TFI Businnes Angels

Projekt na zaliczenia

przedmiotu:

Analiza portfela

inwestycyjnego

Prowadzący:

dr Michał Pietrzak

Wykonawcy:

Andrzej Paczkowski – 221490

Anna Sobocińska – 221521

Daria Stefańska – 221523

Łukasz Strzałkowski – 221525

Joanna Szramka – 221532

Magdalena Szymkiewicz – 221535

Business Angels

Towarzystwo Funduszy

Inwestycyjnych (TFI) S.A.

Zarządzający:

Andrzej Paczkowski

Anna Sobocińska

Daria Stefańska

Łukasz Strzałkowski

Joanna Szramka

Magdalena Szymkiewicz

Wprowadzenie

Celem niniejszego opracowania jest utworzenie oraz prezentacja konstrukcji trzech nowych produktów finansowych. Produktami tymi będą trzy różne fundusze inwestycyjne utworzone przez Business Angels Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A, które będą się różnić prowadzoną polityką inwestycyjną. Będą to fundusze przeznaczone dla osób, które w ramach III filara chcą odkładać środki na swoją emeryturę.

TFI Business Angels po rozeznaniu rynku stwierdziło, że istnieje duże zapotrzebowanie na produkty finansowe dostosowane do potrzeb osób, które chcą sobie zapewnić „godziwą emeryturę”. Polityka inwestycyjna nowych funduszy inwestycyjnych będzie dostosowana do podejścia do ryzyka osób, które zdecydują się zainwestować, natomiast opłaty manipulacyjne będę mobilizowały dotychczasowych uczestników do systematycznego kupna jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, tak aby powiększali oni swój kapitał na emeryturę.

Zarządzający TFI Business Angels mają nadzieję, iż nowe produkty finansowe będą doskonałą alternatywą dla osób oszczędzających na emeryturę oraz będą w stanie zapewnić wyższe stopy zwrotu niż Otwarte Fundusze Emerytalne dzięki niskim opłatom manipulacyjnym, a także dostosowaniu polityki inwestycyjnej funduszy do grupy wiekowej, w której osoby nabywającej jednostki uczestnictwa się znajdują w momencie ich nabycia.

  1. Charakterystyka oraz funkcjonowanie funduszy

TFI Business Angels postanowiło utworzyć trzy nowe fundusze inwestycyjne skierowane do osób, które myślą o swojej przyszłości. W efekcie powstaną trzy akcyjne, otwarte fundusze inwestycyjne z różnymi kategoriami jednostek uczestnictwa. Funduszami tymi będą:

Profil inwestora

Fundusz inwestycyjny Plejada 35 będzie przeznaczony dla młodych osób, których wiek nie przekroczył 35 lat oraz są zainteresowani inwestowaniem środków pieniężnych w horyzoncie długookresowym. Wiek ten został określony na podstawie badań rynku, które potwierdzają, że osoby w tym wieku charakteryzują się skłonnością do ryzyka oraz są w stanie zaakceptować wyższy poziom ryzyka w zamian za długoterminową ponadprzeciętną stopę zwrotu. Szczególnie polecany jest inwestorom, którzy chcą dokonywać systematycznych zakupów jednostek uczestnictwa, aby zapewnić sobie wysoką emeryturę w przyszłości.

Polityka inwestycyjna funduszu

Fundusz inwestycyjny Plejada 35 będzie stosować aktywną strategię zarządzania stworzonym portfelem, która będzie miała na celu maksymalizować długoterminową stopę zwrotu, przy zadanym średnim poziomem ryzyka mierzonego odchylenie standardowym poszczególnych aktywów (strategia alokacji integracyjnej). Poza tym fundusz będzie dobierał spółki do portfela z różnych branż, aby osiągać korzyści z dywersyfikacji sektorowej, która będzie chroniła jego długoterminową stopę zwrotu.

Kategoria lokat

Fundusz Plejada 35 będzie funduszem agresywnym, który będzie inwestował wyłącznie w akcje (100%) notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, które zostały dopuszczone do obrotu na rynku podstawowym. Aktywa funduszu nie będą lokowane w inne instrumenty finansowe.

Kryteria doboru lokat

Potencjalne aktywa do funduszu zostały wybrane zgodnie z rozdziałem 3 niniejszego opracowania. Ostateczny portfel funduszu będzie budowany przez aktywną dywersyfikacją Markowitza, która będzie zakładała osiągnięcie maksymalne stopy zwrotu przy średnim poziomie ryzyka. Ostateczny skład portfela funduszu inwestycyjnego Plejada 35 został zaprezentowany w rozdziale 10.

Opłaty manipulacyjne

Fundusz inwestycyjny będzie różnicował opłaty manipulacyjne w zależności od kategorii jednostek nabywanych przez inwestora. Wyróżniamy dwie kategorie Jednostek Uczestnictwa:

Opłata za zarządzanie

Opłata za zarządzenie funduszem inwestycyjnym w przypadku Jednostek Uczestnictwa kategorii A i B wynosi 3% w skali roku. Jeżeli uczestnik posiada Jednostki Uczestnictwa kategorii A lub B przez okres co najmniej 5 lat opłata ta jest zmniejszana od następnego roku po osiągnięciu tego okresu posiadania do 2,5% w skali roku.

Opłata za zarządzanie jest zmniejszana o 50 pkt. bazowych w przypadku kiedy wyniki funduszu będą niższe niż przyjęty benchmark o 200 pkt. bazowych, natomiast kiedy wyniki funduszy będą wyższe o 200 pkt. bazowych niż benchmark to opłata jest podwyższana o 50 pkt. bazowych.

Benchmark

Dla funduszu inwestycyjnego Plejada 35 wzorcem służącym do oceny efektywności inwestycji w jego Jednostki Uczestnictwa będzie indeks szerokiego rynku WIG (benchmark), który będzie najlepiej odzwierciedlał zachowanie się zmiennych rynkowych oddających cel i politykę inwestycyjną funduszu.

Koszty ponoszone przez TFI Business Angels

Zgodnie z umową o prowadzenie rejestru i przechowywanie aktywów Funduszu część kosztów obsługi Funduszu ponoszona jest przez Towarzystwo. Są to, w szczególności, wynagrodzenie Depozytariusza za:

− przechowywanie aktywów funduszu,

− weryfikację wyliczania wartości aktywów netto funduszu,

− dokonywanie rozliczeń transakcji funduszu.

Zgodnie z umową zawartą z bankiem-depozytariuszem koszty te będą wynosić 0,5% w skali roku od wartości aktywów netto funduszu.

Oczekiwana liczba klientów

Fundusz musi zebrać wymaganą ustawa o funduszach inwestycyjnych z 2004 r. kwotę minimalną wynoszącą 4 mln zł. W efekcie szacuje się, że jednostki funduszy nabędzie 400 osób – po dwie jednostki kategorii B (wartość 10 000 zł). Jednak szacuje się, że liczba klientów funduszu będzie rosła w wyniku przeprowadzanych działań marketingowych. Wzrostowi będzie również podlegać wartość aktywów funduszu, ponieważ dotychczasowi klienci będą nabywali systematycznie jednostki kategorii A – co najmniej jedną jednostkę miesięcznie, a na pewno znajdą się klienci, którzy będą nabywali większą ilość jednostek A.

Oczekiwany przychód

Przychód funduszu będzie ściśle uzależniony od wyników funduszu, liczby klientów oraz wartością aktywów jaką fundusz będzie zarządzał.

  1. Fundusz Inwestycyjny Business Angels Zbilansowany 55

Profil inwestora

Fundusz inwestycyjny Zbilansowany 55 będzie przeznaczony dla osób w średnim wieku, których wiek nie przekroczył 55 lat oraz są zainteresowani inwestowaniem środków pieniężnych w horyzoncie długookresowym. Wiek ten został określony na podstawie badań rynku, które potwierdzają, że osoby w tym wieku charakteryzują się neutralną postawą wobec ryzyka oraz będą akceptować niższą stopę zwrotu w zamian za lokowanie aktywów w akcje mniej ryzykowne, jednocześnie zapewniające średnią długoterminową stopę zwrotu. Szczególnie polecany jest inwestorom, którzy chcą dokonywać systematycznych zakupów jednostek uczestnictwa, aby zapewnić sobie wysoką emeryturę w przyszłości.

Polityka inwestycyjna funduszu

Fundusz inwestycyjny Zbilansowany 55 będzie stosować aktywną strategię zarządzania stworzonym portfelem. Zarządzanie portfelem, który będzie składał się w 100% z akcji, będzie miało na celu minimalizować ryzyko, przy zadanej średniej stopie zwrotu dla poszczególnych aktywów (strategia alokacji integracyjnej). Poza tym fundusz będzie dobierał spółki do portfela z różnych branż, aby osiągać korzyści z dywersyfikacji sektorowej, która będzie chroniła jego długoterminową stopę zwrotu.

Kategoria lokat

Fundusz Zbilansowany 55 będzie akcyjnym funduszem zrównoważonym, który będzie inwestował 100% swoich aktywów w akcje notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, które zostały dopuszczone do obrotu na rynku podstawowym. Aktywa funduszu nie będą lokowane w inne instrumenty finansowe.

Kryteria doboru lokat

Potencjalne aktywa do funduszu zostały wybrane zgodnie z rozdziałem 3 (kryteria doboru akcji). Ostateczny portfel funduszu będzie budowany przez aktywną dywersyfikacją Markowitza, która będzie zakładała osiągnięcie minimalnego ryzyka przy zadanej średniej stopie zwrotu. Ostateczny skład portfela funduszu inwestycyjnego Zbilansowany 55 został zaprezentowany w rozdziale 10.

Opłaty manipulacyjne

Fundusz inwestycyjny będzie różnicował opłaty manipulacyjne w zależności od kategorii jednostek nabywanych przez inwestora. Wyróżniamy dwie kategorie Jednostek Uczestnictwa:

Opłata za zarządzanie

Opłata za zarządzenie funduszem inwestycyjnym w przypadku Jednostek Uczestnictwa kategorii A i B wynosi 2,5% w skali roku. Jeżeli uczestnik posiada Jednostki Uczestnictwa kategorii A lub B przez okres co najmniej 5 lat opłata ta jest zmniejszana od następnego roku po osiągnięciu tego okresu posiadania do 2% w skali roku.

Opłata za zarządzanie jest zmniejszana o 50 pkt. bazowych w przypadku kiedy wyniki funduszu będą niższe niż przyjęty benchmark o 200 pkt. bazowych, natomiast kiedy wyniki funduszy będą wyższe o 200 pkt. bazowych niż benchmark to opłata jest podwyższana o 50 pkt. bazowych.

Benchmark

Dla funduszu inwestycyjnego Zbilansowany 55 wzorcem (benchmark) służącym do oceny efektywności inwestycji w jego Jednostki Uczestnictwa będzie 0,5 stopy inflacji powiększona+100 pkt. bazowych powiększone o 0,5 stopy z WIG. Wzorzec ten będzie najlepiej odzwierciedlał zachowanie się zmiennych rynkowych oddających cel i politykę inwestycyjną funduszu.

Koszty ponoszone przez TFI Business Angels

Zgodnie z umową o prowadzenie rejestru i przechowywanie aktywów Funduszu część kosztów obsługi Funduszu ponoszona jest przez Towarzystwo. Są to, w szczególności, wynagrodzenie Depozytariusza za:

− przechowywanie aktywów funduszu,

− weryfikację wyliczania wartości aktywów netto funduszu,

− dokonywanie rozliczeń transakcji funduszu.

Zgodnie z umową zawartą z bankiem-depozytariuszem koszty te będą wynosić 0,5% w skali roku od wartości aktywów netto funduszu.

Oczekiwana liczba klientów

Fundusz musi zebrać wymaganą ustawa o funduszach inwestycyjnych z 2004 r. kwotę minimalną wynoszącą 4 mln zł. W efekcie szacuje się, że jednostki funduszy nabędzie 400 osób – po dwie jednostki kategorii B (wartość 10 000 zł). Jednak szacuje się, że liczba klientów funduszu będzie rosła w wyniku przeprowadzanych działań marketingowych. Wzrostowi będzie również podlegać wartość aktywów funduszu, ponieważ dotychczasowi klienci będą nabywali systematycznie jednostki kategorii A – co najmniej jedną jednostkę miesięcznie, a na pewno znajdą się klienci, którzy będą nabywali większą ilość jednostek A.

Oczekiwany przychód

Przychód funduszu będzie ściśle uzależniony od wyników funduszu, liczby klientów oraz wartością aktywów jaką fundusz będzie zarządzał.

  1. Fundusz Inwestycyjny Business Angels Bezpieczny 67

Profil inwestora

Fundusz inwestycyjny Bezpieczny 67 będzie przeznaczony dla osób powyżej 55 roku życia, którzy są zainteresowani inwestowaniem środków pieniężnych w horyzoncie długookresowym w akcje, które są obarczone najniższym poziomem ryzyka. W ten sposób uzyskają oni ochronę środków finansowych przed przejściem na emeryturę. Wiek ten został określony na podstawie badań rynku, które potwierdzają, że osoby w tym wieku charakteryzują się awersją wobec ryzyka oraz będą akceptować stopę zwrotu przewyższającą inflację o co najmniej 100 pkt. bazowych, która będzie uzyskiwana przez lokowanie aktywów w akcje o najniższym ryzyku rynkowym. Szczególnie polecany jest inwestorom, którzy chcą uzyskiwać maksymalną stopę zwrotu przy minimalnym ryzyku.

Polityka inwestycyjna funduszu

Fundusz inwestycyjny Bezpieczny 67 będzie stosować aktywną strategię zarządzania stworzonym portfelem. Zarządzanie akcjami, które będą stanowić 100% udziałów portfela poleć będzie na osiągnięciu najwyższych możliwych stóp zwrotu przy minimalnym poziomie ryzyka (strategia integracyjna).

Kategoria lokat

Fundusz Bezpieczny 67 będzie funduszem defensywnym, który będzie inwestował 100% swoich aktywów w akcje notowane na rynku giełdowym. Aktywa funduszu nie będą lokowane w inne instrumenty finansowe.

Kryteria doboru lokat

Potencjalne aktywa do funduszu zostały wybrane zgodnie z rozdziałem 3 (kryteria doboru akcji). Akcje będą dobierane zgodnie ze strategią integracyjną, która będzie miała na celu minimalizować ryzyko. Ostateczny skład portfela funduszu inwestycyjnego Bezpieczny 67 został zaprezentowany w rozdziale 10.

Opłaty manipulacyjne

Fundusz inwestycyjny będzie różnicował opłaty manipulacyjne w zależności od kategorii jednostek nabywanych przez inwestora. Wyróżniamy dwie kategorie Jednostek Uczestnictwa:

Opłata za zarządzanie

Opłata za zarządzenie funduszem inwestycyjnym w przypadku Jednostek Uczestnictwa kategorii A i B wynosi 2% w skali roku. Jeżeli uczestnik posiada Jednostki Uczestnictwa kategorii A lub B przez okres co najmniej 5 lat opłata ta jest zmniejszana od następnego roku po osiągnięciu tego okresu posiadania do 1,5% w skali roku.

Opłata za zarządzanie jest zmniejszana o 50 pkt. bazowych w przypadku kiedy wyniki funduszu będą niższe niż przyjęty benchmark o 200 pkt. bazowych, natomiast kiedy wyniki funduszy będą wyższe o 200 pkt. bazowych niż benchmark to opłata jest podwyższana o 50 pkt. bazowych.

Benchmark

Dla funduszu inwestycyjnego Bezpieczny 67 wzorcem (benchmark) służącym do oceny efektywności inwestycji w jego Jednostki Uczestnictwa stopa inflacji powiększona o 100 pkt. bazowych. Wzorzec ten będzie najlepiej odzwierciedlał zachowanie się zmiennych rynkowych oddających cel i politykę inwestycyjną funduszu.

Koszty ponoszone przez TFI Business Angels

Zgodnie z umową o prowadzenie rejestru i przechowywanie aktywów Funduszu część kosztów obsługi Funduszu ponoszona jest przez Towarzystwo. Są to, w szczególności, wynagrodzenie Depozytariusza za:

− przechowywanie aktywów funduszu,

− weryfikację wyliczania wartości aktywów netto funduszu,

− dokonywanie rozliczeń transakcji funduszu.

Zgodnie z umową zawartą z bankiem-depozytariuszem koszty te będą wynosić 0,5% w skali roku od wartości aktywów netto funduszu.

Oczekiwana liczba klientów

Fundusz musi zebrać wymaganą ustawa o funduszach inwestycyjnych z 2004 r. kwotę minimalną wynoszącą 4 mln zł. W efekcie szacuje się, że jednostki funduszy nabędzie 400 osób – po dwie jednostki kategorii B (wartość 10 000 zł). Jednak szacuje się, że liczba klientów funduszu będzie rosła w wyniku przeprowadzanych działań marketingowych. Wzrostowi będzie również podlegać wartość aktywów funduszu, ponieważ dotychczasowi klienci będą nabywali systematycznie jednostki kategorii A – co najmniej jedną jednostkę miesięcznie, a na pewno znajdą się klienci, którzy będą nabywali większą ilość jednostek A.

Oczekiwany przychód

Przychód funduszu będzie ściśle uzależniony od wyników funduszu, liczby klientów oraz wartością aktywów jaką fundusz będzie zarządzał.

  1. Analiza wstępna – wybór branż i spółek do analizy

Pierwszym krokiem do stworzenia nowych funduszy inwestycyjnych był wybór odpowiednich branż, z których zostaną wybrane spółki do dalszej analizy. Wybór branży nastąpił w oparciu o indeksy sektorowe notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych (GPW) w Warszawie. Podczas analizy porównawczej brano pod uwagę jedynie indeksy, które są notowane co najmniej od 2005 roku (ze względu na założenie horyzontu czasowego 2005-2009). W rezultacie brano pod uwagę sześć indeksów sektorowych:

Podczas analizy posługiwano się miesięcznymi logarytmicznymi stopami zwrotu przedstawionych indeksów wyliczonych dla okresu od 2005 do 2009 r. oraz następującymi założeniami:

W pierwszej kolejności zostały wyliczone współczynniki beta dla tych indeksów względem miesięcznych logarytmicznych stóp zwrotu z WIG1, który został przyjęty jako portfel rynku, ponieważ jest indeksem odzwierciedlającym zmiany cen wszystkich spółek notowanych na GPW. Wyniki obliczeń prezentuje poniższy wykres.

Wykres 1. Współczynniki beta dla indeksów sektorowych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.bossa.pl.

Z powyższego wykresu wynika, że branżę agresywną stanowią banki, których ceny akcji reagują bardziej gwałtowanie niż indeks rynkowy, czyli WIG. Z kolei reszta analizowanych sektorów należy do grupy defensywnych, ponieważ wartość współczynnika beta jest niższa niż jeden. Najniższą wartość parametru beta możemy zaobserwować dla sektora telekomunikacyjnego, którego spółki są najmniej wrażliwe na zmiany szerokiego rynku.

Kolejnym krokiem przy wyborze odpowiedniego sektora było obliczenie współczynników korelacji pomiędzy poszczególnymi indeksami branżowymi. Obliczenia zostały również wykonane na podstawie miesięcznych logarytmicznych stóp zwrotu dla okresu 2005-2009. W efekcie powstała tablica korelacyjna zaprezentowana w poniższej tabeli.

Tabela 1. Współczynniki korelacji pomiędzy indeksami sektorowymi

  WIG-BANKI WIG-BUDOW WIG-INFO WIG-MEDIA WIG-SPOZY WIG-TELKO
WIG-BANKI 1,00 0,64 0,70 0,73 0,56 0,49
WIG-BUDOW 0,64 1,00 0,76 0,59 0,64 0,35
WIG-INFO 0,70 0,76 1,00 0,66 0,64 0,42
WIG-MEDIA 0,73 0,59 0,66 1,00 0,54 0,45
WIG-SPOZY 0,56 0,64 0,64 0,54 1,00 0,13
WIG-TELKO 0,49 0,35 0,42 0,45 0,13 1,00

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.bossa.pl.

Z powyższej tabeli wynika, że najniższą wartością współczynnika korelacji wynoszącą 0,13 odznacza się sektor spożywczy i telekomunikacyjny. Z kolei najwyższa wartość współczynnika korelacji wynoszącą 0,76 zaobserwowano dla sektora informatycznego i budowlanego. Nie wystąpiła ujemna wartość współczynnika korelacji, która świadczyłaby o odwrotnym kierunku zależności między sektorami. Wszystkie analizowane sektory poruszają się w jednakowym kierunku wyznaczonym przez zmiany indeksu rynkowego, jednakże siła tych zależności jest zróżnicowana.

Warto także zwrócić uwagę na wartości dynamiki dla danych branż:

Tabela 2. Dynamika wybranych branż

  WIG-BANKI WIG-BUDOW WIG-INFO WIG-MEDIA WIG-SPOZYW WIG-TELKOM
2005-2009 163,55% 263,31% 99,07% 112,70% 129,68% 110,29%
2005-2007 221,54% 454,38% 136,47% 183,71% 140,44% 124,10%
2007-2009 81,02% 63,40% 72,10% 73,47% 80,54% 83,55%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.bossa.pl.

W efekcie przeprowadzonych obliczeń parametrów beta oraz współczynników korelacji zostały wybrane następujące trzy sektory, z których wybrano spółki do dalszej analizy:

Wybrano sektor bankowy, ponieważ odznacza się on największą wrażliwością na zmiany indeksu rynkowego i dzięki temu będzie umożliwiał zbudowanie agresywnego funduszu i osiągnięcie ponadprzeciętnych stóp zwrotu. Z kolei sektor telekomunikacyjny jest najmniej wrażliwy na zmiany rynkowe oraz będzie umożliwiał skuteczną dywersyfikację portfela poprzez włączenie do portfela spółek o niskiej wartości współczynnika korelacji. Sektor spożywczy wybrano ze względu na jego odporność na wahania koniunktury oraz najniższą wartość współczynnika korelacji z sektorem telekomunikacyjnym. Z uwagi na fakt, iż indeks telekomunikacyjny jest reprezentowany przez małą liczbę spółek notowanych od co najmniej 2005 roku dobrano również sektor informatyczny, który jest powiązany z sektorem telekomunikacyjnym i będzie z nim łącznie analizowany.

Następnym krokiem był wybór spółek należących do wybranych indeksów sektorowych. Wybierając spółki analizowano jedynie walory występujące w składzie indeksów sektorowych oraz notowane od co najmniej 2005 r.

Z sektora telekomunikacyjnego zostały wybrany wszystkie spółki, z indeksu WIG-TELKO, notowane od co najmniej 2005, którymi są:

Z kolei z sektora informatycznego zostały wybrane trzy następujące spółki:

W sektorze bankowym (indeksie WIG-BANK) występuje 9 spółek notowanych od 2005 roku. Kryterium wyboru spółek z tego sektora była wartość współczynnika beta (wybieramy spółki agresywne) oraz występowanie w WIG20, ponieważ spółki z tego indeksu odznaczają się wysoką płynnością i kapitalizacją.

Tabela 3. Charakterystyki spółek z sektora bankowego

BANK BPH BOS BRE GETIN HANDLOWY INGBSK MILLENIUM PEKAO PKOBP
β 1,50 0,28 1,61 1,51 1,09 1,36 1,90 1,31 1,21
    WIG20 WIG20 WIG20     WIG20 WIG20

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.bossa.pl.

Z sektora bankowego zostały wybrane spółki:

Podczas wyboru spółek z sektora spożywczego kierowano się jak najniższą wartością współczynnika beta dla danych spółek, czyli wybierano spółki defensywne charakteryzujące się niskim ryzykiem systematycznym. W poniższej tabeli zostały zaprezentowane spółki z sektora spożywczego oraz obliczone dla nich wartości współczynników beta.

Tabela 4. Współczynniki beta dla spółek z sektora spożywczego

COLIAN DUDA INDYKPOL KOFOLA KRUSZWICA MIESZKO PBSFINANSE PEPEES WAWEL ŻYWIEC
β 0,98 1,38 1,11 0,35 0,56 0,77 0,81 0,85 0,55 0,08

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.bossa.pl.

W efekcie z sektora spożywczego zostały wybrane następujące spółki:

  1. Analiza makroekonomiczna

    1. Analiza dla okresu 2005-2007

ANALIZA MAKROOTOCZENIA POLSKI

Cykl koniunkturalny

Analizowany okres cechuje się dobrą koniunkturą gospodarczą opartą na wzroście gospodarczym Polski. Kraj znajduje się w fazie szybszego wzrostu, która rozpoczęła się po 2002r., kiedy to wcześniej w latach 2001–2002 gospodarka polska weszła w fazę stagnacji gospodarczej. Następował stopniowy powrót naszej gospodarki na ścieżkę wzrostu. Jednak wzrost został spowolniony i na koniec 2005r. nie było możliwe osiągnięcie równie imponującego tempa rozwoju co w poprzednich latach. Wynikało to przede wszystkim z porównania ówczesnego poziomu aktywności gospodarczej z bardzo dobrymi wynikami z poprzedniego roku. Upatrywanie w tym wyniku spowolnienia gospodarczego było jednak zbyt daleko idące.

W 2005 roku głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego było spożycie ogółem. Jednocześnie należy zauważyć, że istotne znaczenie miał też eksport netto, choć skala jego wpływu była nieco mniejsza. Ponadto o poprawie kondycji gospodarki i umocnieniu pozytywnych tendencji świadczyły wyniki dotyczące 2006r. Dodatkowego wpływu na przyspieszenie wzrostu gospodarczego można upatrywać w silnym wzroście w gospodarce światowej oraz umiarkowanym wzroście wśród głównych partnerów handlowych Polski. Poprawa kondycji gospodarki i umocnienie się pozytywnych tendencji wzrostowych kontynuowane były także w 2007r.

Zmienne tempo wzrostu poszczególnych składników popytu zagregowanego przyczyniało się do zmian w strukturze rozdysponowania PKB, czego łącznym rezultatem był zróżnicowany wkład poszczególnych czynników na wzrost gospodarczy. Dekompozycja popytowa PKB wykazuje, że o wzroście PKB w analizowanym okresie przesądzał wzrost konsumpcji, szczególnie indywidualnej. Popyt wewnętrzny w coraz większym stopniu stawał się głównym czynnikiem kreowania PKB. Występujący wówczas wzrost inwestycji powinien utrzymać wzrost gospodarczy na relatywnie wysokim poziomie. Wśród czynników wpływających na silny wzrost wydatków inwestycyjnych należy wymienić wysoki stopień wykorzystania mocy produkcyjnych, rosnące wykorzystanie funduszy unijnych, a także wysoką rentowność przedsiębiorstw. Z powodu wysokiej dynamiki popytu krajowego i pewnego spowolnienia wzrostu popytu na rynkach eksportowych Polski, nastąpił wzrost deficytu handlowego. W rezultacie eksport netto wpływał ujemnie na wzrost PKB w 2006 i 2007r.. W fazach ożywienia o tempie wzrostu gospodarczego decyduje wysoka dynamika popytu krajowego. Tak było też w Polsce w latach 2004-2007. Jedynie w 2005 roku - w rok po akcesji, eksport netto wpływał dodatnio na wzrost gospodarczy. W 2006r. wysokiemu wkładowi akumulacji i konsumpcji w tworzenie PKB towarzyszył wyższy wzrost importu niż eksportu. Eksport netto był wówczas czynnikiem ujemnie oddziałującym na tempo wzrostu gospodarczego.

O poziomie produktywności polskiej gospodarki, oprócz wyżej wymienionych decydują także inne czynniki. Część z nich hamuje tempo rozwoju (nieefektywne zarządzanie w firmach, niedoskonałe otoczenie biznesu wynikające z braków w infrastrukturze, wymagający poważnych korekt system prawny). Z kolei wśród czynników wpływających na przyśpieszenie tempa wzrostu ważną rolę odgrywają: napływ inwestycji zagranicznych oraz inwestycje ze środków strukturalnych UE. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych, oprócz wzrostu zasobu kapitału stanowi nośnik postępu technicznego, a także nowoczesnych metod zarządzania.

PKB

W okresie 2005 – 2007r. gospodarka polska znajdowała się w okresie silnego wzrostu, obejmującego wszystkie główne sektory (tj. usługi, przemysł i budownictwo). Podstaw dobrej koniunktury można upatrywać w akcesji Polski do Unii Europejskiej, skutkującej przyspieszeniem eksportu. Zwiększający się eksport był stymulatorem wzrostu produkcji i zatrudnienia, a w konsekwencji, wzrostu krajowego popytu konsumpcyjnego. W początkowej fazie wzrost produkcji, z uwagi na występujące wówczas w gospodarce rezerwy mocy produkcyjnych, następował na drodze bezinwestycyjnej. Dalszy wzrost popytu, którego zaspokojenie przy wyczerpujących się mocach wytwórczych nie było możliwe, przyczynił się do zwiększenia inwestycji, co utrwaliło relatywnie wysoki wzrost gospodarczy.

Tabela 5. Poziom PKB w latach 2005 – 2007

PKB 2005 2006 2007
Ogółem: 983 302 1 060 031 1 167 796
wartość dodana brutto: 866 329 933 855 1 021 886
PRZEMYSŁ 213 836 231 402 236 983
BUDOWNICTWO 52 207 59 777 80 985
USŁUGI RYNKOWE 431 834 467 032 513 804
USŁUGI NIERYNKOWE 129 218 135 714 145 998

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Wykres 2. Wzrost PKB w % w latach 2005 – 2007

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Wzrost PKB w 2005 r. wynosił 3,6%, zaś w 2007 r. realne tempo wzrostu PKB w Polsce wyniosło aż 6,6%, w porównaniu z 6,2% w 2006 roku. Wysokie tempo wzrostu PKB w tych dwóch latach było związane z aktywizacją rezerw wzrostu w postaci wysokiego bezrobocia i relatywnie niskiego (aczkolwiek szybko wzrastającego) stopnia wykorzystania aparatu wytwórczego. Aktywizacja rezerw była rezultatem utrzymującego się ożywienia popytu krajowego, wynikającego głównie z przyspieszenia inwestycji, ale także z ożywienia popytu konsumpcyjnego gospodarstw domowych. W układzie kwartalnym tempo wzrostu PKB w 2007 roku słabło, obniżając się z 7,3% w I kwartale do 6,4% w ostatnim (w relacji do analogicznego kwartału roku poprzedniego). Pozytywny wpływ na popyt konsumpcyjny sektora gospodarstw domowych w analizowanym okresie miały przede wszystkim zmiany na rynku pracy. Jednoczesny wzrost zatrudnienia i wynagrodzeń przełożyły się na istotną poprawę sytuacji dochodowej gospodarstw domowych. Dodatkowym impulsem dla konsumpcji było obniżenie od 1 lipca 2007 r. stawki składki rentowej płaconej przez pracownika o 3 pkt. proc. O zwiększeniu wydatków konsumpcyjnych zadecydowały też: waloryzacja świadczeń społecznych, transfery Polaków pracujących za granicą, a także unijne dopłaty bezpośrednie dla rolników. W 2007 r. kontynuowany był wzrost zadłużenia gospodarstw domowych w systemie bankowym (szybko rosła wartość kredytów, zarówno hipotecznych, jak i konsumpcyjnych), a jednocześnie przyrost depozytów gospodarstw domowych był relatywnie niewielki. Wzrostowi konsumpcji sprzyjały także bardzo korzystne nastroje konsumentów.

Polityka rządu

Po akcesji Polski do Unii Europejskiej polityka rządu jest w większości obszarów zbieżna z polityką wspólnoty europejskiej. Polski rząd realizował postanowienia UE w ramach prowadzonej polityki. Podstawowym celem realizowanym przez Polskę było utrzymanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, sprzyjającego tworzeniu nowych miejsc pracy z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju. Kierując się celami rozwoju społeczno-gospodarczego oraz wytycznymi Komisji Europejskiej, w polityka rządu obejmuje sześć priorytetów, które były realizowane w latach 2005 – 2007:

Dodatkowo wystąpiły zdarzenia, które miały wpływ na całokształt polityki realizowanej przez polski rząd w analizowanym okresie. Pierwszym z nich były przeprowadzone wybory prezydenckie, które 9 października 2005r. wygrał Lech Kaczyński. Ponadto 21 października 2007r. – odbyły się przyspieszone wybory parlamentarne, w których zwyciężyła Platforma Obywatelska (41,51%), przed Prawem i Sprawiedliwością (32,11%). Do Sejmu dostały się również LiD (13,15%) oraz PSL (8,91%).

Inflacja i ceny towarów

Wpływ na inflację w latach 2005 – 2007 miały różnorodne czynniki oddziałujące niejednokierunkowo:

Dodatkowym czynnikiem łagodzącym presję płacową i inflacyjną była nadal wysoka stopa bezrobocia. Otwartość gospodarki i związana z nią wzrastająca konkurencja cenowa i płacowa, wzrost importu towarów pochodzących z krajów o niskich kosztach wytwarzania oraz zmniejszenie wpływu wysokich cen ropy na inflację, ograniczały tempo wzrostu cen konsumpcyjnych.

Tabela 6. Poziom inflacji w Polsce w okresie od 2005 do 2007r.

  2005 2006 2007
INFLACJA w % 2,10% 1,00% 2,5%

Źródło opracowanie własne na podstawie danych GUS.

W 2005r. doszło do spadku inflacji, zarówno w ujęciu średniorocznym, jak i porównując grudzień do grudnia roku poprzedniego, a w 2006 roku średnioroczny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych wyniósł 1,0%. W kolejnym roku zaobserwować można presję inflacyjną. W wyniku tego średnioroczny wskaźnik CPI wyniósł 2,5%. Średnioroczna inflacja była zatem wyższa zarówno od notowanej w 2006 roku, jak też od zakładanej w ustawie budżetowej. Dokonane na początku roku 2006 obniżki stóp procentowych wpłynęły na zwiększenie inflacji. Tendencja wzrostowa utrzymała się w roku kolejnym, a tempo jej wzrostu przyspieszyło, mimo działań zmierzających do ograniczenia inflacji, poprzez podwyższanie stóp procentowych. Wzrost cen w ujęciu grudzień 2007 roku do grudnia roku poprzedniego był znacznie wyższy niż przed rokiem (4,0%).

Wykres 3. Zmiany cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach 2005 – 2007

Źródło: www.mg.gov.pl

Bezrobocie

Wśród czynników koniunkturalnych kształtujących sytuację na rynku pracy w okresie 2005 – 2007r. można wymienić tempo wzrostu gospodarczego oraz poziom inwestycji. Tendencje dynamicznego wzrostu gospodarczego obserwowane były już od 2004r., jednak umocniły się w roku 2006 i 2007, co przełożyło się na rosnące przekonania przedsiębiorców, że są to zmiany o charakterze długookresowym. Efektem tego stał się wzrost zatrudnienia notowany w tych latach. Czynnik ten w połączeniu z rosnącymi migracjami zarobkowymi do krajów EU-15 przyczynił się w znaczącym stopniu do nienotowanej dotychczas skali zmniejszenia stopy bezrobocia.

Notowane ożywienie gospodarcze wpływało na spadek stopy bezrobocia i wzrost zatrudnienia, jednak w związku z migracjami zarobkowymi Polaków, poprawa wskaźników rynku pracy przebiegała równolegle z rosnącymi problemami pracodawców w pozyskiwaniu nowych pracowników. W roku 2007 widoczna była kontynuacja procesów znaczących zmian dokonujących się w strukturze bezrobocia w Polsce.

Tabela 7. Poziom bezrobocia w tys. i % w latach 2005 – 2007

Lata
Bezrobotni zarejestrowani: 2005
w tys. 2 773
w % względem roku poprzedniego 100
stopa bezrobocia w % 17,6

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Pomimo zauważalnej poprawy na rynku pracy, która dokonała się w latach 2005 – 2007 nadal jednym z największych problemów polskiej gospodarki pozostawał niski wskaźnik zatrudnienia oraz istniejące niedopasowania popytu i podaży pracy, szczególnie w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej. Należy podkreślić, że jedną z najważniejszych ról w kształtowaniu sytuacji na rynku pracy odgrywały czynniki strukturalne, które decydowały, że notowany wzrost gospodarczy w Polsce nie w pełni znajdował swoje przełożenie na kompleksową poprawę sytuacji na rynku pracy. Dodatkowo istniejące wówczas zjawisko niedopasowania na rynku pracy zaostrzało się w wyniku wzrostu liczby osób wyjeżdżających do pracy zagranicą. Sytuacja ta widoczna jest w kilku ważnych sektorach gospodarki. Strukturalne niedopasowania występujące na rynku pracy związane są z następującymi czynnikami:

Niska jakość kapitału ludzkiego i niedopasowanie kwalifikacji do potrzeb rynku pracy były główną barierą dla wzrostu liczby pracujących i zmiany sektorowej struktury polskiej gospodarki. Niski poziom kwalifikacji charakteryzował zwłaszcza osoby starsze, chociaż także w innych grupach wiekowych zauważalny był istotny udział bezrobotnych, którzy ze względu na kwalifikacje zbyt niskie lub takie, na które nie ma zapotrzebowania, doświadczali poważnych trudności w znalezieniu zatrudnienia. Skutkiem niedopasowanej do wymogów rynku pracy jakości kapitału ludzkiego była niska mobilność zawodowa i przestrzenna obniżająca tym samym zatrudnienie. Równocześnie zaangażowanie pracowników w dalszą edukację i szkolenia było niewielkie i niewystarczające dla zapobiegania procesowi obniżania się jakości kapitału ludzkiego. Czynniki demograficzne i związane z jakością kapitału ludzkiego były niezależne od tempa wzrostu gospodarczego. Jednocześnie występowały pewne zmiany, które w dłuższym horyzoncie czasowym powinny znacznie poprawić sytuację na rynku pracy. Był to w szczególności skokowy wzrost skolaryzacji w ostatnich latach, zwłaszcza w szkolnictwie wyższym, który będzie prowadził do stopniowej poprawy jakości kapitału ludzkiego (choć w tym wypadku problematyczne może okazać się obecne dopasowanie profilu i poziomu kształcenia do przyszłych wymagań rynku pracy).

W 2007 roku, podobnie jak w latach poprzednich, cechami, które w decydującym stopniu różnicowały populację pracujących w Polsce były: wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania, płeć. Badania potwierdzają, iż osoby młode znajdowały się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy. Wśród najważniejszych powodów ograniczonego popytu na pracę ludzi młodych wymieniane są: niewielkie doświadczenie zawodowe (bądź jego zupełny brak), wysokie koszty pracy i niski poziom dyscypliny pracy. Drugą grupą osób, której aktywność ekonomiczna była szczególnie niska są osoby po 45 roku życia.

Polityka banku centralnego

Narodowy Bank Polski realizuje założenia polityki pieniężnej stanowione przez Radę Polityki Pieniężnej. Podstawowym zadaniem polityki pieniężnej jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen. Od 1998 r. NBP stosuje strategię bezpośredniego celu inflacyjnego – BCI. Od początku 2004 r. ciągły cel inflacyjny wynosi 2,5 proc. z możliwością odchylenia do 1 punktu procentowego w górę lub w dół. Oznacza to, że roczny wskaźnik CPI powinien w każdym miesiącu znajdować się jak najbliżej 2,5 proc.

Na przestrzeni lat 2005 – 2007 istniały zagrożenia wynikające z obaw przed kolejnymi podwyżkami cen ropy naftowej, wzrostem potencjalnych żądań płacowych oraz pogłębianiem się nierównowagi finansów publicznych. Wzrost aktywności odbywał się w warunkach rosnącej inflacji, oczekiwań inflacyjnych, presji płacowej oraz stopniowo poprawiającej się sytuacji na rynku pracy. Sytuacja budżetu państwa okazała się lepsza od zakładanej w ustawie budżetowej. Pogorszyła się sytuacja w bilansie płatniczym. Rok 2007 był kolejnym rokiem z rzędu kiedy to deficyt w polskim handlu zagranicznym się zwiększył.

NBP wpływa na poziom inflacji przede wszystkim poprzez określanie wysokości oficjalnych stóp procentowych, które wyznaczają rentowności instrumentów polityki pieniężnej. W celu kształtowania krótkoterminowych stóp procentowych na rynku pieniężnym NBP wykorzystuje nowoczesne instrumenty polityki pieniężnej, w tym:

Operując wymienionymi instrumentami, NBP dąży do kształtowania takiego poziomu stóp procentowych w gospodarce, który maksymalizuje prawdopodobieństwo osiągnięcia celu inflacyjnego.

Stopy procentowe

RPP określa wysokość stóp procentowych NBP, które wyznaczają oprocentowanie instrumentów polityki pieniężnej, tj. operacji otwartego rynku, rezerwy obowiązkowej oraz operacji depozytowo – kredytowych. W 2005r. RPP pięciokrotnie obniżała podstawowe stopy procentowe. Na koniec roku ich poziom wynosił odpowiednio: 4,5% - stopa referencyjna, 6,00% - stopa lombardowa, 3,00% - stopa depozytowa i 4,75% - stopa redyskonta weksli. W kolejnym roku ich poziom został ponownie obniżony dwukrotnie, a w 2007r. czterokrotnie podniesiony. Na koniec okresu stopy wynosiły odpowiednio: 5,00% - stopa referencyjna, 6,50% - stopa lombardowa, 3,50% - stopa depozytowa i 5,25% - stopa redyskonta weksli. Krótkoterminowa stopa procentowa była w 2007 roku podstawowym instrumentem NBP wykorzystywanym w ramach realizacji strategii BCI. Rada brała pod uwagę wysoki poziom inflacji związany m.in. ze znacznym wzrostem dynamiki cen paliw i żywności w warunkach aprecjacji złotego oraz podwyższone oczekiwania inflacyjne. Zacieśnienie polityki monetarnej spowodowane było przewidywaniami co do utrzymania się presji płacowej i inflacyjnej, a także dalszym wzrostem cen żywności i paliw na rynku światowym.

Operacje otwartego rynku

Operacje otwartego rynku są podstawowym instrumentem umożliwiającym utrzymywanie krótkoterminowych stóp procentowych na poziomie spójnym z realizacją ustalonego przez RPP celu inflacyjnego. NBP może stosować operacje podstawowe, dostrajające oraz strukturalne. W 2007 roku w ramach operacji podstawowych, NBP emitował raz w tygodniu bony pieniężne z terminem zapadalności wynoszącym 7 dni. Nie prowadzono natomiast operacji dostrajających, do których dostęp miało 13 banków (podejmowane w przypadku nieoczekiwanej krótkoterminowej zmiany płynności sektora bankowego). Nie zaistniała również konieczność zmiany długoterminowej struktury płynności sektora bankowego.

Rezerwa obowiązkowa

W analizowanym okresie na przestrzeni lat 2005 – 2007 stopy rezerwy nie zostały zmienione i wynosiły: 3,5% od wszystkich zobowiązań, z wyjątkiem środków pozyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu, od których stopa rezerwy wynosiła 0%. Poziom rezerwy obowiązkowej na dzień 31 grudnia 2007 r. wyniósł 17 mld zł i w porównaniu do stanu na 31 grudnia 2006 r. wzrósł o 3 mld zł (21,4%). Na wzrost wielkości rezerwy obowiązkowej względem lat poprzednich największy wpływ miał przyrost o 20,3% depozytów stanowiących podstawę jej naliczania.

Operacje depozytowo-kredytowe

Operacje depozytowo-kredytowe przyczyniają się do stabilizowania stawek na rynku międzybankowym. Do operacji tych zalicza się depozyt na koniec dnia oraz kredyt lombardowy. Łączna suma dziennych depozytów złożonych w 2007r. w NBP wyniosła 195,3 mld zł i była wyższa o 257,0% niż w 2006 roku. Średni dzienny poziom depozytu na koniec dnia wynosił 535,1 mln zł, wobec 149,9 mln zł przed rokiem. Łączna kwota wykorzystanego kredytu lombardowego w skali roku ukształtowała się w wysokości 11,4 mld zł wobec 15,5 mld zł w 2006 roku. Średnie dzienne wykorzystanie kredytu wyniosło 31,3 mln zł w stosunku do 42,6 mln zł w 2006 r.

Rynek kapitałowy

Rynek kapitałowy, to rynek instrumentów finansowych określanych jako średnio- i długoterminowe, ponieważ okres ich wykupu wynosi co najmniej 1 rok albo nie jest z góry określony. Średnio- i długoterminowy charakter tych instrumentów sprawia, że służą one pozyskiwaniu środków służących przede wszystkim finansowaniu inwestycji, rzadziej natomiast potrzeb bieżących. Instrumenty rynku kapitałowego mają, co do zasady, charakter papieru wartościowego.

Tabela 8. Podstawowe dane rynku kapitałowego dla lat 2005 – 2007

Rok Kapitalizacja spółek krajowych (mln zł) Liczba spółek Obroty akcjami (mln zł) Obroty obligacjami (mln zł) Wolumen obrotu kontraktami Stopa zwrotu WIG (%)
2005 308 417,62 255 98 517,00 2 754,00 5 378 517 33,66
2006 437 719,22 284 169 348,00 2 768,00 6 386 046 41,60
2007 509 887,41 351 239 740,00 1 748,00 9 477 868 10,39

Źródło: opracowanie własne na podstawie www.gpw.pl.

