Wprowadzenie
Sprawdzic obliczenia przykładowe czy SA dobrze, poprawic wykres rozkładu naprężeń w strefach obliczeniowych wokół wyrobisk ! sprawdzic tabelki i obliczenia, czy się zgadzaja wpisane wartości.
Tematem projektu jest:
Ocena obciążeń działających na obudowę wyrobisk korytarzowych.
Celem projektu jest:
- określenie warunków geotechniczno-górniczych wokół projektowanego wyrobiska;
- określenie pierwotnego stanu naprężeń działających w miejscu lokalizacji wyrobiska;
- określenie wtórnego stanu naprężeń dla górotworu, jako modelu ośrodka sprężystego i prognoza lokalnej utraty stateczności po wykonaniu wyrobiska;
- określenie ciśnienia statycznego górotworu (metoda Cymbarewicza, hipoteza Sałustowicza);
- określenie stanu naprężeń dla wyrobiska posadowionego poniżej Hkr (model sprężysto-plastyczny z osłabieniem);
- obliczenie i zilustrowanie na wykresie naprężeń wtórnych w strefach wokół wyrobiska;
- charakterystyka obciążeniowa górotworu i jej ilustracja graficzna;
- ustalenie obciążeń działających na obudowę projektowanego wyrobiska korytarzowego.
2. Warunki geotechniczno-górnicze wokół projektowanego wyrobiska.
2.1. Zestawienie parametrów geotechnicznych skał budujących strop, ociosy i spąg projektowanego chodnika.
Zachowanie górotworu względem obudowy wyrobiska wynika z jego budowy geologicznej oraz parametrów wytrzymałościowych wyznaczanych na podstawie badań laboratoryjnych na próbach skalnych oraz na podstawie rozpoznania geologiczno-inżynierskiego górotworu. Każde badanie wykonywane w laboratorium obarczone jest błędem, dlatego nanosi się zgodnie z zasadami statystyki matematycznej poprawki i w ten sposób otrzymuje się parametry normowe. Jednak, że każde badanie przeprowadzane na wybranych próbach górotworu nie oddaje złożoności jego budowy i cech, dlatego tez na parametry normowe nanoszone są kolejne poprawki, co tworzy nam parametry obliczeniowe wykorzystywane do dalszych prognoz zachowania górotworu.
Tabela 1. Parametry normowe skał występujących wokół wyrobiska
Nazwa skały |
Miąższość [m] |
Jakość skał |
Rcs(n) [MPa] |
Rrs(n) [MPa] |
Es(n) [GPa] |
νs(n) [-] |
φs(n) [°] |
|
|
|
Rozmakalność |
Podzielność |
|
|
|
|
|
Anhydryt przeławicony dolomitem |
19,6 |
1,0 |
Pł |
102,7 |
6,3 |
38,6 |
0,26 |
39,0 |
Dolomit zbity |
6,0 |
1,0 |
Pł |
94,9 |
5,8 |
39,2 |
0,26 |
40,0 |
Łupek dol. ilasty |
0,25 |
0,8 |
K |
26,0 |
1,6 |
11,7 |
0,26 |
30,0 |
Wapień dolomit. |
4,6 |
0,9 |
Pł |
69,3 |
5,5 |
39,3 |
0,25 |
36,0 |
Piask. ilasty okruszc |
1,3 |
0,8 |
Pł |
42,8 |
2,0 |
14,5 |
0,19 |
30,0 |
Piaskowiec drobnoziarnisty |
5,0 |
0,8 |
B |
24,7 |
1,08 |
13,1 |
0,19 |
37,6 |
Parametry obliczeniowe skał otrzymano poprzez pomnożenie parametrów normowych przez odpowiedni współczynnik niejednorodności zawartych w Tabela 2.
