Rozumienie tekstu czytanego

Wprowadzenie

I. Opis egzaminu

Test sprawdzający rozumienie tekstu czytanego jest częścią składową pisemnego egzaminu maturalnego z języka angielskiego zarówno na poziomie podstawowym, jak i rozszerzonym.

POZIOM PODSTAWOWA

1.1. Przebieg testu

Zadania sprawdzające rozumienie tekstu czytanego na poziomie podstawowym znajdują się w arkuszu I. Arkusz ten zawiera również test rozumienia ze słuchu oraz zadania polegające na samodzielnym przygotowaniu dwóch wypowiedzi pisemnych - krótkiego i dłuższego tekstu użytkowego. Na wykonanie wszystkich zadań w tym arkuszu przeznaczono 120 minut. Test rozumienia ze słuchu będzie trwał 20 minut. Powinieneś założyć, że na przygotowanie wypowiedzi pisemnych należy prze­znaczyć ok. 60 minut. Oznaczało, że przeczytanie dwóch lub trzech różnych tekstów i wykonanie zadań sprawdzających ich rozumienie powinno zająć Ci nie więcej niż ok. 40 minut. W trakcie pisania egzaminu nie wolno korzystać ze słowników.

1.2. Ocena i punktacja

Zadania arkusza I, odpowiadające wymaganiom poziomu podstawowego, spraw­dzane są poza szkołą przez egzaminatorów zewnętrznych. W części „Rozumienie tekstu czytanego" za każdy dobrze rozwiązany element zadania otrzymasz 1 punkt. Za prawidłowe rozwiązanie wszystkich zadań w tej części możesz uzyskać 20 punktów, co stanowi 40% łącznej liczby punktów za ten arkusz.

1.3. Liczba i długość tekstów

Zdający czyta 2-3 teksty o łącznej długości ok. 1,5 strony formatu A4.

1.4. Rodzaje tekstów

W arkuszu I mogą znaleźć się teksty informacyjne, publicystyczne lub literackie. Na poziomie podstawowym egzamin sprawdza rozumienie tekstów adaptowanych, oraz prostych pod względem treści i stopnia zróżnicowania struktur leksykalno-grama-tycznych.

1.5. Typy zadań do tekstów

Rozumienie tekstu czytanego sprawdzane jest za pomocą zadań zamkniętych typu prawda/fałsz, dobieranie (przyporządkowanie) oraz wielokrotny wybór.

1.1. Przebieg testu

Zadania sprawdzające rozumienie tekstu czytanego na poziomie rozszerzonym znajdują się w arkuszu II razem z zadaniem testującym umiejętność rozpoznawania struktur (leksykalno-gramatycznych. Arkusz ten zawiera również test rozumienia ze słuchu. Na wykonanie wszystkich zadań w tym arkuszu przeznaczono 70 minut. Ponieważ test rozumienia ze słuchu będzie trwał 25 minut, na wykonanie pozo­stałych zadań z arkusza II zostaje 45 minut. W tym czasie trzeba będzie przeczytać dwa lub trzy różne teksty. Do jednego z nich będzie opracowany test luk sterowa­nych, sprawdzający znajomość struktur leksykalno-gramatycznych. Do pozostałych - jednego lub dwóch tekstów - dołączone będą zadania sprawdzające ich rozu­mienie. W trakcie pisania egzaminu nie wolno korzystać ze słowników.

1.2. Ocena i punktacja

Arkusz II, zawierający zadania odpowiadające wymaganiom poziomu roz­szerzonego, sprawdzany jest poza szkołą. Za każdy dobrze rozwiązany element zadania testującego rozumienie tekstu czytanego otrzymasz 1 punkt. Zadania testują 8-9 elementów, stąd za ich prawidłowe rozwiązanie możesz uzyskać 8-9 punktów, co stanowi 16-18% łącznej liczby punktów możliwych do zdobycia na

poziomie rozszerzonym (arkusze II i III). Za każdy dobrze rozwiązany element zadania sprawdzającego rozpoznawanie struktur leksykalno-gramatycznych możesz uzyskać 0,5 punktu. Zadanie testuje 6-8 elementów, stąd za prawidłowe rozwiązanie całego zadania możesz zdobyć 3-4 punkty. Łącznie za część egzaminu - „Rozumienie tekstu czytanego i rozpoznawanie struktur leksykalno-gramaty­cznych" - możesz uzyskać maksymalnie 12 punktów, czyli 24% wszystkich punktów możliwych do zdobycia na poziomie rozszerzonym.