Powyższa tabela przedstawia podstawowe dane o rynku kapitałowym dla lat 2005 - 2007, do których należą: kapitalizacja spółek, obroty akcjami i obligacjami, wolumen obrotu kontraktami, ale również stopa zwrotu z WIG i liczba spółek notowanych w poszczególnych latach. Wartość kapitalizacji spółek krajowych rośnie na przestrzeni analizowanego okresu. Podobnie jest z liczbą notowanych spółek. Jest to związane z dobrą koniunkturą oraz towarzyszącymi jej pozytywnymi nastrojami. Wartość obrotu akcjami i wolumen obrotu kontraktami również wykazują tendencje rosnące. Wartość obrotu akcjami wynosi w 2007r. 239 740 mln zł i jest dwukrotnie wyższa niż w 2005r., Podobny jest poziom wzrostu wolumenu obrotu kontraktami. Wartość obrotów obligacjami wykazuje spadek w 2007r. do poziomu 1 748mln zł z poziomu 2 768 mln zł w roku poprzednim. Stopa zwrotu z WIG-u w 2005r. wynosi 33,66% i wzrasta w kolejnym roku do poziomu aż 41,60%. W 2007r. jednak jej poziom spada do 10,39%, co jest konsekwencją pogorszenia wyników i odpływu kapitałów na skutek pojawienia się kryzysu finansowego.

Rynek walutowy

Rynek walutowy, to rynek wymiany jednej waluty na inne oraz miejsce kształtowania kursów walutowych. Ten segment rynku finansowego umożliwia m.in. przepływy pieniężne między różnymi miejscami na świecie (a więc miejscami obowiązywania różnych walut), w których w danym czasie znajdują się wolne środki finansowe i podmioty poszukujące kapitału – umożliwia bowiem „przeliczenie” wartości tych środków pieniężnych z jednej waluty na inną; rynek walutowy nie jest natomiast rynkiem, na którym pozyskuje się kapitał.

Tabela 9. Kurs EURO i USD (w pln) w okresie 2005 – 2007

Rok 2005 2006 2007
Kurs USD na koniec okresu 3,26 2,91 2,46
Kurs EURO na koniec okresu 3,86 3,83 3,61

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.gpw.pl.

Zmiany kursowe miały znaczący wpływ na poziom cen dolarowych w handlu międzynarodowym w 2007r. W przeciwieństwie do roku 2006, średnioroczny kurs dolara amerykańskiego podlegał w 2007 roku ostrej deprecjacji w relacji do głównych walut europejskich oraz do walut stosowanych przez głównych eksporterów produktów przemysłu wydobywczego (Kanadę, Australię i Rosję). W Azji sytuacja pod tym względem była zróżnicowana. Średnioroczne kursy walut: Japonii, Hongkongu i Tajwanu pozostały praktycznie na niezmiennym poziomie w relacji do USD, waluty Chin, Singapuru i Malezji uległy aprecjacji o ok. 5%, a Indii, Tajlandii i Filipin o ok. 10%.

Analiza makroekonomiczna świata

Na sytuację gospodarczą w Polsce, poza czynnikami wewnętrznymi, istotny wpływ wywiera ogólna koniunktura w gospodarce światowej, a zwłaszcza stan gospodarek naszych najważniejszych partnerów handlowych tj. krajów Unii Europejskiej. Wynika to z faktu, iż polska gospodarka w coraz większym stopniu powiązana jest z gospodarką tych państw. Ponad 71% (2005) obrotów polskiego handlu zagranicznego realizowane jest z tymi krajami, w tym udział eksportu do państw UE stanowi około 78% (2005) całego naszego eksportu, a importu – 66% (2005). Dobra koniunktura w tych krajach nie pozostaje więc bez wpływu na możliwości eksportowe polskiej gospodarki, natomiast stagnacja gospodarcza znacznie je ogranicza.

Niezależnie od stale zwiększającej się wymiany towarowej, z krajami Unii Europejskiej łączą nas rosnące powiązania kapitałowe. Około 70% bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce pochodzi z państw UE-15. Wiele dużych firm z krajów UE prowadzi działalność w Polsce, a więc sytuacja gospodarcza w Europie ma wpływ na ich kondycję finansową. Produkowane przez nie wyroby w większości kierowane są na eksport, zwłaszcza do krajów Unii Europejskiej.

Wyniki za 2005 rok wskazują, iż mimo utrzymujących się wysokich cen ropy naftowej gospodarka światowa rozwijała się w szybkim tempie. Natomiast gospodarka państw Unii Europejskiej rozwijała się wolniej w porównaniu do 2004 r. i w tempie nieco niższym od oczekiwań. Zdecydowanie najszybszy wzrost gospodarczy ma miejsce u nowych członków UE.

Wyniki za 2006 rok wskazują, iż gospodarka światowa rozwija się w szybkim tempie. Wysokie tempo wzrostu odnotowuje gospodarka Stanów Zjednoczonych. Po okresie stagnacji poprawa koniunktury ma miejsce w Japonii. Bardzo wysoka dynamika wzrostu od kilku już lat ma miejsce w Chinach.

Wyniki za 2007 rok wskazują, iż gospodarka światowa rozwijała się w relatywnie szybkim tempie. Rozwój nie następuje jednak równomiernie. Wysokie tempo wzrostu gospodarczego odnotowują Chiny, Indie. Natomiast wskutek kryzysu na rynku nieruchomości wyhamowała amerykańska gospodarka.

W 2007 roku kraje UE-27 odnotowały nieco niższe tempo wzrostu gospodarczego. PKB zwiększył się w UE-27 o 2,9% (3,1% w 2006 r.), a w krajach strefy euro – o 2,6% (2,8% w 2006 r.). Należy jednak pamiętać, iż w 2006 roku zarówno kraje strefy euro, jak i UE odnotowały najwyższy od 2000 roku wzrost gospodarczy. Było to znacznie wyższe tempo wzrostu niż początkowo oczekiwano. Szczególnie szybko rozwijały się państwa UE, będące nowymi jej członkami, w tym także Polska.

Koniunktura gospodarcza w głównych centrach gospodarczych świata

Światowa gospodarka w 2007 roku rozwijała się w relatywnie szybkim tempie, w szczególności dotyczy to pierwszego półrocza. Druga połowa roku to pogorszenie się koniunktury w światowej gospodarce. Jednocześnie pomimo niepokojących symptomów oraz niekorzystnych tendencji m.in. rosnących nadal cen surowców, w tym głównie ropy naftowej, tempo wzrostu światowej gospodarki utrzymuje się na relatywnie wysokim poziomie.

Tabela 10. Ceny wybranych surowców na rynkach światowych w dol. USA

Ropa naftowa Gaz ziemny Bawełna Miedź Aluminium Rudy żelaza
Jednostka USD za baryłkę USD/ 1000m3 centów za funt USD za tonę USD za tonę USD za tonę
2005 Styczeń 42,89 182,16 51,26 3168,10 1836,21
Grudzień 56,47 250,56 56,53 4577,03 2250,90
2006 Styczeń 62,36 275,76 59,01 4743,86 2383,30
Grudzień 61,00 311,40 59,43 6680,97 2823,67
2007 Styczeń 53,40 302,04 59,05 5689,34 2799,06
Grudzień 89,43 308,16 69,59 6630,74 2382,83

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl.

Zdaniem ekspertów Europejskiego Banku Centralnego realny wzrost PKB na świecie w 2007 roku wyniósł 5,6%.

Tabela 11. Produkt krajowy brutto według parytetu siły nabywczej na 1 mieszkańca (w dol. międzynarodowych)

K R A J 2005 2006 2007 K R A J 2005 2006 2007
Ś w i a t w tym: 8856 9587 10276 Luksemburg 68320 78451 84543
Argentyna 10833 12026 13334 Łotwa 13053 14986 17160
Australia 32698 34306 36296 Malta 20965 22195 23566
Austria 33604 36499 38082 Meksyk 12191 13326 14146
Belgia 32181 34202 35641 Niderlandy 35104 38052 40735
Białoruś 8541 9743 10931 Niemcy 31115 33526 35565
Brazylia 8509 9038 9775 Nigeria 1750 1872 2000
Bułgaria 9819 11075 12353 Norwegia 47306 53292 55005
Chile 12168 13008 13868 Nowa Zelandia 25305 27093 28653
Chiny 4115 4761 5568 P o l s k a 13784 15064 16760
Chorwacja 15346 16809 18701 Portugalia 21294 22870 24206
Cypr 24431 26312 28506 Republika Czeska 20362 22344 24551
Dania 33214 36024 37721 Republika Korei 22783 24286 26191
Egipt 4491 4865 5267 Rep. Pd. Afryki 8597 9269 9963
Estonia 16548 19151 21274 Rosja 11853 15008 16802
Finlandia 30708 33120 36175 Rumunia 9370 11129 12675
Francja 29534 31385 33128 Słowacja 16175 18370 20878
Grecja 24348 26786 27715 Słowenia 23476 25440 27234
Hiszpania 27377 30315 32248 Stany Zjednoczone 42534 44663 46406
Indie 2300 2559 2854 Szwajcaria 35784 39501 43138
Indonezja 3102 3341 3617 Szwecja 32723 35682 38486
Irlandia 38623 42275 45382 Turcja 11465 12953 13950
Islandia 34889 35874 37159 Ukraina 5583 6228 6959
Izrael 23390 24900 26424 Węgry 16975 18287 18938
Japonia 30310 31869 33577 Wielka Brytania 32732 34964 35719
Kanada 35033 36771 38302 Włochy 28144 30224 31898
Litwa 14211 16048 18172

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl.

Ogólna sytuacja gospodarcza w znacznym stopniu zdeterminowana jest rosnącymi cenami surowców, w tym głównie ropy naftowej. W 2007 roku średnioroczny poziom cen ropy wyniósł 52,8 €/bar. W 2005 cena za baryłkę wynosiła 44,6 euro. Utrzymywanie się tak wysokich cen stanowi pewne zagrożenie dla wzrostu gospodarczego, jak i poziomu inflacji w skali globalnej.

Kluczowe znaczenie dla światowej koniunktury ma tempo wzrostu amerykańskiej gospodarki. Jej stan w 2007 r. okazał się znacznie lepszy, niż prognozowano na początku roku. Wzrost PKB po pewnym spowolnieniu w I kwartale do 1,5% osiągnął poziom 2,8% w III kwartale i 2,5% w IV kwartale 2007 roku w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego. Z kolei wzrost w IV kwartale w porównaniu do poprzedniego kwartału wyniósł tylko 0,1%, co świadczyć może o wyhamowaniu amerykańskiej gospodarki.

Wykres 4. Najbardziej atrakcyjne państwa świata dla inwestorów w 2007 r.

Źródło: www.mg.gov.pl.

W 2007 r. wydatki konsumentów, które odpowiadają za tworzenie około 70% PKB Stanów Zjednoczonych tylko nieznacznie spadły. Jednak w II połowie roku nastąpiło pogorszenie nastrojów konsumenckich. Pozytywnie na rozwój amerykańskiej gospodarki wpływał eksport towarów i usług. W porównaniu z 2006 rokiem wzrósł on o 176,1 mld USD i zamknął się kwotą 1.621,8 mld USD. Import wyniósł 2.333,4 mld USD i był większy o 129,7 mld USD. Takie ukształtowanie się relacji w handlu zagranicznym sprawiło, iż deficyt zmniejszył się w porównaniu z poprzednim rokiem o 46,9 mld USD i zamknął się kwotą 711,6 mld USD.

Wzrostowi eksportu sprzyjał m.in. niski kurs dolara wobec walut obcych, dzięki czemu towary amerykańskie stały się bardziej konkurencyjne na rynkach zagranicznych. Dodatkowo korzystnie oddziaływała postępująca liberalizacja handlu międzynarodowego oraz utrzymująca się dobra koniunktura w znacznej liczbie krajów świata, dzięki czemu powstały możliwości wzrostu sprzedaży amerykańskich towarów na rynkach szybko rozwijających się krajów takich jak Chiny czy Indie.

W 2007 roku dobra sytuacja panowała na amerykańskim rynku pracy. Pomimo wzrostu bezrobocia w końcu roku (w grudniu 2007 r. stopa bezrobocia wzrosła do 5,0%, podczas gdy w analogicznym okresie 2006 roku wynosiła 4,5%), to w skali całego roku stopa bezrobocia w Stanach Zjednoczonych utrzymała się na poziomie 2006 r. tj. 4,6%. Przybyło około 1,3 mln nowych miejsc pracy, choć tempo ich tworzenia było najniższe od 4 lat. Nowych miejsc pracy przybywało głównie w sektorze usług, a ubywało w budownictwie i sektorze produkcyjnym.

Tabela 12. Stopa bezrobocia ogółem (w %)

K R A J 2005 2006 2007 K R A J 2005 2006 2007
Ś w i a t w tym: . . . Luksemburg 4,5 4,7 4,1
Argentyna 10,6 9,5 . Łotwa 8,9 6,8 6,0
Australia 5,0 4,8 4,4 Malta 7,3 6,9 6,5
Austria 5,2 4,8 4,4 Meksyk 3,5 3,2 3,4
Belgia 8,5 8,3 7,5 Niderlandy 4,7 3,9 3,2
Białoruś 1,5 1,2 1,0 Niemcy 11,1 10,2 8,6
Brazylia 9,3 8,4 8,2 Nigeria . . .
Bułgaria 10,1 9,0 6,9 Norwegia 4,4 3,4 2,5
Chile 6,9 6,0 7,1 Nowa Zelandia 3,8 3,8 3,7
Chiny . . . P o l s k a 17,7 13,8 9,6
Chorwacja 12,7 11,1 9,6 Portugalia 7,7 7,8 8,1
Cypr 5,3 4,6 3,9 Republika Czeska 7,9 7,2 5,3
Dania 4,8 3,9 3,8 Republika Korei 3,7 3,5 3,2
Egipt 11,2 10,6 8,9 Rep. Pd. Afryki 26,7 25,5 23,0
Estonia 7,9 5,9 4,7 Rosja 7,2 7,2 6,1
Finlandia 8,4 7,7 6,9 Rumunia 7,2 7,3 6,4
Francja 8,9 8,8 8,0 Słowacja 16,3 13,4 11,1
Grecja 9,9 8,9 8,3 Słowenia 6,5 6,0 4,9
Hiszpania 9,2 8,5 8,3 Stany Zjednoczone 5,1 4,6 4,6
Indie . . . Szwajcaria 4,4 4,0 3,6
Indonezja 11,2 10,3 9,1 Szwecja 7,8 7,1 6,2
Irlandia 4,4 4,4 4,6 Turcja 10,3 9,9 10,3
Islandia 2,6 2,9 2,2 Ukraina 7,2 6,8 6,4
Izrael 9,0 8,4 7,3 Węgry 7,2 7,5 7,4
Japonia 4,4 4,1 3,9 Wielka Brytania 4,8 5,4 5,3
Kanada 6,8 6,3 6,0 Włochy 7,7 6,8 6,1
Litwa 8,3 5,6 4,3

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl.

W celu przeciwdziałania negatywnym skutkom dla gospodarki amerykańskiej, jakie pojawiły się w wyniku kryzysu na rynku nieruchomości kredytów hipotecznych Fed w 2007 roku trzykrotnie obniżał bazową stopę procentową o skumulowaną wielkość 100 punktów bazowych do wysokości 4,25%.

Tabela 13. Wzrost PKB w świecie oraz głównych regionach i wybranych krajach

Wyszczególnienie 2005 2006 2007
Świat 4,5 5,1 5,1
USA 2,9 2,8 2,0
Azja (bez Japonii) 8,3 9,1 9,7
Japonia 1,9 2,0 2,4
Chiny 10,4 11,7 13,0
WNP w tym: 6,7 8,4 8,5
Rosja 6,4 7,7 8,1
Ameryka Łacińska 4,6 5,4 5,6
UE-27 2,0 3,1 2,9

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.mg.gov.pl.

Relatywnie dobre wyniki w porównaniu z latami poprzednimi, odnotowała gospodarka Japonii - w 2007 roku wzrost PKB o 2,0%. W 2006 roku wzrost gospodarczy tego kraju wyniósł 2,4%6. Głównymi czynnikami wzrostu japońskiej gospodarki były: eksport oraz inwestycje.

W przeszłości o światowej koniunkturze gospodarczej decydowały głównie: USA, Europa i Japonia. Od kilku lat coraz większy wpływ na światową gospodarkę wywierają Chiny, które w ostatnich kilku latach rozwijają się w tempie powyżej 10,0% rocznie, co stawia ich w czołówce najszybciej rozwijających się krajów. Szybko rośnie ich udział w światowym PKB.

Chiny są trzecią potęga handlową. Rok 2007 był bardzo dobry dla chińskiej gospodarki. PKB zwiększył się o 11,4%, a produkcja przemysłowa o 13,5%.

U podstaw wzrostu gospodarki chińskiej leżą zarówno systematycznie rosnący popyt konsumpcyjny i inwestycyjny, jak i handel zagraniczny. Rosnące z każdym kolejnym rokiem nadwyżki w handlu zagranicznym sprzyjają tworzeniu rezerw walutowych. Głównym partnerem handlowym Chin jest Unia Europejska oraz USA, gdzie uzyskują one największą nadwyżkę handlową.

Dynamiczny rozwój gospodarczy Chin wywiera istotny wpływ na globalną koniunkturę gospodarczą. Są one największym w świecie importerem rudy żelaza, największym producentem stali i drugim po USA importerem ropy naftowej. O tempie wzrostu chińskiej gospodarki, jak i skali szybko rosnącego zapotrzebowania świadczy także bardzo szybko rosnąca produkcja w przemyśle samochodowym.

Koniunktura gospodarcza w państwach Unii Europejskiej

Wzrost gospodarczy

W porównaniu z dynamiką rozwoju światowej gospodarki czy też USA, wzrost gospodarczy Unii Europejskiej był relatywnie niższy. Jednocześnie warto podkreślić, iż w 2006 roku gospodarka państw UE rozwijała się zdecydowanie szybciej w porównaniu do lat poprzednich, co wynikało zarówno z poprawy w zakresie popytu wewnętrznego, jak i wysokiego eksportu. Wzrost gospodarczy w 2006 roku w krajach strefy euro wyniósł 2,7%. W 2007 roku kraje UE-27 odnotowały nieco niższe tempo wzrostu gospodarczego. PKB zwiększył się w krajach strefy euro - o 2,6%. Należy jednak pamiętać, iż w 2006 roku zarówno kraje strefy euro jak i UE odnotowały najwyższy od 2000 roku wzrost gospodarczy.

Inflacja

Wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2007r. był nieco wyższy niż w trzech poprzednich latach i wyniósł 2,4%. W styczniu 2007 roku inflacja w krajach UE wynosiła 2,1%. Istotnym czynnikiem wpływającym na kształtowanie się poziomu inflacji były rosnące ceny żywności, ropy naftowej oraz surowców. Średnia cena ropy naftowej wzrosła z 42,4 € w styczniu 2007 roku do 62,8 € za baryłkę w grudniu 2007 roku. W 2005 roku inflacja w UE-25 wyniosła 2,2%. Spośród krajów UE-15 najwyższą inflację przekraczająca 3,0% odnotowały: Grecja, Hiszpania i Luksemburg. Natomiast najniższą zanotowały: Finlandia i Szwecja.

Tabela 14. Zmiana cen w strefie euro (roczne zmiany w%)

2005 2006 2007
Strefa euro 2,2 2,2 2,1

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.mg.gov.pl.

Rynek pracy

Bezrobocie jest trudnym do rozwiązania problemem w państwach UE-25. Wzrost stopy bezrobocia w 2005r. w porównaniu z 2000 r. odnotowano w trzynastu krajach członkowskich UE. Znaczny spadek stopy bezrobocia w okresie pięciu lat wystąpił m.in. na Litwie, w Estonii oraz na Łotwie. Najbardziej dynamicznie rozwijał się rynek pracy w Luksemburgu, Hiszpanii, Irlandii oraz na Cyprze. Spadek liczby pracujących w porównaniu z 2000 r. odnotowały Polska, Niemcy i Dania.

W 2006 roku zatrudnienie w państwach UE-27 zwiększyło się o 1,5%, podczas gdy w roku poprzednim wzrost ten wyniósł 0,9%. Dla porównania stopa bezrobocia w grudniu 2006 roku w USA wyniosła 4,9%, a w Japonii 4,4%.

Wykres 5. Wskaźnik zatrudnienia w wybranych krajach w 2006 r.

Źródło: www.mg.gov.pl.

Handel zagraniczny

Dobra koniunktura utrzymująca się w światowej gospodarce sprzyjała wzrostowi obrotów handlowych. Wg szacunków WTO w 2005 roku nastąpił wzrost światowego eksportu o 6,0%.

Kraje Unii Europejskiej w 2005 roku znacznie zwiększyły swoje obroty handlowe. Eksport krajów UE-25 wzrósł o 10% tj. o 100,1 mld €, a import o 14% tj. o 142,7 mld €. Wzrost eksportu nastąpił we wszystkich podstawowych grupach towarowych. Podstawową grupą towarową w handlu zagranicznym państw UE-25 stanowią wyroby przemysłowe. Ich udział stanowił 85,9% całego eksportu UE. W handlu wyrobami przemysłowi UE-25 odnotowała także największe dodatnie saldo handlowe w kwocie 148,2 mld €.

Tradycyjnie największy deficyt występuje w handlu surowcami. W 2005 roku, w związku z dużymi wzrostami cen surowców na światowych rynkach, w tym głównie ropy naftowej, zwiększył się on o kwotę 73,6 mld € w tej grupie towarowej.

Do najważniejszych partnerów handlowych Unii Europejskiej należą Stany Zjednoczone AP. Eksport do tego kraju stanowił 23,4% całego eksportu UE-25.

Z każdym kolejnym rokiem rosną obroty handlowe z Chinami, przy czym zdecydowanie szybciej wzrasta import niż eksport. Unia Europejska odnotowuje z Chinami największy deficyt handlowy. W 2005 roku wyniósł on 106,2 mld €.

Trzecim, odgrywającym coraz większą rolę, partnerem handlowym UE-25 jest Rosja. Z każdym kolejnym rokiem wzrastają obroty handlowe z tym krajem. Szczególnie szybko wzrasta import, co powoduje, iż systematycznie powiększa się deficyt handlowy państw UE-25 w handlu z tym krajem.

W 2006 roku eksport zwiększył się o 9,7% tj. o kwotę o 102,4 mld €. Systematycznie wzrasta też import. Jego wzrost wyniósł 14,3%, co odpowiada kwocie 168,5 mld €. Większy wzrost importu niż eksportu wpłynął na powiększenie deficytu handlowego do wysokości 192,7 mld €.

Niemcy, które były największym eksporterem na świecie (885,6 mld € w 2006 r.), zwiększyły swój eksport w 2007r. o kwotę 105,2 mld € tj. o 13,5%. Eksport wartościowo to 38,4% PKB Niemiec. Udział przemysłu w eksporcie wynosi ogółem około 85%. Prawie 62% wartości wymiany handlowej ukierunkowane jest na kraje UE. Dodatnie saldo zamknęło się kwotą 161,9 mld €.

Dynamika w 2007r. zarówno eksportu, jak i importu była nieco niższa w porównaniu z 2006 rokiem, co wynikało m.in. z relatywnie niższego tempa wzrostu gospodarczego państw UE-27.

Tabela 15. Najważniejsze grupy towarowe w handlu zagranicznym krajów strefy euro w mld €

Wyszczególnienie Eksport Import Saldo
2005 2006 2007
1. Podstawowe surowce 140,2 164,6 182,8
a) produkty żywnościowe 73,9 82,1 90,8
b) surowce 25,5 30,7 32,8
c) energia 40,8 51,8 59,2
2. Wyroby przemysłowe 1071,7 1182,5 1280,2
a) wyroby chemiczne 189,8 211,5 232,5
b) maszyny i pojazdy 562,3 611,7 662,2
c) inne wyroby 319,5 359,3 385,5
3. Pozostałe 30,1 32,7 34,7
4. Łącznie 1241,9 1379,8 1497,7

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.mg.gov.pl.

Najważniejszą pozycję w eksporcie stanowią wyroby przemysłowe, których udział stanowił 85,5% wartości całego eksportu państw UE-27. Wartość eksportu w 2007 roku zwiększyła się o 68,2 mld € tj. o 6,9%. W handlu wyrobami przemysłowi UE-27 odnotowała także największe dodatnie saldo handlowe w kwocie 135,4 mld €. Najważniejszą pozycję w grupie w wyrobów przemysłowych stanowią maszyny i pojazdy. Wartość ich eksportu wyniosła 543,1 mld € i była o 39,1 mld € wyższa w porównaniu z rokiem poprzednim.

W strukturze importu najważniejszą pozycję, obok wyrobów przemysłowych, zajmują surowce. Import w tej grupie towarowej zwiększył się o zaledwie o 6,0 mld €. W handlu surowcami EU-27 odnotowała deficyt w kwocie 322,6 mld € tj. o 2,8 mld € mniejszy w porównaniu z rokiem poprzednim. Główną pozycję w handlu surowcami stanowią surowce energetyczne. Deficyt w handlu surowcami energetycznymi w 2007 roku wyniósł 269,5 mld € i był mniejszy o 11,3 mld € w porównaniu z rokiem poprzednim.

Tabela 16. Handel zagraniczny krajów UE-27 z jej najważniejszymi parametrami handlowymi (w mld €)

Wyszczególnienie Eksport Import Saldo
2005 2006 2007
1. USA 252,9 268,9 261,1
2.Chiny 51,9 63,5 71,7
3. Rosja 56,9 72,4 89,0
4.Szwajcaria 82,6 86,7 92,7
5. Japonia 43,7 44,7 43,7
6. Norwegia 33,9 38,3 43,3
7. Turcja 44,6 49,8 52,6
8. Korea Płd. 20,2 22,9 24,8
9. Indie 21,3 24,3 29,4
10. Kanada 23,9 26,6 21,3

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.mg.gov.pl.

Do najważniejszych partnerów handlowych Unii Europejskiej tradycyjnie należą Stany Zjednoczone AP. W 2007 roku eksport do tego kraju stanowił 21,1% całego eksportu UE-27, a dodatnie saldo handlowe zamknęło się kwotą 80,4 mld € i było niższe o 13,4 mld € w porównaniu z rokiem poprzednim. Zmniejszenie dodatniego salda handlowego wynikało z faktu, iż w 2007 roku nastąpiło zmniejszenie eksportu, przy jednoczesnym zwiększeniu importu z USA. Słabsza koniunktura gospodarcza w USA, jak i systematycznie słabnący dolar w relacji do euro nie sprzyjały dynamizowaniu eksportu na rynek amerykański. Główną pozycję w eksporcie do USA stanowią wyroby przemysłowe.

Tabela 17. Handel zagraniczny UE-27 z USA w mln €

Rok Eksport Import Saldo
2005 252,9 163,8 89,1
2006 269,0 175,2 93,8
2007 261,1 180,7 80,4

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.mg.gov.pl.

Systematycznie rosną także obroty handlowe z Rosją, która jest trzecim partnerem handlowym po Chinach państw UE-27. W 2007 roku eksport do tego kraju zwiększył się o 23% tj. o kwotę 16,7 mld €, a import wzrósł tylko o 2,0%. Główną pozycję w imporcie z Rosji stanowią surowce energetyczne. Natomiast główną pozycją w eksporcie do Rosji są wyroby przemysłowe.

Tabela 18. Handel zagraniczny UE-27 z Rosją w mln €

Rok Eksport Import Saldo
2005 56,9 112,6 -55,7
2006 72,3 140,8 -68,6
2007 89,0 143,4 -54,3

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.mg.gov.pl.

Podsumowanie

Dane dotyczące 2005 roku wskazują, iż mimo utrzymujących się bardzo wysokich cen surowców, w tym głównie ropy naftowej, światowa gospodarka rozwija się w szybkim tempie, choć nieco wolniej niż to miało miejsce w roku poprzednim. Słabe tempo wzrostu gospodarczego państw UE-25 nie sprzyjało radykalnemu zmniejszeniu skali bezrobocia. Wprawdzie stopa bezrobocia zmniejszyła się w całym 2005 roku o 0,4 pkt proc., ale jego poziom jest nadal wysoki – 8,7%. Do krajów o najwyższej stopie bezrobocia w UE-15 należą: Niemcy, Francja, Hiszpania, Grecja. Natomiast najniższą stopę bezrobocia notują: Irlandia, Luksemburg, Austria. Głównym czynnikiem determinującym wzrost gospodarczy państw UE-25 był eksport. Wzrostowi eksportu sprzyjała utrzymująca dobra koniunktura w światowej gospodarce.

Dane dotyczące 2006 roku wskazują, iż mimo utrzymujących się bardzo wysokich cen surowców, w tym głównie ropy naftowej, światowa gospodarka rozwija się w szybkim tempie, nieco szybciej niż na początku roku zakładano. Wysokie w porównaniu z latami ubiegłymi tempo wzrostu gospodarczego odnotowuje gospodarka krajów UE-27. W PKB wzrósł o 3,0%. Wyższe tempo wzrostu gospodarczego w państwach UE-27 sprawiło, iż w większości tych krajów nastąpiła dalsza poprawa sytuacji na rynku pracy. W 2006 roku zatrudnienie w krajach UE-27 zwiększyło się o 1,5%, co jest najwyższym przyrostem zatrudnienia od 2000 roku. Szybsze w porównaniu z latami poprzednimi tempo wzrostu gospodarczego państw UE-27 sprzyjało rozwojowi wymiany handlowej z zagranicą. W 2006 roku eksport zwiększył się o 9,7% a import o 14,3%.

Dane dotyczące 2007 roku wskazują, iż mimo utrzymujących się bardzo wysokich cen surowców, w tym głównie ropy naftowej, światowa gospodarka rozwija się w szybkim tempie w szczególności w pierwszym półroczu. W drugiej połowie roku nastąpiło pogorszenie sytuacji w światowej gospodarce, w tym szczególnie w gospodarce amerykańskiej, co spowodowane jest trudnościami na rynku nieruchomości i zawirowaniami na rynkach finansowych przejawiającymi się w systematycznym spadku indeksów giełdowych. W celu przeciwdziałania negatywnym skutkom i zapobieżenia recesji Fed w okresie od września 2007 do kwietnia 2008 roku siedmiokrotnie obniżał stopy procentowe. Na koniec kwietnia podstawowa stopa procentowa wynosiła 2,0% i była najniższa od końca 2004 roku. Poprzez swoje działanie amerykański Fed wykazał, iż większym zagrożeniem dla gospodarki niż inflacja, jest postępujący kryzys na rynku nieruchomości i kredytów hipotecznych. Duże tempo wzrostu odnotowała chińska gospodarka, która stała się ważną lokomotywą światowej gospodarki - PKB zwiększył się o 11,4%. Wzrost światowych cen surowców, energii, w tym ropy naftowej, a także żywności sprawił, iż w 2007 roku inflacja była wyższa niż w trzech poprzednich latach i w UE wyniosła 2,4%. Rok 2007 był kolejnym okresem poprawy na rynku pracy. Relatywnie wysokie, w porównaniu z poprzednimi latami, tempo wzrostu gospodarczego sprzyjało wzrostowi zatrudnienia w krajach UE, które wzrosło o 1,7% (1,6% w 2006 r.). Tempo wymiany handlowej z zagranicą było niższe niż w roku poprzednim. W 2007 roku eksport zwiększył się o 6,8%. Systematycznie zwiększał się także import. Jego wzrost wyniósł tylko 5,3.

  1. Analiza dla okresu 2008-2010

ANALIZA MAKROOTOCZENIA POLSKI

Cykl koniunkturalny

Początek analizowanego okresu cechuje się kontynuacją pozytywnych tendencji wzrostowych. Impuls wzrostowy związany był z wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej, a związane z tym zarówno korzyści, jak i paradoksalnie obawy przełożyły się na relatywnie wysokie wzrosty kwartalnego PKB na początku tego okresu. Utrzymująca się w poprzednich latach tendencja wzrostowa, w roku 2008 nieco spowolniła. Biorąc pod uwagę niekorzystne warunki ekonomiczne jakie panowały na świecie (kryzys finansowy zapoczątkowany w połowie 2007 r. w USA), osiągnięty wynik należy oceniać pozytywnie. Nie można pominąć faktu, że był to jeden z najlepszych wyników w krajach UE (eskalacja kryzysu nastąpiła w ostatnim kwartale 2008 r.).

W 2008 r. podstawowym czynnikiem wzrostu był popyt krajowy. W całym roku obserwowano wysoką dynamikę spożycia indywidualnego, co wynikało przede wszystkim z korzystnych zmian na rynku pracy (wzrost zatrudnienia i wynagrodzeń). Przyspieszenie dynamiki realnych dochodów do dyspozycji sprzyjało dalszemu rozwojowi rynku kredytów konsumpcyjnych, przy jednoczesnym wysokim przyroście depozytów gospodarstw domowych. Z drugiej natomiast strony na popyt konsumpcyjny oddziaływała rosnąca inflacja. Wśród czynników wpływających na wzrost wydatków inwestycyjnych należy wymienić wysoki, choć spadający, stopień wykorzystania mocy produkcyjnych i rosnące wykorzystanie funduszy unijnych, a także wciąż wysoką rentowność przedsiębiorstw.

Utrzymująca się w poprzednich latach tendencja wzrostowa, w roku 2009 znacznie spowolniła. Biorąc pod uwagę niekorzystne warunki ekonomiczne jakie panowały na świecie osiągnięty wynik należy oceniać pozytywnie. Nie można pominąć faktu, że był to najlepszy wynik w krajach UE. W 2009 r. na skutek dostosowania zapasów do ograniczonego poziomu aktywności gospodarki, popyt krajowy przestał być głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego i jego wkład w PKB był ujemny. Ponadto obniżenie tempa wzrostu realnych wynagrodzeń gospodarstw domowych i gorsza sytuacja finansowa przedsiębiorstw, wpływały negatywnie na wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych. Dodatkowe ograniczenie popytu występowało po stronie inwestycji, jako efekt zaostrzenia warunków kredytowych oraz pogorszenia koniunktury. Z drugiej strony pozytywnie na popyt krajowy oddziaływał wzrost dochodów ludności głównie w wyniku indeksacji rent i emerytur oraz obniżenia składek PIT. Co więcej korzystne perspektywy wykorzystania środków unijnych, a także nadal wysoki stopień wykorzystania mocy produkcyjnych, pozwoliły na częściowe zrekompensowanie spadku inwestycji. Podobnie jak w okresie kryzysu rosyjskiego rolę stymulatora gospodarki przejął popyt zewnętrzny, którego wkład w 2009 roku był dodatni. W 2009 r. nastąpił spadek zarówno eksportu, jak i importu. Spadek wymiany handlowej w wyniku recesji na rynkach eksportowych Polski, zwłaszcza u głównych partnerów handlowych dodatkowo ograniczał możliwość zbytu towarów. W wyniku tego nastąpiło ograniczenie nierównowagi zewnętrznej polskiej gospodarki. Wówczas eksport netto wpływał dodatnio na wzrost gospodarczy, co jest charakterystyczne dla okresu dekoniunktury. Ograniczona, zwłaszcza na tle spowolnienia, reakcja rynku pracy, a także ożywienie inwestycyjne w latach 2006 – 2008, spowodowały, że wraz ze spadkiem tempa wzrostu gospodarczego, spowolnił także znacząco wzrost produktywności w 2009r. Sytuacja w zakresie podstawowych czynników wzrostu gospodarczego – kapitału i pracy kształtowała się również obiecująco. Na tle krajów UE pozytywnie prezentowała się ewolucja stopy zatrudnienia w Polsce.

Do odbudowy aktywności gospodarczej doszło już na początku 2010 r. W kolejnych kwartałach wzrost PKB nabierał tempa. Biorąc pod uwagę niekorzystne warunki ekonomiczne jakie panowały na świecie, osiągnięty wynik należy oceniać pozytywnie (tempem wzrostu Polska ustępowała jedynie Szwecji i Słowacji). W 2010 r. na skutek odbudowy zapasów, znacznie zmniejszonych w okresie kryzysu, a także zwiększenia aktywności gospodarczej, popyt krajowy był głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego i jego wkład w PKB był dodatni. Ponadto wzrost dochodu rozporządzalnego w gospodarstwach domowych i poprawa sytuacji finansowej przedsiębiorstw, wpływały pozytywnie na wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych. Z drugiej strony negatywnie na popyt krajowy oddziaływał niski poziom inwestycji, będący efektem niepewności dotyczącej perspektyw popytu. Jednocześnie szybko rosły inwestycje publiczne, związane z tworzeniem i odbudową

infrastruktury, przede wszystkim dotyczące organizacji mistrzostw Europy w piłce nożnej. W drugiej połowie roku wzrost gospodarczy na świecie był nieco wolniejszy niż w pierwszej, jednak zjawisko to nie przeniosło się do Polski, a wyraźne ożywienie koniunktury w Niemczech, będących największym odbiorcą polskiego eksportu, pozwoliło na pozytywną ocenę koniunktury w Polsce, co znalazło odzwierciedlenie w wyraźnym wzroście polskiego eksportu. W 2010r. o tempie wzrostu gospodarczego decydowała wysoka dynamika popytu krajowego, a bilans obrotów zewnętrznych oddziaływał negatywnie na rozwój gospodarczy. Podobna prawidłowość była zauważalna w Polsce w fazie ożywienia, która przypadła na lata 2004-2008 (z wyjątkiem 2005 roku). W 2010 roku głównym czynnikiem wzrostu był wzrost produktywności czynników wytwórczych, który jest także kluczową determinantą wzrostu w średnim okresie. Stabilny wkład we wzrost miał także kapitał, w postaci środków trwałych wykorzystywanych w gospodarce. Pozytywnym czynnikiem pozostaje rosnąca aktywność ekonomiczna w grupie ludności w wieku produkcyjnym. Udział tej ostatniej grupy w całym społeczeństwie także wzrósł. Negatywnym czynnikiem pozostała stopa zatrudnienia. Rosnącej aktywności towarzyszył bowiem wzrost bezrobocia. Wolniej niż w 2009 roku spadała liczba godzin przepracowanych w gospodarce.

PKB

Poprawa kondycji gospodarki i umocnienie się pozytywnych tendencji wzrostowych kontynuowane są także w roku 2008. W I kwartale PKB wzrósł o 6,1%. Biorąc pod uwagę bieżące uwarunkowania oraz cykliczny rozwój gospodarki - oczekuje się, że w całym 2008 roku wzrost będzie niższy niż przed rokiem i wyniesie ok. 5,5%. Negatywnie na tempo wzrostu PKB wpływa sytuacja w gospodarce globalnej, kształtowana głównie pod wpływem wzrostu cen żywności i paliw, a także niepokojących sygnałów nadchodzących ze światowych rynków finansowych.

Wykres 6. Wzrost PKB w % w latach 2008 – 2010

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Do odbudowy aktywności gospodarczej doszło już na początku 2010 roku. W kolejnych kwartałach wzrost PKB nabierał tempa. W ostatnim kwartale 2010 roku wzrost gospodarczy przyspieszył do 4,5%. Biorąc pod uwagę niekorzystne warunki ekonomiczne jakie panowały na świecie, osiągnięty wynik należy oceniać pozytywnie (tempem wzrostu ustępowaliśmy jedynie Szwecji i Słowacji). Wzrost PKB w 2010 roku wyniósł 3,8%. Analizując bieżące uwarunkowania oraz cykliczny rozwój gospodarki, oczekuje się utrzymania dynamiki PKB (w I półroczu 2011 r. wzrost wyniósł ok. 4,2%).

W 2010 r. na skutek odbudowy zapasów, znacznie zmniejszonych w okresie kryzysu, a także zwiększenia aktywności gospodarczej, popyt krajowy był głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego i jego wkład w PKB był dodatni. Ponadto wzrost dochodu rozporządzalnego w gospodarstwach domowych i poprawa sytuacji finansowej przedsiębiorstw, wpływały pozytywnie na wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych.

Z drugiej strony negatywnie na popyt krajowy oddziaływał niski poziom inwestycji, będący efektem niepewności dotyczącej perspektyw popytu. Co więcej powoli rosnący stopień wykorzystania mocy produkcyjnych nie wymuszał na przedsiębiorcach podjęcia zdecydowanych przedsięwzięć inwestycyjnych. Jednocześnie szybko rosły inwestycje publiczne, związane z tworzeniem i odbudową infrastruktury, przede wszystkim dotyczące organizacji mistrzostw Europy w piłce nożnej.

Polityka rządu

Nieoczekiwana skala kryzysu gospodarczego, zapoczątkowanego w drugiej połowie 2008 r. ostrym kryzysem na światowych rynkach finansowych, nie tylko ujawniła groźne dla gospodarki niedostatki w regulacji rynków finansowych, ale także potwierdziła wagę reform strukturalnych w gospodarce, zapewniających jej stabilność długookresową. Reformy te z jednej strony umożliwiają szybką i elastyczną reakcję na pojawiające się zaburzenia, a z drugiej strony tworzą warunki dla stabilnego rozwoju, przy uwzględnieniu wyzwań związanych z globalizacją gospodarki, zmianami demograficznymi, czy koniecznością ograniczania skutków oraz dostosowania do zmian klimatu. Obok Krajowych Programów Reform realizowanych przez poszczególne państwa członkowskie UE, w tym Polskę, podstawowym instrumentem realizacji zaproponowanych w strategii Europa 2020 celów są inicjatywy przewodnie (ang. flagship initiatives), realizowane na poziomie UE, państw członkowskich, władz regionalnych i lokalnych. Polska realizuje siedem tego typu inicjatyw:

  1. Unia innowacji – skoncentrowanie działalności B+R i innowacji na wyzwaniach, przed którymi stoi społeczeństwo, takimi jak zmiany klimatu, efektywność energetyczna, zmiany demograficzne, ochrona zdrowia;

  2. Mobilna młodzież – poprawa jakości na wszystkich poziomach edukacji i szkoleń oraz zwiększanie atrakcyjności europejskiego szkolnictwa wyższego na arenie międzynarodowej;

  3. Europejska agenda cyfrowa – osiągnięcie trwałych korzyści gospodarczych i społecznych z jednolitego rynku cyfrowego opartego na dostępie do szerokopasmowego Internetu;

  4. Europa efektywnie korzystająca z zasobów – wsparcie zmiany w kierunku gospodarki niskoemisyjnej i efektywniej korzystającej z zasobów środowiska oraz dążenie do wyeliminowania zależności wzrostu gospodarczego od degradacji środowiska przyrodniczego (ang. decoupling);

  5. Zintegrowana polityka przemysłowa w erze globalizacji – poprawa warunków dla przedsiębiorczości, zwłaszcza MSP oraz wsparcie rozwoju silnej bazy przemysłowej, zdolnej do konkurowania w skali globalnej;

  6. Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia – stworzenie warunków do unowocześnienia rynków pracy, przez ułatwienie mobilności pracowników i rozwój ich umiejętności, w celu zwiększenia poziomu zatrudnienia oraz zapewnienie trwałości naszych modeli społecznych;

  7. Europejska platforma współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym – zapewnienie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej poprzez pomoc osobom biednym i wykluczonym społecznie oraz umożliwienie im aktywnego uczestniczenia w życiu społecznym.

Inflacja i ceny towarów

W latach 2008 – 2010 inflacja kształtowała się pod wpływem wielu czynników, oddziałujących różnokierunkowo. Wśród tych czynników należy wymienić:

Tabela 19. Poziom inflacji w Polsce w okresie od 2008 do 2010 r.

2008 2009 2010
INFLACJA w % 4,20% 3,50% 2,60%

Źródło opracowanie własne na podstawie danych GUS.

W 2008 roku średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych, który ukształtował się na poziomie 4,2%, zdeterminowany został głównie poprzez wyższe ceny surowców energetycznych i żywności na rynkach światowych, a także przyrost popytu krajowego oraz rosnącą presję płacową. W 2009 roku średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych, który ukształtował na się poziomie 3,5%, zdeterminowany został poprzez wyższe ceny towarów importowanych (deprecjacja złotego), a także wzrost cen regulowanych oraz akcyzy na alkohol i wyroby tytoniowe w pierwszej połowie roku. Wzrostu poziomu cen dóbr i usług konsumpcyjnych nie były w stanie skompensować zarówno niska dynamika popytu krajowego w skali roku, jak i spadek presji płacowej, towarzyszące ograniczeniu zatrudnienia. Rok 2010 pod względem intensywności oraz kierunku zmian cen w polskiej gospodarce charakteryzował się spowolnieniem trendu wzrostowego - wskaźnik osiągnął w tym okresie średniorocznie pułap 2,6%. W kierunku wzrostu inflacji oddziaływały przede wszystkim wyższe ceny towarów spożywczych oraz nośników energii. Osłabieniu presji inflacyjnej sprzyjała natomiast niższa niż w ubiegłych latach presja płacowa będąca efektem utrzymującej się na relatywnie wysokim poziomie stopy bezrobocia przy nieznacznie wzrastającym zatrudnieniu.

