierunek jej przebiegu zależy od ilości CO₂ Jeżeli woda podziemna zawierająca kwaśny węglan wapnia wypłynie na powierzchnie terenu w postaci źródła, wówczas na skutek zmniejszenia ciśnienia lub obciążenia temp. roztwór staje się przesycony i wytrąca się CaCO₃ w postaci skały nazywanej martwicą wapienną. Analogiczny proces zachodzi w jeziorach. Gdy woda rzeczna zawierająca kwaśny węgl wapnia wpada do jeziora, rośliny zużywają CO₂ i wtedy wytrąca się CaCO₃ w postaci kredy jeziornej.

Duży wpływ na rozwój zjawisk krasowych ma również :wodoprzepuszczalność skał, miąższość, a także morfologia terenu. Najintensywniejszy proces krasu rozwija się na obszarach górskich. Istotna role odgrywa także klimat. Najbardziej sprzyjający klimat do procesów krasowych wilgotny i gorący.

Cechą charakterystyczną obszarów krasowych jest brak rozwiniętej sieci wód powierzchniowych. Duża wodoprzepuszczalność skał skrasowiałych nie rozwijają się rośliny półpustynie

Formy krasowe powierzchniowe :

-leje krasowe (są to niewielkie lejkowate zagłębienia dochodzące do średnicy do kilkunastu metrów występujące na powierzchni terenu)

-studnie krasowe(pionowe i stosunkowo głębokie zagłębienia o średnicy do kilkunastu metrów)

-żłobki krasowe (zagłębienia poprzedzielane żebrami krasowymi występujące na stromych i nagich stokach)

-ostańce krasowe(stanowią one malownicze formy krajobrazowe, okolice Ojcowa ,i zbudowane są ze skał bardziej odpornych na proces krasu niż skały otaczające)

Formy podziemne:

-kominy krasowe (zwykle są przedłużeniem studni krasowych sięgają do głębokości kilkuset metrów)

-jaskinie i komory krasowe (często są to obszerne formy powstające pod wpływem rozpuszczania i erozji; tworzą się na głębokości zalegania zwierciadła wody podziemnej)

Na terenie Polski Kars występuje na obszarze Jury Krakowsko-Częstochowskiej, w Tatrach zachodnich, Pieninach, G. Świętokrzyskich i na Wyż. Lubelskiej

3.Wody wgłębne(130) - to wody znajdujące się pod warstwą wodoszczelną. Mogą one występować w kilku poziomach w zależności od budowy geologicznej. Zasilane są na wychodniach warstw wodonośnych bądź przez tzw. okna hydrogeologiczne czyli obszary, na których brak jest warstw wodoszczelnych nad warstwami wodonośnymi. Okna hydrogeologiczne mogą powstać dzięki zmienności uziarnienia, wyklinowania lub erozji warstwy wodoszczelnej (rys)

Zwierciadło wód wgłębnych może być swobodne lub napięte. Wody o zwierciadle napiętym nazywamy naporowymi lub ARTYZEJSKIMI. Podlegają one prawu naczyń połączonych. Aby występowały musza być spełnione następujące warunki geologiczne:

-warstwa wodonośna musi się znajdować między warstwami wodoszczelnymi np. warstwa pisaku między iłami

-obszar zasilania musi być wyżej niż obszar gromadzenia wody

Te warunki mogą być spełnione przy odpowiednim układzie przestrzennym skał. Klasycznym przykładem występowania wód artezyjskich są układy synklinalne (rys)

Duże baseny artezyjskie, jak np. niecka warszawska (rys74), mają ogromne znaczenie gospodarcze, gdyż są źródłami zapotrzebowania w wodę dobrej jakości a ujęcie ich dzięki istniejącemu ciśnieniu jest stosunkowo proste i tanie.

Wody naporowe płytko zalegające mają duże znaczenie inżynierskie. Między innymi mają bardzo poważny wpływ na stateczność skarp i zboczy. Wielkość ciśnienia piezometrycznego zależy od różnicy poziomów wodonośnych. Często minimalne ilości wody znajdujące się w szczelinach skalnych lub cienkich warstwach wodonośnych znajdujących się w szczelinach skalnych lub cienkich warstwach wodonośnych znajdujących się wśród utworów wodoszczelnych, przy odpowiednim układzie przestrzennym są bezpośrednią przyczyną tworzenia się osuwisk.