Tabela 2. Współczynniki niejednorodności dla poszczególnych parametrów
Parametr |
Rc |
Rr |
Es |
νs |
φs |
k |
0,7 |
0,6 |
0,7 |
0,9 |
0,9 |
Przykładowe obliczenia dla anhydrytu przeławiconego dolomitem:
Tabela 2.1. Parametry obliczeniowe skał występujących wokół wyrobiska
Nazwa skały |
Miąższość [m] |
Jakość skał |
Rcs(r) [MPa] |
Rrs(r) [MPa] |
Es(r) [GPa] |
νs(r) [-] |
φs(r) [°] |
|
|
|
Rozmakalność |
Podzielność |
|
|
|
|
|
Anhydryt przeławicony dolomitem |
19,6 |
1,0 |
Pł |
71,89 |
3,78 |
27,02 |
0,234 |
35,1 |
Dolomit zbity |
6,0 |
1,0 |
Pł |
66,43 |
3,48 |
27,44 |
0,234 |
36,0 |
Łupek dol. ilasty |
0,25 |
0,8 |
K |
18,2 |
0,96 |
8,19 |
0,234 |
27,0 |
Wapień dolomit. |
4,6 |
0,9 |
Pł |
48,51 |
3,3 |
27,51 |
0,225 |
32,4 |
Piask. ilasty okruszc |
1,3 |
0,8 |
Pł |
29,96 |
1,2 |
10,15 |
0,171 |
27,0 |
Piaskowiec drobnoziarnisty |
5,0 |
0,8 |
B |
17,29 |
0,648 |
9,17 |
0,171 |
33,84 |
2.2 Oznaczenie obliczeniowych parametrów geotechnicznych górotworu w warstwach masywu skalnego otaczającego wyrobisko korytarzowe.
Parametry geotechniczne górotworu określono wg PN-G-05020:1997. Wartości k0 i k1 zależne są od podzielności i rozmakalności skały.
Wartości współczynników k0 i k1 są zależne od podzielności i rozmakalności skał :
Lp. |
Podzielność skał karbońskich |
Odstępy powierzchni spękań i warstwowania |
k0 |
k1 |
|||
|
|
|
r ≥ 0,8 |
0,5 ≤ r ≤ 0,8 |
r ≥ 0,8 |
0,5 ≤ r ≤ 0,8 |
|
1 |
Masywna |
Powyżej 2,0 |
1,0 |
0,5 |
1,05 |
Ił. muł. łw. |
1,10
|
|
|
|
|
|
|
piask. zlep. |
1,05 |
2 |
Blokowa |
Od 0,5 do 2,0 |
0,9 |
0,5 |
1,05 |
Ił. łw. muł. piask. |
1,15 |
|
|
|
|
|
|
zlep. |
1,10 |
3 |
Płytowa |
Od 0,1 do 0,5 |
0,7 |
0,5 |
1,05 |
Ił. łw. muł. |
1,20 |
|
|
|
|
|
|
piask. zlep. |
1,10 |
4 |
Kostkowa |
Do 0,1 |
0,5 |
0,5 |
1,05 |
Ił. łw. muł. |
1,25 |
|
|
|
|
|
|
piask. zlep. |
1,10 |
Wzory i przykładowe obliczenia dla anhydrytu przeławiconego:
- wytrzymałość górotworu na ściskanie
- współczynnik sprężystości górotworu
- współczynnik Poissona
- kąt tarcia wewnętrznego górotworu
Tabela 3. Parametry obliczeniowe górotworu w warstwach wokół wyrobiska
Nazwa skały |
Miąższość [m] |
Jakość skał |
Rcg [MPa] |
Eg [GPa] |
νg [-] |
φg [°] |
|||
|
|
Rozmakalność |
Podzielność |
k0 |
k1 |
|
|
|
|
Anhydryt przeławicony dolomitem |
19,6 |
1,0 |
Pł |
0,7 |
1,05 |
50,32 |
25,73 |
0,234 |
33,43 |
Dolomit zbity |
6,0 |
1,0 |
Pł |
0,7 |
1,05 |
46,50 |
26,13 |
0,234 |
34,29 |
Łupek dol. ilasty |
0,25 |
0,8 |
K |
0,5 |
1,05 |
9,10 |
7,80 |
0,234 |
25,71 |
Wapień dolomit. |
4,6 |
0,9 |
Pł |
0,7 |
1,05 |
33,96 |
26,20 |
0,225 |
30,86 |
Piask. ilasty okruszc |
1,3 |
0,8 |
Pł |
0,7 |
1,05 |
20,97 |
9,67 |
0,171 |
25,71 |
Piaskowiec drobnoziarnisty |
5,0 |
0,8 |
B |
0,9 |
1,05 |
15,56 |
8,73 |
0,171 |
32,23 |
2.3. Określenie obliczeniowych parametrów geotechnicznych masywu uśrednionego.
Parametry geotechniczne wyznaczono jako średnią ważoną z wzoru
pi - wartość parametru.