Ćwiczenia przygotowujące do rozwiązania zadania testującego rozpoznawanie struktur znajdują się w publikacji MATURA COMPANION. Egzamin pisemny. Struktury leksykalno-gramatyczne.

1.3. Liczba i długość tekstów

W części egzaminu pisemnego na poziomie rozszerzonym - „Rozumienie tekstu czytanego i rozpoznawanie struktur leksykalno-gramatycznych" - zdający czyta 2-3 teksty o łącznej długości ok. 2 stron formatu A4.

1.4. Rodzaje tekstów

W arkuszu II mogą znaleźć się teksty informacyjne, publicystyczne lub literackie. Na poziomie rozszerzonym egzamin sprawdza rozumienie tekstów oryginalnych lub w niewielkim stopniu adaptowanych, bogatych pod względem treści i o wysokim stopniu zróżnicowania struktur leksykalno-gramatycznych.

1.5. Typy zadań do tekstów

Rozumienie tekstu czytanego sprawdzane jest za pomocą zadań zamkniętych typu prawda/fałsz, dobieranie (przyporządkowanie) oraz wielokrotny wybór, a umiejęt­ność rozpoznawania struktur leksykalno-gramatycznych testowana jest za pomocą testu luk sterowanych.

II. Wymagania egzaminacyjne

Szczegółowe umiejętności sprawdzane zarówno na poziomie podstawowym, jak i rozszerzonym obejmują:

• określanie głównej myśli tekstu,

• określanie głównych myśli poszczególnych części tekstu,

• stwierdzanie, czy tekst zawiera określone informacje,

• selekcjonowanie informacji,

• określanie intencji autora tekstu,

• rozpoznawanie związków między poszczególnymi częściami tekstu,

• określanie kontekstu komunikacyjnego (nadawca-odbiorca, forma wypowiedzi),

• rozróżnianie formalnego i nieformalnego stylu tekstu.

Dodatkowo, wyłącznie na poziomie rozszerzonym, testowane są następujące umie­jętności:

• oddzielanie faktów od opinii,

• rozpoznawanie różnorodnych struktur leksykalno-gramatycznych.

Przykłady zadań sprawdzających poszczególne umiejętności podane są w punkcie IV wprowadzenia „Wskazówki dotyczące zadań", z wyjątkiem rozpoznawania struktur leksykalno-gramatycznych, które szczegółowo omówiono w publikacji MATURA COMPANION. Egzamin pisemny. Struktury leksykalno-gramatyczne.

III. Porady dotyczące wykonywania zadań

Podczas egzaminu możesz zetknąć się z różnymi rodzajami tekstów. Dlatego, aby zwiększyć swoje szanse powodzenia, powinieneś czytać teksty napisane w języku angielskim, pochodzące z różnych źródeł. Niekoniecznie muszą one mieć charakter naukowy bądź akademicki - również czytanie artykułów prasowych i literatury pięknej pomaga rozwinąć umiejętności przydatne podczas egzaminu.

Zanim przystąpisz do rozwiązywania załączonych przykładowych testów, zapoznaj się z ogólnymi uwagami i wskazówkami, o których warto pamiętać w trakcie wykonywania zadań sprawdzających rozumienie tekstu czytanego.

• Rada podstawowa - nie wpadaj w panikę, gdy na pierwszy rzut oka wydaje Ci się, że nie rozumiesz większości tekstu. Jeżeli uważnie przeczytasz tekst, przeko­nasz się, że rozumiesz znacznie więcej, niż Ci się w pierwszym momencie wyda­wało!