W wykopach wykonywanych na obszarach występowania wód naporowych istnieje możliwość przebicia hydraulicznego i zalania dna wykopu. Szczególnie często może to mieć miejsce w utworach lodowcowych np. w glinie zwałowej, gdzie spotyka wodę pod znacznym ciśnieniem w soczewkach piasków lub żwirów.

4.Charakterystyka utworów akumulacji rzecznej (72)

aluwia - części transportowanych osadów (na ogół dobrze selekcjonowane i warstwowane)

W górnym odcinku rzeki odkładane są najgrubsze frakcje (kamieniste, żwirowa). W miarę przesuwania się w dół rzeki wymiary frakcji stopniowo maleją. Miąższość tych osadów jest najmniejsza w górnym odcinku i stopniowo wzrasta w dół rzeki, osiągając kilkadziesiąt a nawet kilkaset metrów.

Podobna zmienność w profilu pionowym. Na dole grubsze frakcje im wyżej tym drobniejsze chyba ze rzeka podlegała odmłodzeniu. Wyróżniamy aluwia składane w korycie właściwym tzw. frakcja korytowa (grubsze wleczone) i aluwia składane poza korytem tzw. frakcja powodziowa (frakcje drobne -materiał zawieszony)

mady-osady frakcji powodziowej zawierające zwykle obok substancji materialnych domieszkę substancji organogenicznej

Tarasy rzeczne - spłaszczenia terenu (półki stopnie) występujące na różnych wysokościach w dolinie, pochylone w stronę koryta a także zgodnie z biegiem rzeki. Od dna doliny oddzielone są krawędzią na ogół dobrze czytelną w morfologii. Są to resztki dawnego dna doliny , rozciętego następnie przez rzekę w wyniku odmłodzenia erozji.

Ze wzg. na genezę i budowę :

-tarasy erozyjne - powstają w wyniku powtarzającego się odmładzania erozji skal podłoża, charakterystyczny jest w nich brak osadów rzecznych. Spotyka się je rzadko i tylko w górnych odcinkach rzek.

-terasy akumulacyjne - powstają przez rozcięcie (erozję) nagromadzonych przez rzekę osadów aluwialnych dnie doliny. Wśród nich wyróżnia się tarasy akumulacyjno-erozyjne i akumulacyjno-włożone, Pierwsze z nich powstają w aluwiach jednej fazy akumulacyjnej. najmłodsze i zarazem najniższe tarasy zbudowane są z najgrubszych i najstarszych aluwiów.

Tarasy akumulacyjno-włożone powstają w wyniku kilku kolejnych faz akumulacyjnych i erozyjnych. Każdy taras zbudowany jest z osadów innej fazy akumulacyjnej. Najniższe tarasy zbudowane są z osadów najmłodszych. Wśród tarasów włożonych można wyróżnić t. częściowo włożone i t. całkowicie włożone. Pośredni rodzaj tarasów - to tarasy skalno-akumulacyjne, w których na cokołach skał podłoża są aluwia. Tarasy te są charakterystyczne dla terenów górskich. Ponadto tarasy rzek karpackich posiadają nietypową dwudzielną budowę: tj. na żwirach i pospółkach zalegają pylaste, lessopodobne gliny o różnej miąższości. przypuszcza się że znaczne miąższości osadów pylastych powstały dzieki intensywnemu procesowi ablacji na zboczach, a także procesom eolicznym, jakie miały miejsce w Polsce w czwartorzędzie.

Ze wzg. na wysokość zalegania tarasów nad korytem rzecznym wyróżniamy tarasy: zalewowe, powodziowe, wysokie.

Tarasy zalewowe (t1) przylegają bezpośrednio do koryta rzecznego. Wznoszą się od kilkunastu cm do około 1m nad średni poziom wody w rzece. Zajmują stosunkowo małe obszary. Na ich powierzchni znajdują się młode starorzecza. T. zalewowe są zalewane kilkakrotnie w ciągu roku. Zbudowane mogą być z frakcji kamienistej, żwirowej i pyłowej. W obrębie t. zalewowych rzek górskich występują tzw. kamieńce, czyli nagromadzenie otoczaków i głazów o miąższości do około 3 m ( a najczęściej do 1 m ), które przy wyższych stanach wody są przerabiane i transportowane. t. zalewowe rzek dojrzałych zbudowane są z piasku i pyłu. Osady te również są przerabiane i transportowane przy wysokich stanach wody.

