Formularz 4C Analiza i ocena ryzyka
Formularze - F4C : Analiza i ocena ryzyka na wybranych stanowiskach pracy
Formularz do analizy i oceny ryzyka został pomyślany jako wzór dla ryzyka zawodowego (część 4.6). Formularze te stanowią materiał wyjściowy do samodzielnej oceny ryzyka. Podobnie jak w metodzie opisanej w [46] analiza ryzyka została podzielona na dwie części:
Podstawowe wymagania dla danego stanowiska.
Przykładowe zagrożenia oraz zalecane środki ochrony.
Ad (1) Podstawowe wymagania
Pośrednie zagrożenia takie jak brak odpowiednich szkoleń, brak uprawnień, zła organizacja miejsca pracy, niedostosowane pomieszczenia, maszyny i urządzenia, brak instrukcji wpływają na przygotowanie pracownika do wykonania pracy oraz warunki w jakich jest ona wykonywana. Wpływają one na poziom ryzyka. Z punktu widzenia ryzyka akceptowalnego należy dążyć do spełnienia wszystkich podstawowych wymagań.
Ad (2) Przykładowe zagrożenia
Bezpośrednie zagrożenia opisywać będziemy przez podanie typu zdarzenia wypadkowego, jak np.:
upadek z wysokości,
uderzenie obrabianym przedmiotem,
zawalenie się konstrukcji,
porażenie prądem,
choroby zawodowe spowodowane szkodliwymi czynnikami środowiska pracy takimi jak np.: hałas, wibracje, pyły, promieniowanie, substancje chemiczne, czynniki biologiczne.
W formularzu znajduje się 3-7 zagrożeń charakterystycznych dla danego stanowiska. Z definicji pomijamy „naturalne” zagrożenia typu: poślizgnięcie, upadek na równej powierzchni, drobne skaleczenia, itp. Przy zagrożeniu podawane są podstawowe środki ochrony. Są one (lub inne im równoważne) wystarczające do uzyskania kategorii 1-2 według metody Risk Score lub kategorii 1-3 według PN-N-18002 skala pięciostopniowa. Jest to poziom ryzyka akceptowalnego.
Analizę warunków pracy na konkretnym stanowisku można uzupełnić wybierając zagrożenia z listy zagrożeń podstawowych znajdujących się w arkuszu: Zagrożenia podstawowe (jest ich 15) za pomocą makra „Dodaj zagrożenie” lub używając np. charakterystyki stanowiska pracy opisanej w załączniku Z4C lub ankiety zamieszczonej w załączniku Z4B. Jeśli wprowadzone zagrożenie w arkuszu Część II - Ocena ryzyka nie występuje w naszym przedsiębiorstwie można go usunąć za pomocą makra „Usuń zagrożenie”.
W naszych formularzach przyjęliśmy następujące założenia:
Wymagania podstawowe należy ustalić indywidualnie dla każdego stanowiska. W formularzu wyszczególnione są typy podstawowych wymagań.
Dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia bezpośredniego podawane są podstawowe środki ochrony.
Listę zagrożeń należy uaktualnić. Proszę zwrócić szczególną uwagę na usytuowanie stanowiska, ponieważ szereg zagrożeń może pochodzić z innych stanowisk lub urządzeń, instalacji znajdujących się w pobliżu ocenianego stanowiska.
Zrezygnowaliśmy z próby oszacowania ryzyka w przypadku nie stosowania zalecanych środków ochrony, gdyż bardzo trudno byłoby - nie widząc konkretnego miejsca pracy - wiarygodnie ocenić stopień podwyższenia ryzyka. Zostawiamy to naszym Czytelnikom.
Dla zagrożeń pośrednich, czyli nie spełniania podstawowych wymagań nie oceniamy wpływu niespełnienia danego wymagania na poziom ryzyka. Zostawiamy to naszym Czytelnikom.
Działania korekcyjne, korygujące i prewencyjne (KKP) podzielone zostały na dwie części: dla zagrożeń pośrednich i dla zagrożeń bezpośrednich. Karta działań KKP ma służyć jako program działań mających na celu obniżenie ryzyka. Ocenę ryzyka pod kątem jego akceptowalności zostawiamy również naszym Czytelnikom, gdyż nie znając sytuacji w przedsiębiorstwie trudno „na odległość' zaproponować jakikolwiek rozsądny poziom ryzyka akceptowalnego.
Arkusz Część V - Informacja o ryzyku należy uzupełnić listą pracowników zatrudnionych na analizowanym stanowisku pracy i dać ją do podpisania pracownikom, których zapoznaliśmy z oceną ryzyka.
Formularze przygotowane wg powyższych założeń stanowią pierwszy krok do sporządzenia udokumentowanej analizy i oceny ryzyka w przedsiębiorstwie. Identyfikacja podstawowych wymagań oraz zagrożeń pozwala na szybkie zorientowanie się w problemach charakterystycznych dla danego zawodu czy stanowiska.