Wykres 7. Średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych

Źródło: www.mg.gov.pl.

Bezrobocie

Do najistotniejszych czynników koniunkturalnych kształtujących sytuację na rynku pracy należy zaliczyć tempo wzrostu gospodarczego oraz dynamikę inwestycji. Tendencje dynamicznego wzrostu gospodarczego notowane od 2004 roku utrzymały się również w roku 2008, chociaż w jego ostatnim kwartale nastąpiło spowolnienie gospodarcze. Zakres skutków kryzysu światowego na rynku finansowym był jednak ograniczony i nie wpłynął dotychczas w istotnym stopniu na zatrudnienie w przedsiębiorstwach.

Tabela 20. Poziom bezrobocia w tys. i % w latach 2005 – 2007

Lata
bezrobotni zarejestrowani: 2008
w tys. 1 474
w % względem roku poprzedniego 84,39
stopa bezrobocia w % 9,5

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Według statystyk bezrobocia rejestrowanego, na koniec 2009 roku bez pracy pozostawało 1.892,7 tys. osób. Stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 11,9% i była o 2,4 pkt. proc. wyższa niż w 2008 roku. W roku 2009 kontynuowane były procesy znaczących zmian dokonujących się w strukturze bezrobocia w Polsce. Odnotowane pod koniec 2009r. spowolnienie gospodarcze skutkowało dostosowywaniem przez przedsiębiorców zatrudnienia w firmach do wielkości popytu. Wzrost aktywności zawodowej przy relatywnie stabilnej liczbie ofert pracy (do końca 2010 r.) przyczynił się do wzrostu bezrobocia.

Według statystyk bezrobocia rejestrowanego, na koniec 2010 roku bez pracy pozostawało prawie 1.955 tys. osób. Stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 12,3% i była o 0,2 pkt. proc. wyższa niż na koniec 2009 roku. W roku 2010 miały miejsce zmiany w strukturze bezrobocia w Polsce. W porównaniu z grudniem 2009 roku poziom bezrobocia wzrósł we wszystkich grupach wiekowych i dla osób z wszystkimi poziomami wykształcenia. Najsilniej wzrósł udział osób bezrobotnych poniżej 25 roku życia o 3,1 pkt. proc. oraz osób z wykształceniem podstawowym i niepełnym podstawowym o 2,9 pkt. proc.. Do najistotniejszych czynników koniunkturalnych kształtujących sytuację na rynku pracy należy zaliczyć nadal wyraźną niepewność związaną z oceną sytuacji gospodarczej i perspektyw rozwojowych w przyszłości.

Polityka banku centralnego

W okresie 2008 – 2010r. występowało ryzyko wynikające z większego niż oczekiwany spadku cen nieruchomości na rynku amerykańskim i utrzymania się w dłuższym okresie dużej zmienności na międzynarodowym rynku finansowym, co mogłoby w efekcie przyczynić się do osłabienia wzrostu gospodarczego na świecie, oddziałując na polską gospodarkę poprzez zmniejszenie popytu zewnętrznego. Czynniki wpływające na skalę zmienności poziomu cen w polskiej gospodarce, to przede wszystkim rozwój sytuacji gospodarczej w skali globalnej. Element ten, poprzez istotny wpływ na inflację oraz ceny surowców na rynkach zagranicznych jest najistotniejszy z punku widzenia stabilności cen w Polsce. Po stronie czynników endogenicznych na szczególną uwagę w kontekście kształtowania przebiegu procesów inflacyjnych zasługuje również rozwój sytuacji na rynku pracy – zależny w dużej mierze od krajowej koniunktury, sytuacja sektora finansów publicznych oraz funkcjonowanie systemu finansowego, w tym bankowego.

Stopy procentowe

Krótkoterminowa stopa procentowa była w analizowanym okresie podstawowym instrumentem NBP wykorzystywanym w ramach realizacji strategii BCI (bezpośredniego celu inflacyjnego). RPP określa wysokość stóp procentowych NBP, które wyznaczają oprocentowanie instrumentów polityki pieniężnej, tj. operacji otwartego rynku, rezerwy obowiązkowej oraz operacji depozytowo kredytowych.

W 2008 roku RPP sześciokrotnie dokonywała zmiany stóp procentowych. W pierwszej połowie roku czterokrotnie dokonała podniesienia podstawowych stóp NBP łącznie o 1,0 pkt. proc. Natomiast w listopadzie i grudniu dokonano obniżki o 1,0 pkt. proc. Na koniec 2008 roku stopa referencyjna wynosiła 5,0%. Zaś w całym 2010 roku stopy procentowe nie były zmieniane. W wyniku tego pozostały one na poziomie z końca 2009 r. tj. referencyjna 3,50%, lombardowa 5,00% depozytowa 2,00%, a redyskontowa weksli 3,75%.

Operacje otwartego rynku

W okresie 2008 – 2010 w ramach operacji podstawowych, NBP emitował raz w tygodniu bony pieniężne z terminem zapadalności wynoszącym 7 dni. Prowadzono również operacje dostrajające, poprzez przeprowadzenie operacji repo, zasilających sektor bankowy w płynność. W 2008 r. przeprowadzono 6 operacji repo. Dostęp do operacji dostrajających miało początkowo 13 banków najbardziej aktywnych na rynku, natomiast od listopada już wszystkie, spełniające warunki niezbędne do uczestnictwa w operacjach podstawowych. Nie zaistniała konieczność zmiany długoterminowej struktury płynności sektora bankowego i NBP nie przeprowadzał strukturalnych operacji otwartego rynku. NBP dokonał również dodatkowych emisji bonów pieniężnych na okresy krótsze od terminu zapadalności operacji podstawowych. W 2009 r. NBP przeprowadził ponadto operację strukturalną polegającą na przedterminowym wykupie obligacji NBP. Jej efektem było zasilenie sektora bankowego w środki płynne o wartości 7,8 mld zł. Decyzja o wykupie obligacji 10-letnich miała na celu poprawę płynności sektora bankowego w warunkach wysokiej awersji do ryzyka na rynku międzybankowym. W związku z poprawą płynności w polskich bankach, od października 2010 r. NBP całkowicie zaprzestał oferowania operacji repo.

Rezerwa obowiązkowa

Obowiązkiem utrzymywania rezerwy na rachunku NBP objęte są banki, oddziały instytucji kredytowych oraz odziały banków zagranicznych działających w Polsce. Podstawę naliczania wartości rezerwy obowiązkowej stanowiły zwrotne środki pieniężne gromadzone na rachunkach bankowych oraz uzyskane ze sprzedaży papierów wartościowych. Rezerwa była naliczana i utrzymywana w złotych.

W 2008 r., w związku z utrzymującym się ryzykiem ograniczenia akcji kredytowej banków, zarówno na płaszczyźnie bankowości detalicznej jak i korporacyjnej, podstawowa stopa rezerw obowiązkowych została obniżona o 0,5 pkt. proc. i wyniosła 3,0% od wszystkich zobowiązań. Wraz z poprawą sytuacji w zakresie płynności sektora bankowego, w październiku 2010 r. RPP zdecydowała o przywróceniu stopy rezerw obowiązkowych do poziomu sprzed kryzysu, tj. 3,5%, z zastosowaniem od 31 grudnia 2010 r. W rezultacie poziom rezerwy obowiązkowej na ostatni dzień grudnia 2010 r. wyniósł 26,0 mld zł.

Operacje depozytowo-kredytowe

Operacje depozytowo-kredytowe przyczyniają się do stabilizowania stawek na rynku międzybankowym. Do operacji tych zalicza się depozyt na koniec dnia oraz kredyt lombardowy. Operacje przeprowadzane są z inicjatywy banków komercyjnych, stanowiąc źródło krótkoterminowego uzupełniania niedoborów płynności banków lub lokowania nadwyżek wolnych środków na termin overnight w NBP.

Łączna suma dziennych depozytów złożonych w NBP wynosiła w 2008r. 520,1 mld zł i była 2,5 – krotnie wyższa niż przed rokiem. W 2010r. spadła i łączna suma dziennych depozytów złożonych w NBP w 2010 r. wyniosła 378,2 mld zł i była o 58% niższa niż w 2009 roku. Łączna kwota wykorzystanego kredytu lombardowego w skali roku wyniosła 5,2 mld zł w 2008r. i spadła do poziomu 0,2 mld zł w 2010r., wobec 5,2 mld zł w 2009 roku. Średnie dzienne wykorzystanie kredytu wyniosło 0,05 mld zł w stosunku do 0,2 mld zł w 2009 r.

Rynek kapitałowy

Rynek kapitałowy, to rynek instrumentów finansowych określanych jako średnio- i długoterminowe, ponieważ okres ich wykupu wynosi co najmniej 1 rok albo nie jest z góry określony. Średnio- i długoterminowy charakter tych instrumentów sprawia, że służą one pozyskiwaniu środków służących przede wszystkim finansowaniu inwestycji, rzadziej natomiast potrzeb bieżących. Instrumenty rynku kapitałowego mają, co do zasady, charakter papieru wartościowego.

Tabela 21. Podstawowe dane rynku kapitałowego dla lat 2008 – 2010

Rok Kapitalizacja spółek krajowych (mln zł) Liczba spółek Obroty akcjami (mln zł) Obroty obligacjami (mln zł) Wolumen obrotu kontraktami Stopa zwrotu WIG (%)
2008 267 359,31 374 165 658,00 2 500,00 12 233 935 -51,07
2009 421 178,00 379 175 943,00 1 476,00 13 424 593 46,85
2010 542 646,12 400 234 288,00 1 428,00 14 009 202 18,77

Źródło: opracowanie własne na podstawie www.gpw.pl.

Powyższa tabela przedstawia podstawowe dane o rynku kapitałowym dla lat 2008 - 2010, do których należą: kapitalizacja spółek, obroty akcjami i obligacjami, wolumen obrotu kontraktami, ale również stopa zwrotu z WIG i liczba spółek notowanych w poszczególnych latach. Wartość kapitalizacji spółek krajowych rośnie na przestrzeni analizowanego okresu. Podobnie jest z liczbą notowanych spółek. Jest to związane ze stopniową poprawą koniunktury oraz przeciwdziałaniu kryzysowi subprime. Wartość obrotu akcjami i wolumen obrotu kontraktami również wykazują tendencje rosnące. Wartość obrotu akcjami wynosi w 2008 r. 165 658 mln zł i jest niższa niż w poprzednim roku o ok. 70 000 mln zł, jednak jego poziom wzrasta w wraca do poziomu sprzed kryzysu. Widoczny jest stały wzrost wolumenu obrotu kontraktami – nie reaguje on na pojawienie się kryzysu, ale również kontrakty są instrumentem obrony przed skutkami kryzysu w formie wzrostu cen surowców lub innych. Wartość obrotów obligacjami wykazuje spadek w 2010 r. do poziomu 1 428 mln zł z poziomu 2 500 mln zł w 2008r., kiedy osiągnął maksymalną wartość w okresie kilku ostatnich lat. Było to konsekwencją wystąpienia kryzysu finansowego i pogorszenia sytuacji finansowej wielu podmiotów gospodarczych. Stopa zwrotu z WIG-u w 2007r. wynosi aż –51,07% i wzrasta w kolejnym roku do poziomu aż 46,85%. W 2010r. jednak jej poziom spada do 18,77%, co jest konsekwencją zawirowań związanych z kryzysem, przeciwdziałaniu mu i jego skutkom.

Rynek walutowy

W 2009 roku miały miejsce - rozpoczęte już w 2008 roku – znaczące wahania kursowe, które w szczególności dotknęły dwóch głównych walut – euro i dolara. O ile do połowy 2008 roku kurs euro stale umacniał się wobec dolara, osiągając w lipcu 2008 roku rekordowo wysoki poziom – blisko 1,6 USD, to w drugiej połowie 2008 roku doszło do odwrócenia tej tendencji. Po upadku Lehman Brothers we wrześniu 2008 roku, czyli wraz z rozpoczęciem światowego kryzysu finansowego, zaobserwowano zmiany w wykorzystaniu instrumentów przez inwestorów – wyprzedawano wówczas akcje i poszukiwano bardziej bezpiecznych form lokowania kapitału. Inwestorzy zaczęli masowo przewalutowywać swój kapitał na wyjątkowo słabego dolara, co w rezultacie przełożyło się na zwiększenie popytu na walutę amerykańską oraz na umocnienie jej kursu. W listopadzie 2008 roku średniomiesięczny kurs euro ukształtował się na poziomie ok. 1,3 USD. Z kolei w 2009 roku znowu odnotowano odwrócenie sytuacji – kurs euro w okresie od lutego do listopada 2009 roku umocnił się wobec dolara o ponad 16%. Aprecjacja europejskiej waluty nie trwała jednak długo – od grudnia 2009 roku kurs euro zaczął radykalnie tracić na wartości. Było to w głównej mierze rezultatem ujawnionej pod koniec 2009 roku dramatycznej sytuacji finansowej Grecji, a następnie Hiszpanii i Portugalii. W kolejnym roku odnotowano znaczące wahania kursowe dwóch podstawowych walut – euro i dolara. W pierwszej połowie 2010 roku, kontynuowana była, rozpoczęta pod koniec 2009 roku tendencja do osłabiania kursu euro wobec dolara. W czerwcu poprzedniego roku kurs euro był najniższy od marca 2006 roku (kiedy to wyniósł 1,2023 USD) i osiągnął poziom 1,2217 USD. Jakkolwiek w kolejnych miesiącach kurs euro zaczął się widocznie umacniać (jednakże tylko do października 2010 roku, po czym znowu zaczął tracić na wartości), to jednak nie na tyle żeby skompensować spadki z pierwszych sześciu miesięcy i w rezultacie w skali całego 2010 roku był o 4,8% słabszy niż w roku poprzednim. O ile w 2010 roku odnotowano umocnienie dolara względem euro, to jednocześnie osłabił się on wobec innych znaczących walut, w tym z rynku azjatyckiego: juana, jena, wona, jak również brazylijskiego reala. Wśród wyżej wymienionych walut najbardziej stabilny poziom wykazywał, już drugi rok z rzędu, kurs chińskiego juana, który w skali całego roku był nominalnie zaledwie niecały 1% mocniejszy niż w roku 2009 roku. Dużo szybciej natomiast postępowała jego realna (kurs nominalny deflowany zmianami cen) aprecjacja, co wynikało z utrzymującej się na relatywnie wysokim poziomie inflacji w Chinach. Z kolei kurs japońskiego jena wobec dolara umocnił się nominalnie o blisko 7%, jakkolwiek w ujęciu realnym jego wzrost był znacząco mniejszy i wyniósł niespełna 1%. Oznacza to, że odnotowana w 2010 roku wyższa wartość jena nie ma negatywnego przełożenia na konkurencyjność japońskich produktów na światowym rynku. W 2010 roku doszło również do istotnej aprecjacji brazylijskiego reala i koreańskiego wona. W stosunku do dolara umocniły się one nominalnie odpowiednio o 12% i 10%, czemu jednocześnie, inaczej niż w przypadku japońskiego jena, towarzyszyły znaczące wzrosty w ujęciu realnym, kolejno o 15% i 9%. Wskazuje to na możliwy spadek konkurencyjności cenowej brazylijskich i koreańskich towarów względem zagranicy w wyniku wzrostu ich cen.

Tabela 22. Kurs EURO i USD (w pln) w okresie 2008 – 2010

Rok 2008 2009 2010
Kurs USD na koniec okresu 2,96 2,85 2,96
Kurs EURO na koniec okresu 4,17 4,11 3,96

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.gpw.pl.

Analiza makroekonomiczna świata

Rok 2010 w gospodarce Unii Europejskiej przebiegał pod znakiem przedsięwzięć skupiających się na stabilizacji mechanizmów rynkowych, których to działanie w okresie kryzysu finansowego 2008/2009 istotnie odbiegało od długookresowych trendów. Efektem tego, podstawowe wskaźniki makroekonomiczne - silnie zniekształcone poprzez szereg negatywnych szoków gospodarczych - w trakcie całego roku wykazywały umiarkowane tendencje wzrostowe. Odradzająca się po okresie kryzysu finansowego 2008/2009 globalna gospodarka, bogatsza o nowe doświadczenia, wchodziła w fazę stabilizacji. Silnie osłabiona przez szereg popytowych oraz podażowych szoków gospodarczych musiała stawić czoła kolejnym wyzwaniom w nowo ukształtowanej rzeczywistości ekonomicznej. Skuteczność procesu dostosowywania się mechanizmów rynkowych do nowych trendów gospodarczych zależała w dużej mierze od reakcji gospodarki na implementowane środki pobudzające jej aktywność.

Globalny kryzys, którego źródłem było załamanie na rynku kredytów hipotecznych podwyższonego ryzyka w Stanach Zjednoczonych, z racji wielopoziomowego schematu zależności międzynarodowych stosunków gospodarczych, w bardzo krótkim czasie objął swoim negatywnym działaniem niemalże całą światową gospodarkę. Wbrew powszechnym opiniom nie był on jednak głównym źródłem narastania nierównowag makroekonomicznych, których nasileniem charakteryzował się przełom 2008 oraz 2009 roku. Kryzys ten pogłębił występujące już od dłuższego czasu kontrproduktywne procesy gospodarcze, będące w dużej mierze wynikiem słabej skuteczności systemów nadzorczych działających w skali makro.

Element ten był szczególnie widoczny na płaszczyźnie sektora bankowego. Mimo niepewności jaką niósł za sobą niezrównoważony rozwój instytucji bankowych dla całej gospodarki – na co dowodem był kryzys gospodarczy 2008/09 – sektor ten nie został objęty adekwatnym do ryzyka nadzorem. Narastające nierównowagi dotknęły prawie każdą sferę realnej gospodarki, a ich efektem były znaczące deficyty bilansów płatniczych zarówno wschodzących, jak i rozwiniętych gospodarek.

Podejmowane w mniejszym lub większym zakresie działania antykryzysowe w skali globalnej miały bardzo różnorodny charakter. Z jednej strony uzależnione były one od intensywności oddziaływania negatywnych skutków kryzysu, z drugiej natomiast od samej struktury gospodarek.

Powodem kryzysu gospodarczego 2008/2009 były narastające nierównowagi w zdecydowanej większości wynikające z niedostatecznego poziomu regulacji sektora finansowego.

Widoczna w 2010 r. poprawa sytuacji makroekonomicznej wśród gospodarek państw członkowskich Unii Europejskiej pozwalała przypuszczać, że implementowane dotychczas środki antykryzysowe przyniosły oczekiwany rezultat. Systematycznie odradzający się popyt konsumpcyjny oraz pierwsze sygnały świadczące o utrwaleniu trendu wzrostowego w odniesieniu do inwestycji, świadczyły o coraz lepszych nastrojach gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw.

Proces powolnej odbudowy popytu wewnętrznego napotykał w 2010 r. na szereg problemów, które były bezpośrednim efektem charakteru podejmowanych wcześniej działań antykryzysowych. Głównym ich źródłem była ekspansywna polityka fiskalna, której rezultatem było rosnące zadłużenie sektora instytucji rządowych i samorządowych w zdecydowanej większości państw członkowskich. Nierównowaga finansów publicznych w skali całej Unii Europejskiej wzrosła z -0,9% PKB w 2007 r. do -6,4% PKB w roku 2010. Problemy te, szeroką skalą negatywnego oddziaływania, uwidoczniły się głównie w gospodarkach określanych skrótem PIGS tj. Portugalii, Irlandii, Grecji oraz Hiszpanii.

Poważnym problemem dla trwałości tempa odbudowy popytu wewnętrznego w 2010r. była ponadto niestabilna sytuacja na unijnym rynku pracy, determinująca zmienność siły nabywczej gospodarstw domowych. W związku z rosnącym zasobem siły roboczej, będącym efektem poprawy oczekiwań wśród konsumentów, przy jedynie umiarkowanym przyroście zatrudnienia, stopa bezrobocia w UE wzrosła w stosunku do 2009 r. z 9,0% do 9,6%.

Poza popytem wewnętrznym, pozytywnym, prowzrostowym zjawiskiem obserwowanym nie tylko w Unii Europejskiej, ale również w skali globalnej, był odradzający się handel międzynarodowy. Rosnące zapotrzebowanie na dobra i usługi, zgłaszane głównie przez odbudowujących zapasy producentów zagranicznych, było dodatkowym impulsem wzmacniającym proces kreowania wartości dodanej w poszczególnych gospodarkach UE. Istotny udział w tym procesie przypadł gospodarce Niemiec. Dzięki relatywnie wysokiemu 3,6% wzrostowi gospodarczemu, znacznie przyczyniła się ona do wsparcia popytu na produkcję oferowaną przez pozostałe gospodarki UE.

Koniunktura gospodarcza w głównych centrach gospodarczych świata

Rok 2008 był trudnym okresem dla światowej gospodarki. Światowy PKB, zdaniem Komisji Europejskiej, wzrósł wprawdzie w 2008 roku o 3,1%, ale z każdym kolejnym okresem następowało wyhamowywanie tempa wzrostu gospodarczego. Szczególnie niekorzystnie kształtowała się koniunktura w czwartym kwartale. Nastąpiło dalsze zaostrzenie się kryzysu finansowego, a w ślad za tym gwałtowany spadek aktywności gospodarczej, zmniejszenie światowego handlu i produkcji przemysłowej w coraz większej liczbie krajów. W listopadzie i w grudniu 2008 roku obroty w światowej wymianie handlowej spadły odpowiednio o 5,3% i 7,0% miesiąc do miesiąca.

Pomimo zdecydowanych działań podjętych przez rządy wielu krajów na całym świecie w celu przeciwdziałania kryzysowi finansowemu i jego negatywnym skutkom, światowa gospodarka nadal znajdowała się w fazie kryzysu.

Kluczowe znaczenie dla poprawy światowej koniunktury miało tempo wzrostu gospodarki w największych centrach gospodarczych świata tj. w USA, Japonii, Chinach i Unii Europejskiej. W USA w całym 2008 roku PKB zwiększył się o 1,1%, ale w kolejnych kwartałach notowano coraz słabsze wyniki, co w porównaniu ze średnim tempem wzrostu w latach poprzednich świadczy o wyraźnym spowolnieniu amerykańskiej gospodarki.

Tabela 23. Produkt krajowy brutto wg parytetu siły nabywczej 1 mieszkańca (w dol. międzynarodowych)

K R A J 2008 2009 2010 K R A J 2008 2009 2010
Ś w i a t w tym: 10762 10722 11205 Luksemburg 89172 83251 86899
Argentyna 14418 14677 16012 Łotwa 18105 16166 16312
Australia 37164 39407 . Malta 25494 25319 26640
Austria 39799 38874 40005 Meksyk 14741 13798 14498
Belgia 36992 36411 37600 Niderlandy 42747 40736 42255
Białoruś 12442 12817 13928 Niemcy 37064 35977 37260
Brazylia 10408 10436 11210 Nigeria 2113 2245 2381
Bułgaria 13940 13764 13780 Norwegia 60490 54549 56692
Chile 14541 14298 15732 Nowa Zelandia 29159 29258 29531
Chiny 6204 6863 7599 P o l s k a 18058 18921 19783
Chorwacja 20364 20037 19516 Portugalia 24957 25055 25610
Cypr 31213 30728 31092 Republika Czeska 25858 25572 25283
Dania 39482 37672 39489 Republika Korei 26877 27133 29004
Egipt 5665 5933 6180 Rep. Pd. Afryki 10429 10329 10570
Estonia 21806 19878 20615 Rosja 20276 18878 19840
Finlandia 38000 35656 36651 Rumunia 14658 14216 14287
Francja 33939 33349 33820 Słowacja 23212 22806 23423
Grecja 29569 28883 27805 Słowenia 29230 27499 27063
Hiszpania 33201 32262 32070 Stany Zjednoczone 46971 45758 47199
Indie 3020 3310 3582 Szwajcaria 45964 45171 46581
Indonezja 3877 4085 4325 Szwecja 39476 37213 39029
Irlandia 42810 39643 41188 Turcja 14995 14228 15321
Islandia 39375 36791 34895 Ukraina 7313 6373 6721
Izrael 27652 27494 28546 Węgry 20539 19939 20029
Japonia 33802 32006 33753 Wielka Brytania 36820 35145 35904
Kanada 38994 37851 38989 Włochy 33269 32413 31555
Litwa 19596 17059 18184

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl.

Głównymi czynnikami osłabiającymi wzrost PKB były spożycie prywatne i prywatne nakłady na środki trwałe. Ograniczona dostępność kredytów oraz pogorszenie się oczekiwań dotyczących przyszłych okresów skutkowały ograniczeniem wydatków gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Na zmniejszenie wydatków wpływa także rosnące bezrobocie.

Natomiast korzystnie na wzrost gospodarczy, szczególnie na początku roku, oddziaływał rosnący eksport. Pod koniec roku jego tempo osłabło, ponieważ gwałtowne wyhamowanie światowej gospodarki, które dotknęło także wielu partnerów gospodarczych USA, w tym państwa UE, przyczyniło się do spadku popytu na amerykańskie towary.

W całym 2008 roku wartość eksportu wyniosła 1.300,1 mld USD, (w tym do państw UE 274,5 mld USD) i była o 11,8% wyższa w porównaniu z rokiem poprzednim. Wzrostowi eksportu sprzyjał niski kurs dolara amerykańskiego wobec walut obcych, dzięki czemu towary amerykańskie stały się bardziej konkurencyjne na rynkach zagranicznych. Jednakże zdecydowanie wyższy był import, który zamknął się kwotą 2.100,1 mld USD.

Wyhamowanie tempa wzrostu gospodarczego wpłynęło bardzo negatywnie na sytuację na rynku pracy. W 2008 roku zatrudnienie w sektorach nierolnicznych amerykańskiej gospodarki zmniejszyło się o 3.445 tys. osób, a stopa bezrobocia w grudniu 2008 roku osiągnęła poziom 7,2%. W 2009 roku następuje dalszy wzrost bezrobocia. W styczniu 2009 roku stopa bezrobocia wynosiła już 7,6%, a kwietniu wzrosła do 8,9%, czyli najwyższego poziomu od 26 lat.

Tabela 24. Stopa bezrobocia ogółem (w %)

K R A J 2008 2009 2010 K R A J 2008 2009 2010
Ś w i a t w tym: . . . Luksemburg 5,1 5,1 4,4
Argentyna 7,9 8,7 7,7 Łotwa 7,5 17,1 18,7
Australia 4,2 5,6 5,2 Malta 6,0 6,9 6,9
Austria 3,8 4,8 4,4 Meksyk 4,0 5,5 5,4
Belgia 7,0 7,9 8,3 Niderlandy 2,8 3,4 4,5
Białoruś 0,8 . . Niemcy 7,5 7,8 7,1
Brazylia . . . Nigeria . . .
Bułgaria 5,6 6,8 10,2 Norwegia 2,5 3,1 3,5
Chile 7,8 9,7 8,1 Nowa Zelandia 4,2 6,1 6,5
Chiny . . . P o l s k a 7,1 8,2 9,6
Chorwacja 8,4 9,1 11,8 Portugalia 7,7 9,6 11,0
Cypr 3,7 5,3 6,2 Republika Czeska 4,4 6,7 7,3
Dania 3,3 6,0 7,4 Republika Korei 3,2 3,6 3,7
Egipt 8,7 . . Rep. Pd. Afryki 22,9 24,0 24,9
Estonia 5,5 13,8 16,9 Rosja 6,3 8,5 7,5
Finlandia 6,4 8,2 8,4 Rumunia 5,8 6,9 7,3
Francja 7,4 9,1 9,4 Słowacja 9,5 12,0 14,4
Grecja 7,7 9,5 12,6 Słowenia 4,4 5,9 7,3
Hiszpania 11,3 18,0 20,1 Stany Zjednoczone 5,8 9,3 9,6
Indie . . . Szwajcaria 3,4 4,1 4,6
Indonezja 8,4 8,0 7,3 Szwecja 6,2 8,4 8,4
Irlandia 6,0 11,8 13,5 Turcja 10,9 14,0 11,9
Islandia 2,9 7,2 7,6 Ukraina 6,4 . .
Izrael 6,1 7,6 6,6 Węgry 7,8 10,0 11,2

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl.

W 2008 roku w celu pobudzenia amerykańskiej gospodarki rząd przygotował szeroki pakiet środków, które miały ją pobudzić w nadchodzących kwartałach. Również w celu wsparcia rynków finansowych i pobudzenia amerykańskiej gospodarki obniżone zostały stopy procentowe do 0,25%.

Kryzys światowy nie ominął także Japonii - drugiej potęgi gospodarczej na świecie. Po raz pierwszy od siedmiu lat zanotowała ona spadek produktu krajowego brutto. Według danych Komisji Europejskiej PKB Japonii zmniejszył się w 2008 roku o 0,7. W I kwartale 2009 roku ta spadkowa tendencja się pogłębiła i PKB zmniejszył się o 9,1% licząc rok/roku.

Rozwój japońskiej gospodarki był w bardzo dużym stopniu uzależniony od eksportu, a szczególnie w drugiej połowie roku 2008 roku nastąpiło znaczne jego spowolnienie. W czwartym kwartale 2008 roku eksport był o 19,0% mniejszy w porównaniu z I kwartałem i o 23,2% mniejszy w porównaniu z analogicznym kwartałem roku poprzedniego. Ta niekorzystna tendencja utrzymywała się także w 2009 roku. Eksport w I kwartale 2010r. zmniejszył się o 46,9% licząc rok/roku, a w porównaniu z okresem poprzednim o 34,4%.

W najtrudniejszej sytuacji znalazły się branże, które najwięcej eksportują: motoryzacyjna, maszynowa i elektroniczna. Dodatkowo japońskim eksporterom nie sprzyjał silny jen (umocnił się od początku 2008 roku wobec dolara o 23%). Toyota – jeden z największych koncernów samochodowych świata, działający na rynku od 72 lat, po raz pierwszy odnotował straty w roku finansowym 2008/2009 w wysokości 4,41 mld USD. Sprzedaż samochodów tej firmy spadła średnio o ponad 21,0%, w tym w Europie o 17,3%, a w USA aż o 25,2%.

W celu pobudzenia japońskiej gospodarki rząd ogłosił w kwietniu 2009 roku największy w historii kraju pakiet stymulacji gospodarczej. Jego wartość odpowiadała około 3% PKB i miała zapobiec dalszemu kurczeniu się gospodarki, ochronić poziom życia ludności i stymulować wzrost, stanowiąc jednocześnie wkład w przezwyciężanie globalnego kryzysu. Spowodowało to jednak dalsze zwiększenie deficytu finansów publicznych oraz długu publicznego. Dług finansów publicznych w połowie 2009 roku wynosił 170% PKB - więcej niż w jakimkolwiek innym państwie wysoko uprzemysłowionym.

W przeszłości o światowej koniunkturze gospodarczej decydowały głównie: USA, Europa i Japonia. Od kilku lat coraz większy wpływ na światową gospodarkę wywierają Chiny, które w ostatnich kilku latach rozwijały się w tempie powyżej 10,0% rocznie, co stawia je w czołówce najszybciej rozwijających się krajów. Szybko rośnie ich udział w światowym PKB. Rok 2008 nie był tak dobry dla chińskiej gospodarki jak lata poprzednie. Wzrost PKB wyniósł 9,0%, podczas gdy w roku poprzednim 13,0%.

Pomimo osłabienia światowej koniunktury w 2008 roku eksport Chin wyniósł 1.428,5 mld USD, a import 955,8 mld USD. Głównymi partnerami handlowymi Chin są: Unia Europejska, USA oraz Japonia.

Dynamiczny rozwój gospodarczy Chin wywierał bardzo duży wpływ na globalną koniunkturę gospodarczą. Były one największym w świecie importerem rudy żelaza, największym producentem stali i drugim po USA importerem ropy naftowej.

Tabela 25. Ceny wybranych surowców na rynkach światowych w dol. USA

Ropa naftowa Gaz ziemny Bawełna Miedź Aluminium Rudy żelaza
Jednostka USD za baryłkę USD/1000m3 centów za funt USD za tonę USD za tonę USD za tonę
2008 Styczeń 90,82 369,72 73,25 7078,91 2456,13
Grudzień 41,53 576,72 55,47 3105,10 1504,42
2009 Styczeń 43,91 576,72 57,70 3260,36 1420,36
Grudzień 74,88 232,20 76,78 6976,98 2181,26
2010 Styczeń 77,12 273,24 77,40 7367,40 2230,15
Grudzień 90,07 314,28 168,22 9152,86 2356,67

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl.

Chiny od roku 2006 są trzecim producentem samochodów na świecie, po Stanach Zjednoczonych i Japonii. W 2008 roku wyprodukowały 9,6 mln pojazdów samochodowych. W Chinach są zlokalizowane fabryki wszystkich liczących się koncernów samochodowych.

Chiny tradycyjnie od lat są także ogromnym producentem tekstyliów. W 2008 roku wartość eksportu chińskich tekstyliów wyniosła 179,2 mld USD, tj. o 8,1% więcej niż w roku poprzednim.

Jednym z istotnych czynników tak wysokiego wzrostu gospodarczego Chin jest duży napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Chińska gospodarka jest w bardzo dużym stopniu uzależniona od światowej koniunktury gospodarczej, bowiem osłabienie koniunktury w świecie znacznie ogranicza jej możliwości eksportowe. A zatem spowolnienie może negatywnie wpłynąć na tempo jej rozwoju. Stąd też władze chińskie starają się przeciwdziałać negatywnym skutkom światowego kryzysu finansowego.

W listopadzie 2008 r. władze chińskie przyjęły plan dotyczący wprowadzenia w życie „pakietu stymulującego" gospodarkę Chin. Założenia tego planu obejmowały m.in. ułatwienia w przyznawaniu kredytów bankowych, obniżki podatków, realizację dużych projektów infrastrukturalnych, a także reformę podatku VAT. Wartość „pakietu" została oszacowana na 4 bln RMB, czyli ok. 586 mld USD.

Koniunktura gospodarcza w państwach Unii Europejskiej

Dla Polski szczególnie istotne jest kształtowanie się koniunktury gospodarczej w państwach Unii Europejskiej. Wynika to z faktu, iż przeważająca część polskiego eksportu trafia na rynki krajów tego ugrupowania. W 2008 roku eksport do państw UE stanowił 77,5% całego naszego eksportu, a import 61,5% całego naszego importu. Słaba koniunktura w tych krajach nie sprzyja dynamizowaniu wymiany handlowej i nie pozostaje bez wpływu na tempo wzrostu gospodarczego Polski.

Wykres 8. Zmiana PKB w wybranych krajach UE-27 w 2008 r. (w %)

Źródło: www.mg.gov.pl.

Wzrost gospodarczy

W 2008 roku wszystkie kraje UE-27 odnotowały niższe tempo wzrostu gospodarczego niż w roku poprzednim. PKB zwiększył się w UE-27 zaledwie o 0,9%. W drugim półroczu 2008 roku, a w szczególności w czwartym kwartale nastąpił spadek PKB i w krajach UE-27 wyniósł on 1,6% w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego oraz 2,4% w porównaniu z kwartałem poprzednim. Niestety, sytuacja gospodarcza na początku 2009 roku uległa dalszemu pogorszeniu. PKB w krajach UE zmniejszył się o 4,5% w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Obniżyła się także produkcja i eksport. Wszystkie państwa UE odczuły skutki kryzysu, choć w różnej skali. Kilka krajów odnotowało w 2008 roku spadek PKB, w tym największy Estonia, Łotwa i Irlandia. Gospodarki tych krajów w latach poprzednich rozwijały się najszybciej. Rok 2008 był trudnym okresem dla gospodarki państw Unii Europejskiej. Tempo wzrostu gospodarczego wyraźnie osłabło, a niektóre kraje wpadły w recesję. Dotyczy to takich krajów jak Irlandia, Włochy, Dania. Największy jednak spadek PKB dotyczył Estonii i Łotwy. Słabe tempo wzrostu odnotowały też kraje dysponujące największą gospodarką, w tym Niemcy, Francja, Wielka Brytania.

Spośród państw UE relatywnie szybko rozwijały się gospodarki Słowacji, Czech i Polski, a zdecydowanie najwolniej – gospodarka Węgier. Spośród tych państw najwyższy wzrost odnotowała Słowacja. W porównaniu z rokiem poprzednim PKB zwiększył się o 6,4%. Wysokie tempo wzrostu gospodarczego wpłynęło korzystnie na zmniejszenie się skali bezrobocia. Liczba bezrobotnych na Słowacji w 2008 roku średniorocznie wynosiła 257,5 tys., co oznacza jej najniższy poziom od 1996 roku. W porównaniu z 2007 roku liczba bezrobotnych obniżyła się o 34,4 tys. tj. o 11,8%. Średnioroczna stopa bezrobocia wyniosła 9,5%.

Polska w 2008 roku należała do najszybciej rozwijających się krajów Unii Europejskiej. PKB wzrósł w 2008 roku o 4,8%, podczas gdy w całej UE-27 PKB zwiększył się o 0,9%. Większe tempo wzrostu od Polski odnotowały tylko trzy kraje: Rumunia, Słowacja i Bułgaria.

Głównym czynnikiem wpływającym pozytywnie na tempo wzrostu gospodarczego był popyt krajowy. W Polsce podobnie jak i w innych krajach UE, z każdym kolejnym kwartałem spadało tempo wzrostu gospodarczego. O ile w I kwartale 2008 roku wyniosło ono 6,0%, to w czwartym już tylko 2,9%.

Produkcja przemysłowa

Produkcja przemysłowa w krajach UE-27 w 2008 roku zmniejszyła się o 1,6%. Tylko nielicznym krajom UE udało się osiągnąć wzrost produkcji przemysłowej. W zdecydowanej większości z nich następował jej spadek, w tym największy w Hiszpanii, Estonii i Łotwie – ponad 6,0%.

Wykres 9. Zmiany produkcji przemysłowej w wybranych krajach UE-27 w 2008 r. (w%)

Źródło: www.mg.gov.pl.

Od połowy 2008 roku, a szczególnie w ostatnim jego kwartale, nastąpiło gwałtowne obniżanie się produkcji przemysłowej, co związane było z szybkim obniżaniem się popytu wewnętrznego, jak i znacznym zmniejszeniem eksportu. W grudniu 2008 roku produkcja przemysłowa w UE-27 była aż o 12,2% mniejsza w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego, w tym w Luksemburgu o 24,9%, na Węgrzech o 23,0%, Estonii o 22,4% i w Hiszpanii o 20,2%.

Krajem, który osiągnął w 2009 roku najwyższy wzrost produkcji przemysłowej spośród państw Unii Europejskiej była Polska, a dalszej kolejności: Cypr, Litwa i Słowacja.

Inflacja

Wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2008 roku wyniósł 3,7% i był zdecydowanie wyższy niż w latach poprzednich, kiedy to jego poziom oscylował w granicach 2,2%. Najwyższy poziom inflacji wystąpił w lipcu i sierpniu, a w następnych miesiącach obniżał się i na koniec grudnia 2008 roku wyniósł 2,2%, a w strefie euro 1,6%. Na takie ukształtowanie się przebiegu inflacji decydujący wpływ miał spadek cen ropy naftowej i surowców. W połowie roku ceny ropy osiągnęły najwyższą wartość a następnie, w wyniku dekoniunktury w światowej gospodarce i zdecydowanego spadku popytu, zaczęły szybko spadać. Średnia cena ropy naftowej w czerwcu 2008 roku wynosiła z 85,9 € za baryłkę, a w grudniu spadła do poziomu 32,1 € za baryłkę.

W grudniu 2008 roku w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego w największym stopniu obniżyły się m.in. ceny paliw płynnych - o 20,4%, sprzętu elektronicznego o 14,6% oraz sprzętu audiowizualnego - o 12,5%. Natomiast wyższe były ceny w grudniu 2008 roku w relacji do analogicznego okresu roku ubiegłego gazu – o 19,6%, elektryczności – o 6,3% oraz chleba i wyrobów zbożowych - o 5,8%.

Najwyższą inflację w grudniu 2008 roku odnotowały: Łotwa – 10,4%, Litwa – 8,5%, Bułgaria – 7,2% oraz Rumunia – 6,4%. W Polsce inflacja średnioroczna wyniosła 4,2%, a liczona grudzień/grudnia 3,3%.

Tabela 26. Inflacja (% zmiana w skali roku)

K R A J 2008 2009 2010 K R A J 2008 2009 2010
Austria 3,2 0,4 1,7 Niemcy 2,8 0,2 1,2
Belgia 4,5 0 2,3 Polska 4,2 4 2,7
Bułgaria 12 2,5 3 Portugalia 2,7 -0,9 1,7
Cypr 4,4 0,2 2,6 Rumunia 7,9 5,6 6,1
Republika Czeska 6,3 0,6 1,2 Słowacja 3,9 0,9 0,7
Dania 3,6 1,1 2,2 Słowenia 5,5 0,9 2,1
Estonia 10,6 0,2 2,7 Szwecja 3,3 1,9 1,9
Finlandia 3,9 1,6 1,7 Węgry 6 4 4,7
Francja 3,2 0,1 1,7 Wielka Brytania 3,6 2,2 3,3
Grecja 4,2 1,3 4,7 Włochy 3,5 0,8 1,6
Hiszpania 4,1 -0,2 2 Chorwacja 5,8 2,2 1,1
Irlandia 3,1 -1,7 -1,6 Turcja 10,4 6,3 8,5
Litwa 1,1 4,2 1,2 Chiny 5,9 -0,7 3,3
Luksemburg 4,1 0 2,8 Japonia 1,4 -1,4 -0,9
Łotwa 15,3 3,3 -1,2 Rosja 14,1 11,7 7,5
Malta 4,7 1,8 2 USA 3,8 -0,4 1,6
Niderlandy 2,2 1 0,9

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.stat.gov.pl.

Rynek pracy

W ostatnich latach (przed 2008) miała miejsce systematyczna poprawa na rynku pracy w krajach Unii Europejskiej. Jednakże w 2008 roku nastąpiło odwrócenie się tej korzystnej tendencji. Spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego, spadek produkcji przemysłowej, powodowały wzrost bezrobocia. O ile w grudniu 2007 roku stopa bezrobocia w UE-27 wynosiła 6,8%, to w grudniu 2008 wzrosła do poziomu 7,4%.

Spośród wszystkich krajów UE-27 największą stopą bezrobocia w 2008 roku charakteryzowała się Hiszpania - 11,2%, a najniższą Niderlandy - 2,8%. W okresie roku największy wzrost bezrobocia wystąpił w Hiszpanii oraz w Estonii – wzrost z 4,1% do 9,2%. Natomiast do krajów, które odnotowały największy jej spadek należały Polska – z 8,5% do 6,5% oraz Słowacja – z 10,3% do 9,4%.

W UE z każdym kolejnym miesiącem ostatniego kwartału 2008 roku następował systematyczny wzrost bezrobocia, co związane było z dużymi zwolnieniami w różnych sektorach gospodarki. Także od początku 2009 wzrasta liczba bezrobotnych.

W niektórych krajach jak np. w Irlandii, stopa bezrobocia uległa podwojeniu z 6,3% w 2008 roku do 13,3% w 2009 roku. Także podwojenie stopy bezrobocia dotyczyło krajów bałtyckich, które borykały się z poważnymi trudnościami.

Polska w 2008 roku należała do krajów o największej skali spadku bezrobocia. W grudniu stopa bezrobocia wyniosła 6,5%, podczas gdy w analogicznym okresie roku poprzedniego – 8,2%. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w końcu grudnia 2008 r. wyniosła 1.473,8 tys. osób i była wyższa niż przed miesiącem o 75,3 tys. osób. W ujęciu rocznym obniżyła się ona o 272,8 tys.

Polskę cechuje niska stopa aktywności zawodowej, choć wskaźnik ten systematycznie rośnie. W 2008 roku pracowało 59,2% osób w wieku produkcyjnym, podczas gdy średnia dla UE wynosiła 65,9%. Spośród krajów UE nieco gorszy ten wskaźnik mają tylko: Malta, Węgry i Rumunia. Natomiast najwyższy wskaźnik zatrudnienia jest w Danii – 78,1%, Niderlandach – 77,2% oraz Szwecji – 74,3%.

Wykres 10. Wskaźnik zatrudnienia w wybranych krajach w 2008 r.

Źródło: www.mg.gov.pl.

Handel zagraniczny

Znaczne spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego w krajach UE, widoczne głównie w drugiej połowie 2008 roku, jak i obniżenie konsumpcji sprawiło, iż dynamika zarówno eksportu jak i importu państw UE była mniejsza w porównaniu z rokiem poprzednim.