Tarasy powodziowe (t2) zwane również łąkowymi zajmują stosunkowo duże obszary w dnach dolin. wznoszą się od ok. 1,0 m do 2,0 m, a rzadziej kilku metrów nad średnim poziomem wody w rzece i zalewane są podczas wysokich stanów wody. Ich budowa zalezy głównie od stopnia dojrzałości rzeki. Tarasy powodziowe rzek górskich mają budowe dwudzielną: w spągu żwiry i pospółki, w stropie gliny pylaste. T. dojrzałych rzek nizinnych zbudowane są ze żwirówi piasków różnej granulacji. Na powierzchni przykryte są warstwami mad. Dosć często spotyka się tu zarastające bądź już całkowicie wypełnione torfami i saproplami starorzecza.

Tarasy wysokie (t3…) to pozostałe tarasy, wyższe od powodziowych w dolinie rzecznej. Może ich być kilka położonych na różnych wysokościach. T.wysokie rzek karpackich posiadają podobną budowę, jak tarasy powodziowe. Różnią się tylko tym, ze w strefie przykrawedziowej doliny buduje je także seria utworów zboczowych. Dotyczy to szczególnie najwyższych tarasów. T. wysokie rzek nizinnych zbudowane są ze żwirów i piasków. Na powierzchni często spotyka się wydmy.

Stożki napływowe powstaja w miejscach zmniejszenia spadku rzeki, bądx też przy połączeniu dwóch rzek o róznych spadkach. W planie mają one kształt zbliżony do trójkąta. Najczesciej stanowią tereny płaskie, o przechyleniu kilku stopni w kierunku ruchu wody. Zbudowane są z materiału selekcjowanego. W górnej części stożka odkładane są najgrubsze frakcje, im dalej tym drobniejsze. Zatem w dolnej części przeważają utwory słabo wodoprzepuszczalne i wodoszczelne. Często występują tu źródła i podmokłości oraz lokalnie strafa wód podziemnych pod ciśnieniem. Na terenie Polski największe stożki napływowe znajdują się u podnóża Tatr, Karpat i Sudetów.

Delty rzeczne powstają przy ujściach niektórych rzek do mórz i jezior. Nazwa pochodzi od trójkątnego kształtu w planie. W morfologii stanowią płaskie rozległe stożki pocięte licznymi ramionami rzeki. Zbudowane są głównie z drobnych frakcji występuje w nich znaczny procent czesci organicznych.

5.Powstanie lessów (86)

Lessy mogą powstać w facji pustyniowej lub lodowcowej. Pierwsze z nich powstawały i nadal powstają w sąsiedztwie pustyń, drugie natomiast na przedpolu lodowców w klimacie peryglacyjnym. Przypuszcza się, iż w sąsiedztwie lodowców istniał klimat suchy. Wiatr wywiewał cząstki pyłowe z utworów lodowcowych oraz z podłoża i osadzał je w odległości kilkuset kilometrów od czoła lodowców w postaci lessu.

Grupa D

1.Typy genetyczne wód podziemnych - opis (118) wg. Z. Pazdro

- Wody infiltracyjne - stanowią główną masę wód podziemnych. powstaja z wód opadowych infiltrujących, czyli wsiakających w głąb ziemi. Opad atmosferyczny spadający na powierzchnie lądów może ponownie wyparować do atmosfery, spływać po powierzchni terenu, wsiąkać w podłoże, bądź też zostaje zużyty przez roślinnośc. Na terenie Polski średni opad roczny wynosi 600mm, z tego 18 % infiltruje w podłoże, ok. 60 % paruje, ok. 15% spływa do rzek, reszta zużywana jest przez roślinność.

Losy wód opadowych zależą od różnych czynników, takich jak:

budowa geologiczna

morfologia terenu

pokrycie szatą roślinną,

nasycenie wodą środowiska skalnego

klimat

działalność człowieka

Góry przeważa spływ powierzchniowy, niziny - infiltracja

-Wody kondensacyjne powstają ze skraplania pary wodnej w skałach. Zjawisko to występuje głównie w klimacie suchym i gorącym. Ilość tych wód jest niewielka.