• Warto pamiętać, że niekoniecznie trzeba rozumieć każde słowo, by

1. zrozumieć treści przekazane w danym tekście,

2. wykonać poprawnie zadanie dotyczące tego tekstu.

• Znaczenia wielu słów, których nie znasz, można się domyślić z kontekstu. Zazwyczaj ze struktury zdania i pozycji danego wyrazu względem innych, a także na podstawie charakterystycznych końcówek można się domyślić, jaką funkcję wyraz ten pełni w zdaniu (i jaka to część mowy).

• Istnieją różne powody, dla których czytamy teksty, np. chcemy ogólnie zoriento­wać się, czego dany tekst dotyczy, szukamy głównych myśli zawartych w tekście albo szukamy jakichś konkretnych informacji szczegółowych. W zależności od tego, w jakim celu czytamy dany tekst, stosujemy odpowiednie strategie czytania i określone umiejętności szczegółowe.

• Zwróć uwagę na tytuł (jeśli występuje) i układ graficzny tekstu - da Ci to pojęcie, jaki rodzaj tekstu masz przed sobą (np. list, artykuł prasowy, tekst literacki czy też ulotkę reklamową) i może pomóc w rozwiązaniu zadania.

• Zanim zaczniesz zapoznawać się z tekstem, przeczytaj bardzo uważnie in­strukcję do zadania, które masz wykonać. Rodzaj zadania określi sposób, w jaki będziesz czytać tekst.

• W większości przypadków dobrze jest po zapoznaniu się z instrukcją najpierw pobieżnie przejrzeć cały tekst, by mieć ogólne pojęcie o czym on jest, a potem po dokładnym przeanalizowaniu pytań, jeszcze raz przeczytać tekst - tym razem wnikliwie - koncentrując się na partiach, w których spodziewamy się znaleźć odpowiedzi na pytania zawarte w zadaniu.

• Przy czytaniu tekstu warto pamiętać, że zazwyczaj pierwsze zdanie w akapicie wskazuje na to, o czym on jest (jaka jest jego treść), co pomaga przy szukaniu odpowiedzi na pytania testowe.

• Podkreślanie w tekście słów-kluczy, a także całych zdań zawierających główne myśli jest często pomocną techniką przy wnikliwym czytaniu poprzedzającym wykonanie zadania odnoszącego się do danego tekstu.

• Zwróć uwagę na to, czy tekst zawiera tylko fakty, czy też fakty oraz komentarze autora i/lub cytowane opinie innych osób. Należy uważać, by czyjejś opinii nie uznać za obiektywnie przedstawiony fakt.

• Szukając w tekście właściwych rozwiązań, często trzeba szukać synonimów do słów użytych w podzadaniach, ponieważ rzadko użyte są w nich dokładnie te same słowa co w tekście. W pytaniach zwroty z tekstu są często parafrazowane.

• Odpowiadaj najpierw na pytania, na które odpowiedzi są dla Ciebie oczywiste, a dopiero potem na te, co do których masz wątpliwości.

• Przeczytaj i sprawdź wszystkie odpowiedzi, zanim oddasz test!

IV. Wskazówki dotyczące zadań

Rozumienie tekstu czytanego sprawdzane będzie na nowej maturze na podstawie testów typu prawda/fałsz, dobieranie (przyporządkowanie) oraz wielokrotny wybór.

Test typu prawda/fałsz

W teście prawda/fałsz na podstawie informacji zawartych w tekście określasz, które z podanych w zadaniu zdań są prawdziwe (TRUE), a które fałszywe (FALSE). Odpowiedź zaznaczasz we właściwej rubryce znakiem X.

• Przeczytaj pobieżnie tekst, a następnie uważnie przeczytaj podane zdania (stwierdzenia), które masz określić jako prawdziwe, czyli zgodne z tekstem, lub nieprawdziwe, czyli niezgodne z tekstem, po czym ponownie przeczytaj tekst, by wybrać właściwe odpowiedzi.

