53. Przyczyny i rozkład przestrzenny ekstremalnych zjawisk klimatycznych na Świecie.

EKSTREMALNE ZJAWISKA KLIMATYCZNE- takie zjawiska jak susze, powodzie, długotrwałe przymrozki, długie surowe zimy lub bezśnieżne zimy, huragany i sztormy i inne, występujące nieregularnie i często mające znamiona klęsk żywiołowych.

Wybrane ekstremalne zjawiska klimatyczne oraz ich rozkład przestrzenny:

Tornado- silna trąba powietrzna w Ameryce Północnej, o średnicy kilkuset metrów, powodująca katastrofalne zniszczenia.

Sprzyjające warunki do utworzenia się tornada występują zazwyczaj na pograniczu dwóch silnie zróżnicowanych termicznie i wilgotnościowo mas powietrza. W Stanach Zjednoczonych są to - ciepłe, wilgotne powietrze znad Zatoki Meksykańskiej i suche, chłodne powietrze z Gór Skalistych.

Cyklon zwrotnikowy

Głęboki ośrodek niskiego ciśnienia tworzący się na morzach strefy podrównikowej i zwrotnikowej, z ciśnieniem w centrum niekiedy poniżej 900 hpa, z silnymi wiatrami (ponad 32m/s) i ulewnymi opadami. Tworzą się nad obszarami morskimi, których powierzchnia wody ma temperaturę powyżej 27^o C i zalega nad nią gruba warstwa ciepłego i wilgotnego powietrza. W centrum cyklonu tworzy się bardzo silny prąd wstępujący, w którym powietrze napływające dołem z zewnętrznej strefy wznosi się spiralnym ruchem ku górze. Nie występują bezpośrednio przy równiku, ale dopiero w pasie powyżej 5^o szerokości północnej i południowej prawdopodobnie ze względu na zbyt małą wirowość (brak efektu siły Coriolisa na równiku).

El Nino i La Nina

• El Nino- ciepły prąd zjawiający się na zachodnich wybrzeżach Ameryki Południowej w okresie bożego Narodzenia. Powstaje zaburzenie cyrkulacji oceanicznej spowodowane osłabieniem wiejących ze wschodu pasatów.

• Konsekwencje:

• - występowanie obfitych opadów, sztormów i powodzi nad obszarem Ameryki Południowej,

• - hamowanie opadów monsunowych nad Azją południowo-wschodnią i północna Australią.

• La Nina - pasaty w strefie międzyzwrotnikowej wieją silniej niż zazwyczaj, powoduje to spychanie na zachód ciepłych wód i zwiększenie upwellingu.

Konsekwencje:

• Obfitsze niż zwykle deszcze monsunowe w Indiach,

• Zwiększone opady w Indonezji, Australii i Afryce Południowej.

Opady atmosferyczne

• Najwyższa roczna suma opadów deszczu: 23 000 mm. - Cherrapunji (Czerpaundżi) - miasto leżące w pn-wsch. części Indii w klimacie zwrotnikowym, wilgotnym, u podnóży Himalajów, które zatrzymują masy wilgotnego powietrza napływającego znad oceanu.

Susze:

• Susza- brak lub niska wys. opadu przez taki czas aż zostanie wyczerpana wilgoć w powietrzu potrzebna do życia biologicznego i aktywności człowieka.

• Susze najczęściej występują na terenach związanych z:

• - wyżami zwrotnikowymi

• - zmianami w cyrkulacji monsunowej- wtargnięcie tropikalnego powietrza,

• - zaistnieniem niskich temperatur w przypowierzchniowej warstwie oceanu przez prądy morskie i upwelling,

Przykłady susz:

• Sahel - od 1969 r do dziś

• Indie ( lata 1866, 1876-77, 1943)

• Północno Zachodnia Europa - V 1975 - VIII 1976.

Powódź

• Powódź- silne wezbranie wód rzecznych, gdy woda występuje z koryta i zalewa dolinę rzeczną wyrządzając szkody.

• Przyczyny: Intensywne opady atmosferyczne spowodowane:

• Blokady układu niskiego ciśnienia,

• Serie cyklonów

• Burze- zasięg lokalny i regionalny

• Największe powodzie:

• Chiny- rzeka Huang He - 1998

• USA - Missisipi - 1974 i 1993

• Europa- 1995, 1997, 2002

• Literatura: Niedźwiedź T., Słownik pojęć meteorologicznych.,źródła internetowe, wykłady dr Bielec-Bąkowskiej, Geografia Vademecum Maturalne.

---