W 2008 roku eksport zwiększył się o 5,4% (6,8% w 2007 r.) tj. o kwotę o 67,0 mld €. Znacznie szybciej rósł jednak import. Zwiększył się on o 8,1% (5,3% w 2007 r.) tj. o 116,7 mld €.

Główną pozycję w eksporcie stanowiły wyroby przemysłowe, których udział wynosił 83,3% wartości całego eksportu państw UE-27. Wartość eksportu w 2008 roku zwiększyła się o 29,2 mld €. Najważniejszą pozycję w eksporcie wyrobów przemysłowych stanowią maszyny i pojazdy. W strukturze importu dominującą pozycję, obok wyrobów przemysłowych, zajmują surowce. Średnia cena ropy naftowej w 2008 roku wyniosła 65,9 € (52,8 € w 2007 r.), przy czym najwyższe ceny utrzymywały się w maju, lipcu i sierpniu i przekraczały 80,0 € za baryłkę.

Do najważniejszych partnerów handlowych Unii Europejskiej tradycyjnie należą Stany Zjednoczone AP. W 2008 roku eksport do tego kraju stanowił 19,1% całego eksportu UE-27. Słabsza koniunktura gospodarcza w USA nie sprzyjała dynamizowaniu eksportu na rynek amerykański. Główną pozycję w eksporcie do USA stanowią wyroby przemysłowe.

Spośród państw UE najważniejszymi partnerami handlowymi USA są Niemcy oraz Wielka Brytania. Eksport Niemiec w 2008 roku wyniósł 71,1 mld €, a import - 34,3 mld €. Odpowiednie wielkości dla Wielkiej Brytanii wyniosły: 43,2 oraz 37,4 mld €.

Drugim najważniejszym partnerem handlowym UE-27 są Chiny. Na ten kraj przypadało 6,0% całego eksportu UE-27 oraz 16,0% jej całego importu. Z każdym kolejnym rokiem rosną obroty handlowe z tym krajem, przy czym zdecydowanie szybciej wzrasta import niż eksport. Główną pozycję w eksporcie i imporcie z Chinami stanowią wyroby przemysłowe. Spośród państw UE najważniejszym partnerem handlowym Chin są Niemcy.

Systematycznie rosną także obroty handlowe z Rosją, która jest trzecim partnerem handlowym UE. W 2008 roku eksport do Rosji zwiększył się o 18,1%. Jeszcze szybciej jednak rósł import, który zwiększył się o 20,1%. Najważniejsza pozycją w eksporcie do Rosji stanowiły maszyny i pojazdy. Natomiast najważniejszą pozycję w imporcie stanowiły surowce energetyczne, tj. ropa naftowa, gaz i węgiel. W 2008 roku kraje UE-27 zaimportowały je za kwotę 118,2 mld €.

  1. Analiza sektorowa

Sektor spożywczy

Sektor spożywczy należy do najważniejszych i najszybciej rozwijających się dziedzin w polskiej gospodarce. Udział sektora w wartości sprzedaży całego krajowego przemysłu wynosi blisko 24% i jest o ok. 9 punktów procentowych wyższy niż w 15 krajach Unii Europejskiej, gdzie wynosi on średnio 15%.

Przemysł spożywczy można podzielić na 14 podstawowych dzia­łów zajmujących się produkcją i przetwórstwem artykułów spo­żyw­czych:

Sektor ten jest ważnym pracodawcą, bowiem zatrudnia około 388,5 tys. osób, czyli 15,6% ogółu zatrudnionych w przemyśle. Należy podkreślić, że znaczenie przemysłu spożywczego dla polskiej gospodarki jest większe niż w wielu krajach starej UE. Wartość obrotów tego sektora w Polsce wynosi około 13% wartości wytworzonego PKB, podobnie jak w Irlandii. W takich krajach jak Francja, Belgia, Hiszpania, Austria, Dania czy Holandia obroty producentów żywności stanowiły nie więcej niż 9% PKB.

Sektor spożywczy charakteryzuje się ok. 65% udziałem podmiotów małych, zatrudniających do 9osób. Systematycznie zwiększa się odsetek firm zatrudniających powyżej 249 osób.

Sektor spożywczy charakteryzuje się dużą różnorodnością, rozproszeniem i powiązaniem z bazą surowcową i rynkami zbytu. Dla przykładu, na terenie Polski Wschodniej występują praktycznie wszystkie jego gałęzie

Od roku 2005 sprzedaż art. spożywczych sukcesywnie rośnie. Istotnym czynnikiem wzrostu sektora spożywczego było wstąpienie Polski do Unii Europejskiej. Efektem było duże ożywienie w polskim handlu zagranicznym, pozwalające na wykorzystanie przewagi konkurencyjnej polskich producentów towarów rolno - spożywczych. W konsekwencji zmian rynkowych struktura branżowa przemysłu spożywczego znacząco zbliżyła się do struktury tego przemysłu w krajach wysoko rozwiniętych.

W niewielu dziedzinach polskiego przemysłu udało się tak wyraźnie, a co najważniejsze realnie, zwiększyć poziom produkcji oraz poprawić wyniki finansowe. Już w 1996 r. wartość produkcji przemysłu spożyw­czego po raz pierwszy przekroczyła rekordowy poziom z 1988 r. Jed­no­cześnie wzrosła wartość inwestycji w tym sektorze oraz zaintereso­wanie zagranicznych konkurentów przejmowaniem polskich przedsię­biorstw.

W polskim przemyśle spożywczym pracuje prawie pół miliona ludzi. Pod względem zatrudnienia w całej Unii Europejskiej ustępuje on – i to o zaledwie kilka procent – jedynie przemysłowi niemieckiemu.

Na pewno różnica w cenie produktów polskich i zachodnich nie jest bez znaczenia, jednak gdyby polskie odbiegały jakością od standardów, do jakich przyzwyczajony jest tamtejszy konsument, to nawet niższa cena nie byłaby wystarczająco silnym impulsem do zakupu. Klient raz sięgnąłby po produkt, ale gdyby przekonał się, że jego jakość nie jest wystarczająco wysoka, na tym jednym razie by się skończyło. Polskie produkty żywnościowe w niczym nie ustępują tym wytwarzanym krajach UE, mają zaś dodatkowy atut – są uznawane za bardzo smaczne i często produkowane z surowców bardziej naturalnych.

Źródła konkurencyjności producentów sektora spożywczego:

Sektor bankowy

Sektor bankowy jest największym i najbardziej rozwiniętym segmentem systemu finansowego, który ma decydujący wpływ na jego stabilność oraz cechuje się wysokim potencjałem rozwojowym (o czym świadczy na przykład niski poziom nasycenia usługami bankowymi).

Sektor informatyczny ( IT )

Początek sektora informatycznego w Polsce datuje się na koniec lat czterdziestych XX wieku, to niesprzyjające czasy powojenne. W porównaniu z innymi państwami, budową pierwszych komputerów zajmowała się w Polsce niewielka grupa osób, najpierw w ośrodkach warszawskich, a następnie we Wrocławiu. Dofinansowanie ze środków państwowych było na bardzo niskim poziomie.

Obszary działalności branży IT:

Na rozwój branży mają wpływ czynniki zewnętrzne (dofinansowanie, wejście na rynek globalny, konkurencja, współpraca z innymi przedsiębiorstwami, wzrost gospodarczy , inflacja) i czynniki wewnętrzne (możliwości finansowe, aktualne ceny sprzętu i oprogramowania, konkurencja lokalna).

Branża informatyczna ma duży wpływ na gospodarkę globalną, a zapotrzebowanie na produkty informatyczne ciągle wzrasta. Branżę informatyczną ze względu na zakres jej działalności i funkcji można podzielić na produkcję hardware, produkcję software, edukację, doradztwo, sprzedaż oraz przetwarzanie danych.

Liderzy sektora informatycznego w Polsce to :

1. HP Polska - największa firma informatyczna,

2. Telekomunikacja Polska - największy operator,

3. Samsung Electronics Polska - największa firma telekomunikacyjna,

4. Asseco Poland - największa firma świadcząca usługi,

5. Microsoft Poland - największa firma sprzedająca oprogramowanie własne,

6. Comarch - największa firma świadcząca usługi integracji,

7. Ericpol Telecom - największy eksporter IT,

8. 01PARTNER - firma o największym wzroście przychodów,

9. Asseco Poland (z ABG) - firma o największym wzroście zatrudnienia,

10. PC Factory - największy producent sprzętu,

11. SAP Polska - największa firma oferująca system ERP,

12. IBM Polska - największa firma świadcząca usługi doradcze.

Struktura rynku IT w Polsce

Sektor informatyczny dzielimy na trzy podstawowe segmenty :

1/ sprzęt,

2/ oprogramowanie,

3/ usługi.

W 2009 roku udział tych segmentów wynosił jak niżej:

Sprzęt - 54%,

Oprogramowanie - 31%,

Usługi - 15%.

Sektor telekomunikacji

Telekomunikacja jest rozumiana z reguły jako transmisja i kierowanie sygnałów między określonymi punktami sieci telekomunikacyjnych za pomocą przewodów lub fal radiowych, środkami optycznymi lub elektromagnetycznymi.

Szybki rozwój technologii i ciągły wzrost zainteresowania usługami telekomunikacyjnymi sprawił, że rynek telekomunikacyjny uległ dynamicznym zmianom.

Biorąc pod uwagę użytkowników dostępu do Internetu, udział operatorów przedstawia się następująco:

Rynek telekomunikacji w Polsce w latach 2007-2009 pokazał, iż zmieniły się preferencje osób korzystających z usług telekomunikacyjnych. 44% konsumentów posiada już wyłącznie telefony komórkowe, przy całkowitej rezygnacji z telefonów stacjonarnych. Ogólnie użytkownicy sieci GSM stanowią 85% populacji Polski. Wynika to z następujących czynników:

Sektor spożywczy

Wartość produkcji sprzedanej przemysłu spożywczego, która w roku 2006 wyniosła ponad 117 mld z%. Stanowiło to około 16% ogólnej wartości produkcji sprzedanej polskiego przemysłu. Natomiast wartość dodana brutto produkcji artykułów spożywczych i napojów stanowiła 12,5% wartości dodanej brutto przetwórstwa przemysłowego.

Ważnym aspektem wejścia Polski do Unii Europejskiej była z konieczność spełnienia wysokich standardów jakościowych. Wartość nakładów inwestycyjnych w roku 2007 osiągnęła rekordowy poziom i wyniosła 7,5 mld z%. Duża część wydatków inwestycyjnych (około 70%) związana jest z zakupem maszyn, urządzeń oraz środków transportu. Oznacza to zatem, że przedsiębiorstwa przemysłu spożywczego inwestowały głównie w modernizację procesów technologicznych lub zwiększenie zdolności produkcyjnych.

Od 2003 roku przemysł spożywczy charakteryzowało wysokie tempo wzrostu produkcji sprzedanej, które wyniosło średniorocznie 6,4%, a wartości sprzedaży w roku 2007 była o około 36% wyższa niż w roku 2002.

Sektor bankowy

Struktura podmiotowa sektora bankowego w okresie 2005-2007 nie ulegała istotnej zmianie. Na koniec roku 2007 działalność operacyjną prowadziło 645 banków i oddziałów instytucji kredytowych.

Wykres 11. Liczba banków i oddziałów instytucji kredytowych prowadzących działalność operacyjną

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.knf.gov.pl.

Struktura własnościowa polskiego sektora jest charakterystyczna dla większości nowych krajów UE. Jednak istotną, pozytywną różnicę stanowią: dywersyfikacja ze względu na kraj pochodzenia inwestora strategicznego, dzięki czemu sektor bankowy jest relatywnie odporny na negatywne zjawiska gospodarcze mogące wystąpić w poszczególnych krajach oraz notowania największych banków na krajowej giełdzie papierów wartościowych, co istotnie zwiększa transparentność polskiego systemu bankowego. W okresie 2005-2007 również w strukturze własnościowej nie nastąpiły znaczące zmiany.

Tabela 27. Struktura własnościowa sektora bankowego mierzona udziałem danej grupy w aktywach sektora (%)

  2005 2006 2007
Inwestorzy krajowi, w tym: 30,0 30,3 29,1
- Skarb Państwa 20,3 19,8 18,3
- banki spółdzielcze 5,8 6,2 6,1
- pozostali 4,0 4,3 4,6
Inwestorzy zagraniczni, w tym: 70,0 69,7 70,9
- banki komercyjne 69,1 66,6 66,7
- oddziały instytucji kredytowych 0,9 3,1 4,3

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.knf.gov.pl.

Charakterystyczną cechą polskiego sektora bankowego jest istnienie grupy kilkunastu średnich i dużych banków komercyjnych działających w skali ogólnokrajowej oraz grupy kilkuset małych banków spółdzielczych skoncentrowanych na lokalnych rynkach. Niekwestionowanymi liderami na rynku są Pekao (największy bank pod względem sumy bilansowej) i PKO BP (największy bank pod względem wartości udzielonych kredytów, zgromadzonych depozytów i wielkości sieci), których aktywa przekraczają 100 mld zł i są dwukrotnie wyższe od trzeciego co do wielkości ING BSK. Na grupę tych trzech banków przypada ponad 1/3 rynku.

Wykres 12. Udział 5-ciu największych banków w aktywach sektora (%)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.knf.gov.pl.

W dalszej kolejności znajduje się grupa 14 dużych i średnich banków komercyjnych, których aktywa przekraczają 10 mld zł, a ich łączny udział w rynku wynosi ponad 40% (do grupy tej dołączył błyskawicznie rozwijający się oddział greckiego Eurobank EFG). Aktywa większości banków spółdzielczych nie przekraczały 100 mln zł, a tylko 4 posiadały aktywa powyżej 500 mln zł. Liderem w tym segmencie pozostał Krakowski Bank Spółdzielczości, którego aktywa przekroczyły 1 mld zł.

Efektywność działania sektora bankowego opisuje się zazwyczaj za pomocą czterech wskaźników:

  1. Marża odsetkowa NIM (w %) – liczona jako relacja wyniku odsetkowego i średnich

aktywów.

W okresie 2005-2007 marża odsetkowa, pomimo wzrostu konkurencji, pozostała na wysokim poziomie i na koniec 2007 roku wyniosła 3,3%.

  1. Stopa zwrotu z aktywów ROA (w %) – liczona jako relacja wyniku finansowego netto do średnich aktywów.

Stopa zwrotu z aktywów (ROA) ukształtowała się na poziomie zbliżonym do poprzedniego roku i wyniosła 1,7%, przy czym w tym wypadku najwyższą stopę zwrotu realizowały banki komercyjne, które mają bogatszą ofertę produktową, a w konsekwencji szerszą bazę przychodową niż banki spółdzielcze.

  1. Wskaźnik kosztów operacyjnych C/I (w %) – liczony jako relacja kosztów operacyjnych (działania oraz amortyzacji) do wyniku działalności bankowej skorygowanego o wynik pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych.

Dalsza obniżka wskaźnika kosztów operacyjnych do 56,3% (w bankach komercyjnych zmniejszył się on o 2,8 pkt. proc., a w bankach spółdzielczych o 3,8 pkt. proc. porównując z rokiem poprzednim) potwierdza poprawę efektywności działania sektora bankowego.

  1. Stopa zwrotu z kapitału ROE (w %) – liczony jako relacja wyniku finansowego netto do średnich funduszy podstawowych.

Wskaźnik stopy zwrotu z kapitału (ROE) utrzymał się na poziomie z 2006 r. i wyniósł 22,5%, przy czym warto odnotować poprawę tego wskaźnika w sektorze banków spółdzielczych.

Wykres 13. Wskaźniki efektywności działania dla sektora bankowego ogółem (w %)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.knf.gov.pl.

Główne obszary ryzyka sektora bankowego to:

  1. Ryzyko płynności - podstawowym źródłem ryzyka utraty płynności jest niedopasowanie kontraktowych terminów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów, w konsekwencji czego powstaje tzw. luka, która stanowi różnicę pomiędzy aktywami i pasywami o danym okresie zapadalności/wymagalności.

W 2007 r. nastąpiło zwiększenie niedopasowania aktywów i pasywów o najkrótszych (do 1 miesiąca) i najdłuższych (powyżej 1 roku) terminach płatności - ujemna luka do 1 miesiąca zwiększyła się z 189,3 mld zł (2006 r.) do 257,4 mld zł, a dodatnia luka powyżej 1 roku z 212,1 mld zł do 278,0 mld zł. Wzrost niedopasowania był konsekwencją bardzo szybkiego wzrostu akcji kredytowej, która była rozwijana głównie w oparciu o krótkoterminowe zobowiązania oraz likwidację części płynnych aktywów. W konsekwencji nastąpiło pogorszenie struktury źródeł finansowania rozwoju działalności z punktu widzenia ich stabilności. Wprawdzie w II połowie 2007 r. odnotowano znaczący wzrost długoterminowych depozytów sektora niefinansowego (o okresie wymagalności powyżej 1 roku), jednak ich udział w sumie bilansowej nadal był marginalny i stanowił niespełna 0,5%.

  1. Ryzyko kredytowe – głównym źródłem ryzyka kredytowego pozostają należności od

sektora niefinansowego, które stanowią 97,9% ogółu należności zagrożonych, podczas gdy należności zagrożone od sektora finansowego zaledwie 1,7%, a od sektora budżetowego 0,4%. Sprzyjające warunki makroekonomiczne, przeniesienie części kredytów nieściągalnych do ewidencji pozabilansowej, sprzedaż części należności zagrożonych specjalistycznym funduszom, jak też działania windykacyjne spowodowały poprawę jakości aktywów sektora bankowego. W konsekwencji na koniec 2007 r. należności zagrożone od sektora niefinansowego wynosiły 22,7 mld zł i były o 1,5 mld zł (6,3%) niższe niż na koniec 2006 r.

Wykres 14. Struktura sektorowa należności zagrożonych (mld zł)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.knf.gov.pl.

  1. Ryzyko walutowe - głównym źródłem ryzyka walutowego w sektorze bankowym są

otwarte bilansowe pozycje walutowe, związane z kredytami denominowanymi w walutach obcych oraz należnościami i zobowiązaniami wobec sektora finansowego, a w mniejszym stopniu z depozytami walutowymi sektora niefinansowego. Na koniec 2007 r. aktywa walutowe wynosiły 172,7 mld zł, a pasywa walutowe 126,6 mld zł i stanowiły odpowiednio 21,7% i 15,9% sumy bilansowej. W strukturze walutowej dominowały CHF, EUR i USD, które stanowiły odpowiednio: 44,1%, 39,5% i 14,4% aktywów walutowych oraz 25,3%, 50,4% i 21,4% pasywów walutowych. W celu ograniczenia ekspozycji na ryzyko walutowe banki domykały pozycje bilansowe przez zawarcie przeciwstawnych transakcji pozabilansowych (tj. domykały długą pozycję bilansową za pomocą krótkiej pozabilansowej i odwrotnie). Pomimo utrzymywania, przez banki generalnie domkniętych pozycji walutowych, należy zaznaczyć, że banki narażone są na pośrednie ryzyko walutowe wynikające z wysokiego udziału kredytów mieszkaniowych denominowanych w walutach obcych.

  1. Ryzyko stóp procentowych - jest to ryzyko wynikające z narażenia aktualnego i

przyszłego wyniku finansowego banku oraz jego kapitału na niekorzystny wpływ zmian stóp procentowych. W ostatnim okresie ryzyko ogólne stóp procentowych pozostaje na stabilnym niskim poziomie - w 2007 roku łączny wymóg kapitałowy wynosił 0,9 mld zł i stanowił niespełna 2,2% całkowitego wymogu kapitałowego.

  1. Pozostałe rodzaje ryzyka:

Główne kierunki rozwoju sektora bankowego

Utrzymujące się wysokie tempo wzrostu gospodarczego oraz korzystne perspektywy dalszego rozwoju polskiej gospodarki, połączone z optymizmem gospodarstw domowych i sektora przedsiębiorstw stworzyły bardzo dobre warunki do szybkiego rozwoju sektora bankowego. W konsekwencji sektor bankowy odnotował najszybszy wzrost w ostatnich latach – suma bilansowa wzrosła w 2007 r. o 16,7% (o 113,6 mld zł) do 795,4 mld zł (w ujęciu skonsolidowanym aktywa sektora bankowego wzrosły z 693,9 mld zł do 814,1 mld zł).

Wykres 15. Suma bilansowa sektora bankowego (mld zł)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.knf.gov.pl.

Szybkie tempo rozwoju działalności występowało we wszystkich grupach banków, przy czym najwyższe było w grupie oddziałów instytucji kredytowych, co z jednej strony wynikało z „efektu niskiej bazy”, a z drugiej ze strategii agresywnego rozwoju oddziału greckiego Eurobank EFG. W konsekwencji aktywa tej grupy wzrosły o 61,6%, a ich udział w aktywach sektora zwiększył się do 4,3% (z 3,1%).

Aktywa banków komercyjnych wzrosły o 15,2%, przy czym najszybciej rozwijały się małe i średnie banki, co było konsekwencją „efektu niskiej bazy” (podobnie, jak w przypadku oddziałów instytucji kredytowych), jak też agresywnej strategii niektórych banków dążących do wykorzystania okresu dobrej koniunktury do skokowego zwiększenia udziału w rynku.

Tempo wzrostu banków spółdzielczych wyniosło 16,1% (banki tej grupy odnotowały bardzo szybki wzrost w 2006 r., w którym ich aktywa zwiększyły się o blisko 25%), a ich udział w aktywach sektora minimalnie się zmniejszył i wyniósł 6,1%.

Sektor bankowy na tle innych segmentów rynku finansowego przedstawiał się bardzo korzystnie. Pomimo szybkiego rozwoju rynku ubezpieczeniowego, rynku funduszy emerytalnych oraz inwestycyjnych skala działania sektora bankowego jest nieporównywalnie większa od pozostałych komponentów systemu finansowego.

Czynnikiem decydującym o szybkim rozwoju banków do roku 2007 był dynamiczny wzrost akcji kredytowej dla sektora niefinansowego. Wysoki poziom optymizmu konsumentów i przedsiębiorstw spowodował, iż pomimo rozpoczęcia zacieśnienia polityki pieniężnej przez NBP i wynikającego stąd wzrostu oprocentowania kredytów, wartość nominalna kredytów dla sektora niefinansowego zwiększyła się aż o 32,5% (o 104,8 mld zł do 427,6 mld zł), co było najwyższym tempem wzrostu w bieżącej dekadzie. Utrzymująca się w ostatnich dwóch latach bardzo wysoka dynamika kredytów spowodowała, że w 2006 roku wartość kredytów dla sektora niefinansowego, po raz pierwszy w historii, przekroczyła wartość depozytów sektora niefinansowego.

Wykres 16. Kredyty i depozyty sektora niefinansowego (mld zł)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.knf.gov.pl.

Sektor informatyczny

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat sektor IT w Polsce rozwijał się dynamicznie. Wartość rynku informatycznego w Polsce rosła systematycznie w latach 2002-2007. Rok 2007 przyniósł największe tempo wzrostu tego sektora.

Ponad 17 mld zł wyniósł w 2005 r. polski rynek informatyczny, co oznacza blisko 10-proc. wzrost w stosunku do roku 2004. Największą polską firmą informatyczną, według przychodów ze sprzedaży, jest ABC Data Warszawa Sp. z o.o. (1.679,75 mln zł), który

wyprzedza Tech Data Polska Warszawa Sp. z o.o. (1.277,2 mln zł) i Action S.A. z Warszawy (1.250 mln zł).

Sektor telekomunikacyjny

Wartość rynku telefonii stacjonarnej na koniec 2007 roku wyniosła 8,7 mld PLN, co stanowi spadek o prawie 26% w stosunku do 2005 roku.

Udział operatorów alternatywnych w rynku wzrósł z 17% w 2005 roku do ponad 22% na koniec 2007 roku pod względem przychodów oraz z 10% w 2005 do prawie 15% pod względem ilości łączy abonenckich.

W 2006 roku ponad 90% rynku obsługiwało 4 operatorów, w 2007 roku tę samą część rynku obsługiwało 7 operatorów.

Wartość rynku telefonii ruchomej na koniec 2007 roku wyniosła blisko 23 mld PLN, co stanowi wzrost o 20% w stosunku do 2005 roku.

Z usług telefonii ruchomej w 2007 roku korzystało w Polsce ponad 41 mln użytkowników, co dało penetrację na poziomie 108,6%, co stanowi wzrost penetracji o 32 punkty procentowe w stosunku do roku 2005.

Wartość rynku usług dostępu do Internetu na koniec 2007 roku wyniosła ponad 2,7 mld PLN, co stanowi wzrost o ponad 50% w stosunku do roku 2005.

Liczba internautów (dostęp stały i dial-up, w miejscu zamieszkania i poza nim, np.: szkoła, praca, kafejka internetowa) w Polsce w ciągu 2007 roku wzrosła do prawie 13 mln, co stanowi wzrost o ponad 23% w stosunku do roku 2006.

Całkowite nakłady inwestycyjne w sektorze telekomunikacyjnym na koniec 2007 roku kształtowały się powyżej 8 mld PLN, co stanowi wzrost o ponad 62% w stosunku do roku poprzedniego. W tym prawie 5 mld PLN to nakłady inwestycyjne dokonane przez operatorów stacjonarnych stanowiące wzrost o prawie 80% w stosunku do roku poprzedniego, natomiast nakłady dokonane przez operatorów telefonii ruchomej wyniosły powyżej 3 mld PLN, co stanowi wzrost w stosunku do roku 2006 o prawie 42%.

  1. Analiza dla okresu 2008-2010

Sektor spożywczy

Dynamiczny wzrost produkcji żywności przyczynił się w istotnym stopniu do poprawy wyników finansowych firm sektora. Wprawdzie odczuły one pewne spowolnienie w 2008 roku, lecz w większości przedsiębiorstw nadal generowano nadwyżkę. Ponieważ systematycznie jednak zmniejsza się liczba podmiotów funkcjonujących w przemyśle spożywczym, oznaczać to może, że słabsze podmioty wypadają z rynku lub są przejmowane przez większe firmy.

Dominująca część naszego przemysłu spożywczego zalicza się do najnowocześniejszych branż w Europie. To znakomity poten­cjał i podstawa do myślenia o dalszym realnym wzroście eksportu.

Na terenie Polski występuje również odpowiedni potencjał intelektualny, mogący przyczyniać się do rozwoju tej branży. Szczególnie bogate w szkoły kształcące w takich kierunkach jak technologia żywności i żywienie człowieka są województwa wschodnie kraju. Są to:

Ponadto uczelnie rozwijając swoją ofertę edukacyjną, wprowadzają odpowiednie specjalizacje na istniejących, innych kierunkach, które mogą służyć jako odpowiednie, przyszłe kadry przemysłu spożywczego. Przykładem może być kierunek chemia żywności na Wydziale Biologiczno- Chemicznym Uniwersytetu w Białymstoku.

Dla tego obszaru stworzono oddzielny program operacyjny, z którego działań mogą skorzystać również przedsiębiorstwa zajmujące się przetwórstwem spożywczym. Współdziałanie na tym polu uznawane jest za priorytetowe. Istniejąca infrastruktura sprzyja inwestowaniu w przemysł spożywczy.

Zagrożenia sektora spożywczego:

Czynniki ryzyka i zagrożeń dla działalności wynikają przede wszystkim ze specyfiki branży - do najważniejszych zaliczamy:

Sektor bankowy

Struktura podmiotowa sektora bankowego w okresie 2008-2010 nie ulegała istotnej zmianie. Na koniec roku 2010 działalność operacyjną prowadziło 646 banków i oddziałów instytucji kredytowych.

Wykres 17. Liczba banków i oddziałów instytucji kredytowych prowadzących działalność operacyjną

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.knf.gov.pl.

W strukturze własnościowej sektora bankowego zaobserwowano wzrost udziału banków krajowych w aktywach sektora bankowego:

spółdzielcze (Skarb Państwa kontrolował 4 banki komercyjne - PKO Bank Polski, Bank Gospodarstwa Krajowego, Bank Pocztowy i Bank Ochrony Środowiska). Ich udział w rynku mierzony aktywami zwiększył się z 31,9% do 33,8%.

oddziały instytucji kredytowych. Na koniec 2010 r. w sektorze bankowym obecni byli inwestorzy z 18 krajów, przy czym dominującą rolę odgrywali inwestorzy włoscy (kontrolujący 12,4% aktywów sektora), a w dalszej kolejności niemieccy (10,4%), holenderscy (8,6%), amerykańscy (6,9%) i francuscy (5,8%).

Tabela 28. Struktura własnościowa sektora bankowego mierzona udziałem danej grupy w aktywach sektora (%)

  2008 2009 2010
Inwestorzy krajowi, w tym: 27,7 31,9 33,8
- Skarb Państwa 17,3 20,8 21,5
- banki spółdzielcze 5,4 5,8 6,1
- pozostali 5,0 5,3 6,2
Inwestorzy zagraniczni, w tym: 72,3 68,1 66,2
- banki komercyjne 66,9 62,8 61,5
- oddziały instytucji kredytowych 5,4 5,3 4,7

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.knf.gov.pl.

Poziom koncentracji polskiego sektora bankowego nie ulegał istotnym zmianom. W 2010 r. udział pięciu największych banków w systemie wynosił 43,9% (dziesięciu największych 63,1%) i kształtował się na średnim poziomie w krajach UE (44,3%). Niekwestionowaną pozycję lidera zajmuje PKO BP (suma bilansowa na poziomie blisko 170 mld zł), wicelidera Pekao (około 130 mld zł), a trzecią BRE (blisko 85 mld zł). W dalszej kolejności znajdują się ING BSK i BGK z aktywami powyżej 60 mld zł oraz grupa kilku podmiotów z aktywami powyżej 35 mld zł. Zwraca przy tym uwagę pojawienie się w 10-ce największych banków Getin Noble.

Aktywa większości banków spółdzielczych nie przekraczały 100 mln zł, a tylko 15 posiadało sumę bilansową przekraczającą 500 mln zł. Liderami w tym segmencie pozostawały Krakowski Bank Spółdzielczości i Podkarpacki Bank Spółdzielczy, których poziom aktywów zbliżał się do 2 mld zł oraz Wielkopolski Bank Spółdzielczy, którego suma bilansowa przekraczała 1 mld zł.

Na koniec 2010 r. aktywa sektora bankowego stanowiły około 70% całego systemu finansowego (bez NBP), przy czym aktywa największego banku były porównywalne z całością aktywów pozostałych komponentów systemu finansowego. W związku z tym stabilność sektora bankowego ma kluczowe znaczenie dla stabilności całego systemu finansowego. Udział aktywów sektora bankowego w PKB wyniósł około 82%.

Główne obszary ryzyka sektora bankowego to:

  1. Ryzyko płynności - podstawowym źródłem ryzyka utraty płynności jest niedopasowanie kontraktowych terminów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów, w konsekwencji czego powstaje tzw. luka, która stanowi różnicę pomiędzy aktywami i pasywami o danym okresie zapadalności/wymagalności. Wiąże się z tym także nieprzestrzeganie zapisów w zakresie utrzymywania norm płynności, sposobu ich wyliczania lub niedostosowania procedur wewnętrznych do przepisów Uchwały, nieprawidłowości dotyczące metod pomiaru ryzyka płynności, brak stabilnych, szczególnie długoterminowych, źródeł finansowania aktywów, nieadekwatne plany awaryjne utrzymania płynności, nieprawidłowości dotyczące systemu limitów ograniczających ryzyko płynności, niekompletność wewnętrznych procedur dotyczących zarządzania ryzykiem płynności oraz nieprawidłowości w zakresie rozwiązań organizacyjnych zarządzania.

  2. Ryzyko kredytowe – tego rodzaju ryzyko wynika przede wszystkim z nieprawidłowości w zakresie przeglądu i klasyfikacji ekspozycji kredytowych, zbyt liberalnych zasad oceny zdolności kredytowej kredytobiorców, zarówno w przypadku osób fizycznych, jak i podmiotów gospodarczych, nieprawidłowości w identyfikacji powiązań podmiotów, brak dopasowania systemu informacji zarządczej w zakresie ryzyka kredytowego do profilu ryzyka banków, nieprawidłowości w procesie identyfikacji i monitorowania ryzyka kredytowego, nieefektywnej kontroli wewnętrznej w obszarze ryzyka kredytowego, na co wskazywały przypadki naruszeń przepisów prawa i regulacji wewnętrznych oraz błędy w sprawozdawczości zewnętrznej.

  3. Ryzyko rynkowe (ryzyko stopy procentowej i ryzyko operacji walutowych) – tego rodzaju ryzyko wiąże się przede wszystkim z brakiem zasad ustalania oraz aktualizacji limitów dotyczących ryzyka rynkowego, jak również kwalifikowania poszczególnych pozycji aktywów i pasywów wrażliwych na zmianę stóp procentowych do przedziałów przeszacowania w procedurach regulujących zasady zarządzania ryzykiem rynkowym, monitorowania limitów oraz postępowania w przypadku przekroczenia limitów; brakiem określenia w regulacjach wewnętrznych zasad sporządzania luki przeszacowania stopy procentowej, sporządzania analiz ryzyka opcji klienta i jego wpływu na wyniki finansowe banków oraz kontroli operacji skarbowych; nie w pełni skuteczny system kontroli wewnętrznej w obszarze ryzyka rynkowego; niewystarczający nadzór nad procesem zarządzania ryzykiem rynkowym sprawowany przez zarząd i radę nadzorczą; błędami w pomiarze ryzyka stopy procentowej oraz w sprawozdawczości przekazywanej do NBP; brakiem zapewnienia wsparcia pomiaru ryzyka rynkowego przez funkcjonujące systemy informatyczne; nieprawidłowościami w procesie wyceny ekspozycji z tytułu zapadłych walutowych transakcji opcyjnych; brakiem procedur określających zakres informacji prezentowanych klientowi w momencie oferowania produktu oraz uregulowań zobowiązujących pracowników sprzedaży do prezentacji klientom potencjalnego ryzyka wynikającego z zawieranych transakcji pochodnych; nieprawidłowościami dotyczącymi procesu zawierania i potwierdzania transakcji oraz monitorowania ryzyka zawartych transakcji.

  4. Ryzyko operacyjne – wynika z braku pełnej formalizacji procesów zarządzania ryzykiem operacyjnym; braku dostosowanych procesów zarządzania ryzykiem operacyjnym do profilu i wielkości ryzyka, nieuwzględniania ryzyka związanego z bezpieczeństwem informacji w politykach zarządzania ryzykiem operacyjnym, braku posiadanych planów ciągłości działania obejmujących wszystkie jednostki organizacyjne i obszary działalności; braku zapewnionej niezależności służb informatycznych od jednostek operacyjnych; niewystarczających informacji zarządczych dotyczących obszaru ryzyka operacyjnego; nie określenia trybu, zasad, zakresu i częstotliwości sporządzania informacji zarządczej dotyczącej ryzyka operacyjnego i obszaru informatycznego w procedurach wewnętrznych banku oraz braku oceny ryzyka operacyjnego występującego w spółkach zależnych.

  5. Inne obszary ryzyka sektora bankowego:

Sytuacja sektora bankowego w dobie kryzysu

Porównując wybrane charakterystyki sektora bankowego w Polsce i innych krajach UE, uwagę zwraca niski poziom ubankowienia polskiej gospodarki.

Wykres 18. Udział aktywów sektora bankowego w PKB (%) – 2009 r.

Źródło: Komisja Nadzoru Finansowego, www.knf.gov.pl.

Wprawdzie w drugiej połowie minionej dekady doszło do szybkiego rozwoju sektora bankowego, ale w znacznym stopniu odbyło się to za sprawą jednostronnego i bardzo silnego wzrostu kredytów mieszkaniowych. Niski poziom ubankowienia świadczy o znacznym potencjale rozwoju polskiego systemu bankowego. Jednak konieczne jest aby miał on charakter zrównoważony, tak aby z jednej strony sprzyjał rozwojowi gospodarczemu a z drugiej nie prowadził do powstania lub narastania „napięć” i nierównowagi tak w systemie bankowym oraz całej gospodarce. Trzeba mieć przy tym na uwadze istotne ograniczenie w postaci relatywnie niskich oszczędności zgromadzonych w bankach, w związku z czym pożądane jest stworzenie systemowych zachęt do zwiększenia oszczędności w bankach (zwłaszcza długoterminowych) oraz rozwój rynku instrumentów średnio- i długoterminowych.

W 2010 r. utrzymało się ograniczone tempo wzrostu akcji kredytowej. Wartość kredytów ogółem (według wartości bilansowej brutto) wzrosła o 10,2% z 713,9 mld zł na koniec 2009 r. do 786,8 mld zł na koniec 2010 r. (w IV kwartale ub.r. wzrost wyniósł 3,2%). Wartość kredytów dla sektora finansowego po istotnym wzroście w 2009 r. uległa stabilizacji (wzrost wyniósł 1,2% wobec 28,9% w 2009 r.), przy czym udział tych kredytów w całości portfela kredytowego pozostał marginalny (wynosił zaledwie 3,2%).

Wartość kredytów dla sektora niefinansowego zwiększyła się w 2010 r. o 8,9% (wobec 5,5% w 2009 r.). Należy jednak zaznaczyć, że portfel tych kredytów charakteryzowało silne zróżnicowanie dynamiki w zależności od podmiotu i rodzaju kredytów. Z jednej strony zaobserwowano znaczący wzrost kredytów mieszkaniowych dla gospodarstw domowych oraz przedsiębiorców indywidualnych, a z drugiej stagnację lub spadek stanu kredytów konsumpcyjnych i kredytów dla sektora przedsiębiorstw.

Obserwowane w ostatnich okresach osłabienie tempa wzrostu akcji kredytowej jest pochodną kilku wzajemnie sprzężonych czynników. Kluczową rolę niewątpliwie odgrywa wpływ kryzysu finansowego, który z jednej strony spowodował ograniczenie aktywności części podmiotów, a z drugiej wzrost niepewności co do przyszłego rozwoju koniunktury oraz wzrost świadomości ryzyka zarówno po stronie banków, jak i kredytobiorców. W konsekwencji część przedsiębiorstw i gospodarstw domowych ograniczyła popyt na kredyt. Jednocześnie, doświadczenia wynikające z kryzysu oraz silne pogorszenie jakości portfela kredytowego (będące po części pochodną kryzysu, a po części niewłaściwych modeli biznesowych i systemów oceny ryzyka) doprowadziły do korekty polityki kredytowej banków. Polegała ona m.in. na zaostrzeniu standardów kredytowych, co w ostatecznym efekcie doprowadziło do ograniczenia finansowania bardziej ryzykownych klientów.

Sektor informatyczny

W 2008 roku wartość wskaźnika wzrostu sektora spadła, by w roku 2010 znów przyjąć trend rosnący.

Tylko dwa spośród dziesięciu największych przedsiębiorstw informatycznych w Polsce zanotowały wzrost przychodów w stosunku do 2008 roku. Tymi przedsiębiorstwami są Asseco Poland S.A. gdzie wzrost wyniósł 16% oraz Komputronik S.A. wzrost to 14%. Prognozy na lata następne są bardziej optymistyczne dla pozostałych firm komputerowych przy ok. 3% wzroście wszystkich segmentów: oprogramowania, osprzętu i usług.

Szacunkowa wartość rynku IT w Polsce w roku 2009 wynosiła 10,3 mld USD, to o

9,7 % mniej w stosunku do 2008 roku i pierwszy od 20 lat spadek w tym sektorze. Powodem spadku był zmniejszony zakup sprzętu komputerowego spowodowany kryzysem ( 50% wydatków na IT stanowiły nakłady sektora bankowości, telekomunikacji oraz instytucji rządowych), Pomimo, że w 2008 roku napływ bezpośrednich inwestycji do sektora informatycznego wynosił 115 mln euro, przy skumulowanej wartości 500 mln euro.

Według raportu KBC Securities polskie firmy informatyczne notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych powinny osiągnąć lepsze wyniki.

Tabela 29. Indeks konkurencyjności przemysłu IT w Polsce w latach 2008-2009

Rok Punktacja w indeksie ogólnym Środowisko biznesowe Infrastruktura IT Kapitał ludzki Środowisko badań i rozwoju Środowisko prawne Wsparcie dla rozwoju IT
2008 39,0 74,6 22,1 54,3 1,3 70 59,5
2009 40,8 74,5 39,9 43,1 6,6 66,5 56,1

Źródło: www.egospodarka.pl

Sektor telekomunikacyjny

Wartość rynku mierzona przychodami osiąganymi przez firmy telekomunikacyjne z tytułu prowadzonej działalności na koniec 2009 roku wyniosła 42,2 mld zł. Wartość rynku dostępu do Internetu pod koniec 2009 roku wyniosła 4,07 mld zł, co stanowiło 51% wzrostu w stosunku do 2007 roku. Wartość rynku telefonii ruchomej mierzona przychodami operatorów z usług detalicznych wyniosła 18,6 mld zł. Zmalała natomiast wielkość przychodów z detalicznych usług telefonii stacjonarnej do 6,4 mld zł w 2009 roku.

Wzrosła liczba stacjonarnych łączy internetowych, łączy xDSL oraz linii telewizji kablowych za pomocą, których dostarczany jest Internet.

Obecnie Polska jest krajem charakteryzującym się jednymi z najniższych cen usług mobilnych w UE. Operatorzy walcząc o klienta obniżają ceny usług. Najwięcej osób zmieniło operatora w 2008 roku bo aż 29,3% , w 2009 roku to już 19,3 %. Chętnie zmieniamy operatora, ale chcemy zachować numer telefonu i jest już to możliwe dzięki nowelizacji ustawy Prawo telekomunikacyjne z 2009 roku.

Za pośrednictwem sieci komórkowych z dostępu do internetu w 2009 roku korzystało 2,1 mln osób.

Konkurencja na rynku telefonii ruchomej jak i stacjonarnej spowodowała obniżkę cen usług przez operatorów. I tak w 2009 roku cena za 1 Mbit/s w TP wynosiła 64,9 zł, a w Netii S.A. największym stacjonarnym operatorze alternatywnym 59zł. Za 16 Mbit/s w Netii trzeba było zapłacić 149 zł, a w TP za 140zł można było otrzymać usługę o przepływności 10 Mbit/s. 1Mbit/s oferowany przez UPC kosztował 50zł, a przez Vectrę 60zł. Średnia cena wiadomości SMS wynosiła w 2009 roku 0,42 zł i spadła w stosunku do lat poprzednich o 27% za minutę połączenia. I prawie 55 % za wysłanie wiadomości SMS.

Nakłady inwestycyjne z uwzględnieniem wartości niematerialnych i prawnych poniesione przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych na koniec 2009 roku wyniosły 7,5mld zł. W 2009 roku spadły one w stosunku do lat poprzednich nakłady inwestycyjne Telekomunikacji Polskiej oraz trzech największych operatorów telefonii ruchomej ( PTC, PTK Centertel i Polkomtel) o ponad 29%. Wzrost inwestycji zanotowała natomiast firma Netia S.A. o 118% i wzrost odnotował również operator telewizji kablowej Spółka UPC.

  1. Analiza sytuacyjna

BRE BANK

BRE Bank zaliczany jest do grona najważniejszych instytucji finansowych w Polsce pod względem posiadanego kapitału, rozmiarów działalności, tempa rozwoju, różnorodności oferowanych produktów oraz wysokiego poziomu technologii bankowej. Należy do czołówki banków inwestycyjnych specjalizujących się w kompleksowej obsłudze przedsiębiorstw. Za pośrednictwem MultiBanku oraz mBanku – niekwestionowanego lidera internetowej bankowości detalicznej – BRE Bank jest obecny także na rynku nowoczesnych usług bankowych dla klientów indywidualnych.

W 1986 roku BRE BANK jako pierwszy od okresu przedwojennego ogłasza sprzedaż akcji w ofercie publicznej, w 1989 roku jako pierwszy polski bank otrzymuje linię kredytową IFC i banku światowego, w 1992 roku jako jeden z pierwszych banków w Polsce notowany na GPW, w 1993 roku wprowadza pierwszy w Polsce system bankowości elektronicznej, w 1996 roku jako jeden z pierwszych banków w Polsce wprowadza ofertę bankowości prywatnej – private banking, w 2000 roku uruchamia pierwszy w Polsce wirtualny bank detaliczny – mBank, w 2004 roku wprowadza platformę bankowości internetowej – iBRE.

Do grupy kapitałowej BRE należą:

Rodzaje ryzyka, na które narażony jest BRE Bank:

  1. Ryzyko kredytowe – jest to ryzyko, że kredytobiorca nie będzie w stanie spłacić całości zobowiązania w wyznaczonych terminach i kwotach. BRE Bank dokładnie monitoruje klientów, ustala limity akceptowanego ryzyka kredytowego. W celu ograniczenia tego rodzaju ryzyka istnieje system podejmowania decyzji o udzieleniu kredytu przez odpowiednie organy decyzyjne. Kryterium kwalifikującym daną sprawę do rozpatrzenia przez właściwy organ decyzyjny jest kwota zaangażowania oraz poziom ryzyka związanego z klientem i realizowaną transakcją (rating wewnętrzny). Ponadto bank redukuje ryzyko kredytowe poprzez dywersyfikację portfela kredytowego.