Formularz składa się z siedmiu arkuszy:
Parametry
Zagrożenia podstawowe
Część I - Wymagania podstawowe dla danego stanowiska
Część II - Ocena ryzyka - Identyfikacja zagrożeń i oszacowanie ryzyka - samodzielnie przez użytkownika
Część III - W - Działania KKP - Arkusz dla działań KKP (korekcyjne, korygujące i prewencyjne) w odniesieniu do wymagań podstawowych wymienionych w części I
Część IV - R - Działania KKP - Arkusz dla działań KKP w odniesieniu do zidentyfikowanych zagrożeń oraz zalecanych środków ochrony wymienionych w części II.
Część V - Informacja o ryzyku.
Arkusz „Parametry”
Zastosowanie: podanie parametrów dla innych arkuszy.
Parametry:
B2 - nazwa przedsiębiorstwa
B3 - nazwa stanowiska
B4 - nazwa metody szacowania ryzyka (Metoda szacowania ryzyka jest dowolna przy jednym ograniczeniu, niższa wartość oznacza niższą kategorię ryzyka, wyższa wartość wyższą kategorię ryzyka.)
B5 - najwyższy akceptowalny poziom ryzyka
E3-E9 - opis słowny dla poszczególnych kategorii ryzyka
Pola systemowe:
B6 - liczba zagrożeń zidentyfikowanych w arkuszu: Część II - ocena ryzyka
B7 - liczba pracowników na analizowanym stanowisku pracy wypełniona w arkuszu: Część V - Informacja o ryzyku
B8 - aktualna data
Makra:
Odbezpiecz skoroszyt - konieczne do dodawania i usuwania zagrożeń.
Zabezpiecz skoroszyt - zabezpieczenie przed przypadkowym usunięciem danych.
Wydrukuj: stanowiskowa ocena ryzyka - do wydruku dokumentów:
podstawowe wymagania dla danego stanowiska - arkusz: Część I - Podstawowe wymagania
oraz
ocena ryzyka dla danego stanowiska - arkusz: Część II - Ocena ryzyka.
Wydrukuj: Działania korygujące i prewencyjne dla wymagań podstawowych - do wydruku działań związanych z niespełnieniem podstawowych wymagań
Wydrukuj: Działania korygujące i prewencyjne dla oceny ryzyka - do wydruku działań związanych z przekroczeniem poziomu akceptowalnego ryzyka.
Wydrukuj: Informacja o ryzyku - do wydruku informacji o ryzyku zawodowym z listą pracowników zatrudnionych na analizowanym stanowisku. karty szacowania ryzyka dla wszystkich zidentyfikowanych zagrożeń
Arkusz „Zagrożenia podstawowe”
Zastosowanie: do uzupełnienia zidentyfikowanych bezpośrednich zagrożeń w arkuszu: Część II - Ocena ryzyka.
Parametry - brak
Pola systemowe - brak
Makra:
Dodaj zagrożenie do dodania wybranego z listy zagrożenia do arkusza: Część II - Ocena ryzyka (identyfikacja zagrożeń i ocena ryzyka). Wybrane zagrożenie będzie również automatycznie dodane w arkuszu: Część IV R - Działania KKP (działania związane z przekroczeniem poziomu akceptowalnego ryzyka).
Arkusz „Część I - Podstawowe wymagania”
Zastosowanie: zebranie podstawowych wymagań dla danego stanowiska - zagrożenia pośrednie.
Parametry: brak
Pola systemowe:
A2 - nazwa przedsiębiorstwa z arkusza: Parametry
A3 - Analizowane stanowisko pracy z arkusza: Parametry
UWAGA
Pola E15-E39 są wykorzystywane do ustalania potrzebnych działań KKP, dlatego należy wpisywać „tak” lub „nie”. W przypadku odpowiedzi „tak” pole będzie miało kolor zielony, dla odpowiedzi „nie” czerwony.
Arkusz „Część II - Oszacowanie i ocena ryzyka”
Zastosowanie: zebranie podstawowych zagrożeń bezpośrednich i oszacowanie ryzyka (metoda szacowania ryzyka dowolna) oraz podstawowych środkach ochrony.
Parametry: brak
Pola systemowe:
A2 - nazwa przedsiębiorstwa z arkusza: Parametry
A3 - Analizowane stanowisko pracy z arkusza: Parametry
D5 - Kategoria ryzyka akceptowalnego z arkusza: Parametry
E7,E8,... (w zależności od liczby zagrożeń) - Opis kategorii ryzyka z arkusza: Parametry
F7,F8,... (w zależności od liczby zagrożeń) - ustalenie akceptowalności ryzyka na podstawie oszacowania podanego przez użytkownika w kolumnie D - Kategoria ryzyka oraz podanej kategorii ryzyka akceptowalnego (parametry - pole B5). Metoda szacowania ryzyka jest dowolna przy jednym ograniczeniu, niższa wartość oznacza niższą kategorię ryzyka, wyższa wartość wyższą kategorię ryzyka.