Przy określaniu średniej ważonej przyjmuje się obszar o zasięgu 2,5 wysokości wyrobiska, a więc 17,5 m. (wysokość wyrobiska powyżej stropu wyrobiska - 7 m, wysokość wyrobiska 7 m oraz 0,5 wysokości wyrobiska poniżej spągu wyrobiska 3,5 m)
Przykładowe obliczenia
Tabela 4. Parametry geotechniczne masywu uśrednionego wokół wyrobiska
Rcg [MPa] |
Rcr [MPa] |
Eg [GPa] |
νg [-] |
φg [°] |
34,99 |
3,9 |
21,14 |
0,21 |
32,13 |
3. Pierwotny stan naprężeń w miejscu lokalizacji wyrobiska.
3.1. Określenie składowych pierwotnego stanu naprężeń (pionowe i poziome) w warstwach górotworu wokół wyrobiska.
Górotwór traktujemy jako ciało sprężyste. Obszar nad wyrobiskiem traktujemy jako jednorodny nadkład o jednorodnym ciężarze objętościowym uśrednionym γ=23 kN/m. Nadkład wywołuje ciśnienie pionowe działające na układ warstw. Powstałe w ten sposób ciśnienie jest przyczyną wielokierunkowego stanu naprężeń pierwotnych. Składowe ciśnienia (pionowa i pozioma) w górotworze nienaruszonym obliczone zostały ze wzoru:
- składowa pionowa ,
- składowa pionowa
Przykładowe obliczenia (dla ostatniej warstwy):
Ciśnienie pionowe
Ciśnienie poziome przy stropie:
Ciśnienie poziome przy spągu:
Nazwa skały w warstwie |
Głębokość zalegania warstwy h[m] |
Miąższość warstwy hi[m] |
Współczynnik Poissona ν[-] |
Ciężar objętościowy γ [kN/m3] |
Ciśnienie pionowe Pz[MPa] |
Ciśnienie poziome Px |
Wytrzymałość górotworu Rcg[MPa] |
Stan wytężenia górotworu |
|
|
|
|
|
|
|
w stropie [MPa] |
w spągu [MPa] |
|
|
Nadkład |
838,25 |
838,25 |
- |
25,0 |
20,96 |
- |
- |
- |
- |
Anhydryt przeławicony dolomitem |
857,85 |
19,6 |
0,234 |
26,0 |
21,47 |
6,40 |
6,56 |
50,32 |
sprężysty |
Dolomit zbity |
863 |
5,15 |
0,234 |
23,0 |
21,58 |
6,56 |
6,59 |
46,50 |
sprężysty |
Dolomit zbity |
863,85 |
0,85 |
0,234 |
23,0 |
21,60 |
6,59 |
6,60 |
46,50 |
sprężysty |
Łupek dol. ilasty |
864,1 |
0,25 |
0,234 |
23,0 |
21,61 |
6,60 |
6,60 |
9,1 |
Ukrytej plastyczności |
Wapień dolomit. |
868,7 |
4,6 |
0,225 |
23,0 |
21,72 |
6,27 |
6,31 |
33,96 |
sprężysty |
Piask. ilasty okruszc |
870 |
1,3 |
0,171 |
25,0 |
21,75 |
4,48 |
4,49 |
20,97 |
ukrytej plastyczności |
Piaskowiec drobnoziarnisty |
875 |
5,0 |
0,171 |
25,0 |
21,87 |
4,49 |
4,51 |
15,56 |
ukrytej plastyczności |
Tabela 5. Zestawienie obliczeń naprężeń pierwotnych pionowych i poziomych wraz z ocena stanów wytężenia górotworu.
Analiza stanu wytężenia masywu przed wykonaniem wyrobiska
Jeżeli Rcg > Pz to dana warstwa znajduje się w stanie sprężystym.
Jeżeli Rcg < Pz to dana warstwa znajduje się w stanie ukrytej plastyczności
Rys. 3.2. Wykres naprężeń pierwotnych w otoczeniu wyrobiska.
4. Stan naprężeń wokół wyrobiska korytarzowego - rozwiązanie wg teorii sprężystości.
4.1. Określenie wtórnego stanu naprężeń dla modelu górotworu jako ośrodka sprężystego i prognoza lokalnej utraty stateczności po wykonaniu wyrobiska.