  2. Ryzyko płynności – celem zarządzania ryzykiem płynności jest zapewnienie i utrzymywanie zdolności banku do wywiązywania się zarówno z bieżących, jak i przyszłych zobowiązań, z uwzględnieniem kosztów pozyskania płynności.

  3. Ryzyko rynkowe – ryzyko rynkowe oznacza niekorzystną dla banku zmianę ceny wartości bieżącej portfela handlowego oraz portfela bankowego banku następującej w wyniku mian czynników ryzyko rynkowego:

W celu ograniczenia tego rodzaju ryzyka ustanawiane są limity VaR oraz limity testów warunków skrajnych i dla portfela bankowego limity niedopasowania terminów przeszacowania.

  1. Ryzyko operacyjne – jest to ryzyko bezpośredniej lub pośredniej straty wynikającej z nieadekwatnych i zawodnych procesów wewnętrznych dotyczących ludzi i systemów lub wynikających ze zdarzeń wewnętrznych. Czynniki determinujące ryzyko operacyjne:

GETIN

GETIN Holding SA to firma inwestująca w przedsięwzięcia z zakresu bankowości i innych usług finansowych w Polsce oraz na rynku rosyjskim. Koncentruje się na szybko rosnących sektorach rynku kapitałowego, inwestując w firmy o dużym potencjale rozwoju. Swoją działalność skupia przede wszystkim na bankowości detalicznej, leasingu, pośrednictwie kredytowym i ubezpieczeniowym.

W skład GETIN Holding wchodzą następujące firmy:

Getin Noble Bank SA jest bankiem detalicznym, który posiada bogatą ofertę produktową, dostosowaną do potrzeb klientów indywidualnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Specjalizuje się w sprzedaży kredytów gotówkowych i hipotecznych. Jest liderem pod względem sprzedaży kredytów samochodowych. GETIN Bank posiada ponad 500 oddziałów własnych i placówek partnerskich we wszystkich większych miastach Polski. Pod marką GETIN Bank rozwijana jest również bankowość internetowa.

Obszary ryzyka:

  1. Ryzyko kredytowe – wynika z niewywiązywania się kredytobiorców ze zobowiązań kredytowych lub innych o podobnym charakterze. Do głównych czynników wpływających na tego typu ryzyko zaliczamy:

W literaturze wymienia się także inne przyczyny ryzyka kredytowego: polityka i kultura kredytowa banku, rachunkowość portfela kredytowego, kwalifikacje pracowników departamentu kredytowego, dywersyfikację rodzajową kredytów, rodzaje i wysokość zabezpieczeń oraz stosowane standardy kredytowe.

  1. Ryzyko rynkowe – definiowane jest jako niepewność czy stopy procentowe, kursy walut lub ceny papierów wartościowych oraz innych instrumentów finansowych posiadanych przez bank przyjmą wartości różniące się od pierwotnie zakładanych, powodując powstanie nieoczekiwanych zysków lub strata z tytułu utrzymywanych pozycji.

jest kształtowanie struktury walutowych aktywów i pasywów, a także składników pozabilansowych, w ramach obowiązujących norm ostrożnościowych - określonych przez prawo bankowe - oraz przyjętych limitów wewnętrznych.

stopą procentową jest ograniczanie ryzyka obniżenia się spodziewanych dochodów z tytułu odsetek pod wpływem zmian rynkowych stóp procentowych.

  1. Ryzyko płynności – wiąże się przede wszystkim ze zdolnością do pozyskiwania funduszy na sfinansowanie nieoczekiwanego wycofania depozytów, czyli zdolność do stałego generowania przez bank dodatniego salda przepływów gotówkowych w określonym horyzoncie czasowym. Główne czynniki wpływające na ryzyko płynności to:

CITI HANDLOWY

Citi Handlowy jest jedną z czołowych instytucji finansowych w Polsce z bardzo bogatym i nowoczesnym asortymentem usług zarówno dla bankowości korporacyjnej, inwestycyjnej jak również dla bankowości detalicznej. Produkty, które oferuje to m.in.: konta osobiste, kredyty gotówkowe, karty kredytowe, rachunki bankowe dla firm, konta oszczędnościowe. W ofercie grupy kapitałowej Banku oprócz klasycznych usług bankowych znajdują się usługi i produkty rynku kapitałowego oferowane przez Dom Maklerski Banku Handlowego SA oraz produkty Handlowy Leasing Sp. z o.o. Citi Handlowy został wyróżniony wieloma prestiżowymi tytułami, w tym:

Obszary ryzyka na które narażona jest działalności banku:

  1. Ryzyko kredytowe – (obejmuje również ryzyko kredytowe kontrahenta) wynika z

zaangażowania kredytowego lub związanego z zawieraniem i rozliczaniem i jest to

ewentualność wystąpienia strat finansowych w wyniku niedopełnienia zobowiązań finansowych lub umownych przez kredytobiorcę lub kontrahenta. Ryzyko kredytowe jest elementem wielu aspektów działalności banku takich jak:

  1. Ryzyko rynkowe - obejmuje ryzyko płynności i ryzyko ceny. Oba rodzaje ryzyka są związane z normalnym trybem prowadzenia działalności w zakresie pośrednictwa finansowego. Ryzyko płynności to ryzyko, że bank lub podmiot zależny banku uwzględniany w konsolidacji ryzyka może być niezdolny do wypełnienia w określonym terminie swoich zobowiązań finansowych wobec klienta, kredytodawcy lub inwestora. Ryzyko ceny to ryzyko utraty zysków wskutek zmian stóp procentowych, kursów wymiany walut i cen towarów oraz ich wahań. Ryzyko ceny jest związane z portfelem niehandlowym oraz handlowym.

  2. Ryzyko operacyjne - jest to możliwość wystąpienia straty wynikającej z niedostosowania lub zawodności procesów wewnętrznych, ludzi i systemów lub ze zdarzeń zewnętrznych. Ryzyko operacyjne obejmuje ryzyko związane z praktykami biznesowymi oraz ryzyko utraty reputacji. Ryzyko operacyjne obejmuje również ryzyko prawne. i ryzyko braku zgodności z wymogami prawnymi i regulacyjnymi.

  3. Ryzyko wyniku finansowego - definiowane jest jako zmienność wyniku finansowego, której nie da się przypisać jednoznacznie do innych ryzyk, identyfikowanych przez bank i pokrytych w ramach kalkulacji wymogu kapitałowego lub kapitału wewnętrznego.

PBS FINANSE

Spółka PBS FINANSE SA powstała w wyniku zmiany nazwy Grupy Kapitałowej „Beef-San” Zakłady Mięsne SA w Sanoku (dnia 31.12.2010r.). Zaś BEEF-SAN powstała w wyniku procesów prywatyzacyjnych, na bazie dawnego przedsiębiorstwa państwowego, działającego w Sanoku pod nazwą Przedsiębiorstwo Przemysłu Mięsnego. Działalność spółki koncentrowała się na przetwórstwie oraz handlu hurtowym i detalicznym mięsa i jego przetworów. Grupa kapitałowa składała się ze spółek: Carpatia – Meat Sp. z o.o., Duet Sp. z o.o. oraz AJPI sp. z o.o., nad którymi Beef – San Zakłady Mięsne SA dominowała. Poszczególne spółki Grupy prowadziły działalność w zakresie: skupu, uboju wołowiny, uboju drobiu, rozbioru mięsa białego i czerwonego, produkcji wędlin i produkcji mięsa mielonego.

Skład Grupy Kapitałowej uległ zmianie wraz ze zmianą nazwy podmiotu dominującego na PBS FINANSE SA. Pozostałe spółki nazywają się: CARPATIA – INVEST Sp. z o.o., DUET Sp. z o.o. oraz NEWCO Sp. z o.o. i obecnie poza statutowymi przedmiotami działalności poszczególnych spółek obszar działalności spółek został rozszerzony o sferę związaną z rynkiem finansowym i kapitałowym. Grupa Kapitałowa PBS FINANSE jest grupą spółek działających w branży usług finansowych, specjalizującą się w następujących obszarach: pożyczki dla osób fizycznych, leasing finansowy oraz obsługa i doradztwo  (sociallending - portal społecznościowy).

Do głównych zagrożeń i czynników ryzyka spółki należy zaliczyć:

WAWEL

Wawel SA to jedna z najstarszych fabryk cukierniczych w Polsce. Firma szczyci się tradycjami sięgającymi końca XIX wieku. Podążając za wciąż rosnącymi wymaganiami rynku i zmieniającą się sytuacją gospodarczą, w 1992 roku zarząd fabryki podjął decyzje o prywatyzacji. W wyniku przekształceń powstała spółka Zakłady Przemysłu Cukierniczego Wawel SA. Przełomowym dla Wawelu momentem było przekształcenie firmy w spółkę publiczną – we wrześniu 1997 roku Komisja Papierów Wartościowych i Giełd dopuściła akcje spółki do obrotu publicznego. Publiczną subskrypcję akcji przeprowadzono na przełomie listopada i grudnia. Na rynku podstawowym warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych akcje ZPC Wawel SA zadebiutowały 11 marca 1998 roku. W 2005 roku firma zmieniła nazwę na Wawel SA. Do 2006 roku produkcja odbywała się w trzech zakładach produkcyjnych zlokalizowanych na terenie Krakowa. Każdy z nich miał wyspecjalizowany profil produkcyjny. Zakład Nr 1 produkował głownie czekoladki nadziewane, cukierki czekoladowe oraz  batony. Zakład Nr 2 produkował czekolady pełne, czekolady z dodatkami, karmelki oraz kakao, natomiast z linii Zakładu Nr 3 schodziło głównie pieczywo cukiernicze - wafle oraz „Michałki". 2006r. przeniesiono produkcję do nowego zakładu w Strefie Przemysłowej w Dobczycach, gdzie powstał nowoczesny zakład spełniający wszelkie standardy wymagane przy produkcji żywności. Aby nie zawieść oczekiwań smakoszy cukierków orzechowych czy raczków cenionych m.in. za niepowtarzalne nadzienie grylażowe z cieniutkimi niteczkami karmelu, do Dobczyc zostały również przeniesione maszyny, które pozwalają na produkowanie cukierków metodą tradycyjną. Zakład w Dobczycach został zaprojektowany i zrealizowany w sposób spełniający wszelkie standardy ochrony środowiska. Między innym wyposażony został w nowoczesne systemy zabezpieczające przed niekontrolowanym wydostaniem się zanieczyszczeń do otoczenia. Ograniczenie emisji hałasu, zużycia wody i energii czyni zakład przyjaznym dla środowiska. Główna siedziba WAWEL SA mieści się dzisiaj w Krakowie. Obecnie w centrali oraz fabryce  pracuje ponad 700 osób.

Do głównych zagrożeń i czynników ryzyka spółki należy zaliczyć:

ŻYWIEC SA

Żywiec SA to spółka giełdowa zajmująca się produkcją piwa. Piwa oferowane przez spółkę warzone są w pięciu browarach: w Żywcu, Warce, Elblągu, Leżajsku oraz Cieszynie. Wszystkie browary wyposażone są w najnowocześniejsze urządzenia i stosują technologie, które gwarantują najwyższą jakość piwa. Doświadczone siły sprzedaży docierają i obsługują ponad 50 tys. punktów sprzedaży w kanałach: detal tradycyjny, gastronomia i hurt. Cała Grupa Żywiec zatrudnia ponad 6000 osób.

Obecnie co trzecia butelka piwa kupowana w Polsce została wyprodukowana przez Grupę Żywiec S.A. Najważniejsze marki Grupy, sprzedawane na terenie całego kraju, to: Żywiec, Heineken, Warka, Strong i Tatra. Ważną częścią naszego portfela marek są marki regionalne: Królewskie - świetnie znane w Warszawie i okolicach, Leżajsk - królujący na terenach południowo-wschodniej Polski i cieszący się ogromna popularnością na północy - Specjal. W skład portfolio Grupy wchodzą też trzy odmiany piwa Freeq - o smaku czerwonych owoców, zielonej limonki i złotego jabłka. Grupa Żywiec stworzyła również markę piwa przeznaczoną dla kobiet – Freeq. W ramach oferty spółka prowadzi również dystrybucję piw specjalnych, które różnią się od pozostałych smakiem, kolorem i sposobem fermentacji. Specjalności piwne obecne w portfelu Grupy to piwa zagraniczne: promowany w telewizji od maja 2008 w mediach Desperados - piwo o smaku tequili, a także Paulaner, Fischer, Murphy'sIrish Stout i Murphy'sIrish Red, Kaper, Żywiec Porter.

Działalność prowadzona przez Grupę naraża ją na wiele różnych rodzajów ryzyka finansowego: ryzyko rynkowe (w tym ryzyko cenowe, ryzyko stopy procentowej oraz ryzyko walutowe), ryzyko kredytowe oraz ryzyko utraty płynności.

Ryzyko rynkowe, w tym:

Ryzyko kredytowe występujące w ramach Grupy Kapitałowej można podzielić na dwa rodzaje:

Ryzyko płynności – Zarządzanie płynnością Grupy obejmuje prognozowanie przepływów pieniężnych w powiązaniu z analizą poziomu płynnych aktywów, monitorowanie płynności Grupy oraz zapewnienie Grupie odpowiednich źródeł finansowania.

KOFOLA S.A.

Grupa KOFOLA jest jednym z najbardziej znaczących producentów napojów bezalkoholowych w Europie Środkowej, działającym w Republice Czeskiej, na Słowacji, w Polsce oraz w Rosji. Swoimi działaniami pokrywają teren zamieszkany przez 200 milionów obywateli. Misją Grupy KOFOLA jest tworzenie z pasją i entuzjazmem atrakcyjnych marek napojów, dających konsumentom wyjątkowe wartości funkcjonalne i emocjonalne, stając się tym samym ważną częścią ich życia.  Wizją jest stanie się drugim największym graczem na rynku napojów bezalkoholowych w Europie Centralnej (Czechy, Polska, Słowacja) oraz budowa podstaw do osiągnięcia podobnej pozycji w Rosji.

Historia Spółki sięga początków 1993 roku. W ciągu czternastoletniej historii Kofola przeszła przez szereg zmian, dzięki którym wyrosła na nowoczesną spółkę, która w chwili obecnej zatrudnia ponad 1.300 pracowników.

Obie spółki (Hoop S.A. i Kofola SPV Sp. z o.o) podczas swojej około piętnastoletniej historii przekształciły się z małych przedsiębiorstw aż do dzisiejszej postaci czołowych europejskich producentów napojów. W tym okresie uzyskały ogromną wiedzę i doświadczenie nie tylko w samej produkcji napojów, ale też w dziedzinach związanych takich jak marketing czy logistyka.

Współpraca między obiema firmami rozpoczęła się 12 marca 2007 roku, kiedy to zostało zawarte porozumienie mające na celu połączenie firm. Celem połączenia było wykorzystanie efektu synergii oraz intensywne rozwijanie marek w skali międzynarodowej. Nowa spółka KOFOLA S.A. to połączenie kompetencji produkcyjnych, logistycznych i sprzedażowych Hoop oraz marketingowego know-how, posiadanego przez Kofolę.

Już w listopadzie 2007 roku został przedstawiony szczegółowy plan połączenia. Formalnie fuzja została zaaprobowana 31 marca 2008 roku podczas Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy Hoop S.A. Akcjonariusze zatwierdzili uchwały niezbędne do zakończenia wcześniej awizowanego procesu fuzji i powstania Grupy, będącej jednym z najsilniejszych graczy środkowoeuropejskich na rynku napojów bezalkoholowych. Po fuzji firm Kofola i Hoop S.A., spółka KOFOLA-HOOP S.A. formalnie rozpoczęła swoją działalność 2 czerwca 2008. Z dniem 23 grudnia 2008 roku nastąpiła zmiana nazwy Spółki KOFOLA – HOOP S.A. na KOFOLA S.A.

Ryzyka występujące w spółce

Ryzyko stopy procentowej

Spółka posiada w każdym z analizowanych okresów zobowiązania z tytułu kredytów, dla których odsetki liczone są na bazie zmiennej stopy procentowej, w związku, z czym występuje ryzyko wzrostu tych stóp w stosunku do momentu zawarcia umowy. Ponadto, Spółka lokuje wolne środki pieniężne w inwestycje o zmiennej stopie procentowej (lokaty), co powoduje zmniejszenie zysków z inwestycji w sytuacji spadku stóp procentowych. Spółka korzysta także z instrumentów o oprocentowaniu stałym, w przypadku których ruchy rynkowych stóp procentowych nie mają wpływu na ponoszone koszty odsetkowe lub uzyskiwanie przychodów z tytułu odsetek. Należności i zobowiązania z tytułu dostaw i usług oraz pozostałe należności i zobowiązania nie są oprocentowane i mają terminy płatności do jednego roku.

Ryzyko walutowe

Spółka jest narażona na ryzyko zmian kursów walutowych z uwagi na kredyty, pożyczki oraz depozyty i lokaty w walucie obcej .Ryzyko walutowe wiąże się głównie ze zmianami poziomu kursu EUR, a dawniej też CZK. Ekspozycja na ryzyko związane z innymi, niż wymienione, walutami nie jest istotna.

Inne ryzyko cenowe

Spółka jest narażona na ryzyko cenowe związane z instrumentami finansowymi, ponieważ posiada udziały w polskich i zagranicznych jednostkach.

Ryzyko kredytowe

Spółka jest narażona na ryzyko kredytowe rozumiane jako ryzyko, że dłużnicy nie wywiążą się ze swoich zobowiązań i tym samym spowodują poniesienie strat przez Spółkę. W odniesieniu do innych aktywów finansowych Spółki, takich jak środki pieniężne i ich ekwiwalenty, ryzyko kredytowe powstaje w wyniku niemożności dokonania zapłaty przez drugą stronę umowy, a maksymalna ekspozycja na to ryzyko równa jest wartości bilansowej tych instrumentów.

Ryzyko związane z płynnością

Spółka jest narażona na ryzyko utraty płynności, rozumiane jako ryzyko utraty zdolności do regulowania zobowiązań w określonych terminach. Ryzyko wynika z potencjalnego ograniczenia dostępu do rynków finansowych, co może skutkować brakiem możliwości pozyskania nowego finansowania lub refinansowania swojego zadłużenia. Spółka monitoruje ryzyko braku środków pieniężnych przy pomocy systemu okresowego zarządzania płynnością. Uwzględnia on terminy wymagalności/zapadalności inwestycji i aktywów finansowych oraz prognozowane przepływy pieniężne z działalności operacyjnej. Celem Spółki jest utrzymanie równowagi pomiędzy ciągłością a elastycznością finansowania, poprzez korzystanie z rozmaitych źródeł finansowania, takich jak kredyty, pożyczki czy umowy leasingu finansowego. Spółka stara się kontrolować poziom zobowiązań finansowych, tak by w każdym dowolnym okresie poziom zobowiązań, które przypadają do spłaty w ciągu najbliższych 12 miesięcy, nie stanowił zagrożenia dla możliwości płatniczych Spółki. W ocenie Zarządu Spółki, wartość środków pieniężnych na dzień bilansowy, dostępne linie kredytowe oraz kondycja finansowa Spółki powodują, że ryzyko utraty płynności należy ocenić jako nieznaczne.

Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” S.A.

Największy w Polsce i jeden z największych w Europie Środkowej, przetwórca nasion oleistych i producent tłuszczów roślinnych. Spółka specjalizuje się w produkcji olejów konfekcjonowanych, margaryn oraz tłuszczów dla potrzeb przemysłowych. Flagowym produktem jest "Olej Kujawski z Pierwszego Tłoczenia". Są wyłącznym dystrybutorem produktów Bunge Polska, w tym m.in. Benecol, Masmix, Pyszny Duet, Beviva. Znaczącym obszarem działalności jest handel roślinami oleistymi oraz surowymi i rafinowanymi olejami roślinnymi o zastosowaniu przemysłowym, głównie dla sektora produkcji biopaliw i biokomponentów. Segment ten obejmuje także dostawy i dystrybucję śruty rzepakowej w kraju i za granicą.

Są częścią Grupy Bunge - światowego lidera w przetwórstwie nasion oleistych i największego na świecie producenta olejów roślinnych (prowadzącego swoją działalność w ponad 30 krajach świata i zatrudniającego ponad 25 tysięcy pracowników). W 2006 roku zainicjowany przez ZT „Kruszwica” S.A. został proces konsolidacji branży tłuszczowej w Polsce.

Pierwszym etapem konsolidacji było połączenie ZT „Kruszwica” S.A. z Ewico Sp. z o.o., ZPT Olvit Sp. z o.o. oraz Olvit-Pro Sp. z o.o., które formalnie nastąpiło 13 grudnia 2006 r. W konsekwencji fuzji powstała największa w Polsce oraz jedna z największych w Europie Środkowej firm przetwarzających nasiona oleiste i produkujących tłuszcze roślinne – Zakłady Tłuszczowe "Kruszwica" S.A. Finalnym etapem wieńczącym proces konsolidacji było połączenie 27 lutego 2009 roku  Zakładów Tłuszczowych „Kruszwica” S.A. ze spółką Zakłady Przemysłu Tłuszczowego w Warszawie S.A.. Obecnie swoją działalność produkcyjną prowadzą w czterech lokalizacjach: w Kruszwicy, Brzegu, Gdańsku i w Warszawie.

Ryzyka występujące w spółce

Czynniki ryzyka związane z działalnością produkcyjną i handlową:

Ryzyko związane z podażą i ceną nasion rzepaku

Spółka nabywa rocznie około 40% krajowych zbiorów nasion rzepaku, który jest podstawowym surowcem do produkcji. Zgodnie z systemem rozliczeń, przy ustalaniu ceny rzepaku oferowanej polskim producentom konieczne jest uwzględnienie światowych cen rzepaku oraz innych nasion oleistych i olejów roślinnych. Surowce te notowane są na międzynarodowych giełdach towarowych.

Przepisy prawne na szczeblu ogólnoeuropejskim, jak i polskim, nakazujące wypełnienie wymogów dotyczących stopniowego wzrostu wykorzystania biopaliw w ogólnym bilansie paliw energetycznych, skutkują zwiększonym popytem na rzepak i za granicą. Mając na uwadze fakt ograniczonej areałem powierzchni zasiewów, zwiększony popyt może doprowadzić do zwiększonej presji cenowej na nasiona rzepaku, co może mieć wpływ na przyszły wynik finansowy Spółki.

W celu zabezpieczenia przed nieprzewidywalnymi zmianami cen nasion rzepaku Spółka star się prowadzić politykę dywersyfikacji dostaw, w wyniku której rzepak może być dostarczony również z zagranicy, w tym przede wszystkim z terenów Ukrainy, Niemiec, Czech czy Słowacji. Nie ma jednakże pewności, że wspomniane działania pozwolą na całkowite wyemitowanie ryzyka wzrostu cen rzepaku, będącego najważniejszym surowcem wykorzystywanym przez Spółkę w produkcji.

Ryzyka związane z sytuacjami nadzwyczajnymi

Z uwagi na fakt, iż podstawą działalności Spółki jest przetwórstwo płodów rolnych, naturalnym elementem ryzyka dla jego działalności jest ewentualny okresowy brak dostępności surowca w związku z wymarznięciem, suszą, ulewami lub gradobiciem. Ponadto żaden z zakładów produkcyjnych Spółki nie dysponuje dostateczną nadwyżką zdolności produkcyjnych dla podtrzymania ciągłości produkcji i zapewnienia odpowiednich stanów magazynowych produktów gotowych w przypadku jakichkolwiek nieprzewidywalnych zdarzeń będących poza kontrolą Spółki.

Ryzyko związanie z finansowaniem skupu nasion rzepaku

Elementem charakterystycznym polskiego rynku zakupu rzepaku jest jego krótki czasokres realizacji. Zakup nasion odbywa się w znacznej części w okresie zbiorów lub tuż po nich. Fakt ten sprawia, iż w tym okresie istnieje potrzeba zabezpieczenia odpowiednio wysokiego poziomu finansowania dla sprawnego przeprowadzenia skupu.

Ryzyko związane z pozyskiwaniem pozostałych surowców

Oleje pochodzenia tropikalnego są drugim po rzepaku ważnym surowcem wykorzystywanym w produkcji przez Spółkę. Zdecydowana większość olejów tropikalnych przetwarzana jest przez Zakład w Gdańsku, gdzie największy udział w przetwórstwie mają surowy olej palmowy i jego frakcje. Ceny tych surowców się kwotowane na rynkach dalekowschodnich i europejskich, zaś ich zmienność uzależniona jest m.in. od światowej wielkości produkcji, zapotrzebowania ze strony odbiorców, zmian na rynku frachtu dalekomorskiego i dostępności środków transportu oraz innych elementów wpływających na zmianą podaży lub popytu tego surowca.

Ryzyko związane ze spekulacyjnym charakterem rynków surowcowych

Rosnące ryzyko związane ze spekulacjami na rynkach surowcowych, które prowadzą do coraz większych i częstszych wahań cen surowców. Jedną z przyczyn takiego zjawiska jest rosnąca w skali globalnej pozycja surowcowych funduszy inwestycyjnych, w tym funduszy inwestujących w zboża, oleje roślinne i nasiona oleiste, w ogólnych obrotach głównych światowych giełd towarowych.

Ryzyko związane z kadrą menedżerską i kluczowymi pracownikami

Ze względu za zaawansowany technicznie proces produkcji, skalę i wysoce konkurencyjną naturę rynków działania Spółki, dla jego prawidłowego funkcjonowania niezbędna jest wysoko wykwalifikowana kadra menedżerska oraz doświadczony personel techniczny. Nie można wykluczyć sytuacji, w której część kluczowych kadr przejdzie do podmiotów konkurencyjnych, co w efekcie mogłoby prowadzić do pogorszenia wyników finansowych.

Ryzyko dotyczące wzrostu cen energii

Malejące światowe zasoby surowców energetycznych oraz rosnący na nie popyt negatywnie wpływa na sytuację gospodarczą i geopolityczną w wielu regionach świata. Ograniczona dostępność do paliw kopalnianych oraz złóż gazu staje się coraz częściej podstawą konfliktów politycznych i militarnych. Alternatywą dla kurczących się zasobów kopalnianych stają się takie odnawialne źródła energii jak energia słoneczna, wietrzna oraz energia termalna ziemi.

Ryzyko związane z ochroną środowiska

Działalność Spółki może oddziaływać negatywnie na środowisko, mimo iż jest ona prowadzona na podstawie pozwoleń wymaganych przez przepisy prawa. Nie można jednak wykluczyć, że normy ochrony środowiska, w szczególności warunki eksploatowania instalacji ustalone w odpowiednim pozwoleniu zintegrowanym, zostaną naruszone przez działalność zakładów Spółki.

Czynniki ryzyka związane z otoczeniem, w jakim Spółka prowadzi działalność:

Ryzyko związane z ogólną sytuacją makroekonomiczną

Czynnikiem mogącym mieć wpływ na działalność Spółki jest uzależnienie warunków funkcjonowania Spółki od sytuacji gospodarczej w kraju i na świecie. Najważniejszymi elementami niezależnymi od Spółki związanymi z ogólną sytuacją makroekonomiczną są m.in. wahania poziomu PKB, inflacja, wzrost stóp procentowych, migracja ekonomiczna Polaków związana z nowymi rynkami pracy oraz ogólny stan polskiej gospodarki.

Niesprzyjające zmiany wskaźników makroekonomicznych oraz nie do końca przewidywalne tendencje gospodarczego rozwoju Polski mogą mieć negatywny wpływ na poziom przyszłych przychodów oraz zysków Spółki.

Czynnik ten zyskuje na znaczeniu z uwagi na trwające wahania na światowym rynku finansowym. Mogą one spowodować trudności w dostępie do finansowania działalności Spółki za pomocą kredytu bankowego oraz podwyższyć koszty kredytu. W efekcie Spółka może mieć trudności w sfinansowaniu skupu rzepaku w planowanej wielkości, co z kolei może niekorzystnie wpłynąć na jego wyniki finansowe.

Ryzyko związane z konkurencją

Spółka działa na wysoce konkurencyjnym rynku skupu i przetwórstwa nasion rzepaku oraz produkcji tłuszczów roślinnych. Pomimo obserwowanego w ostatnich latach znacznego wzrostu mocy produkcyjnych krajowych przetwórców, zwiększenia importu tłuszczów roślinnych do Polski oraz wejścia na rynek nowych graczy w sektorze produkcji biopaliw, analizy rynkowe nie zakładają znacznych zmian w sytuacji ekonomicznej przemysłu tłuszczowego.

Ryzyko związane z malejącym rynkiem tłuszczów roślinnych

Od 2005r. obserwowany jest w Polsce spadek wielkości rynku tłuszczów roślinnych przeznaczonych dla konsumentów. W latach 2005-2007 spadek ten wyniósł 15%. Jest to spowodowane migracją zarobkową ludności z Polski do innych krajów UE oraz zmieniającymi się nawykami żywieniowymi społeczeństwa.

Ryzyko związane ze zmiennością przepisów prawa i ich interpretacji

Charakteryzujące polski system prawny częste zmiany przepisów mogą rodzić dla Spółki potencjalne ryzyko, iż prognozy w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej staną się nieaktualne, a jego kondycja finansowa ulegnie pogorszeniu regulacjami tymi są, w szczególności, przepisy prawa handlowego, przepisy podatkowe, przepisy regulujące działalność gospodarczą, przepisy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych czy prawa z zakresu papierów wartościowych.

Ryzyko związane z polityką podatkową

Polski system podatkowy charakteryzuje się częstymi zmianami składającymi się na jego kształt przepisów, które nie zostały sformułowane w sposób dostatecznie precyzyjny i brak jest ich jednoznacznej wykładni. W szczególności, przyjęcie przez organy podatkowe interpretacji przepisów podatkowych odmiennej od będącej podstawą wyliczenia zobowiązania podatkowego przez Spółkę, może mieć istotny negatywny wpływ na jej działalność, sytuację finansową, wyniki oraz perspektywy rozwoju.

Ryzyko utraty płynności

Ostrożne zarządzanie ryzykiem utraty płynności zakłada utrzymanie odpowiedniego poziomu środków pieniężnych, dostępność finansowania dzięki wystarczającej kwocie pozyskanych instrumentów kredytowych oraz zdolność do zamykania pozycji rynkowych.

Ryzyko walutowe

Spółka istotną część obrotów realizuje z podmiotami zagranicznymi lub w ramach kontraktów opartych na kursach surowców notowanych na giełdach zagranicznych. Obroty te są głównym czynnikiem powodującym narażenie na ryzyko kursowe. Spółka na bieżąco analizuje ryzyko kursowe poprzez identyfikację wszystkich pozycji w aktywach i pasywach oraz pozycji pozabilansowych, denominowanych w walutach obcych. W celu zminimalizowania ryzyka kursowego spółka korzysta z transakcji na rynku walutowym. Zgodnie z przyjętą polityką wewnętrzną spółki nie powinna mieć niezabezpieczonej pozycji walutowej powyżej uprzednio przyjętego progu istotności.

Ryzyko stóp procentowych

Specyfiką działalności Spółki jest potrzeba finansowania skupu nasion rzepaku w oparciu o zewnętrzne źródła finansowania. Oznacza to konieczność zaciągnięcia znacznych kwot kredytów/pożyczek w okresie kampanii skupowej.

Spółka zarządza ryzykiem stóp procentowych poprzez przypisanie zadłużenia krótkoterminowego do różnych okresów zapadalności i następnie zawieranie umów pożyczek ze stałą stopą procentową w okresie ciągnienia.

Oprocentowanie tych kredytów/pożyczek jest oparte o bieżące stopy rynkowe. Ewentualny wzrost stóp procentowych spowoduje wyższe koszty finansowe, co może wpłynąć w sposób negatywny na osiągane przez Spółkę wyniki finansowe.

Zakłady Przemysłu Cukierniczego Mieszko S.A.

ZPC Mieszko S.A. są producentem słodyczy, z kilkunastoletnią historią i rozpoznawalną marką handlową. Firma rozpoczęła swoją działalność w 1993 roku, kontynuując liczącą ponad pół wieku tradycję cukiernictwa zakładów Ślązak i Raciborzanka. Posiadała wówczas dwa zakłady produkcyjne w Raciborzu. W 1997 zadebiutowała na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych.

Od początku działalności firma specjalizowała się w produkcji wyrobów czekoladowych oraz karmelków, natomiast nabycie w 2000 roku Spółdzielni Walter  umożliwiło firmie rozszerzenie swojej oferty o pieczywo cukiernicze. Baza spółki  została powiększona o zakład produkcyjny w Warszawie.

Przełomowym rokiem dla firmy okazał się rok 2011, kiedy Mieszko sfinalizowało przejęcie litewskiej spółki TB Investica, stając się właścicielem firmy Vilniaus Pergale. W lipcu 2011 roku firma  już jako Grupa Mieszko podpisała umowę zakupu spółki Artur, co umożliwiło wejście w nową kategorię rynkową.

Obecnie w skład Grupy Mieszko wchodzi 5 zakładów produkcyjnych - 2 w Raciborzu, 1 w Warszawie, 1 w Wilnie oraz 1 w Radzyniu Podlaskim. Liczba zatrudnionych pracowników przekracza  1350 osób, a asortyment Grupy obejmuje wszystkie kluczowe kategorie rynku słodyczy. Głównym celem ZPC Mieszko S.A. jest osiągniecie wysokiej pozycji rynkowej wśród renomowanych producentów wyrobów cukierniczych w Polsce oraz zwiększenie udziału firmy na rynkach zagranicznych.

Ryzyka występujące w spółce.

Ryzyko stopy procentowej

Spółka jest narażona na ryzyko stopy procentowej z tytułu finansowania podstawowej działalności poprzez długoterminowe kredyty bankowe w rachunku bieżącym, wekslami własnymi oraz leasingiem długoterminowym w przypadku części zakupów inwestycyjnych. Wszystkie powyższe formy finansowania działalności są oparte o zmienną stopę procentową bazującą na stawce WIBOR.

Spółka na bieżąco monitoruje sytuację związaną z decyzjami Rady Polityki Pieniężnej, mającymi bezpośredni wpływ na rynek stóp procentowych w kraju. Grupa korzysta ze zobowiązań o oprocentowaniu zmiennym opartym na stawkach WIBOR.

Ryzyko walutowe

Grupa narażona jest na ryzyko walutowe z tytułu zawieranych transakcji. Ryzyko takie powstaje w wyniku dokonywania przez jednostkę operacyjną sprzedaży lub zakupów w walutach innych niż jej waluta wyceny. Ryzyko walutowe nie dotyczy udzielonych Grupie kredytów oraz zawartych umów leasingowych i zobowiązań wekslowych, które w 100% są udostępnione w PLN.

Strategia zarządzania ryzykiem walutowym zakłada w największym stopniu wykorzystanie zabezpieczenia naturalnego – tzw. Naturalnego hedgingu walutowego. W celu minimalizacji ryzyka spółka dąży do zachowania naturalnej równowagi pomiędzy należnościami i zobowiązaniami wyrażonymi w walutach obcych tak aby zminimalizować ekspozycję na ryzyko walutowe. W stosunku do ekspozycji netto ryzyka walutowego Spółka dopuszcza stosowanie zabezpieczeń za pomocą dostępnych na rynku instrumentów pochodnych typu forward.

Ryzyko cen towarów

Grupa jest narażona na ryzyko wzrostu cen, szczególnie surowców strategicznych dla działalności Grupy. Na poziom tego ryzyka znacząco wpływa sytuacja na światowych rynkach cen surowców – ziarna kakaowego, tłuszczy, mleka, cukru, zbóż powodowana: wahaniami kursów walut, wejściem na rynek surowców funduszy inwestycyjnych celem prowadzenia spekulacji, koncentracją producentów zmierzającą do prowadzenia wspólnej kontroli cen i zwiększającą się produkcją biopaliw. Strategia zarządzania ryzykiem cen towarów zakłada dążenie do zawierania kontraktów z dostawcami surowców i zawieranie umów zakupowych w cenach stałych. Grupa nie zawiera wieloletnich umów z dostawcami. Zakres umów i dostawcy są ustalani indywidualnie w zależności od potrzeb Grupy.

Ryzyko kredytowe

Grupa zawiera transakcje wyłącznie z renomowanymi firmami o dobrej zdolności kredytowej. Wszyscy klienci, którzy pragną korzystać z kredytów kupieckich, poddawani są procedurom wstępnej weryfikacji. Ponadto, dzięki bieżącemu monitorowaniu stanów należności, narażenie Grupy na ryzyko nieściągalnych należności do tej pory nie było znaczące i Grupa dołoży wszelkich starań by sytuacja taka miała miejsce również w przyszłości, niemniej jednak głębsze pogorszenie sytuacji gospodarczej w Polsce i krajach, stanowiących rynki zbytu Grupy oraz obserwowane ograniczanie ryzyka przez zakłady ubezpieczeniowe, objawiające się zmniejszaniem udzielanych limitów ubezpieczeniowych dla poszczególnych kontrahentów może spowodować, iż ryzyko nieściągalnych należności może w następnym okresie wzrosnąć.

W odniesieniu do innych aktywów finansowych Grupy, takich jak środki pieniężne i ich ekwiwalenty, aktywa finansowe dostępne do sprzedaży oraz niektóre instrumenty pochodne, ryzyko kredytowe Grupy powstaje w wyniku niemożności dokonania zapłaty przez drugą stronę umowy, a maksymalna ekspozycja na to ryzyko równa jest wartości bilansowej tych instrumentów.

Ryzyko związane z płynnością

Grupa monitoruje ryzyko braku funduszy przy pomocy narzędzia okresowego planowania płynności. Narzędzie to uwzględnia terminy wymagalności/ zapadalności zarówno inwestycji jak i aktywów finansowych (np. konta należności, pozostałych aktywów finansowych) oraz prognozowane przepływy pieniężne z działalności operacyjnej.

Celem Grupy jest utrzymanie równowagi pomiędzy ciągłością a elastycznością finansowania, poprzez korzystanie z rozmaitych źródeł finansowania, takich jak kredyty w rachunku bieżącym, kredyty bankowe, zobowiązania wekslowe, umowy leasingu finansowego oraz umowy dzierżawy z opcją zakupu.

Ryzyko związane z transakcjami forward

Spółka zawierała transakcje forward na sprzedaż waluty USD oraz EUR, które miały na celu tylko i wyłącznie zabezpieczenie bieżącej działalności operacyjnej Spółki, związanej ze sprzedażą eksportową. Ryzyko związane z transakcjami forward a wynikające ze zmiany kursu walut jest ograniczone, ponieważ zawierane transakcje służyły zabezpieczeniu otwartej pozycji walutowej Spółki, na którą wpływ miały posiadane przez Spółkę należności handlowe w walucie obcej, zobowiązania handlowe w walucie obcej oraz waluty posiadane na rachunkach bankowych. Otwarta pozycja walutowa jest konsekwencją wyższej sprzedaży w walutach, od dokonywanych zakupów, w szczególności dotyczy to waluty USD.

MNI SA

MNI SA  jest spółką notowaną na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. W skład Grupy MNI SA wchodzą firmy działające w branży medialnej, w dziedzinie zaawansowanych usług dodanych do telefonii komórkowej, w telekomunikacji oraz turystyce. Na Giełdzie Papierów Wartościowych MNI S.A. została zakwalifikowana do indeksu sWIG80 oraz indeksu WIG-Telekomunikacja.

Spółka powstała w 1992 roku jako jeden z pierwszych, niezależnych operatorów telekomunikacyjnych w Polsce. W kolejnych latach firma uzyskała koncesje i zezwolenia, które umożliwiły stworzenie własnej krajowej i międzynarodowej sieci transmisyjnej, transmisję danych w relacji krajowej i międzynarodowej oraz świadczenie usług internetowych. W 1999 roku Spółka jako pierwsza z branży telekomunikacyjnej została wprowadzona na Warszawską Giełdę Papierów Wartościowych pod marką Szeptel S.A.

Spółki Grupy MNI S.A. dostarczają klientom m.in. zaawansowane usługi dodane dla telefonii mobilnej: SMS, MMS, WAP, multimedia, streaming audio i video, zarówno w technologii GSM jak i 3G. MNI S.A., poprzez podmioty zależne jest czołowym na polskim rynku dostawcą kontentu dla mediów, w tym portali internetowych i telewizji IP.

Strategia rozwoju MNI SA zakłada budowę silnej grupy skupiającej dynamicznie rozwijające się spółki z dziedziny nowoczesnych mediów, telekomunikacji oraz zaawansowanych technologii mobilnych. Strategia Grupy zakłada zarówno rozwój organiczny, jak i przejęcia najbardziej interesujących podmiotów już obecnych na rynku. Grupa MNI S.A. rozszerza również działalność na nowe dziedziny, których rozwojowy potencjał zależy m.in. od zaimplementowania najnowocześniejszych, mobilnych i multimedialnych form sprzedaży. W telekomunikacji spółka wzbogaca obsługę abonentów sieci MNI Telecom o nowe obszary oferując im m.in. usługi finansowe, turystyczne i ubezpieczeniowe. Z kolei w dziedzinie mediów firma rozwija działalność w oparciu o własny kanał telewizyjny iTV docierający do ponad 5 milionów potencjalnych odbiorców.

Analiza ryzyka

Czynniki ryzyka specyficznego.

Spółka MNI S.A., wraz ze spółkami zależnymi, tworzy jedną z najdynamiczniej rozwijających się grup medialno-telekomunikacyjnych notowanych na GPW w Warszawie. Spółki Grupy MNI prowadzą działalność w dwóch podstawowych obszarach: usług medialnych oraz powszechnych usług telekomunikacyjnych, specjalizując się w tworzeniu usług multimedialnych oraz integracji usług dodanych dla rynku mediów oraz sektora marketingowego. Podstawowy obszar aktywności technologicznej to telefonia mobilna GSM jak i 3G.

Na polskim rynku MNI S.A. wraz ze spółkami zależnymi nie posiada bezpośredniego konkurenta działającego we wszystkich segmentach prowadzonej przez Spółkę aktywności. Z blisko 30 procentowym udziałem w rynku usług dodanych MNI zajmuje zdecydowanie pozycję lidera. Natomiast na segmencie usług telekomunikacyjnych Grupa MNI (poprzez spółkę zależną MNI Telecom) zajmuje czwartą pozycję wśród alternatywnych operatorów telekomunikacyjnych. Jednakże działalność spółki narażona jest na specyficzne ryzyka, które wynikają z jej działalności oraz przynależności do sektora telekomunikacyjnego. Zostały one zaprezentowane poniżej.

Wpływ potencjalnych przyszłych przejęć i akwizycji

Jednym z elementów przyjętej strategii MNI S.A. są przejęcia lub fuzje z innymi podmiotami, które mogą mieć istotny wpływ na poziom przychodów i wyniki finansowe. Dotychczas wszelkie tego typu działania wpływały pozytywnie na uzyskiwane wyniki oraz w sposób znaczący zwiększały wolumen i zakres prowadzonej działalności. Spółka każdorazowo dokonuje oceny potencjalnych przejęć i akwizycji. Realizacja takich transakcji wymaga dodatkowego zaangażowania kadry zarządzającej i może wiązać się ze znaczącymi kosztami związanymi z oceną potencjalnych kandydatów do przejęcia, negocjowaniem umów oraz na etapie końcowym z integracja przejmowanych podmiotów. Dla przeprowadzenia takich transakcji Spółka MNI S.A. może wymagać dodatkowego finansowania.

Ryzyko wynikające z postępu technologicznego

Spółki Grupy Kapitałowej MNI S.A. świadczą usługi w sektorze, który charakteryzuje się dynamicznym rozwojem stosowanych technologii. Spółki korzystają z najnowszych, dostępnych rozwiązań technologicznych, ale musi się liczyć, iż gwałtowne zmiany w powyższym zakresie mogą wpływać na prowadzoną działalność. Te ryzyka to przede wszystkim ryzyko ponoszenia znacznych nakładów na dostosowanie istniejącej infrastruktury do nowszych rozwiązań technicznych, zarówno po stronie oprogramowania, jak i urządzeń, jak też wdrażania nowych nie stosownych w Spółkach do chwili obecnej rozwiązań technologicznych.

Ryzyko związane z awarią sprzętu

Spółki Grupy MNI wykorzystują w swej sieci telekomunikacyjnej sprzęt najbardziej renomowanych producentów. Pomimo tego nie sposób wykluczyć ryzyka polegającego na niespodziewanych awariach powodujących zatrzymanie pracy systemów telekomunikacyjnych. Powstałe awarie spowodować mogą czasową niezdolność do świadczenia oferowanych usług. W celu zminimalizowania strat mogących powstać w wyniku powyższych zdarzeń stosowany jest szereg procedur awaryjnych, zapewniając sobie w kontraktach z dostawcami kluczowych rozwiązań odpowiednie wsparcie techniczne. Ponadto, we własnym zakresie, posiadają specjalne zestawy części zamiennych, pozwalające w bardzo krótkim czasie przywrócić zdefektowany sprzęt do normalnej pracy.