-Wody juwenilne - zwane również dziewiczymi - pochodzą z magmy i po raz pierwszy biorą udział w cyklu hydrologicznym. Z reguły są to wody o wysokiej mineralizacji i podwyższonej temperaturze.

-Wody reliktowe - szczątkowe, są wyłączone okresowo z z cyklu hydrologicznego. Mogą one Stanowic resztki dawnych mórz i są wówczas nazywane wodami reliktowymi sedymentacyjnymi, bądź też są to wody infiltracyjne, które w wyniku przemieszania mas skalnych zostały zamknięte wśród utworów wodoszczelnych. Noszą one nazwę wód infiltracyjnych kopalnych.

wody sedymentacyjne występują na dużych głębokościach i są silnie zmineralizowane. Spotyka się je między innymi w sąsiedztwie złóż ropy naftowej.

Wody infiltracyjne kopalne spotyka się między innymi na obszarach zaburzonych glaciotektonicznie. Charakteryzują się tym że podczas eksploatacji ze stałą wydajnością zwierciadło ich stopniowo się obniża.

2.Sandry - jak powstają itd. (53) forma akumulacji lodowca

występują na południe od moren czołowych w formie rozległych stożków napływowych, usypanych przez wody wypływające spod lodowca. W rzeźbie terenu stanowią rozległe równiny pocięte licznymi dolinkami i najczęściej pokryte lasem sosnowym. Zbudowane są głównie z piasków selekcjonowanych pod względem frakcji i warstwowych. najgrubsze frakcje znajdują się w sąsiedztwie moren czołowych, im dalej od czola lodowca tym frakcje są drobniejsze.

3.Deformacja nieciągła - rodzaje + rysunek (32)

powstają w wyniku dziaalności nacisków najczęściej spowodowanymi ruchami tektonicznymi, w wyniku których warstwy slkalne mogą ulec pęknięciu, przerwaniu i przesunięciu.

Cios- przerwanie ciągłości warstw bez przesunięcia. występuje we wszystkich rodzajach skał litych i cechuje go geometryczne uporządkowanie. Różne przyczyny powstania, nie tylko tektoniczne.

Spękania ciosowe z reguły występują w regularnej sieci i ograniczają się do jednaj warstwy określonej skały lub tyko do jednego rodzaju skałym np. piaskowca, bazaltu itp.

W warstwach przy powierzchniowych cios jest otwarty, tzn szczeliny widoczne są wyraźnie gołym okiem osiągają szerokość nawet kilku centymetrów. w głębiej zalegających warstwach cios jest ukryty. Spękania są wówczas słabo widoczne, względnie niewidoczne gołym okiem, przy uderzeniu jednak skała rozpada się wzdłuż pewnych regularnych płaszczyzn.

Rodzaje ciosu (spękań ciosowych :

- termiczny- powstaje podczas ostygania skał magmowych i związanym z tym ich kurczeniem się. do tego rodzaju należy między innymi cios słupowy w bazaltach.

-diagenetyczny - związany z diagenezą skał osadowych i utrata wody w procesie twardnienia skał. występuje między innymi w piaskowcach, wówczas skały rozpadają się na prostopadłościenne bloki.

-tektoniczny - wywołany jest naciskami i naprężeniami powstającymi podczas ruchów tektonicznych. przypuszcza się że większość spękań ciosowych występujących w skałach jest tego typu

-odprężeniowy - powstaje wyniku odciążenia skał przez zdjęcie nadkładu. Powstają wówczas spękania w przybliżeniu równoległe do powierzchni terenu, a także zgodne z powierzchniami sedymentacyjnymi.

Uskok - przerwanie ciągłości warstw skalnych wzdłuż płaszczyzny zwanej uskokową lub ślizgową, połączone wzajemnym przesunięciem powstałych bloków skalnych. Część skał, która znalazła się w wyniku przesunięcia względnie wyżej, nosi nazwę skrzydła wiszącego, znajdująca się niżej - skrzydła zrzuconego. płaszczyzna uskokowa może mieć położenie od pionowego do poziomego. Uskok normalny płaszczyzna uskoku nachylona.

wiele typów uskoków: pionowe, normalne, odwrócone (rys)

Wzdłuż powierzchni uskoku wygłady skalne tzw. lustra tektoniczne bądź strefa druzgotu rozciągająca się na przestrzeni nawet kilku metrów po obu stronach płaszczyzny uskokowej zarówno w skrzydle wiszącym jak i zrzuconym.