Górotwór nienaruszony znajduje się w pierwotnym stanie naprężeń, który jest stanem równowagi. Po wykonaniu wyrobiska równowaga ta zostaje naruszona i powstaje nowy stan naprężeń. Wykonane wyrobisko ma kształt prostokąty o wymiarach; b = 8,0 m i h = 7,0 m. Na wyrobisko działa ciśnienie pionowe Pz i poziome Px..
W ociosach i w ich sąsiedztwie naprężenia pionowe (ściskające) σz osiągają największą wartość:
.
W stropie wyrobiska występują naprężenia poziome (rozciągające) przybierające najwyższą wartość w środkowym punkcie stropu:
Współczynniki kształtu
i
są zależne od stosunku b/h i wynosi:
Rys 4.1. Wykres zależności α = f ( b / h ) oraz β = f ( b /h )
Wartości α i β uzyskano na podstawie interpolacji z tablic.
α=0,90
β=0,79
Maksymalne naprężenia σx w stropie obliczono dla warstwy dolomit zbity.
Px = 6,56 MPa, Pz = - 21,58 MPa, Rr = 3,48 Mpa,
MPa.
Maksymalne naprężenia σz w ociosach obliczono dla najbardziej niekorzystnych warunków, wzięto do obliczeń parametry wytrzymałościowe najsłabszej warstwy ociosu, czyli łupek dolomityczny ilasty.
Px = 6,60 MPa, Pz = - 21,61 MPa, Rcg = 9,1 Mpa,
MPa.
Porównując otrzymane wartości naprężeń do wytrzymałości na ściskanie w przypadku najsłabszej warstwy ociosu
MPa >
MPa
Warunek jest spełniony.
oraz na rozciąganie w warstwie stropowej
MPa >
MPa
Warunek jest spełniony.
Stwierdzono, że strop i ocios ulegną zniszczeniu.
4.2. Określanie ciśnienia statycznego górotworu jako skutek lokalnej utraty stateczności.
Ciśnienie statyczne - jest to ciężar zniszczonego, oderwanego od reszty górotworu, leżącego na obudowie, aby je wyznaczyć należy określić wysokość strefy obwału - ho
Metoda Cymbarewicza - bazuje na modelu górotworu przyjętym przez Protodiakonowa, traktuje skały jako ośrodek rozdrobniony. Ponadto zakłada zniszczenie ociosów, a kryterium zniszczenia jest wytrzymałość na ścinanie. Określa odległość, na jakiej nastąpi zniszczenie ociosów po płaszczyźnie klinów odłamu. Skały położone w tym obszarze obciążają obudowę dając obciążenie w kierunku pionowym i poziomym. Obciążenie pionowe to ciężar skał stropowych, natomiast obciążenie poziome stanowi efekt zsuwania się skał wzdłuż założonej płaszczyzny poślizgu pod wpływem ciężaru warstw wyżej leżących.
Rys. Schemat obciążenia obudowy wyrobiska wg modelu Cymbarewicza
Tabela 6. Parametry wyznaczające zasięg strefy odprężonej
Warstwa |
Miąższość |
γ |
Rcs |
k1 |
φo |
φs |
średnie φo |
|
|
[m] |
[MPa] |
[-] |
[kN/m3] |
[0] |
[0] |
[0] |
|
Dolomit zbity |
5,15 |
23,0 |
66,43 |
1,05 |
|
77,56 |
|
|
Dolomit zbity |
0,85 |
23,0 |
66,43 |
1,05 |
77,56 |
|
72,20 |
|
Łupek dol. ilasty |
0,25 |
23,0 |
18,2 |
1,05 |
58,30 |
|
|
|
Wapień dolomit. |
4,6 |
25,0 |
48,51 |
1,05 |
74,62 |
|
|
|
Piask. ilasty okruszc |
1,3 |
25,0 |
29,96 |
1,05 |
68,14 |
|
|
Wzory i obliczenia pozornych kątów tarcia:
Górotworu w stropie wyrobiska dla dolomitu zbitego:
Górotworu w ociosie wyrobiska dla warstwy dolomitu zbitego:
Wzór i obliczenia zasięgu strefy odprężonej
Wzór i obliczenie ciśnienia statycznego pionowego qz
Obliczenie średniej ważonej ciężaru objętościowego skał w ociosie:
Wzory i obliczenia dla ociosowego ciśnienia statycznego:
Zmodyfikowana hipoteza Sałustowicza mówi, że na obudowę oprócz ciśnienia statycznego działa ciśnienie deformacyjne. W wyniku rozciągań w stropie, skały zaczynają rozluźniać się. Obrys rozluzowania wyznacza linia zaklinowania się materiału skalnego. Materiał, który przekroczy wartość wytrzymałości na rozciąganie oderwie się od całości, część, która pozostanie nienaruszona jest częścią sprężystą.