Ryzyko konkurencji

Polski rynek telekomunikacyjny, z uwagi na swoją wielkość i potencjał rozwojowy a także występujący wysoki poziom cen usług, należy do najbardziej atrakcyjnych spośród liberalizowanych rynków europejskich, z tego powodu istnieje ryzyko związane z nasilającą się działalnością podmiotów prowadzących działalność konkurencyjną.

W porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej w Polsce nadal występuje niska penetracja telefoniczna oraz brak dostępności pełnej gamy usług telekomunikacyjnych. Stałą tendencję wzrostową obserwuje się na rynku użytkowników Internetu i transmisji danych. Upowszechnienie oraz powolne, ale występujące tanienie usług telefonii komórkowej w stosunku do telefonii stacjonarnej może stanowić potencjalne zagrożenie dla dalszego wzrostu przychodów z działalności prowadzonej przez Grupę MNI, w zakresie połączeń głosowych realizowanych za pomocą sieci stacjonarnej. Aby temu zapobiec spółka dywersyfikuje swoje przychody poprzez rozszerzenie zakresu świadczonych usług o usługi o wartości dodanej niewymagające własnej infrastruktury, które w przychodach odgrywają coraz bardziej dominująca rolę.

Ryzyko wynikające z możliwej administracyjnej kontroli cen na rynku powszechnych usług telekomunikacyjnych

Opłaty za usługi powszechne, ujęte w cennikach usług powszechnych na mocy Prawa telekomunikacyjnego kontroli Prezesa UKE. Fragment cennika, lub cały cennik, w przypadku objęcia go sprzeciwem prezesa UKE, nie wchodzi w życie, aż do czasu uwzględnienia jego opinii. Należy jednak podnieść, iż ryzyko związane z tym aspektem funkcjonowania jest w dniu dzisiejszym marginalne, z uwagi na wieloskładnikowość opłaty ponoszonej przez abonenta.

Czynniki ryzyka rynkowego

Ryzyko zmiany kursu walut

GK MNI S.A. ponosi niewielkie ryzyko wahań kursów walutowych mających wpływ na jej wynik finansowy i przepływy pieniężne. Ryzyko to jest spowodowane między innymi ze względu na fakt utrzymywania środków pieniężnych w EURO

Ryzyko zmiany stopy procentowej

Zmiany rynkowych stóp procentowych nie wpływa znacząco na przychody MNI S.A., oraz jej przepływy pieniężne z działalności operacyjnej GK MNI SA lokuje swoje wolne środki finansowe w instrumenty uznane za bezpieczne, bądź instrumenty o krótkim terminie wykupu.

Ryzyko cenowe

Ryzyko cenowe w GK MNI S.A. związane jest ze zmianą wartości bieżącej pozycji wycenianych według wartości godziwej. Jeśli dana pozycja bilansowa wyceniana jest w oparciu o ceny rynkowe, to zmianie ulega suma bilansowa, wymuszając wykazanie zysku, straty lub zmiany wielkości kapitału. Pewnym ryzykiem obarczone są ceny posiadanych akcji.

Ryzyko kredytowe

Odzwierciedleniem maksymalnego obciążenia MNI S.A. ryzykiem kredytowym jest wartość pozostałych należności. Ryzyko kredytowe w MNI S.A. jest ograniczone w znacznym stopniu z powodu posiadanych pozostałych należności od jednostek powiązanych.

Ryzyko utraty płynności

GK MNI SA monitoruje ryzyko braku funduszy przy pomocy narzędzia okresowego planowania płynności. Narzędzie to uwzględnia terminy wymagalności zobowiązań kredytowych, przepływy z innych aktywów finansowych (np. konta należności) oraz prognozowanych przepływów z bieżącej działalności operacyjnej. Celem Spółki jest utrzymanie równowagi pomiędzy ciągłością a elastycznością finansowania, poprzez korzystanie z rozmaitych źródeł finansowania, takich jak kredyty w rachunku bieżącym i kredyty bankowe.

Netia SA

Netia S.A. została utworzona i zarejestrowana w Polsce w 1990 roku jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, a w roku 1992 została przekształcona w spółkę akcyjną. Netia wraz ze swoimi spółkami zależnymi („Grupa Netia”) jest największym alternatywnym operatorem świadczącym przewodowe usługi telefoniczne w Polsce. Grupa Netia świadczy różnorodne głosowe usługi telekomunikacyjne i usługi transmisji danych.

Grupa Netia oferuje zaawansowane usługi telekomunikacyjne. Oferta Netii obejmuje zarówno usługi telefoniczne, jak i transmisję danych oraz komercyjne usługi sieciowe. W ramach usług telefonicznych Grupa Netia oferuje zarówno produkty oparte na powszechnych, przewodowych usługach telefonicznych w trybie komutacji łączy, jak również usługi w technologii VoIP. Wśród tradycyjnych produktów głosowych należy wymienić: Analog, ISDN, Centrex pocztę głosową „Komfort” oraz pocztę głosową i faksową „Komfort Plus”, komutowany dostęp do Internetu, dodatkowe usługi telefoniczne, takie jak przekierowanie, budzenie, bezpośrednie wybieranie numerów wewnętrznych PABX, blokadę połączeń, gorącą linię, połączenia konferencyjne.

Grupa Netia działa na rynku usług telekomunikacyjnych. Rynek ten, w zakresie usług telefonii stacjonarnej, w ujęciu liczby obsługiwanych linii osiągnął wielkość około 12,4 milionów linii na koniec roku 2004. Liczba linii telefonicznych przypadających na 100 mieszkańców na obszarze Polski osiągnęła na koniec 2004 roku do 32,6. Obecnie Grupa oferuje bezpośredni dostęp do usług telefonicznych na obszarze zamieszkałym przez około 40% ludności Polski, a abonenci Grupy Netia rozmieszczeni są w 15 strefach numeracyjnych w Polsce.

Grupa Netia przewiduje znaczącą rozbudowę sieci dostępowej i szkieletowej w roku 2006 na skutek realizacji projektu WiMAX. Wykorzystując wybudowaną infrastrukturę, Grupa Netia zamierza rozszerzyć swoją działalność na kolejne miasta, oferując pełen zakres usług telekomunikacyjnych (usługi telefoniczne, dostęp do Internetu i transmisja danych). Charakterystyczne będą usługi konwergentne, łączące cechy właściwe dla technologii stacjonarnych i mobilnych.

Analiza ryzyka

Analiza ryzyka specyficznego

Zmiany struktury akcjonariuszy mogą mieć wpływ na prowadzoną przez Grupę działalność

Netia nie jest obecnie kontrolowana przez żadnego inwestora strategicznego, a akcje Netii są w posiadaniu dużej liczby akcjonariuszy. Dokumenty korporacyjne Netii, podobnie jak przepisy polskiego prawa, nie zawierają postanowień, które w znaczący sposób ograniczałyby zmiany kontroli w stosunku do Spółki wskutek nabycia przez osoby trzecie znaczących ilości akcji. Wobec tego, takie zmiany kontroli mogą mieć wpływ na skład Rady Nadzorczej i Zarządu Netii, a co za tym idzie na strategię i działalność Grupy Netia. Z tych powodów Spółka nie może zapewnić, że strategia Grupy Netia będzie realizowana zgodnie z pierwotnymi założeniami.

Wpływ potencjalnych przyszłych przejęć i akwizycji znaczących podmiotów

Przejęcia lub fuzje z innymi podmiotami, odgrywającymi na rynku telekomunikacyjnym znaczącą rolę, mogą mieć istotny wpływ na poziom przychodów i wyniki finansowe Grupy Netia. Z chwilą, gdy Spółka dokona przejęcia innego podmiotu, proces pełnego zintegrowania tejże jednostki może być obarczony wieloma ryzykami, np. odejścia kluczowych pracowników, utraty części klientów czy też wysokich kosztów całego procesu integracji.

Ryzyko technologiczne

Sektor telekomunikacyjny jest obszarem ciągłych zmian technologicznych. Grupa Netia projektując i rozbudowując swoje sieci stosuje najnowsze rozwiązania techniczne. Nie można jednak w pełni przewidzieć, jakie skutki dla działalności Grupy Netia mogą mieć zmiany technologiczne w obszarze bezprzewodowej transmisji danych, realizacji połączeń głosowych przez Internet czy usług głosowych i multimedialnych wykorzystujących sieć telewizji kablowych. W szczególności, na działalność Grupy Netia może wpłynąć tendencja świadczenia usług telekomunikacyjnych poprzez platformy bezprzewodowe i przenośne realizowane poprzez sieć telefonii komórkowej trzeciej i czwartej generacji posiadające możliwości świadczenia usług mobilnego szerokopasmowego dostępu do Internetu.

Działalność spółki jest również narażona na wiele innych ryzyk operacyjnych do których możemy zaliczyć:

- ryzyko odejścia kluczowych członków kierownictwa i trudności związane z pozyskaniem nowej wykwalifikowanej kadry zarządzającej,

- ryzyko wynikające ze zmiany Prawa telekomunikacyjnego,

- ryzyko wynikające z regulacji obowiązku świadczenia usługi powszechnej,

- ryzyka związane z pozycją SMP,

- ryzyka związane ze zmianą ofert ramowych.

Analiza ryzyka rynkowego

Działalność prowadzona przez Spółkę naraża ją na wiele różnych ryzyk finansowych: ryzyko rynkowe (obejmujące ryzyko walutowe i cenowe), ryzyko kredytowe oraz ryzyko utraty płynności. Ogólny program zarządzania ryzykiem ma na celu minimalizować potencjalne niekorzystne wpływy na wyniki finansowe Netii. Spółka stosuje pochodne instrumenty finansowe dla zabezpieczenia się przed niektórymi ryzykami. Zarząd ustala na piśmie ogólne zasady zarządzania ryzykiem oraz politykę dotyczącą konkretnych dziedzin, takich jak użycie pochodnych instrumentów finansowych, ryzyko kredytowe i cenowe.

Ryzyko zmiany kursu walut

Przychody i koszty Netii wyrażone są głównie w walucie polskiej, odmiennie niż niektóre płatności zobowiązań inwestycyjnych, które są związane z dolarem amerykańskim i Euro. Aby zminimalizować ryzyko zmiany kursów walut, Spółka zakłada czasami depozyty walutowe w dolarach amerykańskich i Euro, które następnie są wykorzystywane do dokonywania płatności tychże zobowiązań.

Ryzyko zmiany stopy procentowej

Narażenie Spółki na ryzyko wywołane zmianami rynkowych stóp procentowych dotyczy przede wszystkim zobowiązań z tytułu leasingu finansowego opartych o zmienną stopę procentową.

Ryzyko utraty płynności

Netia lokuje nadwyżki środków pieniężnych na oprocentowanych rachunkach bieżących, depozytach terminowych i papierach wartościowych znajdujących się w publicznym obrocie, wybierając instrumenty o odpowiednim okresie wymagalności lub płynności wystarczającej do zapewnienia obsługi przewidywanych płatności.

TPSA SA

Telekomunikacja Polska jest operatorem telekomunikacyjnym, byłym monopolistą, a obecnie dominującym dostawcą telefonii stacjonarnej w Polsce. Jeden z największych w Polsce dostawców Internetu (ISP). Właściciel PTK Centertel Sp. z o.o., operatora telefonii komórkowej Orange.

Największym akcjonariuszem Telekomunikacji Polskiej jest France Télécom, posiadający 49,79% akcji. W 2000 spółka posiadała 8,3 mln abonentów indywidualnych i 1,6 mln abonentów korporacyjnych[3]. W 2009 roku za pośrednictwem Telekomunikacji Polskiej łączyło się z Internetem 65% polskich użytkowników sieci.

Telekomunikacja Polska SA powstała w grudniu 1991, jako spółka akcyjna Skarbu Państwa, przekształcając się z części telekomunikacyjnej przedsiębiorstwa państwowego Polska Poczta, Telegraf i Telefon, zaś 1 stycznia 1992 rozpoczęła działalność pod nazwą TP SA. W 1998 zmieniła strukturę własności. Jej akcje zostały wprowadzone do obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.

Grupa TP jest wiodącym dostawcą usług telekomunikacyjnych w Polsce. Działa we wszystkich segmentach rynku telekomunikacyjnego. Celem Grupy TP jest osiągnięcie silnej, wiodącej pozycji we wszystkich podstawowych segmentach działalności.

Analiza ryzyka

Począwszy od 2007 roku Grupa TP rozwija system zarządzania ryzykiem w TP S.A. i w najważniejszych spółkach należących do Grupy. Opracowano i wdrożono Politykę Zarządzania Ryzykiem w Grupie TP, określającą naczelne zasady i odpowiedzialności w obszarze zarządzania ryzykiem. Wdrażane rozwiązania obejmują metody identyfikacji, analizy i oceny ryzyk, opracowywania działań obniżających poziom ryzyka oraz metod weryfikacji podjętych działań. Dzięki temu Zarząd dysponuje wiedzą o najważniejszych ryzykach w obrębie Grupy i może dodatkowo wesprzeć podjęte działania zapobiegawcze.

Proces identyfikacji i selekcji najważniejszych ryzyk koordynowany jest przez zespół Kontroli Wewnętrznej i Ryzyk i obejmuje personel liniowy jak również kierownictwo oraz Zarząd TP S.A. Analiza i ocena zidentyfikowanych ryzyk oraz identyfikacja najważniejszych przyczyn i wdrażanie planów działania do ryzyk odbywa się z udziałem wyższej kadry menedżerskiej.

Analiza ryzyka specyficznego

Wdrażanie nowych produktów i usług

Silna konkurencja na rynku oraz technologiczny rozwój nowych usług wyzwala silną presję na obniżkę cen na rynku połączeń w telefonii mobilnej i stacjonarnej. Istnieje ryzyko, iż obniżki cen nie będą zrekompensowane zwiększeniem wolumenu ilości połączeń w sieci.

Niedostępność i awarie infrastruktury technicznej

Niezbędna dla świadczenia usług i dostarczania produktów przez Grupę TP infrastruktura techniczna jest narażona na uszkodzenia i przerwy w działaniu wynikające z oddziaływania sił natury i zamierzonych działań ludzkich. Przerwy w funkcjonowaniu infrastruktury technicznej przekładają się bezpośrednio na możliwości Grupy TP w zakresie świadczenia usług i dostarczania produktów, co z kolei powoduje ograniczenie przychodów z tych produktów i usług oraz wpływa negatywnie na satysfakcję klientów i wizerunek firmy.

Rozwój nowych technologii i nowe inwestycje

Nowe usługi, zmieniające się potrzeby klientów oraz presja konkurencji powoduje, że Grupa TP podejmuje bardzo kosztowne inwestycje w nowe technologie. Istnieje ryzyko, iż okres zwrotu poniesionych kosztów inwestycji będzie dłuższy niż pierwotnie zakładany. Jednocześnie, niewystarczająca oferta oraz niewłaściwy wybór technologii może negatywnie wpłynąć na osiągnięcie zaplanowanych przychodów.

Poza omówionymi czynnikami ryzyka TPSA jest narażona na następujące ryzyka:

- ryzyko nie realizacji średniookresowego planu działań Grupy TP,

- terminowa realizacja wymagań regulatora (ryzyko nałożenia kar finansowych przez regulatora),

- niedostępność i awarie systemów informatycznych,

- zależność od dostawców zewnętrznych,

- ryzyko związane z umowami handlowymi, aliansami, strategicznymi porozumieniami,

- dostępność wykwalifikowanych pracowników,

- ryzyko związane z zasobami ludzkimi oraz dostosowanie struktury organizacyjnej,

- ryzyka regulacyjne,

- ryzyka konkurencyjne.

Analiza ryzyka rynkowego

Ryzyko walutowe

Wahania kursów walutowych mają wpływ na wysokość zobowiązań TP denominowanych w walutach obcych, a także na wysokość rozliczeń z zagranicznymi operatorami. Wpływ ten jest w znacznym stopniu ograniczony poprzez posiadany portfel transakcji zabezpieczających.

Ryzyko stopy procentowej

Ewentualny wzrost stóp procentowych nie powinien mieć istotnego wpływu na koszt zadłużenia Grupy TP ze względu na utrzymywany poziom zabezpieczeń.

INGBSK

ING Bank Śląski jest ogólnopolskim, uniwersalnym bankiem oferującym swoje usługi wszystkim segmentom rynku poprzez sieć oddziałów, sieci indywidualnych doradców i bankowość elektroniczną.. Klienci ING Banku Śląskiego mają dostęp do usług Banku 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu.

Zasadniczym celem ING Banku Śląskiego, wynikającym z jego strategii, jest rozwijanie i umacnianie pozycji w polskim sektorze bankowym poprzez dostarczanie zintegrowanych usług finansowych oraz zachowanie charakteru banku zorientowanego na klienta.

Analiza ryzyka

Ryzyko kredytowe kontrahenta

Zarządzanie ryzykiem kontrahenta odbywa się poprzez ustalanie limitów dla poszczególnych kontrahentów. Na wniosek właściwych komórek organizacyjnych Banku ostateczną decyzję podejmuje jednostka na odpowiednim szczeblu kompetencji kredytowych. Stosuje się następujące kategorie limitów: settlement (dla transakcji wymiany walutowej typu spot, częściowo dla swapów walutowych), pre-settlement (dla transakcji swap walutowy, forward fx, FRA, repo, reverse repo, kupna/sprzedaży instrumentów dłużnych), lending (głównie operacje depozytowe). Metodologia kontroli ryzyka została wypracowana przez Bank i zaakceptowana przez strategicznego akcjonariusza,

ING Bank NV.

Ryzyko rynkowe

Zarządzanie ryzykiem rynkowym w ING Banku Śląskim jest skoncentrowane na działalności obszaru Rynków Finansowych. Bank wdrożył polityki i związane z nimi raporty kontrolne celem zapewnienia zarządzania ryzykiem rynkowym w pozostałych obszarach Banku i jego Grupy kapitałowej.

Ryzyko walutowe

W obszarze ryzyka walutowego stosowane są odpowiednie systemy zapewniające transferowanie pozycji walutowej do obszaru Rynków Finansowych. Potencjalne zmiany wyniku Banku z utrzymywanej pozycji walutowej wynikające z normalnych oraz kryzysowych zmian na rynku są monitorowane w czasie rzeczywistym. Wprowadzono regularne monitorowanie pozycji walutowych w spółkach zależnych Banku celem ich utrzymania (oraz ryzyka z nich wynikającego) na niskim poziomie.

Ryzyko stopy procentowej

W obszarze ryzyka stopy procentowej stosowane są odpowiednie systemy zapewniające transferowanie pozycji stopy procentowej Banku do obszaru Rynków Finansowych. Potencjalne zmiany wyniku Banku na utrzymywanej pozycji stopy procentowej wynikające z normalnych oraz kryzysowych zmian na rynku są monitorowane w cyklu dziennym.

Ryzyko płynności

ING Bank Śląski posiada odpowiedni plan na wypadek kryzysu płynnościowego. Wprowadzono następujące zmiany w obszarze ryzyka płynności:

1) pozycje płynności w spółkach zależnych Banku są regularnie monitorowane celem zapewnienia odpowiedniego profilu płynnościowego w tych jednostkach,

2) Bank przeprowadził pełny przegląd i dokonał korekty swojej polityki płynnościowej. Raporty sporządzane na podstawie nowej polityki stanowią istotną poprawę w odzwierciedleniu pozycji płynnościowej Banku w sytuacji normalnej i kryzysowej.

Ryzyko kredytowe

Ryzyko kredytowe jest definiowane jako ryzyko poniesienia strat finansowych w wyniku niezdolności klienta do wywiązania się ze swoich zobowiązań finansowych wobec Banku. Podstawowymi narzędziami zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku są: analizy sektorowe, wyznaczenie limitów sektorowych, kryteria oceny zdolności kredytowej oraz analiza migracji ryzyka. W odniesieniu do klienta detalicznego głównym narzędziem wspomagającym ocenę ryzyka jest automatyczna i scentralizowana aplikacja, bazująca na karcie skoringowej.

Ryzyko operacyjne

ING Bank Śląski wdrożył zasady zarządzania ryzykiem operacyjnym, kierując się Rekomendacją Narodowego Banku Polskiego, opartą na wytycznych Komitetu Bazylejskiego w tym zakresie i zgodnie ze standardami opracowanymi przez Grupę ING. Stosownie do tych regulacji przyjęto i wdrożono w Banku Politykę Zarządzania Ryzykiem Operacyjnym, określającą spójną metodologię i praktykę w tym zakresie. Bank uznaje ryzyko operacyjne, jako ryzyko bezpośredniej lub pośredniej straty materialnej lub utraty reputacji w wyniku niedostosowania lub zawodności wewnętrznych procesów, ludzi, systemów technicznych lub ze zdarzeń zewnętrznych.

PeKaO

Bank Pekao SA działa od 80 lat i jest jednym z największych banków Europy Środkowej i największym bankiem w Polsce pod względem kapitalizacji rynkowej. Świadczy usługi dla około 5 milionów klientów, w tym ponad 250 tysięcy małych i średnich przedsiębiorstw oraz ponad 15 tysięcy dużych firm. Jest także wiodącym bankiem w Polsce i największym bankiem w Europie Środkowo - Wschodniej pod względem kapitalizacji.

Model świadczenia usług Banku Pekao S.A. oparty jest na segmentacji w odniesieniu do klienta indywidualnego, do małych i mikro przedsiębiorstw oraz do klientów korporacyjnych. Bank pragnie zapewnić obecność we wszystkich atrakcyjnych segmentach rynku. Klienci obsługiwani są przez doradców klienta, co pozwala na optymalizację poziomu usług i kosztów obsługi. Doradcy klienta koncentrują się na zapewnianiu wysokiej jakości, efektywnej obsługi przy zastosowaniu najlepszych praktyk i zintegrowanych narzędzi zarządzania sprzedażą.

Analiza ryzyka

Ryzyko płynności

Celem zarządzania ryzykiem płynności jest: zapewnienie i utrzymywanie zdolności Banku do wywiązywania się zarówno z bieżących jak i z przyszłych planowanych zobowiązań, z uwzględnieniem kosztów pozyskania płynności, zapobieganie wystąpieniu sytuacji kryzysowej oraz określenie rozwiązań na przetrwanie sytuacji kryzysowej, w przypadku jej ewentualnego wystąpienia.

Bank inwestuje głównie w papiery wartościowe rządu polskiego, papiery emitowane przez kraje i instytucje finansowe o najwyższych ratingach, które charakteryzują się wysokim poziomem płynności. Dzięki możliwości szybkiej sprzedaży tych instrumentów, stanowią one również, regularnie monitoro­wany, zapas płynności Banku, pozwalający przetrwać ewentualne sytuacje kryzysowe.

Ryzyko rynkowe

Ryzyko rynkowe to ryzyko obniżenia wyniku finansowego lub kapitału ekonomicznego Banku na skutek zmian rynkowych. Czterema podstawowymi czynnikami ryzyka rynkowego są: stopy procentowe, kursy walutowe, ceny kapitałowych papierów wartościowych, ceny towarów.

Ze względu na podejmowanie ryzyka rynkowego, w Banku istnieje system zarządzania ryzykiem rynkowym, stanowiący strukturalno-organizacyjne i metodologiczne ramy proceduralne mające na celu takie kształtowanie struktury bilansu i pozabilansu, aby osiągać cele strategiczne, biorąc przy tym pod uwagę ekspozycję na ryzyko rynkowe i akceptowalny poziom ryzyka zdefiniowany przez Zarząd i Radę Nadzorczą Banku Pekao S.A.

Celem strategii zarządzania ryzykiem rynkowym jest maksymalizowanie wyniku w taki sposób by realizowane były cele finansowe, a ekspozycja na ryzyko rynkowe pozostawała w ramach limitów na ryzyko zatwierdzonych przez Zarząd i Radę Nadzorczą oraz przy zapewnieniu obsługi związanej z ryzykiem rynkowym.

Ryzyko kredytowe

Zarządzanie ryzykiem kredytowym i utrzymanie tego ryzyka na bezpiecznym poziomie ma zasadnicze znaczenie dla wyników prowadzonej działalności. Minimalizacji ryzyka kredytowego służą obowiązujące procedury, w szczególności dotyczące zasad oceny ryzyka transakcji, ustanawiania prawnych zabezpieczeń kredytów oraz należności leasingowych, uprawnień do podejmowania decyzji kredytowych oraz ograniczenia kredytowania niektórych rodzajów działalności.

Działalność kredytowa jest limitowana, zarówno zgodnie z ograniczeniami wynikającymi z przepisów Prawa bankowego, jak i wewnętrznych norm ustalanych przez Bank, do których w szczególności należą wskaźniki koncentracji zaangażowania kredytowego dla określonych sektorów gospodarki, wskaźnik udziału dużych zaangażowań w portfelu kredytowym oraz limity zaangażowania na poszczególne kraje, banki zagraniczne i krajowe instytucje finansowe.

Ryzyko operacyjne

Bank zarządza ryzykiem operacyjnym w oparciu o zatwierdzoną przez Radę Nadzorczą „Strategię Zarządzania Ryzykiem Operacyjnym”. Strategia określa definicję, zasady zarządzania ryzykiem operacyjnym oraz system kontroli w Banku.

Bank Pekao S.A. definiuje ryzyko operacyjne jako ryzyko straty wynikające z błędów, naruszeń przepisów, przerw lub szkód spowodowanych przez procesy wewnętrzne, ludzi, systemy lub zdarzenia zewnętrzne.

System kontroli zarządzania ryzykiem operacyjnym obejmuje zarówno Bank Pekao S.A., jak i spółki zależne. Zarząd Banku otrzymuje raporty ryzyka prezentujące między innymi: analizę zdarzeń operacyjnych w podziale na kategorie zdarzeń i regiony, analizę wskaźników ryzyka oraz analizę kapitału niezbędnego do pokrycia ryzyka operacyjnego.

PKO BP

PKO Bank Polski jest największym, uniwersalnym bankiem komercyjnym w Polsce. Lider pod względem wartości aktywów, wolumenu depozytów, kredytów, liczby kont osobistych i kart bankomatowych. Dysponuje największą siecią własnych placówek i bankomatów. Swoje usługi oferuje głównie klientom detalicznym, ale również jest ważnym partnerem dla małych i średnich przedsiębiorstw, jak i dużych korporacji. Ma też znaczący udział w rynku usług oferowanych gminom, powiatom i województwom. Grupa PKO Banku Polskiego, poza działalnością ściśle bankową, świadczy usługi specjalistyczne oraz zajmuje się sprzedażą produktów finansowych (fundusze emerytalne), leasingowych, jednostek funduszy inwestycyjnych, elektronicznych usług płatniczych.

Analiza ryzyka

Ryzyko kredytowe

Ryzyko kredytowe jest rozumiane jako ryzyko poniesienia strat w wyniku niewywiązania się kontrahenta z zobowiązań wobec banku lub jako ryzyko spadku wartości ekonomicznej wierzytelności banku w wyniku pogorszenia sie zdolności kontrahenta do obsługi zobowiązań.

Celem zarządzania ryzykiem kredytowym jest optymalizacja portfela kredytowego pod względem jakości i wartości, który równocześnie cechuje sie wysoka dochodowością oraz bezpieczeństwem rozumianym jako minimalizacja ryzyka wystąpienia kredytów zagrożonych utrata wartości.

Bank kieruje sie następującymi zasadami zarządzania ryzykiem kredytowym:

Ryzyko stopy procentowej

Ryzyko stopy procentowej to ryzyko poniesienia straty na pozycjach aktywnych i pasywnych Banku wrażliwych na zmiany stóp procentowych, w wyniku niekorzystnych zmian stóp procentowych na rynku.

Celem zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest ograniczenie ryzyka poniesienia straty z tytułu zmian rynkowych stóp procentowych do akceptowalnego poziomu. W procesie zarządzania ryzykiem stopy procentowej Bank w szczególności wykorzystuje miarę wartości zagrożonej, miarę wrażliwości dochodu odsetkowego, testy warunków skrajnych oraz luki przeszacowań.

Wartość zagrożona definiowana jest jako potencjalna wartość straty wynikająca z utrzymywanej struktury pozycji sprawozdania z sytuacji finansowej i pozabilansowych wrażliwych na zmiany stóp procentowych, z zachowaniem założonego poziomu ufności oraz okresu utrzymywania pozycji z uwzględnieniem korelacji miedzy czynnikami ryzyka. Do wyznaczenia VaR stosuje sie metodę wariancji-kowariancji przy poziomie ufności równym 99%. Do zarządzania ryzykiem stopy procentowej Bank wykorzystuje m. in. wartość VaR wyznaczona dla poszczególnych instrumentów finansowych oraz portfeli Banku.

Ryzyko walutowe

Ryzyko walutowe to ryzyko poniesienia straty z tytułu niekorzystnych zmian kursów walutowych. Ryzyko walutowe jest generowane przez utrzymywanie otwartych pozycji walutowych w poszczególnych walutach.

Celem zarządzania ryzykiem walutowym jest ograniczenie ryzyka poniesienia straty wynikającej ze struktury niedopasowania walutowego Banku do akceptowalnego poziomu. Do pomiaru ryzyka walutowego stosowany jest w Banku model wartości zagrożonej oraz testy warunków skrajnych.

Ryzyko płynności

Ryzyko płynności jest zdefiniowane jako ryzyko braku możliwości terminowego wywiązania sie Banku z zobowiązań w wyniku braku płynnych środków. Sytuacja braku płynności może wynikać z niewłaściwej struktury sprawozdania z sytuacji finansowej, niedopasowania przepływów pieniężnych, nieotrzymania płatności od kontrahentów, nagłego wycofania środków z Banku lub innych wydarzeń na rynku.

Celem zarządzania ryzykiem płynności jest kształtowanie struktury sprawozdania z sytuacji finansowej oraz zobowiązań pozabilansowych zapewniającej wysokość środków finansowych odpowiednia dla wywiązywania sie z bieżących i przyszłych zobowiązań Banku z uwzględnieniem charakteru prowadzonej działalności oraz potrzeb mogących się pojawić w wyniku zmian otoczenia rynkowego.

Podstawa polityki Banku w zakresie płynności jest utrzymywanie portfela płynnych papierów wartościowych oraz budowa stabilnej bazy depozytowej. W polityce zarządzania ryzykiem płynności wykorzystuje sie również instrumenty rynku pieniężnego, w tym operacje otwartego rynku NBP.

Ryzyko operacyjne

Ryzyko operacyjne jest rozumiane jako ryzyko powstania straty wynikającej z niedostosowania lub zawodności wewnętrznych procesów, ludzi i systemów lub zdarzeń zewnętrznych.

Celem zarządzania ryzykiem operacyjnym jest optymalizacja efektywności operacyjnej przez obniżenie strat operacyjnych, racjonalizacje kosztów, jak również zwiększenie szybkości oraz adekwatności reakcji PKO Banku Polskiego SA na zdarzenia od niego niezależne.

W ramach zarządzania ryzykiem operacyjnym PKO Bank Polski SA wprowadził zasady i procedury identyfikacji, oceny, monitorowania, raportowania i ograniczania ryzyka operacyjnego. Ponadto, funkcjonuje sformalizowany tryb gromadzenia i raportowania informacji o zdarzeniach operacyjnych i ich skutkach finansowych. Skutki materializacji zdarzeń operacyjnych w PKO Banku Polskim SA są nieistotne. Zarządzanie ryzykiem operacyjnym odbywa sie na płaszczyźnie rozwiązań systemowych, jak i bieżącego zarządzania tym ryzykiem.

Ryzyko braku zgodności

Ryzyko braku zgodności rozumiane jest jako ryzyko poniesienia sankcji prawnych, powstania strat finansowych bądź utraty reputacji lub wiarygodności wskutek niezastosowania sie Banku, pracowników Banku lub podmiotów działających w jego imieniu do przepisów prawa, regulacji wewnętrznych oraz przyjętych przez Bank standardów postępowania, w tym norm etycznych.

Celem zarządzania ryzykiem braku zgodności jest utrwalanie wizerunku Banku jako instytucji działającej zgodnie z prawem, przyjętymi standardami postępowania, godnej zaufania, uczciwej i rzetelnej, poprzez eliminowanie ryzyka braku zgodności, przeciwdziałanie możliwości wystąpienia utraty reputacji lub wiarygodności Banku oraz przeciwdziałanie ryzyku wystąpienia strat finansowych lub sankcji prawnych mogących być rezultatem naruszenia przepisów i norm postępowania.

Ryzyko strategiczne

Ryzyko strategiczne jest rozumiane jako ryzyko związane z możliwością wystąpienia negatywnych konsekwencji finansowych spowodowanych błędnymi decyzjami, decyzjami podjętymi na podstawie niewłaściwej oceny lub niepodjęciem właściwych decyzji dotyczących kierunku rozwoju strategicznego Banku.

Celem zarządzania ryzykiem strategicznym jest podejmowanie działań mających na celu utrzymanie tego ryzyka na akceptowalnym poziomie.

Ryzyko reputacji

Ryzyko reputacji jest rozumiane jako ryzyko związane z możliwością wystąpienia negatywnych odchyleń od zaplanowanego wyniku finansowego Banku wskutek pogorszenia sie wizerunku Banku. Celem zarządzania ryzykiem reputacji jest ochrona wizerunku Banku oraz ograniczanie prawdopodobieństwa wystąpienia i wysokości straty reputacyjnej.

CD Projekt RED

Grupa Kapitałowa CD Projekt RED to istniejąca od 17 lat grupa firm zajmująca się dystrybucją gier komputerowych i filmów video (CD Projekt Sp. z o.o.), produkcją własnych gier komputerowych związanych z marką Wiedźmin oraz cyfrową dystrybucją gier do klientów na całym świecie (GOG Ltd). Do grupy kapitałowej należą: CD Projekt RED S.A., GOG Ltd.

21 października 2009 r. została zawarta umowa intencyjna pomiędzy Optimus S.A., który funkcjonował na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych nieprzerwanie od 1994 roku, a CDP Investment. W jej konsekwencji, 1 maja 2010 r., w Optimus nabył 100% udziałów w spółce CDP Investment. Optimus od przełomu 2008/2009 r. nie prowadził działalności w zakresie produkcji i dystrybucji sprzętu informatycznego i działalność spółek wchodzących w skład Grupy CDP stała się podstawową jego działalności. Formalne połączenie obu spółek nastąpiło 3 stycznia 2011 r. Ze względu na procesy, które zaszły w ciągu ostatnich kwartałów w Optimusie, historycznie kojarzonym z produkcją komputerów PC, Zarząd giełdowej spółki postanowił podjąć kroki zmierzające do zmiany nazwy. 25 lipca 2011 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy zarejestrował zmianę Statutu spółki, a tym samym jej nazwy z Optimus S.A. na CD Projekt RED S.A.

CD Projekt RED S.A. jest to działające od 2001 r. studio deweloperskie zajmujące się tworzeniem gier video. Twórca znanej na całym świecie serii gier o Wiedźminie, Geralcie z Rivii, której obie części na PC sprzedały się w liczbie przekraczającej 3 mln egzemplarzy. Studio CD Projekt RED jest jednym z najbardziej szanowanych twórców gier typu RPG. Zatrudnia ponad 100 światowej klasy polskich i zagranicznych specjalistów od grafiki, animacji, programowania i designu.

Obszary ryzyka:

  1. Czynniki ryzyka specyficzne dla działalności Grupy

  1. Czynniki ryzyka związane z otoczeniem rynkowym, w którym Grupa prowadzi działalność

Comarch

Struktura organizacyjna Grupy Kapitałowej Comarch obejmuje sieć oddziałów na terenie całej Polski, a także zagranicznych spółek, zlokalizowanych na terenie Europy, obu Ameryk i Bliskiego Wschodu. Przedsiębiorstwa grupy zatrudniają obecnie blisko 3500 pracowników: programistów, informatyków i ekonomistów – absolwentów najlepszych uczelni polskich i zagranicznych. Grupa Comarch to lider na polskim rynku w zakresie tworzenia i wdrażania nowoczesnych technologii dla biznesu, który z pasją realizuje cele oraz założenia społeczeństwa informacyjnego. Struktura Grupy Kapitałowej to źródło przewagi rynkowej Comarch i dynamicznego rozwoju firmy.

Potencjał Comarch w realizacji prostych wdrożeń, jak również dużych i skomplikowanych projektów informatycznych w ramach międzynarodowej sieci produkcji oprogramowania, leży w:

Comarch SA specjalizuje się w projektowaniu, wdrażaniu oraz integracji zaawansowanych systemów informatycznych, narzędzi programistycznych, narzędzi i infrastruktur sieciowych. Firma wyróżnia się kompleksową ofertą dla sektorów telekomunikacji, usług finansowych, ubezpieczeniowych, dużych firm, administracji publicznej oraz małych i średnich przedsiębiorstw.

W skład Grupy Kapitałowej ComArch wchodzi 13 spółek:

Obszary ryzyka:

  1. Czynniki ryzyka związane z otoczeniem Emitenta i jego Grupy Kapitałowej

  1. Czynniki ryzyka związane z działalnością Emitenta

Sygnity

Sygnity działa na polskim rynku już od 20 lat. W tym czasie zrealizowali kilka tysięcy projektów informatycznych dla klientów ze wszystkich branż polskiej gospodarki – zarówno komercyjnych, jak i instytucji publicznych. Każdy z nich pozwalał nam rozwijać nasz potencjał i kompetencje, zdobywać doświadczenia oraz specjalistyczną wiedzę. Obecnie zatrudniają ponad 1700 pracowników i mogą poszczycić się jednym z najliczniejszych zespołów ekspertów na polskim rynku informatycznym.

Dynamiczne zmiany Sygnity są wynikiem zarówno procesów akwizycji przedsiębiorstw, które posiadały cenne z punktu widzenia przekształceń produkty, jak również naturalnego rozwoju struktury spółki. W 1995 roku weszliśmy na Warszawską Giełdę Papierów Wartościowych. Byliśmy wtedy drugą firmą informatyczną na polskim rynku, która wybrała taki plan rozwoju. W 2007 roku nastąpiła konsolidacja firm ComputerLand i Emax. Właśnie wtedy spółka zmieniła nazwę na Sygnity SA. W wyniku tej fuzji powstała druga co do wielkości giełdowa spółka informatyczna w Polsce. W latach 2010-2011 połączyło się kilka najważniejszych spółek funkcjonujących w ramach Grupy Sygnity: ARAM, PB Polsoft, Sygnity Technology i Winuel. Wprowadzone wtedy spójne procesy i zasoby zwiększyły sprawność operacyjną firmy i umożliwiły jej doskonalenie zdolności tworzenia nowatorskich rozwiązań.

W marcu 2010 roku nowym prezesem Sygnity został Norbert Biedrzycki, który z sukcesem przeprowadził spółkę przez program restrukturyzacji oraz zdefiniował nową strategię jej rozwoju. Aby w pełni wykorzystać swój potencjał, Sygnity zamierza prowadzić ekspansję na rynkach międzynarodowych. We wrześniu 2011 roku firma podpisała strategiczne porozumienie ze światowym koncernem Huawei, dzięki któremu rozpoczyna m.in. sprzedaż własnych rozwiązań w 16 krajach Europy.

Obszary ryzyka:

  1. Ryzyko związane z działalnością Spółki

  1. Ryzyko związane z otoczeniem Spółki

  1. Analiza wskaźnikowa

Analiza rentowności

Rentowność netto aktywów (ROA )

Rentowność aktywów pokazuje jaki poziom zysku przynosi każda złotówka zaangażowana w finansowanie aktywów, czyli pokazuje jak efektywnie jest wykorzystywany majątek przedsiębiorstwa.

Tabela 30. Rentowność netto aktywów w sektorze spożywczym

Źródło: opracowanie własne

Wyniki analiz spółek sektora spożywczego ukazują, że najbardziej zyskowne pod względem posiadanego majątku rzeczowego są WAWEL i ŻYWIEC. Mają one ponad 10% zysk z każdej złotówki przeznaczonej na finansowanie aktywów wykorzystywanych w działalności. Ponadto ŻYWIEC wykazuje tendencję rosnącą. Gorzej jest w PBS FINANSE, gdzie mamy do czynienia z bardzo niepokojącymi wynikami. Firma może mieć w badanym okresie gorsze wyniki z całej działalności.

Tabela 31. Rentowność netto aktywów w sektorze informatycznym i telekomunikacji

Źródło: opracowanie własne

W branży informatycznej i telekomunikacji najlepiej wypada TP S.A, MNI i COMARCH, gdyż co rok mają dodatnie wskaźniki, czyli osiągają zyski. Gorzej wypada np. CD RED, który z roku na rok odnotowywał niższe wartości tego wskaźnika a w roku 2007 przyniósł praktycznie same straty inwestorom.

Tabela 32. Rentowność netto aktywów w sektorze bankowym

Źródło: opracowanie własne

Sektor bankowy

Widać, że banki mają zdecydowanie niższe wartości tego wskaźnika w porównaniu do innych branż. Wynika to z faktu, że większe banki charakteryzują się niższymi wartościami omawianego wskaźnika z uwagi na wyższy koszt wykorzystywanego kapitału. Co ważne wszystkie omawiane spółki mają dodatnie wartości.

Rentowność netto kapitałów własnych ( ROE )

Rentowność kapitału własnego pozwala określić, jaka stopę zysku przynosi właścicielom kapitału inwestycja w dane przedsiębiorstwo.

Tabela 33. Rentowność netto kapitałów własnych w sektorze spożywczym

Źródło: opracowanie własne

Sektor spożywczy

I tym razem wyniki uzyskane w spółkach WAWEL i ŻYWIEC są najlepsze. W tej drugiej z roku na rok każda złotówka zainwestowana przez akcjonariuszy daje więcej zysku, w 2007 roku nawet 50,83% zysku. KRUSZWICA prezentuje się dość pozytywnie jednak odnotowuje w latach 2005 – 2007 coraz niższą rentowność. Najgorsza sytuacja ponownie przedstawia się w PBS FINANSE. W 2005 roku spółka przyniosła duże straty właścicielom.

Tabela 34. Rentowność netto kapitałów własnych w sektorze informatycznym i telekomunikacji

Źródło: opracowanie własne

Sektor informatyczny i telekomunikacja

Także przypadku tego wskaźnika najlepiej wypada TP S.A, MNI i COMARCH, które generują w całym okresie zyski, choć wyraźnie mają tendencję malejącą.

Tabela 35. Rentowność netto kapitałów własnych w sektorze bankowym

Źródło: opracowanie własne

Sektor bankowy:

Kapitał własny banków stanowi stosunkowo małą część ich aktywów, ponieważ stosują one dźwignię finansową. Dlatego też stopa zwrotu z kapitału własnego (ROE) jest odpowiednio wyższa od stopy zwrotu z aktywów.

Rentowność netto sprzedaży (ROS )

Wskaźnik rentowności sprzedaży określa, ile zysku netto (po opodatkowaniu) przypada na 1 złoty sprzedanych przez daną firmę produktów, wyrobów czy usług.

Tabela 36. Rentowność netto sprzedaży w sektorze spożywczym

Źródło: opracowanie własne

Sektor spożywczy

Dobra sytuacja jest w spółce KOFOLA, w której mamy do czynienia z sukcesywnym wzrostem tego wskaźnika. Jest to dobra wiadomość dla inwestorów. PBS FINANSE po raz kolejny w analizie wskaźników rentowności wypada najgorzej. Ma duże wahania wysokości tego wskaźnika, od dużych wartości na minusie w 2005 roku przez dość dobry, rzędu 18% w 2006 roku do 1,96% w roku 2007. Świadczy to o pewnej niestabilności w działalności.

Tabela 37. Rentowność netto sprzedaży w sektorze informatycznym i telekomunikacji

Źródło: opracowanie własne

Sektor informatyczny i telekomunikacja

Najgorsza sytuacja przedstawia się w CD RED, gdzie co rok wskaźniki przyjmują wartości ujemne, dodatkowo cechując się coraz większym spadkiem. Firma w tym okresie ponosi duże straty. Dobrze wypada TP S.A gdzie po w 2005 roku na 1 złotówkę sprzedanych przez firmę produktów i usług przypada 10,63 zł.

Tabela 38. Rentowność netto sprzedaży w sektorze bankowym

Źródło: opracowanie własne

Sektor bankowy:

Najwyższe zyski przynosi swoim właścicielom HANDLOWY, PeKaO i PKO BP. Jednak należy zwrócić uwagę na to, że wszystkie spółki z branży bankowej są bardzo rentowne dla akcjonariuszy.

Analiza wskaźników rynku kapitałowego

Wskaźnik zysk na akcję (EPS)

Wskaźnik zysk na akcję określa sytuację spółki na rynku. Obrazuje relację zysku netto danego okresu do liczby akcji zwykłych wyemitowanych przez firmę. Jego wartość mówi, ile zysku netto wypracowanego przez daną spółkę przypada na 1 akcję.