U mogą występować pojedynczo lub w zespołach tworzą wówczas rowy lub zręby tektoniczne. Na terenie Polski rów krzeszowicki, na Zachód od Krakowa,. Budowę zrębu posiadają Sudety.

wielkość zrzutów zrębów waha się od kilku centymetrów do kilkuset, a nawet kilku tysięcy metrów.

4.Tarasy akumulacyjno-erozyjne(75)

Ze wzg. na genezę i budowę :

-tarasy erozyjne - powstają w wyniku powtarzającego się odmładzania erozji skal podłoża, charakterystyczny jest w nich brak osadów rzecznych. Spotyka się je rzadko i tylko w górnych odcinkach rzek.

-terasy akumulacyjne - powstają przez rozcięcie (erozję) nagromadzonych przez rzekę osadów aluwialnych dnie doliny. Wśród nich wyróżnia się tarasy akumulacyjno-erozyjne i akumulacyjno-włożone, Pierwsze z nich powstają w aluwiach jednej fazy akumulacyjnej. najmłodsze i zarazem najniższe tarasy zbudowane są z najgrubszych i najstarszych aluwiów.

p- podłoże t1…- kolejne tarasy 1,2,… kolejne poziomy erozyjne

W wodach płynących erozja boczna

5.Stadia Krasu (41)

wielkość i liczba podziemnych form krasowych zależy od stopnia rozwoju krasu

Stadium krasu młodego - formy krasowe małe i nieliczne

Stadium dojrzałe - osiągają maksymalne rozmiary

w stadium starczym ponownie zmniejszyć się przez zapadanie się stropów, bądź wypełnianie zwietrzeliną i innym materiałem.

Stosunki wodne na obszarach krasowych :

młode - słabo rozwinięta sieć wód powierzchniowych; wody podziemne na różnych i czasem dość znacznych głębokościach (kilkadziesiąt metrów)brak więzi hydraulicznej między nimi

dojrzałe - sieć wód powierzchniowych słabo rozwinięta; wody podziemne jeden wyrównany system

starcze - liczne cieki powierzchniowe oraz nieliczne jeziora; wody podziemne zalegają blisko powierzchni terenu

Grupa E

1.Procesy geologiczne - definicja + przykład

Procesy geologiczne są to naturalne przemiany w litosferze i na jej powierzchni. Procesy geologiczne mogą być niszczące lub twórcze (skałotwórcze i morfotwórcze). Mogą one działać we wnętrzu Ziemi (Endogeniczne), bądź na jej powierzchni(Egzogeniczne). W wyniku działania procesów wewnętrznych powstają różnego rodzaju nierówności na powierzchni ziemi (stożki wulkaniczne, łańcuchy górskie, pęknięcia), a także skały magmowe i metamorficzne. Procesy zewnętrzne dążą natomiast do wyrównania powierzchni ziemi, do osiągnięcia prawie równi (penepleny).

Procesy wewnętrzne:

Magmatyzm (procesy magmowe) -polega na tworzeniu się w głębi skorupy ziemskiej ognistopłynnego stopu tzw. magmy i jej wędrówce z głębi ku powierzchni ziemi. Procesy magmowe zachodzące w głębi skorupy ziemskiej nazywamy plutonizmem, natomiast procesy, wywołane intruzja magmy, pojawiające się na powierzchni ziemi - wulkanizmem(wulkany Etna i Wezuwiusz).

Ruchy skorupy ziemskiej (diastrofizm) - objawami ruchliwości skorupy są trzęsienia ziemi, a także wydźwignięte w przeszłości spękane i pofałdowane góry. Zmiany linii brzegowej mórz są związane z ruchami zanurzającymi lub wynurzającymi (transgresja i regresja).

Ruchy lądotwórcze - są to powolne, pionowe ruchy kontynentów lub ich części i mogą być wznoszące lub obniżające (wysokie 250 metrowe brzegi Skandynawii)

Ruchy górotwórcze - to pionowe i poziome ruchy skorupy ziemskiej objawiające się na znacznym obszarze litosfery i powodujące tworzenie nowych łańcuchów górskich (Karpaty, Himalaje, Andy, Kordyliery).