Wg Sałustowicza wytrzymałość na rozciąganie zostaje przekroczona w stropie i spągu wyrobiska. Wyrobisko samoistnie będzie dążyło do przyjęcia takiego kształtu, dzięki któremu naprężenia powstające nie przekroczą wytrzymałości na rozciąganie. Najbardziej optymalnym kształtem jest elipsa. Powierzchnia pomiędzy linią kształtu wyrobiska a elipsą stanowi strefę odprężoną.
Rys. Schemat zniszczenia dla modelu obciążenia obudowy wg Sałustowicza
Zasięg strefy odprężonej h0.
Statyczne ciśnienie stropowe górotworu
Wielkość strefy zniszczeniowej w ociosach:
Wybór metody obliczeń
Zasięg strefy odprężonej:
hipoteza Cymbarewicza ho = 1,11 m,
hipoteza Sałustowicza ho = 0,44 m.
Wartości te różnią się znacznie między sobą, podobnie jak wartości obciążenia pionowego:
wg hipotezy Cymbarewicza qz = 25,3 kPa ,
wg hipotezy Sałustowicza qz = 10,12 kPa
Z dwóch hipotez jako bardziej wiarygodną należy przyjąć hipotezę Cymbarewicza, która uwzględnia obciążenia poziome występujące w ociosach wyrobiska. Jest to istotne zwłaszcza w przypadku wyrobisk o znacznej wysokości, a także gdy w ociosach występują skały o niewielkiej wytrzymałości na jednoosiowe ściskanie Rc.
Wyniki uzyskane z hipotezy Cymbarewicza przyjąłem do dalszych obliczeń.
5. Stan naprężeń wokół wyrobiska korytarzowego posadowionego poniżej głębokości krytycznej - rozwiązanie wg modelu sprężysto-plastycznego z osłabieniem
Rys. Model sprężysto-plastyczny z osłabieniem.
5.1. Określenie głębokości krytycznej w masywie uśrednionym i prognoza globalnej utraty stateczności
- głębokość posadowienia wyrobiska: H=862 m;
- ciężar skał:
;
- wytrzymałość na ścinanie masywu uśrednionego:
Wyrobisko posadowione jest poniżej głębokości krytycznej. Przyczyni się to do globalnego zniszczenia pierścienia wokół wyrobiska. Rozpatrywany będzie zatem model sprężysto-plastyczny z osłabieniem z uwzględnieniem wytrzymałości resztkowej Rcr.
5.2. Ustalenie modelu (schematu) obliczeniowego, założenia do obliczeń metodami analitycznymi.
Poprzez przekroczenie głębokości krytycznej następuje utrata globalnej statyczności objawiając się wyróżnieniem w górotworze na skutek przyjęcia do obliczeń modelu ośrodka sprężysto-plastycznego z osłabieniem, dwóch stref:
- sprężystej: nienaruszonej, z obecnością naprężeń wtórnych pochodzących od ciężaru masowego nadkładu. Jej zasięg wynosi: r > rL . Oddziałuje na strefę plastyczną ciśnieniem Pg;
- plastycznej: górotworu wtórnie zniszczonego, występującej bezpośrednio przy wyrobisku
rw <r <rl . Zachowuje ona wytrzymałość resztkową Rcr.
Założenia do modelu:
- wydzielona nieważka tarcza;
- układ osiowo symetryczny w otoczeniu wyrobiska;
- płaski stan odkształcenia;
- ośrodek jednorodny wokół wyrobiska;
- występuje hydrauliczny stan naprężenia na brzegu tarczy (Px=Pz).
Rys. Układ stref wokół wyrobiska.