• Zastanów się, czy któreś zdanie (stwierdzenie) dotyczy ogólnego sensu tekstu. Odpowiedzi będzie wtedy trzeba udzielić na podstawie analizy znaczenia całego tekstu. Często myśl przewodnia (główna) tekstu zawarta jest w pierwszym jego zdaniu, czasem, o czym warto pamiętać, stanowi konkluzję zawartą w ostatnim zdaniu tekstu jako podsumowanie.

• Pytania typu prawda/fałsz oraz wielokrotnego wyboru zazwyczaj występują w teś­cie w takiej samej kolejności, w jakiej odnośne treści są przedstawione w tekście. Fakt ten jest wskazówką, w jakiej części tekstu szukać odpowiedzi na dane pyta­nie. Czasem jednak informacje potrzebne, by stwierdzić, czy dane zdanie jest prawdziwe, czy fałszywe występują w różnych częściach tekstu.

• Bardzo uważnie analizuj znaczenie stwierdzeń, w których użyte są słowa lub zwroty z tekstu, bo mogą być one mylące, np. początkowo sprawiać wrażenie stwierdzeń prawdziwych, a w rzeczywistości nimi nie być.

Prześledźmy na przykładzie zadania, które możesz otrzymać podczas egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym, jakich konkretnych umiejętności wymagać może sprawdzian rozumienia tekstu czytanego oparty na teście typu prawda/fałsz. W kluczu znajdziesz odpowiedzi oraz obszerny komentarz do nich.

Przykład 1. (7 pkt.)

Przeczytaj uważnie poniższy artykuł. Na podstawie informacji zawartych w tekście zdecyduj, które zdania podane w tabeli są zgodne z treścią tekstu (TRUE), a które nie (FALSE). Zaznacz znakiem X odpowiednią rubrykę w tabeli. Za każdą poprawną odpowiedź otrzymasz 1 punkt.

EDMUND PERCIVAL HILLARY

Edmund Percival Hillary was born in 1919 in Auckland, New Zealand. His first job was working as an editor for the Tuakan District News, but he left this job to become a beekeeper like his father. He had his first mountaineering experience when he was sixteen years old on a school trip to Mount Ruapehu in New Zealand. After that, he became a keen climber and climbed mountains in New Zealand, in 5 the Alps and eventually in the Himalayas.

Edmund made his first trip to the Himalayas in 1951 and later joined a British Everest Committee training team. Between 1920 and 1952, fifteen other expeditions to climb Mount Everest had failed and many climbers had died. In 1953, Hillary joined British mountaineer John Hunt 's expedition to climb Mount w Everest. Edmund Hillary and Tenzing Norgay, a Nepalese Sherpa, were the fittest members of the expedition group, so they were chosen to try to reach the peak of the mountain.

On May 29th, 1953atll.03 am, Edmund Hillary and Tenzing Norgay reached the top of Mount Everest. They became famous all over the world and their 15 successful climb became one of the most important events of the twentieth century. The British public were told of this achievement the night before the coronation of Elizabeth II. Queen Elizabeth II knighted Hillary and gave Norgay the George Medal, Britain 's highest civilian award.

		TRUE	FALSE
1.1.	Edmund Hillary comes from New Zealand.
1.2.	Edmund Hillary's father worked for a newspaper.
1.3.	Edmund became interested in climbing when he was on a school trip.
1.4.	Hillary's first attempt to climb Mount Everest failed.
1.5.	Hillary and Norgay were more likely to get to the top than other members of the team.
1.6.	Queen Elizabeth II gave Hillary the George Medal.
1.7.	The author's aim is to present opinions ratherthan facts in this text.

Teraz - na przykładzie zadania, które możesz otrzymać podczas egzaminu maturalnego na poziomie rozszerzonym - prześledźmy, jakich konkretnych umiejętności wymagać może sprawdzian rozumienia tekstu czytanego oparty na teście typu prawda/fałsz J/V kluczu znajdziesz odpowiedzi oraz obszerny komentarz do nich.

Przykład 2. (7 pkt.)

Przeczytaj uważnie poniższy artykuł, a następnie na podstawie informacji w nim zawartych zdecyduj, które zdania podane w tabeli są zgodne z treścią tekstu (TRUE), a które nie (FALSE). Zaznacz znakiem X odpowiednią rubrykę w tabeli. Za każdą poprawną odpowiedź otrzymasz 1 punkt.