Trzęsienia ziemi - są to gwałtowne i krótkotrwałe drgania skorupy ziemskiej wywołane przesunięciami mas skalnych w litosferze. (Trzęsienia tektoniczne na obszarach młodych gór, wulkaniczne towarzyszą wybuchom wulkanów; zapadowe w wyniku zarywania się wyrobisk górniczych)

Metamorfizm - proces zachodzący w głębi skorupy ziemskiej i polegający na przeobrażeniu skał pod wpływem oddziaływania na nie wysokich temperatur (m. kontaktowy) i ciśnienia (m. dynamiczny).

[m. regionalny -> ciśnienie i temperatura] Przyczyną powstawania metamorfizmu są intruzje magnetyczne oraz ruchy skorupy ziemskiej.

b) Procesy zewnętrzne:

Wietrzenie - rozpad lub rozkład skał pod wpływem czynników zewnętrznych. Proces ten zachodzi na powierzchni terenu i w strefie przypowierzchniowej. Wietrzenie mechaniczne prowadzi do rozdrobnienia skały bez zmiany jej składu mineralnego; podczas wietrzenia chemicznego tworzą się nowe zespoły mineralne.

Powierzchniowe ruchy masowe - nazywa się wszelkie procesy zachodzące na zboczach, w wyniku których materiał mas skalnych przemieszcza się z wyższej partii zbocza do niższych pod wpływem siły ciężkości (spełzywanie, obrywanie, osypywanie, osiadanie, spływanie i zsuwanie).

Erozja - proces niszczenia powierzchni terenu przez wodę, wiatr, siłę grawitacji i działalność człowieka.

Transport rozdrobnionego materiału - poprzez podmuchy wiatru, płynącą wodę itp.

Akumulacja - gromadzenie materiału

2.Wydmy - przekrój i opis

Wydmy takie jak: poprzeczne, paraboliczne i barchany, w przekroju zgodnym z kierunkiem budującego je wiatru są asymetryczne. Strona nawietrzna jest łagodna, jej kąt pochylenia wynosi 3-10*. Piasek pchany jest tu siłą wiatru do szczytu wydmy, skąd stacza się pod wpływem siły ciężkości w dół, tworząc tzw. Stronę zawietrzną o kącie pochylenia równym katowi stoku naturalnego dla określonej frakcji (dla piasku wynosi on 25-30*). Po stronie nawietrznej piasek jest słabo zagęszczony, na stronie zawietrznej - luźny. W wyniku przesuwania poszczególnych ziaren po stronie nawietrznej aż do szczytu, wydma zmienia swoje położenie. Wędruje ona zgodnie z kierunkiem wiatru z niewielką szybkością wynoszącą najczęściej kilka metrów w ciągu jednego roku. Wysokość wydm jest bardzo różna, od kilku do kilkuset metrów.

3.Wody podziemne - rodzaje

Wody przypowierzchniowe (zaskórne) występują pod powierzchnią ziemi na głębokości od 0 do 1m i znajdują się pod bezpośrednim wpływem czynników zewnętrznych. Zasilane są opadami atmosferycznymi na całym obszarze ich występowania. Zwierciadło wód zaskórnych jest zawsze swobodne i ulega częstym wahaniom, np. w okresach suszy może całkowicie zanikać. Wody przypowierzchniowe z reguły są silnie zanieczyszczone chemicznie i bakteriologicznie.

Wody gruntowe - wody podziemne, zalegające na większych głębokościach niż wody zaskórne. Zwierciadło wód gruntowych jest zawsze swobodne i w przybliżeniu odtwarza rzeźbę terenu, tzn. wznosi się na wyniosłościach, obniża w dolinach. Ulega wahaniom w zależności od ilości opadów. Wody gruntowe występujące w skałach okruchowych są stosunkowo mało zanieczyszczone i bakteriologicznie. Również ich własności fizyczne są bardziej stałe niż wód przypowierzchniowych (równowaga termiczna w ciągu doby). Wody gruntowe mogą przechodzić w wody przypowierzchniowe bądź odwrotnie w zależności od ilości opadów i głębokości ich występowania.