W wyniku zastosowania takiego modelu występują oddziaływania masywu na obudowę:
- deformacyjne (Pa): resztkowe ciśnienie pierwotne wynikające z oddziaływania strefy sprężystej;
- statyczne (q): bezpośrednie ciśnienie spowodowane ciężarem strefy odprężonej.
Zestawienie danych do obliczeń:
Pz(stropu) = 21,58 MPa
Rcg = 34,99 MPa
Eg = 21,14 GPa
Φg = 32,13°
γstropu = 23,0
Rcr = 3,9 MPa
b = 8,0 m
r = 4,0 m
Wzory i obliczenia:
r[m]
Rys. Wykres rozkładu naprężeń w strefach obliczeniowych wokół wyrobiska (seria1=sr, seria2=st, seria3=Pz)
Naprężenia w strefie sprężystej r > rL
Naprężenia w strefie plastycznej rw <r <rl
Tabela 7. Przykładowe wartości do wyznaczenia wykresu naprężeń w strefach obliczeniowych wokół wyrobiska.
σr [Mpa] |
σt[Mpa] |
r[m] |
0,057431 |
4,087919 |
4 |
0,601656 |
5,868657 |
4,5 |
1,228427 |
7,919488 |
5 |
1,940127 |
10,24822 |
5,5 |
2,738974 |
12,86209 |
6 |
3,552666 |
15,52455 |
6,46 |
9,524939 |
33,63506 |
7 |
11,0787 |
32,0813 |
7,5 |
12,35034 |
30,80966 |
8 |
13,40425 |
29,75575 |
8,5 |
14,28743 |
28,87257 |
9 |
15,03487 |
28,12513 |
9,5 |
15,67302 |
27,48698 |
10 |
16,2222 |
26,9378 |
10,5 |
16,6982 |
26,4618 |
11 |
17,11347 |
26,04653 |
11,5 |
17,47793 |
25,68207 |
12 |
17,79953 |
25,36047 |
12,5 |
18,08475 |
25,07525 |
13 |
18,33886 |
24,82114 |
13,5 |
18,56623 |
24,59377 |
14 |
18,7705 |
24,3895 |
14,5 |
18,95468 |
24,20532 |
15 |
19,12132 |
24,03868 |
15,5 |
19,27259 |
23,88741 |
16 |
19,41031 |
23,74969 |
16,5 |
19,53606 |
23,62394 |
17 |
19,65119 |
23,50881 |
17,5 |
19,75686 |
23,40314 |
18 |
19,85407 |
23,30593 |
18,5 |
19,94372 |
23,21628 |
19 |
20,02655 |
23,13345 |
19,5 |
20,10326 |
23,05674 |
20 |
5.4. Oddziaływanie górotworu na obudowę wyrobiska- obciążenie jako funkcja strefy zniszczonej.
Oddziaływanie deformacyjne górotworu wokół wyrobiska
Przyjmujemy warunki brzegowe : r = rw oraz
wówczas możemy skorzystać ze wzoru:
Przyczyną tego ciśnienia jest przemieszczanie się górotworu ku wyrobisku i jego deformacja wynikająca z panujących w nim naprężeń. Ciśnienie deformacyjne zależne jest od czasu (dąży do 0 wraz z jego upływem)
Tabela 8. Przykładowe wartości do wyznaczenia wykresu charakterystyki deformacyjnej wokół wyrobiska
Oddziaływanie statyczne w stropie wyrobiska
rl[m] |
Pa[Mpa] |
1 |
82,68 |
2 |
15,78 |
3 |
5,25 |
3,25 |
4,09 |
3,5 |
3,19 |
4 |
1,91 |
4,5 |
1,06 |
5 |
0,47 |
5,5 |
0,04 |
Wartość statycznego ciśnienia dla projektowanej obudowy wynosi:
Tabela 9. Przykładowe wartości do wyznaczenia wykresu
rl[m] |
q [MPa] |
3,5 |
0 |
4 |
0,012345 |
4,5 |
0,02469 |
5 |
0,037035 |
5,5 |
0,04938 |
6 |
0,060737 |
Rys. Wykres oddziaływania statycznego stropu.