Tabela 39. Wskaźnik zysku na akcję w sektorze spożywczym

Źródło: opracowanie własne

Sektor spożywczy

Pod względem tego wskaźnika dobrze i obiecująco dla inwestorów wypada KOFOLA. Co rok spółka przynosi więcej zysku na jedną akcję, nawet 1,42 zł w roku 2007. Największe zyski akcjonariuszom przynoszą ŻYWIEC i WAWEL, gdzie akcja daje właścicielom średnio 20zł zysku. Gorzej natomiast sytuacja przedstawia się w PBS FINANSE, gdzie akcjonariusze w 2005 i roku zanotowali straty na akcjach, co tym samym odstrasza potencjalnych inwestorów.

Tabela 40. Wskaźnik zysku na akcję w sektorze informatycznym i telekomunikacji

Źródło: opracowanie własne

Sektor informatyczny i telekomunikacja

TP S.A wypada dobrze dla akcjonariuszy W każdym roku generuje zyski. Z kolei CD RED co roku generuje coraz wyższe straty swoich właścicielom. COMARCH wydaje się być najbardziej zyskowny dla akcjonariuszy, w 2006 roku jest to ponad 5 zł na jedną akcję.

Tabela 41. Wskaźnik zysku na akcję w sektorze bankowym

Źródło: opracowanie własne

Sektor bankowy

ING przynosi największe zyski na akcję, wykazując dodatkowo tendencję rosnącą. Wszystkie spółki charakteryzują się wzrostem tego wskaźnika w czasie z wyjątkiem PeKaO, który po wzroście w 2006 roku spada w 2007 do 7,66 zł zysku na jedną akcję.

Wskaźnik giełdowy P/E (pl. C/Z)

Wskaźnik giełdowy, który mimo swoich wad spowodowanych możliwościami zniekształceń księgowych jest wciąż najbardziej popularny na świecie. Oblicza się go dzieląc bieżącą cenę przez wypracowany w ciągu ostatnich 12 miesięcy zysk netto przypadający na jedną akcję.

Tabela 42. Wskaźnik cena/zysk w sektorze spożywczym

Źródło: opracowanie własne

Sektor spożywczy

Warto zwrócić uwagę na wskaźnik KOFOLI i MIESZKO, który ma bardzo wysokie wartości dla badanego okresu. W 2005roku cena jest 79-krotnie wyższa od zysku na jedną akcję. A w roku następnym nawet 62-ktrotnie. Świadczy to o rozwoju firmy, co rynek już dyskontuje w bieżących notowaniach. Najsłabiej pod względem tego wskaźnika prezentuje się PBS FINANSE, który bardzo wysoką wartość tego wskaźnika zawdzięcza bardzo niskiemu wskaźnikowi zysku na akcję (0,01). Dobre wyniki ma też WAWEL i ŻYWIEC.

Tabela 43. Wskaźnik cena/zysk w sektorze informatycznym i telekomunikacji

Źródło: opracowanie własne

Sektor informatyczny i telekomunikacja

Po raz kolejny COMARCH i TP S.A mają bardzo dobre wyniki dlatego wskaźnika. W Pierwszej spółce w 2007 roku cena jest 56-krotnie wyższa od zysku netto na jedną akcję. W SIGNITY bieżące ceny są o wiele niższe (nawet 100- krotnie w 2006 roku) od jednostkowego zysku netto.

Tabela 44. Wskaźnik cena/zysk w sektorze bankowym

\

Źródło: opracowanie własne

Sektor bankowy

GETIN wyraźnie odnotował spadek wartości tego wskaźnika z 46, 36 w 2005 roku do zaledwie 4,74 w 2007 roku. Może to świadczyć o raczej pesymistycznych oczekiwaniach inwestorów w stosunku do tej spółki.

Wartość rynkowa do wartości księgowej (C/WK ) – Price/Book Value (P/BV)

Wskaźnik ten pokazuje jaki jest stosunek pomiędzy wartością rynkową spółki a jej wartością księgową. Wartości przewyższające 1 oznaczają, że za każdą złotówkę majątku spółki trzeba zapłacić odpowiednio większą wartość. Wskaźnik wynoszący 1 oznacza, że zakupu akcji dokonujemy dokładnie według ich wartości księgowej. Zatem im niższa wartość wskaźnika C/WK względem jedności, tym lepiej dla inwestora.

Tabela 45. Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej w sektorze spożywczym

Źródło: opracowanie własne

W sektorze spożywczym wszystkie spółki mają dużo wyższe wartości tego wskaźnika od przyjętej wartości granicznej. Może to świadczyć o przewartościowaniu spółek, zwłaszcza ŻYWIEC.

Tabela 46. Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej w sektorze informatycznym i telekomunikacji

Źródło: opracowanie własne.

Sektor informatyczny i telekomunikacja

Z punktu widzenia potencjalnych inwestorów najlepsze wydają się być NETIA i SIGNITY. Mają one niskie, lecz nie świadczące o problemach finansowych wartości tego wskaźnika. CD RED z kolei może być przewartościowaną spółką.

Tabela 47. Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej w sektorze bankowym

Źródło: opracowanie własne

Sektor bankowy

Najwyższe i stosunkowo stałe wartości ma PeKaO i PKO BP. W 2006 i 2006 roku za każdą złotówkę majątku spółki trzeba zapłacić cztery razy więcej. GETIN spada ze względu na ten wskaźnik, może to być świadectwem problemów finansowych spółki.

Analiza płynności finansowej

Wskaźnik bieżącej płynności

Wskaźnik ten nie ma wartości którą uważa się za idealną. Ogólnie przyjęte jest, że powinien kształtować się w przedziale od 1.2 do 2, jednak w zależności od branży przyjęte są inne dopuszczalne wartości.

Tabela 48. Wskaźnik bieżącej płynności w sektorze spożywczym

Źródło: opracowanie własne

Sektor spożywczy

Pożądaną wartość mają MIESZKO i WAWEL. Bardzo wysoką wartość z kolei ma PBS FINANSE, która raczej ma w tym przypadku negatywny oddźwięk i może świadczyć o nieefektywnym wykorzystaniu kapitału przedsiębiorstwa. Żywiec wydaje się mieć najniższe wartości, być może miał w podanym okresie problemy z płynnością.

Tabela 49. Wskaźnik bieżącej płynności w sektorze informatycznym i telekomunikacji

Źródło: opracowanie własne

Sektor informatyczny i telekomunikacja

NETIA wydaje się mieć problemy z nadpłynnością, wskaźnik przekracza wartość 2. Natomiast bardzo niskie wskaźniki mają TP S.A i CD RED, powodu bardzo dużych, odpowiadających aktywom obrotowym firma może mieć w najbliższej przyszłości kłopoty z terminowym regulowaniem zobowiązań.

Wskaźnik szybki

Wskaźnik ten pokazuje w jakim stopniu firma jest w stanie regulować zobowiązania krótkoterminowe, aktywami o wysokiej płynności. Przyjętymi normami dla tego wskaźnika są okolice 1.

Tabela 50. Wskaźnik szybki w sektorze spożywczym

Źródło: opracowanie własne

Sektor spożywczy

Dla tego wskaźnika najlepiej wypada MIESZKO, która w 2006 przekracza pożądaną wartość (1). Dla reszty spółek wartość ta nie jest osiągnięta. KRUSZWICA wypada najgorzej.

Tabela 51. Wskaźnik szybki w sektorze informatycznym i telekomunikacji

Źródło: opracowanie własne

Sektor informatyczny i telekomunikacja

Najlepiej wypada SIGNITY, zdaje się regulować swoje zobowiązania terminowo bez większych operacji upłynnienia. Problemy może mieć COMARCH i NETIA, które mają dość wysokie wartości tego wskaźnika. Dla NETII, szczególnie w pierwszych trzech latach analizy zobowiązania krótkoterminowe przekraczają dwukrotnie bardzo płynne aktywa.

Kapitał obrotowy netto

Kapitał obrotowy netto pokazuje jak wielka część majątku firmy pokryta jest kapitałami stałymi na długo związanymi z firmą.

Tabela 52. Kapitał obrotowy netto w sektorze spożywczym

Źródło: opracowanie własne

W większości spółek w sektorze spożywczym mamy do czynienia z ujemnym KONem, np. ŻYWIEC w całym okresie analizy . Generalnie nie jest to dobra sytuacja, ponieważ świadczy to o tym, że część aktywów stałych jest finansowana ze źródeł krótkoterminowych. Można dopuścić taką sytuację jeśli krótkoterminowe źródła finansowania mogą być rolowane, a tym samym zwrot środków jest odsunięty w czasie i z krótkoterminowych stają się tak naprawdę średnio- i długoterminowymi.

Dodatni KON w całym okresie uzyskał WAWEL. Jest to bardzo dobra sytuacja, gdyż firma dysponuje marginesem wypłacalności zapewniającym zaspokojenie potrzeb wypłacalności. Kapitał stały (oprócz majątku trwałego) finansuje część majątku obrotowego.

Tabela 53. Kapitał obrotowy netto w sektorze informatycznym i telekomunikacji

Źródło: opracowanie własne

Sektor informatyczny i telekomunikacja

W większości spółek mamy do czynienia z ujemnym KONem. Tylko NETIA całym okresie analizy charakteryzuje się dodatnim, bardzo wysokim wskaźnikiem. Świadczy to o komforcie płatniczym i wysokiej płynności. Z drugiej zaś strony spółka może posiadać zbyt dużo aktywów obrotowych (za wysokie zapasy, trudno ściągalne należności lub nadmierne ilości środków pieniężnych).

Analiza wypłacalności długoterminowej

Wskaźnik ogólnego zadłużenia

Wskaźnik ten oblicza się jako iloraz łącznych zobowiązań w stosunku do wielkości majątku. Pokazuje więc w jakim stopniu spółka finansowana jest przez kapitał obcy a w jakim przez kapitał własny. Ogólnie przyjmuje się, że wartość tego wskaźnika powinna oscylować w przedziałach 0,57-0,67 ( 57% - 67% ).

Tabela 54. Wskaźnik ogólnego zadłużenia w sektorze spożywczym

Źródło: opracowanie własne

Sektor spożywczy

Najniższe wartości tego wskaźnika ma WAWEL, w zadanym okresie wykazuje tendencje malejącą czyli zmniejsza swoje zobowiązania; także PBS FINANSE, w 2006 i 2007 roku wskaźnik ten wynosi ok. 5%.ŻYWIEC z kolei zwiększa swoje zobowiązania. Jednak dla tego okresu wartości nie przekraczają dopuszczalnych norm.

Tabela 55. Wskaźnik ogólnego zadłużenia w sektorze informatycznym i telekomunikacji

Źródło: opracowanie własne

Sektor informatyczny i telekomunikacja

Wartość w normie ma COMARCH, SIGNITY i TP S.A. Świadczy to o dobrym zarządzaniu kapitałami obcym i własnym, o dobrych proporcjach. Z kolei bardzo niskie wartości ma NETIA. Mówi to o wzroście samodzielności finansowej jednostki.

Wskaźnik relacji zobowiązań do kapitałów własnych

Wskaźnik ten pokazuje stosunek pomiędzy łączną sumą zobowiązań a kapitałem własnym. Dla przedsiębiorstw rozwijających się przyjmuje się pożądany wskaźnik 3:1, natomiast dla przedsiębiorstw rozwiniętych 1:1.

Tabela 56. Wskaźnik relacji zobowiązań do kapitałów własnych w sektorze spożywczym

Źródło: opracowanie własne

Sektor spożywczy

Najwyższy poziom tego wskaźnika ma MIESZKO, KRUSZWICA , w każdym roku wartość przekracza dużo powyżej 1, może to mieć duży wpływ na jej wynik finansowy ze względu na koszty obsługi długu. Wartości poniżej jedynki przyjmuje WAWEL, w 2007 wskaźnik wynosi tylko ok. 30%.

Tabela 57. Wskaźnik relacji zobowiązań do kapitałów własnych w sektorze informatycznym i telekomunikacji

Źródło: opracowanie własne

Sektor informatyczny i telekomunikacja

Bardzo wysoki wskaźnik ma CD RED, w 2006 roku 372,98%. Taka sytuacja może powodować odmowę udzielenia nowego zobowiązania czy kredytu. Niski poziom zadłużenia w stosunku do kapitału własnościowego posiada TP S.A i NETIA.

Wskaźnik zadłużenia operacyjnego

Wskaźnik ten pokazuje relacje między zobowiązaniami i przychodami osiąganymi przez daną spółkę ze swojej działalności.

Tabela 58. Wskaźnik zadłużenia operacyjnego w sektorze spożywczym

Źródło: opracowanie własne

Sektor spożywczy

Spółki przyjmują wartości wskaźnika poniżej 1. Oznacza to, że zaciągnięte zobowiązania są mniejsze od przychodów ze zwykłej działalności.

Tabela 59. Wskaźnik zadłużenia operacyjnego w sektorze informatycznym i telekomunikacji

Źródło: opracowanie własne

Sektor informatyczny i telekomunikacja

Najwyższy poziom wskaźnika ma CD RED, szczególnie w 2007 roku, gdy zobowiązania przewyższają przychody z podstawowej działalności o ponad 63%.

Analiza sprawności działania

Wskaźnik rotacji aktywów ogółem

Jest to podstawowy wskaźnik rotacji, informujący jaki jest stosunek wartości sprzedaży do wartości aktywów. Pokazuje jaką wartość sprzedaży firma jest w stanie wytworzyć przy pomocy jednostki aktywów. Za zadowalający przyjmuje się wskaźnik rotacji aktywów ogółem przekraczający 1.7

Tabela 60. Wskaźnik rotacji aktywów ogółem w sektorze spożywczym

Źródło: opracowanie własne

Sektor spożywczy

Najwyższe wartości wskaźnik ten przyjmuje w WAWEL i KOFOLA. Spółki te utrzymują wskaźnik na względnie stałym poziomie, co jest korzystne dla działania firmy. Gorsza sytuacja jest w PBS FINANSE, gdzie po roku 2005 następuje spadek przychodów i mniejsza wartość tego wskaźnika.

Tabela 61. Wskaźnik rotacji aktywów ogółem w sektorze informatycznym i telekomunikacji

Źródło: opracowanie własne.

Sektor informatyczny i telekomunikacja

COMARCH, NETIA i TP S.A utrzymują wskaźnik na tym samym poziomie. Należą do branży bardzo kapitałochłonnej dlatego wskaźniki przyjmują wartości niższe od średniej wartości granicznej.

Wskaźnik rotacji aktywów obrotowych

Wskaźnik ten pokazuje szybkość obrotu aktywów bieżących. Im wyższa wartość tym cykl produkcyjny jest krótszy lub tym wyższa rentowność sprzedaży danego produktu.

Tabela 62. Wskaźnik rotacji aktywów obrotowych w spożywczym

Źródło: opracowanie własne

Sektor spożywczy

Najlepsza sytuacja jest w spółce ŻYWIEC, gdzie w ciągu roku 4 razy nastąpiło odtworzenie zasobów majątkowych odpowiadających aktywom obrotowym. W PBS FINANSE z roku na rok obserwuje się wydłużanie cyklu produkcyjnego, a co za tym idzie mniejszą produktywność.

Tabela 63. Wskaźnik rotacji aktywów obrotowych w sektorze informatycznym i telekomunikacji

Źródło: opracowanie własne

Sektor informatyczny i telekomunikacja

Wzrost wartości tego wskaźnika można zaobserwować w TPSA, SIGNITY. Świadczy to o coraz lepszym wykorzystaniu aktywów obrotowych przez jednostkę.

Wskaźnik rotacji należności

Wskaźnik ten daje informację na temat cyklu oczekiwania firmy na uzyskanie należności za swoją sprzedaż kredytową lub inaczej, ile razy w ciągu badanego okresu nastąpił dopływ gotówki od odbiorców. Wskaźnik rotacji należności w obliczany jest jako iloraz przychodów netto i średniego stanu należności. Wskaźnik rotacji należności powinien mieścić się w przedziale od 7,0 do 10,0. Niski poziom wskaźnika, czyli poniżej wartości 7 oznacza , że poziom należności jest wysoki, czyli, że przedsiębiorstwo nadmiernie kredytuje swoich klientów, co w praktyce oznacza długotrwałe zamrożeniem środków pieniężnych w należnościach.

Tabela 64. Wskaźnik rotacji należności w sektorze spożywczym

Źródło: opracowanie własne

Sektor spożywczy

Najwyższą wartość tego wskaźnika posiada PBS FINANSE. Jest to korzystna sytuacja, gdyż firma nie powinna mieć większych problemy ze ściągalnością swoich zobowiązań. Zatorów płatniczych może się spodziewać MIESZKO, gdyż średnio trzy razy w roku otrzymuje swoje należności.

Tabela 65. Wskaźnik rotacji należności w sektorze informatycznym i telekomunikacji

Źródło: opracowanie własne.

Sektor informatyczny i telekomunikacja

We wszystkich spółkach w badanym okresie występuje spadek wartości tego wskaźnika, tzn. wydłuża się czas kredytowania. Spółki zamrażają przez to środki pieniężne w należnościach, co może mieć negatywne skutki.

  1. Analiza ryzyka inwestycji w potencjalne spółki

    1. Miary zmienności

Miary zmienności opierają się na definicji ryzyka, czyli możliwości poniesienia wyniku innego niż oczekiwany. Miarami mierzącymi takie ryzyko są powszechnie stosowane w statystyce miary dyspersji. Ich zastosowanie pozwala określić, o ile osiągnięta stopa zwrotu różni się od oczekiwanej.

W celu analizy ryzyka zostały wykorzystane następujące miary zmienności (podzielone na dwie grupy)2:

Neutralne:

Negatywne:

W celu wybrania spółek charakteryzujących się najmniejszym ryzykiem zmienności analizę przeprowadzono odrębnie dla każdego z wybranych sektorów: spożywczy, bankowy i telekomunikacyjno-informatyczny.

Kryterium wyboru, najlepszych spółek z danych branż zostało ustalone jako: jak najmniejsza wartość odchylenia standardowego (dla ryzyka rozumianego neutralnie) oraz jak najmniejsza wartość semiodchylenie standardowego (dla ryzyka rozumianego negatywnie).

Tabela 66. Miary zmienności w sektorze spożywczym

KOFOLA KRUSZWICA MIESZKO PBSFINANSE WAWEL ŻYWIEC
Średnia E(R) 0,038372 0,006845208 -0,00461 0,001415592 0,028477 0,009386
Odchylenie standardowe 0,112809 0,100397927 0,097845 0,104351948 0,093021 0,063209
Semiodchylenie standardowe 0,085436 0,064499298 0,069079 0,064449044 0,062244 0,030278
Odchylenie przeciętne 0,299503 0,282731787 0,289131 0,288823217 0,267708 0,192622
Semiodchylenie przeciętne 0,044851 0,039968632 0,041798 0,041709425 0,035834 0,018552
Odchylenie ćwiartkowe 0,069977 0,067420024 0,076114 0,069447947 0,061501 0,020602
Semiodchylenie ćwiartkowe 0,056617 0,03184127 0,031058 0,027884885 0,033897 0,01142
Lp 0,142535 0,134620752 0,123238 0,135878585 0,129191 0,120677
LPM 0,123041 0,098569887 0,115148 0,106423606 0,088274 0,054872

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.bossa.pl.

Spółka Żywiec ma zarówno najniższą wartość odchylenia standardowego jak i semiodchylenia standardowego, co oznacza, że zarówno w sensie ryzyka rozumianego neutralnie jak i negatywnie spółka Żywiec jest najmniej ryzykowna. Spółka ta notuje również najniższe wartości ryzyka zmienności mierzonego pozostałymi prezentowanymi miarami, co kwalifikuje ją jako inwestycję najbardziej bezpieczną z branży.

Tabela 67. Miary zmienności w sektorze bankowym

BRE GETIN HANDLOWY INGBSK PEKAO PKOBP
Średnia E(R) 0,041288 0,042914 0,015039372 0,02151 0,015356 0,016727
Odchylenie standardowe 0,079354 0,086891 0,091221423 0,077921 0,063581 0,063009
Semiodchylenie standardowe 0,057405 0,059204 0,064490517 0,052904 0,04793 0,046751
Odchylenie przeciętne 0,065599 0,072723 0,062387814 0,058398 0,053592 0,053563
Semiodchylenie przeciętne 0,0328 0,036361 0,031193907 0,029199 0,026796 0,026781
Odchylenie ćwiartkowe 0,051666 0,067764 0,041593458 0,043643 0,052777 0,050096
Semiodchylenie ćwiartkowe 0,026946 0,021249 0,021983436 0,020992 0,025773 0,02224
Lp 0,10229 0,115466 0,149729011 0,110431 0,077378 0,07635
LPM 0,07644 0,068099 0,126317715 0,087418 0,072693 0,070238

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.bossa.pl.

PKO BP ma zarówno najniższą wartość odchylenia standardowego jak i semiodchylenia standardowego, co oznacza, że zarówno w sensie ryzyka rozumianego neutralnie jak i negatywnie PKOBP jest najmniej ryzykowne. Ponadto przewagę tej spółki pokazują również najmniejsze wartości ryzyka mierzonego odchyleniem przeciętnym i semiodchyleniem przeciętnym.

Tabela 68. Miary zmienności w sektorze telekomunikacyjno-informatycznym

MNI NETIA TPSA CDRED COMARCH SYGNITY
Średnia E(R) -0,00035 -0,00310 0,00434 -0,03145 0,02070 -0,03350
Odchylenie standardowe 0,24602 0,07693 0,08031 0,16374 0,09905 0,10883
Semiodchylenie standardowe 0,22111 0,05039 0,05886 0,11482 0,06422 0,08525
Odchylenie przeciętne 0,35878 0,25001 0,24888 0,34292 0,27361 0,28540
Semiodchylenie przeciętne 0,25369 0,17678 0,17598 0,24248 0,19347 0,20181
Odchylenie ćwiartkowe 0,07990 0,04680 0,04816 0,07848 0,05415 0,06383
Semiodchylenie ćwiartkowe 0,03527 0,01536 0,03149 0,05975 0,03726 0,03330
Lp 0,53087 0,10294 0,10916 0,24501 0,13753 0,18157
LPM 0,53012 0,09551 0,10526 0,22578 0,09339 0,18107

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.bossa.pl.

NETIA ma zarówno najniższą wartość odchylenia standardowego jak i semiodchylenia standardowego, co oznacza, że zarówno w sensie ryzyka rozumianego neutralnie jak i negatywnie NETIA jest najmniej ryzykowna. Spółka ta charakteryzuje się również najmniejszym ryzykiem mierzonym odchyleniem ćwiartkowym oraz semiodchyleniem ćwiartkowym, czyli miarami mniej wrażliwymi na wartości skrajne.

  1. Poziom bezpieczeństwa i poziom aspiracji

Poziom bezpieczeństwa jest to miara ryzyka należąca do grupy kwantyli rozkładu stopy zwrotu. Jest on określony w taki sposób, że prawdopodobieństwo, iż stopa zwrotu będzie co najwyżej równa poziomowi bezpieczeństwa, jest niewielkie, tzn. jest bardzo mało prawdopodobne, że stopa zwrotu inwestycji spadnie poniżej poziomu bezpieczeństwa. Poziom prawdopodobieństwa określany jest arbitralnie, zazwyczaj na poziomie 5%.

Tabela 69. Poziom bezpieczeństwa dla spółek z podziałami na sektory

Spółka/Miara Poziom bezpieczeństwa (5%) Poziom bezpieczeństwa (3%)
Sektor telekomunikacyjno – informatyczny
MNI -0,17 -0,17
NETIA -0,10 -0,12
TPSA -0,15 -0,17
CDRED -0,26 -0,40
COMARCH -0,12 -0,15
SYGNITY -0,23 -0,28
Sektor spożywczy
KOFOLA -0,18 -0,21
KRUSZWICA -0,12 -0,13
MIESZKO -0,15 -0,15
PBSFINANSE -0,13 -0,13
WAWEL -0,11 -0,11
ŻYWIEC -0,06 -0,06
Sektor bankowy
BRE -0,09 -0,12
GETIN -0,09 -0,09
HANDLOWY -0,10 -0,12
INGBSK -0,09 -0,13
PEKAO -0,09 -0,10
PKOBP -0,08 -0,09

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z bossa.pl.

Tabela przestawia wyznaczony poziom bezpieczeństwa, po ustaleniu prawdopodobieństwa równego 0,05 oraz 0,03. Otrzymane wyniki dla spółek podzielone zostały na sektory, których dotyczą.

Spółka NETIA cechuje się najwyższym poziomem bezpieczeństwa z wszystkich spółek sektora telekomunikacyjno – informatycznego, równy jest on -0,10 dla 5% oraz -0,12 dla 3%. To wskazuje, że akcje NETIA mają najmniejsze ryzyko w sektorze mierzone poziomem bezpieczeństwa. Zaś akcje CDRED mają najwyższe ryzyko dla obu poziomów prawdopodobieństwa, bo aż równe -0,26 dla 5% oraz -0,40 dla 3%. Oznacza to, że przy prawdopodobieństwu równemu odpowiednio 5% i 3% stopa zwrotu z akcji CDRED będzie równa lub niższa wyznaczonym poziomom bezpieczeństwa.

Spółki sektora spożywczego mają zbliżony do siebie poziom bezpieczeństwa. Jedyną spółką ostającą od średniej jest ŻYWIEC, który posiada najlepszą wartość. Zarówno przy prawdopodobieństwie na poziomie 5% jak i 3% stopa zwrotu z akcji ŻYWIEC będzie mniejsza lub równa -0,06. Najgorszym poziomem bezpieczeństwa cechują się akcje spółki KOFOLA, który jest równy -0,18 dla prawdopodobieństwa równego 5% oraz -0,21 dla prawdopodobieństwa na poziomie 3%.

Sektor bankowy cechuje się najniższymi wartościami poziomu bezpieczeństwa spośród trzech wybranych do analizy sektorów, jak również rozpiętość wartości jest najniższa. Dla 5% prawdopodobieństwa stopa zwrotu z akcji spółki PKOBP będzie mniejsza lub równa -0,08. Zaś dla 3% poziom bezpieczeństwa wzrasta do wartości -0,09 – jest to najlepsza wartość w sektorze. Najbardziej ryzykownymi akcjami ze względu na to kryterium są akcje spółki HANDLOWY dla prawdopodobieństwa na poziomie 5% oraz INGBSK dla poziomu 3%. Poziomy bezpieczeństwa dla tych spółek wynoszą odpowiednio -0,10 i -0,13.

Poziom aspiracji należy do grupy miar ryzyka wynikających z rozkładu stopy zwrotu bazujących na funkcji dystrybuanty. Ryzyko jest tu rozumiane jako prawdopodobieństwo, że stopa zwrotu z inwestycji będzie poniżej zadanej stopy zwrotu. Jest to po prostu wartość dystrybuanty rozkładu stopy zwrotu. Ryzyko inwestycyjne jest tym niższe, im niższe jest prawdopodobieństwo. Z dwóch inwestycji ta ma mniejsze ryzyko, dla której prawdopodobieństwo nieosiągnięcia stopy zwrotu jest niższe.

Tabela 70. Poziom aspiracji dla spółek z podziałami na sektory

Spółka Poziom aspiracji (5%)
Sektor tele – inf
MNI 60,25%
NETIA 76,95%
TPSA 72,05%
CDRED 77,61%
COMARCH 63,89%
SYGNITY 73,40%
Sektor spożywczy
KOFOLA 53,10%
KRUSZWICA 69,52%
MIESZKO 65,88%
PBSFINANSE 71,56%
WAWEL 65,65%
ŻYWIEC 84,97%
Sektor bankowy
BRE 53,59%
GETIN 55,85%
HANDLOWY 73,73%
INGBSK 66,73%
PEKAO 68,96%
PKOBP 68,64%

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z bossa.pl.

Tabela przedstawia poziom aspiracji dla spółek z sektorów: telekomunikacyjno – informatycznego, spożywczego i bankowego. Dla każdego z sektorów wybrane zostały spółki, które cechują się najniższym poziomem aspiracji. Są to: spółka MNI dla sektora telekomunikacyjno – informatycznego, KOFOLA – sektor spożywczy oraz BRE – sektor bankowy. Ich poziomy aspiracji wynoszą odpowiednio 60,25%, 53,10% oraz 53,59%, co oznacza, że prawdopodobieństwo tego, że stopa zwrotu inwestycji w akcje tych spółek jest niższa lub równa niż 5% jest najniższe w sektorze, w którym występują. Zaś spółki CDRED, ŻYWIEC oraz HANDLOWY mają najwyższe wartości prawdopodobieństwa nieosiągnięcia poziomu stopy zwrotu wyższej niż 5%, przez co mają najwyższe ryzyko w poszczególnych sektorach.

  1. Współczynnik zmienności

Zostały również wyliczone współczynniki zmienności dla wszystkich spółek z branży. Współczynnik zmienności informuje, ile ryzyka przypada na „jednostkę” stopy zwrotu. Im mniejsza wartość współczynnika, tym akcje są mniej ryzykowne. Jednak miara te nie ma zastosowania do porównywania atrakcyjności inwestycyjnej spółek, dla których występują ujemne wartości współczynnika zmienności (posiadają je spółki o ujemnej oczekiwanej stopie zwrotu). Współczynnik zmienności ma zastosowanie do porównywania spółek, które charakteryzują się zbliżonym poziomem dochodu i ryzyka.

Tabela 71. Współczynnik zmienności w sektorze spożywczym

KOFOLA KRUSZWICA MIESZKO PBSFINANSE WAWEL ŻYWIEC
CV 2,939851 14,66689218 -21,2353 73,71609389 3,266468 6,734483

Źródło: Opracowanie własne

Wykres 19. Ilustracja graficzna współczynnika zmienności dla sektora spożywczego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.bossa.pl.

Biorąc pod uwagę dodatnie wartości współczynnika zmienności w branży spożywczej najmniejszym ryzykiem w stosunku do oczekiwanej stopy zwrotu charakteryzuje się spółka Kofola. Na zbliżonym poziomie znajduje się również spółka Wawel oraz Żywiec.

Tabela 72. Współczynnik zmienności w sektorze bankowym

BRE GETIN HANDLOWY INGBSK PEKAO PKOBP
CV 1,92194 2,024797 6,065507259 3,622474 4,140425 3,766988

Źródło: Opracowanie własne

Wykres 20. Ilustracja graficzna współczynnika zmienności dla sektora bankowego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.bossa.pl.

Z kolei w sektorze bankowym najmniejszym ryzykiem w stosunku do oczekiwanej stopy zwrotu charakteryzuje się BRE bank. Na zbliżonym poziomie znajduje się również GETIN.

Tabela 73. Współczynnik zmienności w sektorze telekomunikacyjno-informatycznym

MNI NETIA TPSA CDRED COMARCH SYGNITY
CV -705,2025 -24,8531 18,5029 -5,2061 4,7860 -3,2487

Źródło: Opracowanie własne

Wykres 21. Ilustracja graficzna współczynnika zmienności dla sektora telekomunikacyjno-informatycznego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.bossa.pl.

W sektorze telekomunikacyjno-informatycznym najmniejszym ryzykiem w stosunku do oczekiwanej stopy zwrotu charakteryzuje się spółka COMARCH. Pozostałe spółki oprócz spółki TPSA charakteryzują się ujemną oczekiwaną stopą zwrotu, dlatego współczynniki zmienności są dla nich ujemne.

  1. Ryzyko systematyczne (współczynnik beta)

Obserwacje empiryczne potwierdzają, że na wielu rynkach kapitałowych stopy zwrotu większości akcji są w dużym stopniu powiązane ze stopą zwrotu indeksu rynkowego, odzwierciedlającego ogólną sytuację na rynku. Dlatego też stosowanie współczynnika przedstawiającego zależność stopy zwrotu z akcji od stopy zwrotu indeksu rynkowego jest zasadne.

Tabela 74. Współczynnik beta dla analizowanych spółek

SPÓŁKA WSP. BETA
MNI 1,10
NETIA 0,39
TPSA 1,02
CDRED 1,56
COMARCH 0,81
SYGNITY 0,65
KOFOLA 0,67
KRUSZWICA 0,49
MIESZKO 0,98
PBSFINANSE 0,23
WAWEL 0,26
ŻYWIEC 0,07
BRE 1,14
GETIN 0,73
HANDLOWY 0,51
INGBSK 0,97
PEKAO 0,95
PKOBP 0,86

Źródło: opracowanie własne.

Wartości współczynnika beta kształtują się różnie dla poszczególnych sektorów, jedynie spółki sektora spożywczego wykazują jednoznaczną tendencję – są to spółki defensywne, tzn. że stopy zwrotu z poszczególnych akcji w małym stopniu reagują na zmiany zachodzące na rynku. Spóła ŻYWIEC jest najbardziej defensywną ze wszystkich wziętych do analizy. Wynosi 0,07 i tak niska wartość oznacza, że stopa zwrotu akcji nie reaguje na zmiany rynku. Akcja jest wolna od ryzyka rynku. Spółki MIESZKO i TPSA posiadają wartości współczynnika beta bliskie 1, odpowiednio 0,98 i 1,02. Oznacza to, że stopy zwrotu z powyższych akcji zmieniają się w takim samym stopniu jak stopa zwrotu rynku i są to akcje neutralne.

Najwyższą wartością wskaźnika beta równą 1,56 wykazuje się spółka sektora telekomunikacyjno – informatycznego CDRED, tzn. że stopa zwrotu akcji w dużym stopniu reaguje na zmiany zachodzące na rynku. Jest to spółka agresywna. Stopa zwrotu akcji wzrośnie o 1,56%, gdy stopa zwrotu z indeksu wzrośnie o 1%. Podobnie jest w przypadku spadków – spółka zanotuje mocniejszy spadek niż indeks rynku.

  1. Analiza dominacji stochastycznych

Podejście stochastycznej dominacji jest jedną z metod tworzenia portfela. Ze względu na niewielką liczbę założeń, które są bardzo realistyczne, teoretycznie jest to najpopularniejsza alternatywa dla klasycznych metod tworzenia portfela. W tej teorii zaproponowano różne warianty stochastycznej dominacji. Do najpopularniejszych należą: stochastyczna dominacja rzędu 1, rzędu 2 i rzędu 3.

Metoda zakłada, że preferencje inwestora są następujące:

Tabela 75. Trzy rzędy dominacji stochastycznej dla spółek z podziałami na sektory

Spółka/Rząd Dominacji I rząd II rząd III rząd
Sektor tele – inf
MNI 1 1 1
NETIA 1 4 5
TPSA 2 7 8
CDRED 1 1 1
COMARCH 7 10 10
SYGNITY 1 2 2
Sektor spożywczy
KOFOLA 5 7 7
KRUSZWICA 2 3 4
MIESZKO 3 4 5
PBSFINANSE 2 4 6
WAWEL 5 9 9
ŻYWIEC 1 8 10
Sektor bankowy
BRE 4 14 14
GETIN 12 17 17
HANDLOWY 1 3 4
INGBSK 8 11 11
PEKAO 5 12 12
PKOBP 5 12 12

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z bossa.pl.

Tabela przestawia spółki podzielone na sektory, dla których dokonano obliczenia dominacji stochastycznej rzędu 1, 2 i 3 względem pozostałych spółek. Dane są zliczonymi wartościami liczby dominacji poszczególnych spółek względem reszty.

Spółka COMARCH wyraźnie odróżnia się zliczonymi wartościami względem pozostałych spółek sektora telekomunikacyjno – informatycznego dla wszystkich trzech rzędów dominacji. Dla 1 rzędu dominuje nad 7 spółkami z wszystkich sektorów wybranych do analizy, z czego nad 3 spółkami z sektora. Podobnie dla dominacji rzędu 2 COMARCH ma najwyższą wartość sumy dominacji nad pozostałymi spółkami z sektora – 5 oraz z wszystkimi spółkami – 10. Tak samo jest dla rzędu 3 – dominuje ona nad 10 spółkami: 5 spółek sektora tele – inf: MNI, TPSA, CDRED, COMARCH, SYGNITY, 4 spółki sektora spożywczego: KRUSZWICA, MIESZKO, PBSFINANSE oraz WAWEL i jedynie 1 spółka sektora bankowego – HANDLOWY.

Spółki sektora spożywczego – KOFOLA i WAWEL mają najwyższą wartość dominacji rzędu 1, tzn. że inwestor wolący mieć więcej niż mniej powinien wybrać akcje jednej z tych spółek. Dominują one odpowiednio nad 4 i 3 spółkami z ich sektora. Dla rzędu 2 do powyższych spółek dołącza ŻYWIEC, który podobnie jak KOFOLA i WAWEL dominuje nad 4 spółkami sektora dla rzędu 2. Jednak najwyższy wynik w tabeli uzyskała spółka WAWEL, która dominuje nad 10 spółkami łącznie. Dominacja rzędu 3 wypada w sektorze tak samo jak dla 2 rzędu, zaś w ogólnym rozrachunku najwięcej razy dominuje spółka ŻYWIEC – 10 razy. Dominuje nad spółkami: MNI, NETIA, TPSA, CDRED, SYGNITY, KRUSZWICA, MIESZKO, PBSFINANSE, ŻYWIEC, HANDLOWY.

Spółka GETIN dominuje nad wszystkimi pozostałymi w sektorze bankowym – 6 razy, zaś odnosząc się do ogółu analizowanych spółek 12 razy - 3 spółki sektora tele – inf: NETIA, TPSA i SYGNITY, jak również 3 spółkami sektora spożywczego: KRUSZWICA, MIESZKO, WAWEL. Podobnie jest w przypadku dominacji rzędu 2 – ta sama spółka ma największą liczbę dominacji, która jednak zwiększa się do poziomu prawie maksymalnego – 17, jedynie ŻYWIEC jest spółką ze wszystkich wybranych do analizy, nad którą GETIN nie dominuje. Dominacja rzędu 3 jest taka sama jak 2.

Dokonując wyboru 2 spółek z każdej branży ze względu na kryterium dominacji stochastycznej wybrane zostały następujące spółki w podziale na sektory:

Kryterium wyboru była liczba dominacji nad spółkami z sektora oraz pozostałymi spółkami wziętymi do analizy. Wymienione powyżej spółki cechowały się najwyższą wartością dominacji. Oznacza to, że spółki te mają wyższe stopy zwrotu niż pozostałe analizowane spółki. Inwestor, który woli posiadać więcej niż mniej i charakteryzuje się awersją do ryzyka, a przy tym malejącą bezwzględną awersją do ryzyka powinien wybrać powyższe spółki.

  1. Taksonomiczna miara inwestycji

Taksonometryczna metoda porządkowania obiektów na podstawie miar zmienności

Celem tej metody jest uszeregowanie spółek wziętych do analizy w kolejności od najlepszej do najgorszej, a kryterium uporządkowania jest poziom zjawiska złożonego. Zastosowano metodę wzorcową z odległością euklidesową, w której przyjmuje się, że wartości zmiennych są znormalizowane i mają charakter stymulant lub destymulant.

Kryterium wyboru były miary zmienności, takie jak: odchylenie standardowe oraz semiodchylenie standardowe, średnia, poziom bezpieczeństwa oraz poziom aspiracji. Większość wymienionych powyżej miar to stymulanty, które są pożądane z punktu widzenia ogólnej charakterystyki cen akcji i ryzyka związanego z inwestowaniem w nie przez inwestora, który z założenia poszukuje ryzyka. Jedynie poziom bezpieczeństwa jest destymulantą, której wysokie wartości są niepożądane z punktu widzenia inwestora, dlatego został on zmieniony w stymulantę. W kolejnym etapie wyznaczony został abstrakcyjny obiekt, tzw. wzorzec rozwoju o najlepszych wartościach dla każdej zmiennej oraz tzw. antywzorzec o najgorszych wartościach każdej zmiennej.

Następnie zbadane zostało podobieństwo obiektów do abstrakcyjnego najlepszego obiektu przez obliczenie odległości euklidesowej każdego obiektu od wzorca rozwoju. Im bardziej podobny do wzorca jest obiekt, tym wyższy poziom zjawiska złożonego dla tego obiektu. Następnym etapem jest wyznaczenie dla każdej spółki tzw. miary rozwoju. Miara ta jest tak skonstruowana, że spełnia następujące własności:

Istotną zaletą tej metody jest to, że dzięki niej można bezpośrednio oceniać kilka (lub więcej) jednostek statystycznych. Wprowadzone są bowiem takie same wzorce oraz czynniki normujące. Odległości liczy się zatem od tego samego punktu, a następnie sprowadza się je do jednakowej skali. Biorąc pod uwagę wyniki otrzymane po wykonaniu obliczeń tą metodą otrzymane wyniki uporządkowane zostały w poniższej tabeli.

Tabela 76. Uporządkowanie spółek według taksonometrycznej metody porządkowania obiektów za pomocą metody wzorcowej z odległością euklidesową

Spółka Di0 Miara rozwoju Pozycja
MNI 1,564245 0,643731 18
NETIA 3,57066 0,186755 7
TPSA 3,361981 0,234284 9
CDRED 2,073812 0,527674 17
COMARCH 3,344596 0,238243 11
SYGNITY 2,808023 0,360452 16
KOFOLA 3,155524 0,281306 15
KRUSZWICA 3,269176 0,255421 12
MIESZKO 3,224911 0,265502 13
PBSFINANSE 3,210808 0,268714 14
WAWEL 3,424398 0,220068 8
ŻYWIEC 3,99032 0,091175 1
BRE 3,832712 0,127071 2
GETIN 3,732619 0,149868 5
HANDLOWY 3,351916 0,236576 10
INGBSK 3,666618 0,1649 6
PEKAO 3,765149 0,142459 4
PKOBP 3,811137 0,131985 3

Źródło: opracowanie własne.

Uporządkowanie spółek z 3 sektorów: telekomunikacyjno – informatycznego, spożywczego oraz bankowego, dało następujące wyniki (w kolejności od najlepszej do najgorszej):

  1. ŻYWIEC

  2. BRE

  3. PKOBP

  4. PEKAO

  5. GETIN

  6. INGBSK

  7. NETIA

  8. WAWEL

  9. TPSA

  10. HANDLOWY

  11. COMARCH

  12. KRUSZWICA

  13. MIESZKO

  14. PBSFINANSE

  15. KOFOLA

  16. SYGNITY

  17. CDRED

  18. MNI.

W gronie najlepszych 6 spółek znalazło się aż 5 z sektora bankowego, są to: BRE, PKOBP, PEKAO, GETIN oraz INGBSK. Zajmują one miejsca od 2. do 6., zaś najlepszą spółką według taksonometrycznej metody okazał się ŻYWIEC należący do sektora spożywczego.

Taksonometryczna metoda porządkowania obiektów na podstawie wskaźników finansowych

Celem tej metody jest uszeregowanie spółek wziętych do analizy w kolejności od najlepszej do najgorszej, a kryterium uporządkowania jest poziom zjawiska złożonego. Zastosowano metodę wzorcową z odległością euklidesową, w której przyjmuje się, że wartości zmiennych są znormalizowane i mają charakter stymulant lub destymulant.

Kryterium wyboru były wskaźniki finansowe osiągane przez spółki. Do analizy wybrano dwie grupy wskaźników: rentowności i rynkowe. Jest to konsekwencją specyfik sektorów wybranych do analizy. Zarówno dla sektora spożywczego jak i telekomunikacyjno – informatycznego możliwe jest obliczenie wszystkich grup wskaźników finansowych, jednak dla sektora bankowego nie, ponieważ jest to specyficzny sektor cechujący się m.in. innym układem bilansu. Dlatego też wybrano te grupy wskaźników, dzięki którym możliwe jest porównanie tych trzech sektorów oraz uporządkowanie spółek należących do nich według ogólnej hierarchii. Pierwszą grupą są wskaźniki rentowności, do których należą: rentowność kapitałów własnych, wskaźnik rentowności aktywów oraz rentowność sprzedaży brutto. Zaś drugą są wskaźniki rynkowe: EPS (zysk na akcję), P/E (wskaźnik cena do zysku) oraz P/BV (rynkowa cena akcji/wartość księgowa).

Większość wymienionych powyżej wskaźników to stymulanty, które są pożądane z punktu widzenia ogólnej charakterystyki cen akcji i ryzyka związanego z inwestowaniem w nie przez inwestora, który z założenia ma awersję do ryzyka. Jedynie wskaźniki P/E i P/BV są destymulantami, których wysokie wartości są niepożądane z punktu widzenia inwestora, (niski poziom wskaźnika P/E sugeruje, że inwestycja jest korzystna, ponieważ firma osiąga spore zyski, przy relatywnie niskiej wycenie rynkowej, za to niski poziom P/BV oznacza, że rynek wycenia spółkę niżej niż wynosi jej wartość księgowa, co jest korzystne dla inwestora) dlatego zostały one zmienione w stymulanty.