ANGER IN THE AISLES

Dry air, cramped conditions and long flights can make you uncomfortable. But are they enough to make you crazy? According to the results of a questionnaire sent out by the International Air Transport Association, incidents of air rage - that much-discussed predisposition of a few passengers 5 to go mad in the sky - increased by almost 500% in the last half of the 1990s. In the past two years, at least three people have died as a result of violent actions by enraged fellow travelers.

"The aircraft cabin is an unusual environment," says Robert Bor, an aviation psychologist at London Guildhall University. "The altitude, the lower air

10 pressure, the noise - all of those things can lead to hostile behavior." And the little things can make all the difference: the guy in the next seat whose broad shoulders invade your personal seat space, the subtle battles for armrests, overhead bin space and even meal choices. "You are putting people who are unfamiliar with one another in a competitive environment," says Bor, "and that creates rivalry."

15 To be sure, passengers may be emotionally aroused well before they enter

the cabin - from delays, boredom, jetlag or saying farewell to loved ones. Also, by some estimates, as many as one in five passengers has a fear of flying. And a few experts say that airlines, whose advertisements depict air travel as a relaxed, soothing realm of smiling passengers and subservient flight attendants, may

20 themselves be partially to blame for raising travelers' expectations. It's a claim airlines flatly dismiss. "Absurd," says Ben Hall, a spokesman for Virgin Atlantic Airways. "We have to look at how many cases of air rage are linked to people over--indulging in alcohol. And how many are people with underlying psychological illnesses. They are more contributing factors than anything to do with

25 advertising."

As the number of incidents goes up, regulatory bodies and airline crews' unions have swung into action, seeking consensus on how to deal with the issue.

Definitions of air rage vary from country to country - and complex laws can make it hard for airlines and police to prosecute offenders. Not that all airlines are necessarily well prepared to deal with the problem: in a recent survey by London 30

Guildhall, more than a third of the 200 or so airlines questioned said staff were not trained to deal with air rage. The International Transport Workers' Federation, which represents 200,000 cabin crew worldwide, has called for governments to have obligatory training programs in place by the end of next year. The focus is likely to swing from dealing with incidents after the fact to prevention and passenger 35 management: identifying and pacifying problem passengers before they really become a problem.

		TRUE	FALSE
2.1.	On the whole, conditions in the aircraft cabin, especially on long flights, may cause discomfort.
2.2.	More and more airplane passengers cannot control theirtemper during flights.
2.3.	Seating strangers together in enclosed space leads to rivalry.
2.4.	According to some experts about 20% of passengers are afraid of air rage.
2.5.	There is no universal definition of air rage generally agreed on.
2.6.	All airline staff know how to cope with air rage.
2.7.	It is important to spot potentially dangerous passengers before they cause trouble.

Test typu dobieranie (przyporządkowanie)

Zadania typu dobieranie mogą polegać na dopasowywaniu odpowiednich informacji do określonych osób, miejsc, zdarzeń, rzeczy/przedmiotów lub na dopasowywaniu tytułów do tekstów, śródtytułów do poszczególnych części tekstu oraz na wstawianiu zdań lub fragmentów usuniętych z tekstu w odpo­wiednie miejsca w tekście.

> W przypadku zadania, które polega na odpowiednim wstawieniu do tekstu zdań uprzednio z niego usuniętych, dobrze pamiętać o tym, że należy kierować się przy wyborze odpowiedzi nie tylko znaczeniem, ale i formalnymi sygnałami (wska­zówkami) w tekście, takimi jak zgodność użytego czasu czy zaimka/ zaimków. Wnikliwie przeanalizuj, czy wstawione zdanie pasuje pod względem znacze­niowym i gramatycznym zarówno do części tekstu je poprzedzającego, jak i po nim następującego. Nie podejmuj pochopnych decyzji, zastanów się, zanim po­dasz ostateczne odpowiedzi.