6. Charakterystyka obciążeniowa górotworu wg modelu ciśnień deformacyjnych.
6.1. Stan przemieszczeń wokół wyrobiska, związek między zasięgiem strefy plastycznej (rl) a zaciskiem wyrobiska (uw).
Granicznemu zasięgowi strefy plastycznej rlg odpowiada graniczne przemieszczenie konturu wyrobiska ug :
Tabela 10. Zestawienie danych potrzebnych do dalszych obliczeń
PZ [MPa] |
Pg [MPa] |
Rcr [MPa] |
Eg [MPa] |
νg |
γ [kN/m3] |
rw [m] |
β |
21,58 |
1,91 |
3,9 |
21140 |
0,234 |
23,0 |
4,0 |
2,27 |
- przemieszczenie sprężyste us zależne od rl :
- przemieszczenie graniczne ug zależne od rl :
us ≤ uw ≤ug
0,00459 ≤ uw ≤ 0,00872
6.2. Charakterystyka obciążeniowa górotworu i jej ilustracja graficzna.
PZ [MPa] |
Pg [kPa] |
Rcr [MPa] |
Eg [MPa] |
νg |
γ [kN/m3] |
rw [m] |
β |
21,58 |
1910 |
3,9 |
21140 |
0,234 |
23,0 |
4,0 |
2,27 |
Polska norma określa minimalny nacisk na obudowę i odpowiadające mu optymalne przemieszczenie konturu wyrobiska uopt wynikające z przecięcia się dwóch krzywych Pa i q:
oraz
Rys. Charakterystyka obciążeniowa górotworu.
us ≤ uw ≤ug
Z wykresu odczytano uopt = 0,00853 [m]
Pa[Kpa] |
q [KPa] |
uw |
1912,4 |
0,000 |
0,00459 |
1734,5 |
19,570 |
0,004800 |
1572,3 |
27,677 |
0,00501 |
1423,8 |
33,897 |
0,005216 |
1287,5 |
39,141 |
0,00542 |
1161,9 |
43,761 |
0,005631 |
1045,8 |
47,938 |
0,00584 |
938,2 |
51,778 |
0,006047 |
838,2 |
55,353 |
0,00625 |
745,1 |
58,711 |
0,006462 |
658,2 |
61,887 |
0,00667 |
576,9 |
64,908 |
0,006878 |
500,6 |
67,794 |
0,00709 |
429,0 |
70,562 |
0,007294 |
361,6 |
73,226 |
0,00750 |
298,1 |
75,796 |
0,007709 |
238,1 |
78,282 |
0,00792 |
181,4 |
80,691 |
0,008125 |
127,7 |
83,030 |
0,00833 |
76,9 |
85,305 |
0,008540 |
28,5 |
87,522 |
0,00875 |
0,0 |
88,857 |
0,008876 |
6.3. Określenie obciążenia minimalnego przy optymalnym przemieszczeniu konturu wyrobiska.
Ciśnienie deformacyjne Pa = q stąd:
6.4. Ustalenie obciążeń działających na obudowę stropu i ociosów projektowanego wyrobiska korytarzowego
Obciążenia poziome działające na krańcach ociosów:
Obciążenia pionowe:
Minimalny nacisk na obudowę wynikający z charakterystyki obciążeniowej górotworu:
Pmin = 33,42 kPa
Wg Cymbarewicza: wg hipotezy Sałustowicza
qz = 10,12 kPa
qz = 25,3 kPa
Pmin > qz
33,42> 25,3 kPa
7. Wnioski
Na podstawie analizy obciążeń działających na obudowę, przyjęto wyniki z modelu sprężysto-plastycznego z osłabieniem, ze względu na najwyższe wartości obciążeń. W ociosach projektowanego wyrobiska znajdują się skały mocne w związku z tym obudowa musi przenieść duże obciążenia.
8. Literatura
Polska norma PN-G-05020 „Obudowa sklepiona”, 1997;
Polska norma PN-G-05600 „Obudowa powłokowa”, 1998;
Sałustowicz A, „Zarys mechaniki górotworu”, 1968.
Kidybiński A., „Podstawy geotechniki kopalnianej”, 1982
Kłeczek Z., Geomechanika górnicza”, 1994
Wydział Geoinżynierii Wrocław, 03 czerwca 2009
Górnictwa i Geologii
Politechniki Wrocławskiej
Mechanika górotworu II
Ocena obciążeń działających na obudowę wyrobisk korytarzowych
Bartosz Lebioda
159711
Środa, godzina 1115 - 1300