W kolejnym etapie wyznaczony został abstrakcyjny obiekt, tzw. wzorzec rozwoju o najlepszych wartościach dla każdej zmiennej oraz tzw. antywzorzec o najgorszych wartościach każdej zmiennej. Następnie zbadane zostało podobieństwo obiektów do abstrakcyjnego najlepszego obiektu przez obliczenie odległości euklidesowej każdego obiektu od wzorca rozwoju. Im bardziej podobny do wzorca jest obiekt, tym wyższy poziom zjawiska złożonego dla tego obiektu. Następnym etapem jest wyznaczenie dla każdej spółki tzw. miary rozwoju. Miara ta jest tak skonstruowana, że spełnia następujące własności:

Istotną zaletą tej metody jest to, że dzięki niej można bezpośrednio oceniać kilka (lub więcej) jednostek statystycznych, w tym przypadku spółek. Wprowadzone są bowiem takie same wzorce oraz czynniki normujące. Odległości liczy się zatem od tego samego punktu, a następnie sprowadza się je do jednakowej skali. Biorąc pod uwagę wyniki otrzymane po wykonaniu obliczeń tą metodą otrzymane wyniki uporządkowane zostały w poniższej tabeli.

Tabela 77. Uporządkowanie spółek według taksonometrycznej metody porządkowania obiektów za pomocą metody wzorcowej z odległością euklidesową (kryterium wyboru – wskaźniki finansowe)

Spółka Di0 Mi Pozycja
BRE 1,785318 0,57621 15
GETIN 1,794786 0,573963 14
HANDLOWY 1,6773 0,601851 16
INGBSK 0,74167 0,823946 18
PEKAO 1,860741 0,558307 13
PKOBP 2,024938 0,519331 9
KOFOLA 2,073833 0,507724 7
KRUSZWICA 2,040786 0,515569 8
MIESZKO 2,263349 0,462738 4
PBSFINANSE 3,305702 0,215309 1
WAWEL 1,335532 0,682978 17
ŻYWIEC 2,022899 0,519815 10
MNI 1,890593 0,551221 12
NETIA 2,27356 0,460314 3
TPSA 1,998216 0,525674 11
CDRED 2,946337 0,300614 2
COMARCH 2,233456 0,469834 5
SYGNITY 2,174906 0,483732 6

Źródło: opracowanie własne.

Uporządkowanie spółek z 3 sektorów: telekomunikacyjno – informatycznego, spożywczego oraz bankowego, dało następujące wyniki (w kolejności od najlepszej do najgorszej):

  1. PBSFINANSE

  2. CDRED

  3. NETIA

  4. MIESZKO

  5. COMARCH

  6. SYGNITY

  7. KOFOLA

  8. KRUSZWICA

  9. PKOBP

  10. ŻYWIEC

  11. TPSA

  12. MNI

  13. PEKAO

  14. GETIN

  15. BRE

  16. HANDLOWY

  17. WAWEL

  18. INGBSK.

W gronie najlepszych 6 spółek znalazły się 4 z sektora telekomunikacyjno-informatycznej, są to: CDRED, NETIA, COMARCH i SYGNITY. Zajmują one odpowiednio miejsca: 2 i 3 oraz 5 i 6. Zaś najlepszą spółką według taksonometrycznej metody okazał się PBSFINANE należący do sektora spożywczego. Poza tą spółką sektor reprezentuje również spółka MIESZKO plasująca się na 4. miejscu.

  1. Budowa funduszy inwestycyjnych (dywersyfikacja Markowitza)

Autorem teorii portfela wielu spółek jest Harry Markowitz, który po raz pierwszy przedstawił jej zasady w artykule opublikowanym w „Journal of Finance” w 1952 r. Polega ona na stworzeniu portfela akcyjnego składającego się z akcji kilku spółek w taki sposób, aby wykazywał cechy efektywnego.

Portfel efektywny jest to portfel, który:

Do budowy portfeli imitujący skład tworzonych funduszy inwestycyjnych wykorzystana została teoria portfelowa Markowitza. Obliczenia zostały wykonane w oparciu o miesięczne logarytmiczne stopy zwrotu z lat 2005-2007. Wyliczenia zostały wykonane w oparciu o wcześniej dobrane spółki przy wykorzystaniu dominacji stochastycznej (6 spółek). Wybrane spółki oraz ich podstawowe parametry zostały zaprezentowane w poniższej tabeli.

Tabela 78. Podstawowe parametry wybranych spółek

Spółka/Parametr Sa (oczekiwane ryzyko) Ra (oczekiwana stopa zwrotu) Beta
GETIN 8,69% 4,29% 0,73
BRE 7,94% 4,13% 1,14
INGBSK 7,79% 2,15% 0,97
PKOBP 6,30% 1,67% 0,86
PEKAO 6,36% 1,54% 0,95
ŻYWIEC 6,32% 0,94% 0,07

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych za stroną internetową: www.bossa.pl.

W pierwszej kolejności wyznaczono zbiór portfeli efektywnych oraz linię rynku kapitałowego (CML) przy założeniu braku możliwości krótkiej sprzedaży (udziały poszczególnych spółek w portfelu wyłącznie dodatnie).

W rezultacie otrzymano następujące wyniki, które zostały ukazane na poniższym wykresie.

Wykres 22. Optymalizacja Markowitza przy założeniu braku krótkiej sprzedaży

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych za stroną internetową: www.bossa.pl.

Na powyższym wykresie linia niebieska to tzw. granica efektywna lub zbiór efektywny. Portfele należące do tego zbioru nazywają się portfelami efektywnymi. Tylko one są atrakcyjne dla inwestora, który kieruje się zasadą uzyskania jak najwyższej oczekiwanej stopy zwrotu i jak najniższego odchylenia standardowego. Linia czerwona to linia rynku kapitałowego – linia CML, która uwzględnia również udział aktywa wolnego od ryzyka (jego udział spada do zera w portfelu rynkowym). Założono miesięczną stopę wolną od ryzyka wynoszącą 0,5%. Z kolei punktem styczności linii CML z granicą efektywną jest punkt, który odpowiada portfelowi rynkowemu. Zielone punkty reprezentują zbiór dopuszczalnych jednoskładnikowych portfeli akcji.

W następnej kolejności przeprowadzono ponownie wcześniejsze obliczenia, jednakże założono możliwość krótkiej sprzedaży (udziały poszczególnych spółek w portfelu mogą być ujemne). W efekcie otrzymano następujące wyniki, które zostały zilustrowane na poniższym wykresie.

Wykres 23. Optymalizacja Markowitza przy założeniu możliwości krótkiej sprzedaży

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych za stroną internetową: www.bossa.pl.

Zgodnie z powyższym wykresem, widać, że możliwość krótkiej sprzedaży umożliwia osiągnięcie wyższych stóp zwrotu niż w przypadku jej braku, ponieważ krzywa portfeli efektywnych jest bardziej wypukła – w rezultacie umożliwia większe możliwości wyboru portfela efektywnego zgodnego z preferencjami inwestora. Jednakże krótka sprzedaż powoduje dużo większe ryzyko transakcyjne oraz w przypadku wielu spółek notowanych na polskim rynku kapitałowym transakcja krótkiej sprzedaży jest niedozwolona. Zgodnie z art. 107 regulaminu GPW:

„Przedmiotem zlecenia krótkiej sprzedaży, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, mogą być wyłącznie papiery wartościowe wpisane na listę, o której mowa w ust. 6, spełniające co najmniej jedno z poniższych kryteriów:

1) akcje wchodzące w skład indeksu giełdowego WIG20, lub

2) akcje biorące udział w rankingu płynności, o którym mowa w ust. 3, które spełniają łącznie poniższe warunki:

a) wartość akcji w wolnym obrocie wyliczona na dzień rankingu płynności akcji, o którym mowa w ust. 3, wynosi co najmniej 300 milionów złotych, oraz

b) średnia dzienna wartość obrotów akcji w okresie ostatnich 6 miesięcy wyliczona na dzień rankingu płynności akcji, o którym mowa w ust. 3, wynosi co najmniej 2 miliony złotych, lub

3) akcje, których wartość w wolnym obrocie w dniu ich pierwszego notowania stanowi lub stanowiła co najmniej 1% wartości akcji w wolnym obrocie wszystkich spółek uczestniczących w rankingu płynności akcji, o którym mowa w ust. 3, z zastrzeżeniem, że na podstawie tego kryterium akcje mogą być przedmiotem krótkiej sprzedaży jedynie w okresie 6 miesięcy od dnia ich pierwszego notowania, lub

4) papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski.

2. Przedmiotem zleceń krótkiej sprzedaży składanych przez członka giełdy w ramach wykonywania zadań animatora rynku, mogą być także akcje zajmujące nie niższą niż sto czterdziesta pozycję w rankingu płynności akcji, o którym mowa w ust. 3, pod warunkiem…”

Zgodnie z powyższym, zdecydowano się budować portfele funduszy inwestycyjnych biorąc jedynie pod uwagę zbiór portfeli efektywnych zakładających brak możliwości krótkiej sprzedaży. W rezultacie utworzono trzy fundusze inwestycyjne według następujących zasad:

Charakterystyka wybranych funduszy inwestycyjnych oraz portfela rynkowego została zaprezentowana w poniższej tabeli.

Tabela 79. Parametry wybranych portfeli funduszy inwestycyjnych oraz portfela rynkowego (koniec 2007 r.)

Nazwa/Fundusz Plejada 35 Zbilansowany 55 Bezpieczny 67 Portfel rynkowy
Udziały portfeli
GETIN 14,22% 26,52% 19,53% 38,9%
BRE 85,78% 14,90% 0,01% 40,2%
INGBSK 0,00% 0,00% 0,06% 0,0%
PKOBP 0,00% 20,41% 32,26% 0,0%
PEKAO 0,00% 0,00% 3,39% 0,0%
ŻYWIEC 0,00% 38,17% 44,75% 20,9%
Podstawowe parametry portfeli
Beta portfela 1,08 0,56 0,48 0,76
Oczekiwana Rp 4,15% 2,45% 1,85% 3,52%
Oczekiwane Sp 7,23% 3,90% 3,69% 5,21%
Wskaźniki efektywności portfeli
Wskaźnik Sharpe'a 3,37% 3,47% 2,81% 4,00%
Wskaźnik Treynora 50,49% 50,05% 36,66% 58,01%
Wskaźnik Jensena 0,37% 0,25% -0,10% 0,74%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych za stroną internetową: www.bossa.pl.

Zgodnie z powyższą tabelą, do funduszy agresywnego zostały wybrane jedynie dwa banki: Getin i Bre (z dużą przewagą Bre), które charakteryzują się najwyższą oczekiwaną stopą zwrotu. Z kolei do funduszu zbilansowanego wybrane zostały 4 spółki (największy udział Żywca), a fundusz bezpieczny składa się z wszystkich 6 spółek, przy czym ponad 40% stanowią aktywa Żywca, która charakteryzuje się najniższym współczynnikiem beta oraz oczekiwaną stopą zwrotu.

Analiza ryzyka i stopy zwrotu wybranych portfeli wskazuje, iż największą oczekiwaną stopę zwrotu odznacza się fundusz Plejada 35, która jest przewyższa stopę zwrotu portfela rynkowego. W dodatku, fundusz agresywny charakteryzuje się najwyższym ryzykiem mierzonym odchylenie standardowym oraz współczynnikiem beta, co jest zgodne preferencjami inwestorów poszukujących ryzyka, do których jest on adresowany. Natomiast najniższym poziomem ryzyka rynkowe charakteryzuje się fundusz bezpieczny 67, a co za tym idzie zapewnia najniższą oczekiwaną stopę zwrotu. W efekcie jego charakterystyka jest zgodna oczekiwaniami osób z awersją do ryzyka, które w nadchodzącym okresie zaczną konsumować zgromadzone środki po przejściu na emeryturę. Z kolei fundusz zbilansowany 55 zapewnia przeciętną stopę zwrotu oraz średni poziom ryzyka oraz jest w przeznaczony dla osób z neutralną postawą wobec ryzyka.

Wskaźniki rentowności portfeli wskazują, iż najlepszym portfelem jest portfel rynkowy, co jest zgodne z teorią Markowitza. Dalsze miejsca zajmują portfele w zależności od poziomu ich „agresywności” tzn. im większą stopę zwrotu zapewnia portfel tym większe przyjmuje wartości wskaźników Sharpe’a, Treynora i Jensena, co oznacza, że fundusz bezpieczny odznacza się najmniejszą rentownością inwestycji, a fundusz agresywny najwyższą.

Analizując wskaźniki rentowności należy pamiętać, że wskaźnik Sharpe’a uwzględnia jedynie stosunek premii za ryzyko do ryzyka systematycznego (współczynnik beta), natomiast współczynnik Treynora pokazuje stosunek premii za ryzyko do odchylenia standardowego stóp zwrotu z portfela (czyli ryzyka całkowitego portfela a nie tylko ryzyka systematycznego). Wskaźnik określa jaki jest zwrot z premii za ryzyko uzyskany na jednostkę całkowitego ryzyka. Natomiast wskaźnik Jensena jest oparty na modelu wyceny kapitału CAPM. Wskaźnik Jensena oblicza premię za ryzyko w kategoriach ryzyka systematycznego (podobnie do Treynora). Wskaźnik ten jest funkcją liniową stopy zwrotu (portfela lub papieru wartościowego) w danym okresie określoną stopą zwrotu inwestycji wolnej od ryzyka, premii za ryzyko, która zależy od ryzyka systematycznego w tym czasie oraz ryzyka losowego.

  1. Symulacja kwartalnych zmian utworzonych funduszy inwestycyjnych w latach 2008-2009

Symulacja została przeprowadzona dla zmian kwartalnych tzn. po dodaniu nowych obserwacji do szeregu (trzech miesięcznych logarytmicznych stóp zwrotu – jeden kwartał), przeprowadzano ponowny dobór składników do portfela przy wykorzystaniu dominacji stochastycznej oraz jego ponowną optymalizację przy nowo wybranych aktywach i zaktualizowanych parametrach poszczególnych spółek (ryzyku, oczekiwanej stopie zwrotu, współczynniku beta oraz macierzy wariancji-kowariancji).

Wyniki przeprowadzonej symulacji zostały przedstawione w poniższych tabelach. Ze względu na dynamiczne zmiany na rynku, pomimo kosztów transakcyjnych zarządzających zdecydowali się zmieniać skład i udziały funduszy zgodnie z przeprowadzoną symulacją. Kwartalne zmiany składu funduszy pozwolą na utrzymanie stabilności zarządzanych funduszy oraz odpowiedniego akceptowalnego poziomu ryzyka rynkowego, które w tym okresie 2008-2009 zdecydowanie przybrało na sile.

Tabela 80. Symulacja 1 - I kwartał 2008 r.

Spółka/Fundusz Plejada 35 Zbilansowany 55 Bezpieczny 67 Portfel rynkowy
GETIN 77,19% 14,55% 0,40% 47,3%
WAWEL 10,64% 14,78% 13,68% 14,0%
PKOBP 0,00% 20,53% 21,27% 9,5%
PEKAO 0,00% 0,00% 0,00% 0,0%
ŻYWIEC 12,17% 40,27% 40,82% 29,1%
NETIA 0,00% 9,87% 23,82% 0,0%
Beta portfela 0,76 0,45 0,36 0,61
Oczekiwana Rp 2,84% 1,35% 0,82% 2,20%
Oczekiwane Sp 7,69% 3,60% 3,28% 5,37%
Wskaźnik Sharpe'a 3,06% 1,90% 0,90% 2,80%
Wskaźnik Treynora 30,45% 23,54% 9,82% 31,63%
Wskaźnik Jensena 1,04% 0,09% -0,29% 0,67%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych za stroną internetową: www.bossa.pl.

Tabela 81. Symulacja 2 - II kwartał 2008 r.

Spółka/Fundusz Plejada 35 Zbilansowany 55 Bezpieczny 67 Portfel rynkowy
GETIN 79,60% 13,89% 4,16% 64,2%
PKOBP 6,43% 27,00% 26,89% 13,1%
ŻYWIEC 13,97% 41,34% 41,45% 22,6%
INGBSK 0,00% 0,00% 0,00% 0,0%
PEKAO 0,00% 0,00% 0,00% 0,0%
NETIA 0,00% 17,78% 27,50% 0,0%
Beta portfela 0,82 0,48 0,42 0,75
Oczekiwana Rp 2,78% 1,00% 0,61% 2,44%
Oczekiwane Sp 7,56% 3,66% 3,53% 6,38%
Wskaźnik Sharpe'a 2,77% 1,05% 0,27% 2,59%
Wskaźnik Treynora 30,13% 13,74% 3,24% 30,39%
Wskaźnik Jensena 0,68% -0,43% -0,69% 0,48%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych za stroną internetową: www.bossa.pl.

Tabela 82. Symulacja 3 - III kwartał 2008 r.

Spółka/Fundusz Plejada 35 Zbilansowany 55 Bezpieczny 67 Portfel rynkowy
PKOBP 45,78% 28,76% 24,15% 91,9%
PEKAO 0,00% 0,00% 0,00% 0,0%
ŻYWIEC 0,00% 45,09% 44,54% 8,1%
INGBSK 54,22% 0,00% 0,00% 0,0%
TPSA 0,00% 1,22% 1,09% 0,0%
NETIA 0,00% 24,93% 30,23% 0,0%
Beta portfela 1,04 0,44 0,41 0,84
Oczekiwana Rp 0,84% 0,38% 0,27% 1,16%
Oczekiwane Sp 7,48% 3,84% 3,81% 6,51%
Wskaźnik Sharpe'a 0,33% -0,27% -0,55% 0,79%
Wskaźnik Treynora 4,57% -3,08% -5,94% 10,14%
Wskaźnik Jensena -0,35% -0,41% -0,50% 0,11%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych za stroną internetową: www.bossa.pl.

Tabela 83. Symulacja 4 - IV kwartał 2008 r.

Spółka/Fundusz Plejada 35 Zbilansowany 55 Bezpieczny 67 Portfel rynkowy
KOFOLA 60,61% 10,93% 6,63% 76,6%
WAWEL 30,26% 18,73% 17,44% 23,4%
PKOBP 0,00% 9,43% 10,20% 0,0%
ŻYWIEC 9,12% 46,01% 47,05% 0,0%
TPSA 0,00% 14,91% 18,68% 0,0%
PEKAO 0,00% 0,00% 0,00% 0,0%
Beta portfela 0,45 0,39 0,39 0,49
Oczekiwana Rp 2,01% 0,60% 0,47% 2,36%
Oczekiwane Sp 9,19% 4,37% 4,32% 11,03%
Wskaźnik Sharpe'a 3,34% 0,26% -0,08% 3,78%
Wskaźnik Treynora 16,48% 2,26% -0,76% 16,87%
Wskaźnik Jensena 0,67% -0,62% -0,76% 0,95%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych za stroną internetową: www.bossa.pl.

Tabela 84. Symulacja 5 - I kwartał 2009 r.

Spółka/Fundusz Plejada 35 Zbilansowany 55 Bezpieczny 67 Portfel rynkowy
KOFOLA 69,70% 11,50% 7,12% 94,6%
WAWEL 11,95% 11,77% 10,51% 5,4%
ŻYWIEC 18,35% 47,89% 46,73% 0,0%
KRUSZWICA 0,00% 10,80% 10,17% 0,0%
TPSA 0,00% 7,33% 10,65% 0,0%
NETIA 0,00% 10,70% 14,82% 0,0%
Beta portfela 0,42 0,31 0,31 0,50
Oczekiwana Rp 2,10% 0,54% 0,36% 2,65%
Oczekiwane Sp 9,52% 3,88% 3,81% 12,67%
Wskaźnik Sharpe'a 3,82% 0,13% -0,45% 4,35%
Wskaźnik Treynora 16,80% 1,01% -3,64% 17,01%
Wskaźnik Jensena 0,70% -0,63% -0,81% 1,09%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych za stroną internetową: www.bossa.pl.

Tabela 85. Symulacja 6 - II kwartał 2009 r.

Spółka/Fundusz Plejada 35 Zbilansowany 55 Bezpieczny 67 Portfel rynkowy
KOFOLA 64,55% 12,66% 8,04% 57,0%
WAWEL 34,31% 12,11% 9,17% 33,4%
KRUSZWICA 1,13% 12,07% 10,28% 5,3%
ŻYWIEC 0,00% 47,89% 46,89% 4,4%
TPSA 0,00% 6,22% 11,88% 0,0%
NETIA 0,00% 9,05% 13,73% 0,0%
Beta portfela 0,42 0,30 0,30 0,42
Oczekiwana Rp 2,10% 0,74% 0,53% 1,95%
Oczekiwane Sp 9,47% 3,92% 3,82% 8,56%
Wskaźnik Sharpe'a 3,77% 0,80% 0,09% 3,45%
Wskaźnik Treynora 16,90% 6,08% 0,71% 16,94%
Wskaźnik Jensena 0,98% -0,19% -0,41% 0,84%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych za stroną internetową: www.bossa.pl.

Tabela 86. Symulacja 7 - III kwartał 2009 r.

Spółka/Fundusz Plejada 35 Zbilansowany 55 Bezpieczny 67 Portfel rynkowy
KOFOLA 70,90% 10,61% 6,39% 44,3%
WAWEL 29,10% 17,24% 14,10% 48,9%
KRUSZWICA 0,00% 14,40% 13,25% 6,8%
ŻYWIEC 0,00% 46,93% 48,61% 0,0%
TPSA 0,00% 10,82% 17,38% 0,0%
MIESZKO 0,00% 0,00% 0,27% 0,0%
Beta portfela 0,41 0,30 0,29 0,46
Oczekiwana Rp 2,03% 0,68% 0,50% 1,85%
Oczekiwane Sp 9,87% 4,07% 3,99% 8,09%
Wskaźnik Sharpe'a 3,73% 0,61% 0,01% 2,91%
Wskaźnik Treynora 15,47% 4,43% 0,08% 16,71%
Wskaźnik Jensena 0,97% -0,22% -0,39% 0,72%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych za stroną internetową: www.bossa.pl.

Tabela 87. Symulacja 8 - IV kwartał 2009 r.

Spółka/Fundusz Plejada 35 Zbilansowany 55 Bezpieczny 67 Portfel rynkowy
KOFOLA 22,06% 10,45% 9,84% 44,3%
WAWEL 0,00% 28,06% 27,36% 48,4%
KRUSZWICA 0,00% 13,27% 12,91% 7,2%
COMARCH 77,94% 0,00% 0,00% 0,0%
TPSA 0,00% 47,40% 48,22% 0,0%
MIESZKO 0,00% 0,82% 1,67% 0,0%
Beta portfela 0,87 0,47 0,47 0,46
Oczekiwana Rp 0,50% 0,66% 0,63% 1,85%
Oczekiwane Sp 10,97% 5,45% 5,45% 7,89%
Wskaźnik Sharpe'a 0,00% 0,35% 0,27% 2,91%
Wskaźnik Treynora -0,03% 3,01% 2,36% 17,09%
Wskaźnik Jensena -1,18% -0,47% -0,51% 0,72%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych za stroną internetową: www.bossa.pl.

Wyniki symulacji, wskazują iż, wprowadzenie nowych obserwacji do szeregu powoduje spadek możliwej stopy zwrotu ale również widoczny wzrost ryzyka, który jest najbardziej widoczny w przypadku portfela bezpiecznego. Na początku 2008 ryzyko funduszu bezpiecznego wynosiło 3,69%, natomiast w przypadku symulacji 8 wyniosło już 5,45%. Oznacza to, że w okresie symulacji nastąpił znaczny wzrost ryzyka zmienności na rynku kapitałowym. Z kolei spadająca oczekiwana stopa zwrotu wskazuje iż wzrost ryzyka był spowodowany wysoką zmiennością występującą w okresach spadków na rynku (asymetryczna zmienność).

Analiza wskaźników rentowności w okresie symulacji pokazuje, że rentowność badanych portfeli ciągle spada, co oznacza, że na rynku kapitałowym w rozpatrywanych okresie występuje rynek niedźwiedzia, który powoduje, że coraz trudniej jest uzyskać wysokie dodatnie stopy zwrotu z inwestycji.

  1. Prognozowanie zmienności

W pierwszym etapie modelowania zmienności na podstawie modelu GARCH cen akcji spółek, wybranych do funduszu na podstawie dominacji stochastycznej, przeprowadzono wstępne badania szeregów czasowych, w których zbadano występowanie autokorelacji stóp zwrotu testem PACF. Wyniki zostały przedstawione w poniższej tabeli.

Tabela 88. Test PACF (10% poziom istotności) – do 10 rzędu opóźnień dla wybranych spółek

Lp. Nazwa szeregu Test PACF (istotne opóźnienie)
1. Żywiec 0
2. BRE 3
3. GETIN 0
4. INGBSK 5
5. PEKAO 0
6. PKO BP 0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie obliczeń wykonanych w programie Gretl.

Kolejnym krokiem było stworzenie modeli z istotnymi opóźnieniami, przy założonym 10% poziomem istotności oraz wykonanie dla nich testu Engle’a na występowanie efektu ARCH. Wyniki zostały przedstawione w poniższej tabeli.

Tabela 89. Test Engle’a na występowanie efektu ARCH dla wybranych spółek

Lp. Nazwa szeregu Test Engle’a
1. Żywiec efekt ARCH nie występuje
2. BRE efekt ARCH nie występuje
3. GETIN efekt ARCH nie występuje
4. INGBSK efekt ARCH nie występuje
5. PEKAO efekt ARCH nie występuje
6. PKO BP efekt ARCH nie występuje

Źródło: Opracowanie własne na podstawie obliczeń wykonanych w programie Gretl.

Test Engle’a na występowanie heteroskedastyczności warunkowej wykazał, że we wszystkich badanych szeregach nie wystąpiła zmienna wariancja w czasie, ponieważ na 5-proc. poziomie istotności nie została odrzucona hipoteza zerowa zakładająca brak efektu ARCH. W rezultacie nie ma możliwości stworzenia istotnego statystycznie modelu GARCH dla jakiejkolwiek spółki z wybranych, na podstawie miesięcznych stóp zwrotu. Jest to wynikiem przede wszystkim tak małej określonej próby oraz rodzaju danych, na których badano efekt ARCH.

W rezultacie w przeprowadzonej analizie należy przyjąć, że zmienność w okresach miesięcznych nie zmienia się istotnie, dlatego można założyć, że jest stała i nie ma potrzeby jej modelowania. Badanie zmienności ma istotne zastosowanie w analizie krótkoterminowej, w której wykorzystuje się dzienne stopy zwrotu.

  1. Marketing i reklama

Na stronie Business Angels Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych możemy znaleźć wiele przydatnych informacji zarówno dla początkujących w tej dziedzinie jak i zorientowanych inwestorów. Oto szata graficzna:

W pierwszej zakładce „O firmie” mamy do wyboru:

Możemy tu znaleźć podstawowe informacje dotyczące firmy, np. kiedy powstała, zakres działalności, wartość kapitału zakładowego, REGON, NIP itp. Opisani są również pokrótce członkowie zarządu na czele z prezesem oraz osoby zarządzające funduszami. Znajdziemy tu także aktualne oferty pracy.

W drugiej zakładce „Oferta” możemy wybrać interesujący nas produkt:

Znajdziemy tutaj charakterystyki oraz opisy funkcjonowania funduszy (m.in. opis wysokości opłat manipulacyjnych, wysokość opłat zarządzania czy koszty ponoszone przez TFI), który przedstawiony jest w punkcie drugim niniejszej pracy.

Kolejna zakładka to: „Chcę zainwestować”. Znajdziemy tu odpowiedź na pytanie: Jak nabyć jednostki? oraz możemy złożyć zlecenie online. Przedstawiona jest także instrukcja opisu przelewu czy też można wyszukać punkty obsługi klienta.

Czwarta zakładka to ”Kalkulatory”:

Każdy w prosty sposób może obliczyć interesujące go wielkości, podając podstawowe dane, tj. jaką chcemy uzyskać kwotę? ile będziemy wpłacać i co jaki czas? czy przez ile lat będziemy oszczędzać?

Piąta zakładka nosi nazwę „Wycena funduszy”. W jej skład wchodzi:

Zawarte są tu informacje z kilku poprzednich dni, jak również dane archiwalne. Opisane są zasady wyceny oraz na czym to polega, jak także znajdują się wykresy wszystkich funduszy w okresach, które nas interesują.

W zakładce „Ogłoszenia i raporty” znajdują się:

Natomiast w ostatniej zakładce „FAQ” można znaleźć odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania oraz można zadać specjalistom swoje pytanie, jeśli nie znajdzie się wcześniej na nie odpowiedzi.

MARKETING POSZCZEGÓLNYCH FUNDUSZY

  1. Fundusz Plejada 35 jest funduszem agresywnym.

Hasło: „Sukces wymaga koncentracji”

Fundusz cechuje podwyższone ryzyko inwestycyjne, które wynika z faktu, że fundusze takiego rodzaju nie inwestują zazwyczaj w „blue chipy”. Osoby inwestujące w tego typu fundusze często muszą zachować „zimną krew” by nie stracić „dużych pieniędzy”.

  1. Fundusz Zbilansowany 55 jest funduszem mieszanym.

Hasło: „Sekret właściwego podziału?”

Fundusze mieszane jak sama nazwa wskazuje składają się z zarówno bezpiecznych inwestycji typu obligacje, ale również z akcji. W zamyśle akcje mają pozwalać posiadaczom funduszy zarabiać w okresach wzrostów na rynku, obligacje natomiast mają choć częściowo chronić przed efektami spadków na rynkach.

  1. Fundusz Bezpieczny 67 jest funduszem defensywnym.

Hasło: „Zacznij raz z korzyścią na długi czas”

Najbezpieczniejsze fundusze. Inwestują przede wszystkim w papiery wartościowe o stałym dochodzie, takie jak bony i obligacje skarbowe oraz instrumenty dłużne emitowane przez przedsiębiorstwa i władze samorządowe. Przeznaczone dla osób w podeszłym wieku, kiedy również można być szczęśliwym człowiekiem i spełniać swoje marzenia, nie myśląc o pieniądzach.

  1. Współpraca z innymi instytucjami finansowymi

Dystrybutorzy tytułów uczestnictwa trudnią się w swojej działalności pośrednictwem w ich sprzedaży. Prowizje pobierane w momencie przystąpienia do funduszu (front-end load) określane są jako opłaty za dystrybucję, opłaty pobierane z góry od wpłaty na dany fundusz. Opłata ta ma zapobiegać nadmiernemu handlowi tytułami uczestnictwa i działaniom spekulacyjnym, ma zachęcać inwestorów do inwestowania długoterminowego.

Depozytariusz funduszu jest to bank w którym są zdeponowane aktywa funduszu inwestycyjnego. Instytucja banku, depozytariusza powstała w celu ochrony środków uczestników funduszu.

Agent transferowy jest to instytucja, która na zlecenie TFI, prowadzi rejestr poszczególnych uczestników funduszu inwestycyjnego. Agent transferowy zajmuje się przeliczaniem środków pieniężnych wpłacanych przez inwestorów na nabywane jednostki uczestnictwa. Agent transferowy zajmuje się także przeliczaniem odkupywanych jednostek uczestnictwa na wypłacane inwestorowi środki pieniężne. Funkcję agenta transferowego może pełnić każda instytucja, która posiada odpowiedni system informatyczny oraz jest w stanie zapewnić poufność zgromadzonych danych.

Strategia przyjęta przez nasze towarzystwo, polega na wyborze podmiotu, który może zaoferować naszej firmie dostęp do wszystkich trzech powyższych usług. Rozwiązanie to ma na celu obniżenie ponoszonych kosztów, co przyczyni się tym samym do mniejszych kosztów i prowizji (za dystrybucję) ponoszonych przez naszych klientów oraz zwiększenie efektywności działania poprzez brak różnorodności instytucji finansowych z którymi będziemy współpracować.

Sugerowane instytucje mające w profilu swojej działalności wszystkie usługi nas interesujące to:

Zakończenie

Niniejsze opracowanie pozwoliło na stworzenie trzech nowych produktów finansowych. Trzy utworzone fundusze są odpowiedzią na różne postawy wobec ryzyka ich nabywców. Fundusz Plejada 35 jest przeznaczony dla osób poniżej 35 roku życia, które charakteryzują się skłonnością do ryzyka. Z kolei fundusz Zrównoważony 55 jest przeznaczony dla osób poniżej 55 roku życia, które odznaczają się neutralną postawą wobec ryzyka. Natomiast fundusz Bezpieczny 67 jest dla osób starszych (blisko wieku emerytalnego), które wykazują się awersją do ryzyka.

Podsumowując należy stwierdzić, że nowe produkty finansowe stworzone przez TFI Business Angels, którymi będą trzy otwarte fundusze inwestycyjne z różnymi kategoriami jednostek, będą odpowiedzią na potrzeby ludzi, którzy myślą o swojej przyszłości i chcą się zabezpieczyć na czas emerytury. Nowe fundusze będą miały na celu promować klientów, którzy chcę systematycznie oszczędzać, aby zapewnić sobie godziwe życie po osiągnięciu wieku emerytalnego. Cel ten został osiągnięty poprzez motywacyjne systemy pobiera opłat za nabywanie jednostek uczestnictwa stworzonych funduszy.

W dodatku zarządzający są również motywowani odpowiednim systemem opłat za zarządzanie, który wynagradza ich za osiągnięcie wyniku ponad wyznaczony benchmark. Natomiast biorą oni odpowiedzialność przez niższą stawkę za zarządzanie funduszem, którego wynik znajduje się znacząco poniżej benchmarku.

Spis tabel

Tabela 1. Współczynniki korelacji pomiędzy indeksami sektorowymi 15

Tabela 2. Dynamika wybranych branż 15

Tabela 3. Charakterystyki spółek z sektora bankowego 16

Tabela 4. Współczynniki beta dla spółek z sektora spożywczego 17

Tabela 5. Poziom PKB w latach 2005 – 2007 19

Tabela 6. Poziom inflacji w Polsce w okresie od 2005 do 2007r. 22

Tabela 7. Poziom bezrobocia w tys. i % w latach 2005 – 2007 23

Tabela 8. Podstawowe dane rynku kapitałowego dla lat 2005 – 2007 27

Tabela 9. Kurs EURO i USD (w pln) w okresie 2005 – 2007 28

Tabela 10. Ceny wybranych surowców na rynkach światowych w dol. USA 30

Tabela 11. Produkt krajowy brutto według parytetu siły nabywczej na 1 mieszkańca (w dol. międzynarodowych) 30

Tabela 12. Stopa bezrobocia ogółem (w %) 32

Tabela 13. Wzrost PKB w świecie oraz głównych regionach i wybranych krajach 33

Tabela 14. Zmiana cen w strefie euro (roczne zmiany w%) 35

Tabela 15. Najważniejsze grupy towarowe w handlu zagranicznym krajów strefy euro w mld € 37

Tabela 16. Handel zagraniczny krajów UE-27 z jej najważniejszymi parametrami handlowymi (w mld €) 37

Tabela 17. Handel zagraniczny UE-27 z USA w mln € 38

Tabela 18. Handel zagraniczny UE-27 z Rosją w mln € 38

Tabela 19. Poziom inflacji w Polsce w okresie od 2008 do 2010 r. 45

Tabela 20. Poziom bezrobocia w tys. i % w latach 2005 – 2007 46

Tabela 21. Podstawowe dane rynku kapitałowego dla lat 2008 – 2010 49

Tabela 22. Kurs EURO i USD (w pln) w okresie 2008 – 2010 51

Tabela 23. Produkt krajowy brutto wg parytetu siły nabywczej 1 mieszkańca (w dol. międzynarodowych) 54

Tabela 24. Stopa bezrobocia ogółem (w %) 55

Tabela 25. Ceny wybranych surowców na rynkach światowych w dol. USA 57

Tabela 26. Inflacja (% zmiana w skali roku) 61

Tabela 27. Struktura własnościowa sektora bankowego mierzona udziałem danej grupy w aktywach sektora (%) 69

Tabela 28. Struktura własnościowa sektora bankowego mierzona udziałem danej grupy w aktywach sektora (%) 79

Tabela 29. Indeks konkurencyjności przemysłu IT w Polsce w latach 2008-2009 85

Tabela 30. Rentowność netto aktywów w sektorze spożywczym 128

Tabela 31. Rentowność netto aktywów w sektorze informatycznym i telekomunikacji 128

Tabela 32. Rentowność netto aktywów w sektorze bankowym 129

Tabela 33. Rentowność netto kapitałów własnych w sektorze spożywczym 129

Tabela 34. Rentowność netto kapitałów własnych w sektorze informatycznym i telekomunikacji 130

Tabela 35. Rentowność netto kapitałów własnych w sektorze bankowym 130

Tabela 36. Rentowność netto sprzedaży w sektorze spożywczym 131

Tabela 37. Rentowność netto sprzedaży w sektorze informatycznym i telekomunikacji 131

Tabela 38. Rentowność netto sprzedaży w sektorze bankowym 132

Tabela 39. Wskaźnik zysku na akcję w sektorze spożywczym 132

Tabela 40. Wskaźnik zysku na akcję w sektorze informatycznym i telekomunikacji 133

Tabela 41. Wskaźnik zysku na akcję w sektorze bankowym 133

Tabela 42. Wskaźnik cena/zysk w sektorze spożywczym 134

Tabela 43. Wskaźnik cena/zysk w sektorze informatycznym i telekomunikacji 134

Tabela 44. Wskaźnik cena/zysk w sektorze bankowym 135

Tabela 45. Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej w sektorze spożywczym 135

Tabela 46. Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej w sektorze informatycznym i telekomunikacji 136

Tabela 47. Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej w sektorze bankowym 136

Tabela 48. Wskaźnik bieżącej płynności w sektorze spożywczym 137

Tabela 49. Wskaźnik bieżącej płynności w sektorze informatycznym i telekomunikacji 137

Tabela 50. Wskaźnik szybki w sektorze spożywczym 138

Tabela 51. Wskaźnik szybki w sektorze informatycznym i telekomunikacji 138

Tabela 52. Kapitał obrotowy netto w sektorze spożywczym 139

Tabela 53. Kapitał obrotowy netto w sektorze informatycznym i telekomunikacji 139

Tabela 54. Wskaźnik ogólnego zadłużenia w sektorze spożywczym 140

Tabela 55. Wskaźnik ogólnego zadłużenia w sektorze informatycznym i telekomunikacji 140

Tabela 56. Wskaźnik relacji zobowiązań do kapitałów własnych w sektorze spożywczym 141

Tabela 57. Wskaźnik relacji zobowiązań do kapitałów własnych w sektorze informatycznym i telekomunikacji 141

Tabela 58. Wskaźnik zadłużenia operacyjnego w sektorze spożywczym 142

Tabela 59. Wskaźnik zadłużenia operacyjnego w sektorze informatycznym i telekomunikacji 142

Tabela 60. Wskaźnik rotacji aktywów ogółem w sektorze spożywczym 143

Tabela 61. Wskaźnik rotacji aktywów ogółem w sektorze informatycznym i telekomunikacji 143

Tabela 62. Wskaźnik rotacji aktywów obrotowych w spożywczym 144

Tabela 63. Wskaźnik rotacji aktywów obrotowych w sektorze informatycznym i telekomunikacji 144

Tabela 64. Wskaźnik rotacji należności w sektorze spożywczym 145

Tabela 65. Wskaźnik rotacji należności w sektorze informatycznym i telekomunikacji 145

Tabela 66. Miary zmienności w sektorze spożywczym 146

Tabela 67. Miary zmienności w sektorze bankowym 147

Tabela 68. Miary zmienności w sektorze telekomunikacyjno-informatycznym 147

Tabela 69. Poziom bezpieczeństwa dla spółek z podziałami na sektory 148

Tabela 70. Poziom aspiracji dla spółek z podziałami na sektory 150

Tabela 71. Współczynnik zmienności w sektorze spożywczym 151

Tabela 72. Współczynnik zmienności w sektorze bankowym 151

Tabela 73. Współczynnik zmienności w sektorze telekomunikacyjno-informatycznym 152

Tabela 74. Współczynnik beta dla analizowanych spółek 153

Tabela 75. Trzy rzędy dominacji stochastycznej dla spółek z podziałami na sektory 154

Tabela 76. Uporządkowanie spółek według taksonometrycznej metody porządkowania obiektów za pomocą metody wzorcowej z odległością euklidesową 157

Tabela 77. Uporządkowanie spółek według taksonometrycznej metody porządkowania obiektów za pomocą metody wzorcowej z odległością euklidesową (kryterium wyboru – wskaźniki finansowe) 160

Tabela 78. Podstawowe parametry wybranych spółek 161

Tabela 79. Parametry wybranych portfeli funduszy inwestycyjnych oraz portfela rynkowego (koniec 2007 r.) 164

Tabela 80. Symulacja 1 - I kwartał 2008 r. 166

Tabela 81. Symulacja 2 - II kwartał 2008 r. 167

Tabela 82. Symulacja 3 - III kwartał 2008 r. 167

Tabela 83. Symulacja 4 - IV kwartał 2008 r. 167

Tabela 84. Symulacja 5 - I kwartał 2009 r. 168

Tabela 85. Symulacja 6 - II kwartał 2009 r. 168

Tabela 86. Symulacja 7 - III kwartał 2009 r. 168

Tabela 87. Symulacja 8 - IV kwartał 2009 r. 169

Tabela 88. Test PACF (10% poziom istotności) – do 10 rzędu opóźnień dla wybranych spółek 169

Tabela 89. Test Engle’a na występowanie efektu ARCH dla wybranych spółek 170

Spis wykresów

Wykres 1. Współczynniki beta dla indeksów sektorowych 14

Wykres 2. Wzrost PKB w % w latach 2005 – 2007 19

Wykres 3. Zmiany cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach 2005 – 2007 23

Wykres 4. Najbardziej atrakcyjne państwa świata dla inwestorów w 2007 r. 31

Wykres 5. Wskaźnik zatrudnienia w wybranych krajach w 2006 r. 35

Wykres 6. Wzrost PKB w % w latach 2008 – 2010 42

Wykres 7. Średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych 46

Wykres 8. Zmiana PKB w wybranych krajach UE-27 w 2008 r. (w %) 58

Wykres 9. Zmiany produkcji przemysłowej w wybranych krajach UE-27 w 2008 r. (w%) 60

Wykres 10. Wskaźnik zatrudnienia w wybranych krajach w 2008 r. 62

Wykres 11. Liczba banków i oddziałów instytucji kredytowych prowadzących działalność operacyjną 69

Wykres 12. Udział 5-ciu największych banków w aktywach sektora (%) 70

Wykres 13. Wskaźniki efektywności działania dla sektora bankowego ogółem (w %) 71

Wykres 14. Struktura sektorowa należności zagrożonych (mld zł) 72

Wykres 15. Suma bilansowa sektora bankowego (mld zł) 74

Wykres 16. Kredyty i depozyty sektora niefinansowego (mld zł) 75

Wykres 17. Liczba banków i oddziałów instytucji kredytowych prowadzących działalność operacyjną 78

Wykres 18. Udział aktywów sektora bankowego w PKB (%) – 2009 r. 83

Wykres 19. Ilustracja graficzna współczynnika zmienności dla sektora spożywczego 151

Wykres 20. Ilustracja graficzna współczynnika zmienności dla sektora bankowego 152

Wykres 21. Ilustracja graficzna współczynnika zmienności dla sektora telekomunikacyjno-informatycznego 152

Wykres 22. Optymalizacja Markowitza przy założeniu braku krótkiej sprzedaży 162

Wykres 23. Optymalizacja Markowitza przy założeniu możliwości krótkiej sprzedaży 163

  1. Należy pamiętać, iż współczynnik beta nie jest stabilny w czasie, co oznacza, że przyjmuje różne wartości dla różnych okresów oraz różnych stóp zwrotu (dziennych, miesięcznych czy rocznych).↩

  2. Założenia: duża próba (n=35, n>30); Rq, µ - średnia logarytmiczna miesięczna stopa zwrotu z WIG dla okresu 2005-2007; p=4.↩


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
GiftTags Angels
Angelsen Trine Córka morza Rozbitek
Angelsen Trine Córka morza Sztorm
Angelsen Trine Córka morza Niebezpieczne uczucia
Forster Where Angels?ar to Tread
Angels Realm of Glory
Pattern Choir of Angels Bracelet & Earrings
12 Fallen Angels
Angelsen Trine Córka morza W płomieniach
Angelsen Trine Córka morza Zdradzona tajemnica
Angelsen Trine Córka morza Nocne cienie
Arguing with Angels Enochian Magic & Modern Occulture by Egil Asprem (2013)
davies the cornis 1 the rebel angels
Angelsen Trine Córka morza Wróg nieznany
Angelsen Trine Córka morza Żona dwóch mężów
Angelsen Trine Cóka morza Kłamstwa
Morandi Angels, TEXTY PIOSENEK
0952 ?ylight in your eyes no angels VTMPQTB4TOAB4UCVINSVGYNTZHU7MYGHBRZGEQI
Angels

więcej podobnych podstron