UWAGA
Dla ryzyka akceptowalnego użyty jest kolor zielony, dla nieakceptowalnego- czerwony.
Makra:
Usuń zagrożenie do usunięcia niepotrzebnego zagrożenia. Wybrane zagrożenie będzie również automatycznie usunięte z arkusza: Część IV R - Działania KKP (działania związane z przekroczeniem poziomu akceptowalnego ryzyka).
Dla dwóch następnych arkuszy dotyczących działań KKP (Część III i Część IV) zastosowana została następująca konwencja:
pola jasnobeżowe - działania KKP są potrzebne,
pola szare - działania KKP nie są potrzebne.
Arkusz „Część III - W - Działania KKP ”
Zastosowanie: ustalenie działań KKP potrzebnych w związku z niespełnieniem podstawowych wymagań.
Parametry: brak
Pola systemowe:
A2 - nazwa przedsiębiorstwa z arkusza: Parametry
A3 - Analizowane stanowisko pracy z arkusza: Parametry
Arkusz „Część IV - R - Działania KKP”
Zastosowanie: ustalenie działań KKP potrzebnych w związku z przekroczeniem poziomu akceptowalnego ryzyka.
Parametry: brak
Pola systemowe:
A2 - nazwa przedsiębiorstwa z arkusza: Parametry
A3 - Analizowane stanowisko pracy z arkusza: Parametry
G5 - Kategoria ryzyka akceptowalnego z arkusza: Parametry
UWAGA
Zagrożenia są automatycznie przenoszone z arkusza „Część II - Oszacowanie i ocena ryzyka”.
Arkusz „Część V - Informacja o ryzyku”
Zastosowanie: ustalenie listy osób zatrudnionych na analizowanym stanowisku w celu poinformowania ich o ryzyku występującym na ich stanowisku pracy i działaniach KKP podjętych w związku z przekroczeniem poziomu akceptowalnego ryzyka.
Parametry: brak
Pola systemowe:
A2 - nazwa przedsiębiorstwa z arkusza: Parametry
A3 - Analizowane stanowisko pracy z arkusza: Parametry
Makra:
Naciśnij po wpisaniu nowych nazwisk lub usunięciu niepotrzebnych - należy go uruchomić po każdorazowej zmianie w liście pracowników. Spowoduje automatycznie prawidłowe ustawienie obszaru wydruku.
Podstawowe wymagania dotyczące formularza F4C
W formularzu stosowana będzie standardowa tabelka zawierająca następujące grupy wymagań:
szkolenia (instruktaż ogólny, instruktaż stanowiskowy, szkolenie podstawowe, szkolenia okresowe),
profilaktyczne badania lekarskie (wstępne, okresowe, dodatkowe),
uprawnienia,
organizacja pracy (instrukcje, oznakowania, barwy i znaki bezpieczeństwa),
pomieszczenie pracy (wysokość, podłoga, ściany, oświetlenie, wentylacja, temperatura, wilgotność),
stanowisko pracy (powierzchnia, przejścia, kubatura, narzędzia, maszyny i urządzenia, czynniki szkodliwe i uciążliwe).
Celem tego formularza jest :
inwentaryzacja podstawowych wymagań dla analizowanego stanowiska,
sprawdzenie, które wymagania są, a które nie są spełnione,
opracowanie działań KKP (arkusz III) dla wymagań, które nie są spełnione.
Arkusz oszacowanie i ocena ryzyka jak już powiedzieliśmy jest zaledwie pierwszym krokiem. Pełna analiza i ocena ryzyka wymaga
przed przystąpieniem do analizy i oceny ryzyka:
Ustalenie metody opisu stanowiska pracy (np. formularz w załączniku Z4C).
Ustalenie metody szacowania ryzyka (część 4.5).
Ustalenia akceptowalnego poziomu ryzyka.
podczas analizy i oceny ryzyka dla stanowiska:
Uzupełnienie listy zagrożeń,
Oszacowania ryzyka dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia,
Ustalenie czy poziom ryzyka jest akceptowalny - czynność ta wykonywana jest automatycznie przez program na podstawie wprowadzonego parametru (akceptowalna kategoria ryzyka),
Opracowanie działań KKP (arkusz IV) dla zagrożeń, dla których poziom ryzyka został uznany za nieakceptowalny.
Sporządzenie listy pracowników zatrudnionych na analizowanym stanowisku w celu poinformowania ich o występujących zagrożeniach na ich stanowisku pracy i ryzyku z nim związanym oraz o podjętych działaniach KKP w związku z przekroczeniem poziomu akceptowalnego ryzyka.
J.T.Karczewski, B.Rączkowski i inni - seria „ocena ryzyka zawodowego na stanowisku ......”, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp.z.o.o., Gdańsk, 2000-2002.
Formularz F4C : Analiza i ocena ryzyka, strona 8 z 8