• W przypadku zadań na dopasowywanie informacji szukaj słów-kluczy w tekście.

• Jeśli zadanie polega na dopasowaniu tytułów do tekstów, ustal najpierw główną myśl każdego tekstu (pamiętaj o roli zdania wprowadzającego), a potem znajdź, zgodnie z poleceniem, związek znaczeniowy pomiędzy każdym z tytułów wy­szczególnionych w zadaniu a odpowiadającym mu tekstem. Jeśli zadanie polega na przyporządkowaniu nagłówków do odpowiadających im akapitów w tekście, spróbuj najpierw określić główną myśl każdego akapitu, po czym znajdź związek pomiędzy każdym z nagłówków a odpowiadającym mu akapitem.

Prześledźmy na przykładzie zadania, które możesz otrzymać podczas egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym, jakich konkretnych umiejętności wymagać może sprawdzian rozumienia tekstu czytanego oparty na teście typu dobieranie (przyporządkowanie). W kluczu znajdziesz odpowiedzi oraz obszerny komentarz do nich.

Przykład 3. (6 pkt.)

Przeczytaj uważnie poniższe ogłoszenia oznaczone literami A-G, a następnii odpowiedz na pytania 3.1.-3.6. Wpisz odpowiednią literę w kratkę obok każdegi pytania. Nie możesz dwukrotnie udzielić tej samej odpowiedzi. Jedno z ogłoszeń nii pasuje do żadnego pytania. Za każdą poprawną odpowiedź otrzymasz 1 punkt.

A Hotel accommodation - Paris, Amsterdam, Madrid, etc. All lux hotels ir city centres. 3 nts for 2 nts offers. For details contact the Hotel Directory 0181770 0123.

B Short breaks to Prague - Low package prices, centrally located hotels and apartments. Cedok Travel, 0171 839 4414.

C Small group holidays in distant places, away from popular touristy areas Africa, Asia, Far East. For Worldwide brochure call 01420 541008.

D Secret Greek Island Paradise for those who seek a more luxurious escap< from the crowds. For details contact Greek Islands Club, Tel: 0181 99' 9313.

E Comfortable cottages on both coasts of Cornwall. Cornish Traditional Cottages. Brochure: 0990 134968. 7 day personal service 9 am - 9 pm

F Economy trips to Disneyland: a wonderful, unforgettable experience, chance to relax and enjoy. For details call 0181 654 2525.

G St Martin, 3 Valleys, 2 lux hotels. Snowy slopes all the year round.

Brochure: 01277 §23682.

	Which advertisement would interest
3.1	somebody who would like to spend a cheap long weekend in Central Europe?
3.2.	rich, young people on their honeymoon who love sunbathing and lazing on a beach?
3.3.	somebody who likes outdoor sports, enjoys cold breeze and speed, cannot bear hot weather?
3.4.	somebody who likes sightseeing and luxury but doesn't enjoy country life?
3.5.	an Englishman who would like to have a good, quiet rest in his own country?
3.6.	somebody who doesn't mind heat and wants to stay away from well-known tourist attractions?

Teraz - na przykładzie zadania, które możesz otrzymać podczas egzaminu maturalnego na poziomie rozszerzonym - prześledźmy, jakich konkretnych umiejętności wymagać może sprawdzian rozumienia tekstu czytanego oparty na teście typu dobieranie (przyporządkowanie). W kluczu znajdziesz odpowiedzi oraz obszerny komentarz do nich.

Przykład 4. (8 pkt.)

Przeczytaj uważnie poniższy artykuł, z którego usunięto 8 zdań. Zdania te oraz jedno zdanie dodatkowe, które nie pasuje do tekstu, podano na stronie obok i oznaczono literami A-l. Dobierz zdania tak, aby otrzymać spójny i logiczny tekst. W każde puste miejsce (4.1.-4.8.) wpisz literę, którą oznaczone jest brakujące zdanie. Za każdą poprawną odpowiedź otrzymasz 1punkt.