Wody wgłębne - to wody znajdujące się pod warstwą wodoszczelną. Mogą one występować w kilku poziomach w zależności od budowy geologicznej. Zasilane są na wychodniach warstw wodonośnych bądź przez tzw. Okna hydrogeologiczne, czyli obszary, na których brak jest warstw wodoszczelnych nad warstwami wodonośnymi. Zwierciadło wód wgłębnych może być swobodne lub napięte.

Wody naporowe (artezyjskie) - wody o zwierciadle napiętym. Podlegają prawu naczyń połączonych. Dla ich występowania muszą być spełnione następujące warunki geologiczne: warstwa wodonośna musi znajdować się pomiędzy warstwami wodoszczelnymi (np. warstwa piasku pomiędzy iłami); obszar zasilania musi być wyżej niż obszar gromadzenia wody. Klasycznym przykładem występowania wód artezyjskich są obszary synklinalne.

Wody głębinowe - to wody wyłączone z cyklu hydrologicznego. Znajdują się one na dużych głębokościach i posiadają duże ciśnienie tzw. Złożowe. Występują między innymi w sąsiedztwie złóż ropy naftowej. Dla budownictwa nie maja one większego znaczenia.

Wody warstwowe - to wody występujące w skałach okruchowych. Są one najczęściej spotykane na terenie Polski. Ich ruch z reguły jest ruchem laminarnym (warstwowym). Większość znanych wzorów w hydrogeologii dotyczy dynamiki tych wód.

Wody szczelinowe - występują w skałach litych i spękanych. Stosunki wodne w tych skałach zależą od ilości i wielkości szczelin oraz wzajemnego ich powiązania. Wody szczelinowe często poruszają się ruchem turbulentnym (burzliwym).

Wody krasowe - związane są ze skałami skrasowiałymi. Stosunki wodne na tych obszarach zależą od stopnia rozwoju krasu. Ruch tych wód z reguły jest turbulentny. Często spotyka się przepływ lewarowy. Zwierciadło wód krasowych bardzo szybko reaguje na opady.

4.Opisać fazy akumulacyjne lodowca

wskutek panujących warunków klimatycznych śnieg nie topi się całkowicie i ulega nagromadzeniu, a pod ciężarem warstw górnych warstwy dolne ulegają sprasowaniu do postaci firnu, by w końcu stać się lodem firnowym,

gdy miąższość pokrywy lodowej zbliża się do 50 metrów, lodowiec zaczyna się rozszerzać na boki ("postępować"),

jeśli zimny klimat się utrzymuje, miąższość warstw sprasowanego lodu rośnie, a lodowiec rozszerza się promieniście lub bocznie na zewnątrz od miejsca o najwyższym ciśnieniu,

ciężar nagromadzonych mas lodu może też powodować ślizganie się lodowca po podłożu.

5. Coś o stożkach(tego nie jestem pewna)

Stożek usypiskowy - wachlarzowate usypisko o powierzchni nachylonej pod kątem naturalnego zsypu, powstające w wyniku skoncentrowanego osypywania się materiału skalnego ze zbocza , tworzy się tzw. jęzor rumowiskowy.

Stożek napływowy - aluwialny stożek, często spotykana forma powierzchni terenu, powstająca na skutek akumulacji (nagromadzania) osadów niesionych przez rzekę lub potok w miejscu wyraźnego zmniejszenia spadku koryta i prędkości płynięcia wody, np. u wylotu doliny bocznej do głównej. Stożki napływowe mają zwykle kształt wachlarzowaty (stąd nazwa), a ciek w ich obrębie często rozgałęzia się na kilka ramion. Stożek napływowy powstający w miejscu ujścia rzeki do morza lub jeziora nosi nazwę delty.

Grupa F

1. Wukanizm - proces i jego charakterystyka

Wulkanizm - procesy, wywołane intruzja magmy, pojawiające się na powierzchni ziemi. Zjawiska wulkaniczne koncentrują się w miejscach, gdzie magma, przebiwszy się kanałem przez sztywne skały, wydostaje się na powierzchnie skorupy ziemskiej tworząc wulkan.

Wulkany bywają różnego kształtu i rozmiaru, zależne od ilości i jakości wyrzucanych materiałów, a także od sposobu wydobywania się na powierzchnie ziemi. Wypływ lawy może być punktowy lub liniowy, gdy produkty wulkaniczne wydobywają się przez podłużna szczelinę. Wyróżnia się zatem erupcje centralne i linearne. Produktami erupcji mogą być ciała: ciekłe (lawa), stałe (materiał piroklastyczny) i gazowe.

Wulkany występują głównie w strefie śródziemnomorskiej i wzdłuż wybrzeży Pacyfiku.

Na terenie Polski spotykamy wulkany wygasłe, jak np. Góra Świętej Anny, Góra Żar.

2. Zarastanie jezior - osady i ich charakterystyka

Misy jeziorne stopniowo wypełniają się osadami klasycznymi, póżniej chemicznymi i w końcu organogenicznymi. Jest to tzw. Stadium jeziorne, które w końcowej fazie przekształca się w stadium bagienne. Bagna najczęściej występują w obszarach dawnych jezior, również tam gdzie zwierciadło wody podziemnej dochodzi do powierzchni terenu, lecz zagłębienie jest zbyt małe, by utworzył się zbiornik wodny.

Osady klasyczne przybrzeżne SA zbliżone do osadów morskich(piaski, żwiry muły, iły, margle), natomiast powstające przy ujściach rzek maja charakter deltowy (muły, iły, piaski). W głębszych częściach jezior powstają osady drobnoziarniste (mułu, iły, margle) często z domieszka części organogenicznych.

Osady chemiczne powstają przede wszystkim w klimacie suchym i gorącym, gdzie ma miejsce intensywne parowanie

Skały organogeniczne nazywane ogólnie saproplem. W skład sapropelu wchodzą ciemne muły i iły jeziorne bogate w substancje organogeniczne. Sapropel dzieli się na gytie-skała, w której występują rozpoznawalne szczątki organiczne i dy - części organiczne SA silne zmienione, rozłożone.

3. Iłt warwowe - granulowaty skład ich osadu

iły warwowe iły osadzające się w jeziorach zastoiskowych przed czołem lądolodu. Składają się na przemian z warstewek jaśniejszych i ciemniejszych. Warstwa jasna osadza się w lecie, natomiast ciemna w zimie. Iły warwowe są pomocne przy określaniu wieku osadów holoceńskich i plejstoceńskich.

4. Porowatość i od czego zależy

Porowatością nazywamy stosunek objętości porów do objętości całej skały. Stosunek ten można wyrazić w procentach.

Ze względu na rodzaj pustych przestrzeni porowatość skał można podzielić na:

- intergranularna (miedzyziarnową)

- szczelinowośś

- krasowatość

Ze względu na istniejące połączenia pomiędzy poszczególnymi porami lub ich brakiem porowatość dzielimy:

- otwartą

- zamknięta

Na porowatość skał okruchowych niescementowanych maja pływ czynniki:

- stopień selekcji ziarn

- kształt ziarn

- sposób ułożenia ziarn

- stopień obtoczenia ziarn

W pewnych przypadkach istotny jest tez wymiar porów.

5. Strefa aeracji i saturacji - rysunek z opisem

Cząstki wody opadowej, gdy znajdują się w wodoszczelnym podłożu, infiltrują w głąb. Kresem ich wędrówki jest strop warstwy wodoszczelnej, np. iłów, wówczas stopniowo wypełniają wolne przestrzenie w skale wodoprzepuszczalnej. Do pewnej wysokości wszystkie pory wypełnione są wodą, powyżej tylko niektóre- większość wypełnia powietrze. Dolna część warstwy przepuszczalnej nazywamy strefa saturacji, czyli nasycenia, górna zaś- strefa areacji, czyli napowietrzania. Granice miedzy nimi stanowi zwierciadło wody podziemnej. Strefy te możemy obserwować wykonując wykop, np. w piaskach. W strefie przypowierzchniowej piasek najczęściej jest suchy, głębiej staje się wilgotny, na pewnej. wysokości zaczyna wypływać z woda, zalewając dno wykopu. Po wyplynięciu wody i obniżeniu się zwierciadła bez trudu można stwierdzić, ze piasek nad zwierciadłem wody pozostał wilgotny. Cześć wody pozostała w nim, przylegając do poszczególnych ziarenek. Jest to tzw. Woda zwiazana, grawitacyjnie zaś spłynęła woda wolna. Woda związana podlega działaniu sił miedzycząsteczkowych i elektrycznych, które ją wiążą z ziarnami mineralnymi. Wyróżniamy wodę związana higroskopijną i błonkowatą.

---