UNPREDICTABILITY OF HUMAN BEHAVIOUR

We all have something of the Greek god in us. 4.1. Humans may

not go as far as transforming into a different shape but when it comes to confusing a rival, our talent for unpredictable behaviour is second to none.

A rabbit pursued by a fox will leap and run in a chaotic zigzag, rather than head

5 for the nearest shelter in a straight line. 4.2. Bi|4 humans are the

only ones who rely on unpredictability as a weapon in competition against each other, whether it be in a game of football or international diplomacy.

Such behaviour has long been ignored, but researchers are now waking up to the fact that not only can we behave in very random ways, but that such actions are far

10 from pointless. 4.3. This could explain some of our strangest

behaviour, such as sudden mood swings, and it also adds a whole new dimension to understanding the evolution of human intelligence. Our highly developed sense of the erratic may be the spark that allows an ape adapted for savannah living to paint the Sistine Chapel, design the space shuttle and invent advertising slogans.

15 British biologist Michael Chance coined the phrase 'protean behaviour' in

1959, while at the University of Birmingham. 4.4. It began with

the observation by two British ethnologists, Peter Driver and David Humphries, that many animals develop cognitive abilities so that they can predict the actions of their competitors or prey. Natural selection then favours mechanisms that make these actions 20 harder to predict, so their enemies evolve better predictive powers, and an evolutionary arms race develops.

Two obvious ways of making your actions harder to predict are hiding your real

intentions and giving out false signals. 4.5. In many conflicts the

25 only way to stop this escalation is to adopt what game theorists call a 'mixed strategy', which bases decisions on probability. No amount of predictive talent will then be of use.

Submarine commanders in the Second World War hit on this idea and resorted to throwing dice to choose random patrol routes and so evade destroyers.

30 4.6. Sand eels, for example, usually react to predators by bunching

together and swimming in a fast-moving school. But when threatened in a narrow pool, they behave very differently - the school breaks up and each eel darts about in random directions in an attempt to confuse the predator.

Driver and Humphries realised that protean behaviour should be common because of the 35 competitive edge it gives species. Once they began looking, they found examples

everywhere. 4.7. And the herds of antelope that burst into

a whirlpool of activity, racing and plunging in every direction when disturbed.

4.8. But when biologists looked at people, they noticed an

important difference between us and other animals - our competitors tend to be other

40 humans. Geoffrey Miller, a psychologist at University College London, recently highlighted this and suggested that this refinement in behaviour in our ancestors is key to our unique cognitive style. Our talent for thinking randomly may even be a source of the creative flare that sets humans apart from other animals.

A	Both of these, however, are still vulnerable to the evolution of even better perceptual mechanisms on the part of the enemy, and so are evolutionary stable strategies- in other words, the arms race continues.
B	Proteus to be precise, who outwitted his enemies by constantly changing his shape.
C	Another puzzle - why moths, lizards and mice have mock convulsions when attacked - makes sense as a way of throwing a predator off its stride.
D	There was the mobbing behaviour of gulls, which dive-bomb intruders from all directions to try to protect nesting colonies.
E	In nature, interactions between enemies often work in a similar way.
F	But the evolutionary explanation for this phenomenon is less than a decade old.
G	Competitive situations also bring out the Proteus in humans.
H	Other animals use different forms of random behaviour to evade predators or catch their prey.
J	Unpredictable behaviour may have evolved as a way of keeping our rivals in the dark.

Test typu wielokrotny wybór

W teście wielokrotnego wyboru dobierasz odpowiednie dla podanego zdania zakończenie lub udzielasz odpowiedzi na pytanie, wybierając właściwą spośród podanych możliwości. Zakończenie zdania lub odpowiedź na pytanie muszą być zgodne z informacjami znajdującymi się w przeczytanym tekście. Spośród trzech lub czterech możliwości (A-C lub A-D) wybierasz jedną (właściwą) i zakreślasz odpowiednią literę.

• W przypadku zadań tego typu najpierw znajdź fragment tekstu, który treściowo powiązany jest z pytaniem, odrzuć odpowiedzi ewidentnie błędne, a następnie rozważ wybór właściwej odpowiedzi, analizując wnikliwie stosowny urywek tekstu.

• Uważaj na podchwytliwe, pozornie bardzo oczywiste odpowiedzi.

• Pamiętaj, że tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa, ta, która najpełniej odpowia­da treści tekstu.

Prześledźmy na przykładzie zadania, które możesz otrzymać podczas egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym, jakich konkretnych umiejętności wymagać może sprawdzian rozumienia tekstu czytanego oparty na teście typu wielokrotny wybór. W kluczu znajdziesz odpowiedzi oraz obszerny komentarz do nich.

Przykład 5. (4 pkt.)

Przeczytaj uważnie poniższy artykuł, a następnie przy każdym pytaniu wybierz wła­ściwą - zgodną z tekstem - odpowiedź lub zakończenie zdania. Zaznacz jedną z czterech możliwości, zakreślając literę A, B, C lub D.

WHAT CUSTOMERS SAY ABOUT EASYSLEEP

"Before I ordered the Easy sleep mattress, I usually woke up with a stiff neck, an j aching back, you name it. Working at a 9-5 desk job was really difficult. Now with Easy sleep, I sleep like a baby! Best of all is the fact that it follows the contours of my body .so there is no Swong position to sleep in." (Steve Morris, Baltimore)

"It's amazing! In the morning I wake up feeling totally refreshed, as if I had 5 a massage or just got out of a sauna. I'm never going to sleep on anything else again, now that I've experienced Easy sleep!" (Wendy Stevens, Ontario)

Order your Easy sleep today, delivered to your door within 24 hours, free of charge. There is a full money-back guarantee if you are not completely satisfied within a one-_: month period. Order two Easy sleep mattresses and get a 20% discount. Order now! 10

Teraz - na przykładzie zadania, które możesz otrzymać podczas egzaminu maturalnego na poziomie rozszerzonym - prześledźmy, jakich konkretnych umiejętności wymagać może sprawdzian rozumienia tekstu czytanego oparty na teście typu wielokrotny wybór. W kluczu znajdziesz odpowiedzi oraz obszerny komentarz do nich.

Przykład 6. (7 pkt.)

Przeczytaj uważnie poniższy artykuł, a następnie wybierz właściwą - zgodną z tekstem - odpowiedź lub zakończenie zdania. Zaznacz jedną z czterech możliwości, zakreślając literę A, B, C lub D. Za każdą poprawną odpowiedź otrzy­masz 1 punkt.

SHYNESS

Shyness may not seem to be a serious complaint, but for some who suffer from it, it can become unbearable. Even talking to a small group of people you know can seem like an ordeal - it can feel as if you've been asked to give a speech on a topic you know very little about to a number of experts. You start to feel hot

5 and shaky, your heart beats faster, your knees feel weak, you begin to stutter and the whole experience seems to last forever.

The fact of the matter is that shyness is something we often recognise

in others: blushing (going red) is one of the more visible signs, for example.

Yet we don't judge someone harshly because of this. But shyness does mean you 're

10 harder to approach, so you become more isolated. As one shy person put it,

" It 's like being in a prison, and it 's very hard to break out."

Experts on the subject have come up with various possible solutions, and one has been singled out as being the key to success - namely, finding an interest in common with other people. Spending a lot of time on the sidelines watching

15 other people and envying them because they are much more outgoing doesn't help; remembering that some of the people you envy most are probably shy themselves, does. The secret is how you deal with it. And experts have come up with four things you can do today to help:

Firstly, you can start by listening to other people. You will find yourself

20 getting interested in what they 're talking about and asking questions - and before you know it, you 'li be having a conversation.

Secondly, you could try asking neighbours if you can walk their dog. Like children, pets can be excellent icebreakers for conversations with passers-by.

Thirdly, try joining a class to learn something like tap-dancing or flamenco,

25 where people are likely to laugh a lot. You 'U feel relaxed, and also you '11 be much too busy concentrating on what you're doing to feel shy.

Lastly, try telling yourself that it doesn't matter if you say or do something silly. Most people make a fool of themselves every so often - and it's not the end of the world if you do!

---