e-mail: [e-mail]

Wykład I

TEMAT: Zagadnienia wprowadzające, Nauka o finansach a inne nauki, Subdyscypliny nauki o finansach

1.Finanse jako nauka

• finanse wyłoniły się z ekonomii w XIX wieku

• nauka o finansach królową nauk ekonomicznych

• przedmiotem nauki o finansach są realne zjawiska i stosunki finansowe zachodzące między podmiotami

• finanse – fragment rzeczywistości ekonomicznej, działalności praktycznej

• nauka o finansach stanowi refleksję teoretyczną nad rzeczywistością, działalnością praktyczną

• w żadnej innej dziedzinie nauka nie jest tak opóźniona w stosunku do potrzeb

• w naukach finansowych mamy trudności w eksperymentowaniu („to se ne wrati”) – eksperymentu nie można powtórzyć

• w finansach wszystko wartościujemy (kto stracił lub zyskał, ile?)

• osoba wpływa na wynik (ogólne kryteria wyceny, a różny jest jej wynik)

• człowiek jest nieprzewidywalny i funkcjonuje w różnych strukturach

• jeśli wykładowcy ekonomii (finansów) nie odwołują się do czynników pozaekonomicznych, wprowadzają studentów w błąd

• ekonomista, który jest tylko ekonomistą, jest nie tylko skończonym nudziarzem, jest wręcz niebezpieczny

• trzeba widzieć las, a nie tylko pojedyncze drzewa

• świat nie jest uporządkowany, nie da się go tradycyjnie wytłumaczyć

2.Nauka o finansach a inne nauki

Finanse a ekonomia

Finanse a zarządzanie

Finanse a matematyka

Finanse a socjologia

Finanse a psychologia

Finanse a etyka

Finanse a prawo

3.Subdyscypliny nauki o finansach

Systematyka dyscyplin finansowych:

1. według metody

2. według funkcji ekonomicznych

4.Dyscypliny finansowe
(kryterium metody)

Ekonomika finansów

Historia finansów

Nauka o polityce finansowej

Statystyka finansowa

Nauka prawa finansowego

Inżynieria finansowa

Matematyka finansowa

Socjologia finansów

Psychologia finansów

5.Ekonomika finansów

zajmuje centralne miejsce wśród dyscyplin finansowych

dyscyplina badająca naturę i treść zjawisk finansowych, a także ich rolę w gospodarce i społeczeństwie

6.Historia finansów

ma za zadanie – poza opisem zjawisk finansowych w badanym okresie – poszukiwanie prawidłowości zachodzących w tym czasie, jak również wiązanie analizowanych prawidłowości z ogólniejszymi zjawiskami gospodarczymi i społecznymi

7.Nauka o polityce finansowej

obejmuje badania nad celami prowadzonej polityki finansowej, w tym ich hierarchizacją, przesłankami ich zmienności oraz badania nad wykorzystaniem instrumentów prowadzonej polityki finansowej i oceną skuteczności ich stosowania

jest częścią polityki gospodarczej i obejmuje swoim zasięgiem równolegle aspekt polityki pieniężnej i fiskalnej

8.Statystyka finansowa

umożliwia analizę i weryfikowanie formułowanych tez przy pomocy gromadzonych i przetwarzanych danych liczbowych charakteryzujących działalność finansową

9.Nauka prawa finansowego

ma za zadanie usystematyzować i opisać instytucje prawne występujące w finansach

prawo finansowe – ogół norm prawnych regulujących działalność finansową, czyli określających tworzenie i wydatkowanie zasobów pieniężnych podmiotów gospodarujących

10.Inżynieria finansowa

wykorzystuje modele matematyczne do opisu zjawisk finansowych

11.Matematyka finansowa

zajmuje się opisywaniem bogactwa ekonomicznej rzeczywistości przy pomocy aparatu matematycznego

12.Socjologia finansów

bada społeczne warunki i skutki funkcjonowania pieniądza i finansów

13.Psychologia finansów

bada przesłanki i skutki reakcji podmiotów stosunków finansowych podczas podejmowania decyzji w sferze finansów

14.Dyscypliny finansowe
(kryterium funkcji ekonomicznych)

• -Finanse publiczne

• -Skarbowość

• -Finanse przedsiębiorstw

• -Finanse zarządcze

• -Bankowość

• -Finanse międzynarodowe

• -Ubezpieczenia

• -Teoria rynku kapitałowego

Wykład II.

TEMAT: Pojęcie finansów, Systematyka zjawisk finansowych

1.Pojęcie finansów

• ujęcie statyczne - funduszowe (zasoby)

• ujęcie dynamiczne (przepływy)

2.Pojęcie finansów – ujęcie statyczne (funduszowe)

Fundusze prywatne

Fundusze publiczne

Fundusze mikro i makroekonomiczne

Fundusze banków, przedsiębiorstw, towarzystw ubezpieczeniowych, inwestycyjne

Fundusze o przeznaczeniu ogólnym i fundusze specjalistyczne

3.Pojęcie finansów – ujęcie dynamiczne

• proces gromadzenia i rozdziału zasobów pieniężnych

• ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów pieniężnych

• ogół zjawisk związanych z działalnością człowieka, w której to działalności występuje przepływ pieniądza

• ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka

4.Zjawiska pieniężne i zjawiska finansowe

zjawiska pieniężne – ogół zjawisk ekonomicznych, w których występuje pieniądz (w każdej ze swoich funkcji)

zjawiska finansowe – zjawiska pieniężne, w których pieniądz występuje w funkcji obiegowej

5.Klasyfikacja finansów

Kryterium przedmiotowe

Kryterium podmiotowe

6.Finanse wg kryterium przedmiotowego (związek z ujęciem dynamicznym)

• przepływy ekwiwalentne

  • materialne

  • osobowe

• przepływy nieekwiwalentne

• opłaty za usługi społeczne

• przepływy finansowe związane z działalnością instytucji finansowych

7.Finanse wg kryterium podmiotowego (związek z ujęciem statycznym, funduszowym)

• przepływy w ramach finansów publicznych

• przepływy w ramach finansów przedsiębiorstw

• przepływy w ramach finansów gospodarstw domowych

• przepływy w ramach finansów instytucji finansowych

• banków,

• instutycji ubezpieczeniowych

8.Finanse można też rozpatrywać:

• w ujęciu podmiotowym

• w ujęciu przedmiotowym

• w ujęciu instytucjonalnym

9.Finanse w ujęciu podmiotowym

• finanse państwa

• finanse przedsiębiorstw

• finanse gospodarstw domowych

• Finanse w ujęciu przedmiotowym

• transakcje

• transfery

• pożyczki

10.Finanse w ujęciu instrumentalnym

• ceny

• stopy procentowe

• kurs walutowy

• kredyt

• pożyczka

• podatek

• zasiłek

11.Różnice między finansami prywatnymi a finansami publicznymi

• finanse publiczne cechuje wysoki stopień regulacji prawnej

• finanse publiczne mogą mieć charakter scentralizowany i zdecentralizowany, a finanse prywatne zawsze zdecentralizowany

• kształtowanie finansów publicznych jest wytworem świadomej działalności osób i instytucji

• skala finansów publicznych jest nieporównywalna z finansami prywatnymi; finanse prywatne nie mają wpływu na kształtowanie się równowagi finansowej państwa

• finanse publiczne kształtują udział podmiotów w podziale produktu krajowego, finanse prywatne nie mają tej możliwości

• finanse publiczne zorientowane są na realizację interesu publicznego; finanse prywatne – służą realizacji indywidualnych celów, zysków

• władza publiczna dysponuje przymusem dla zapewnienia sobie dochodów i nie podlega przymusowi w zakresie wydatków; podmioty prywatne odwrotnie – nie dysponują przymusem w zakresie dochodów, ale w zakresie wydatków

• finanse publiczne mają obiektywny charakter – istnienie ich nie jest zależne od woli i chęci ludzi

• finanse publiczne wyrażają się w pieniądzu, na prywatnego posiadacza pieniądza nie mają znacznego wpływu

Wykład III.

TEMAT: Przedmiot badań nauki finansów, Metody wykorzystywane w nauce finansów

1. Przedmiot badań nauki finansów

???

2.Metody wykorzystywane w nauce finansów

• Metoda poznania naukowego

• Metoda ekonomii politycznej

• Metody prakseologiczne

• Metody statyczne i dynamiczne

• Metoda prób i błędów (związany jest z nią efekt opóźnień czasowych)

• Model w nauce finansów

3.Metoda poznania naukowego

• obserwacja

• eksperymentowanie

• prognozowanie

4.Metoda ekonomii politycznej

Metoda ta sprowadza się do trzech następujących po sobie procesów myślowych

I etap – abstrakcja – myślowe wyodrębnienie istotnych elementów procesu gospodarczego oraz zachodzących między nimi związków (ustalenie praw ekonomicznych)

II etap – stopniowa konkretyzacja - wprowadzenie do praw ekonomicznych także elementów nieistotnych; uwzględnienie coraz bardziej szczegółowych cech badanej rzeczywistości

III etap – weryfikacja – empiryczne sprawdzenie rezultatów uzyskanych z dwóch pierwszych etapów postępowania badawczego

5.Metoda ekonomii politycznej

Zastosowanie:

1. uchwycenie zależności między udzielaniem i spłacaniem kredytów bankowych a wielkością podaży pieniądza

2. uchwycenie zależności między wielkością udzielanych kredytów a oszczędnościami pieniężnymi

6.Zadania prakseologii

1. Poszukiwanie najszerszych uogólnień odnoszących się do wszelkich form świadomego i celowego działania rozpatrywanego ze względu na sprawność

2. Konstruowanie i uzasadnianie dyrektyw praktycznych, tj. nakazów i zakazów oraz zaleceń i przestróg dotyczących wzmagania sprawności i unikania niesprawności w działaniu

3. Wypracowanie systemu pojęć niezbędnych lub swoiście przydatnych dla tych konstrukcji, a także zmierzanie do ujęcia ich w system dedukcyjny i do sformalizowania twierdzeń

4. Typologia działań połączona z dociekaniem przyczyn ich powodzeń lub niepowodzeń

7.Metody prakseologiczne

• Metoda porównania nakładów z efektami

• Metoda porównania kosztów i korzyści

• Metoda bilansowa

8.Metoda porównania nakładów z efektami

• polega na przyjęciu założenia, że ustalenie rezultatów działalności gospodarczej człowieka możliwe jest po dokonaniu pomiaru i porównaniu ponoszonych nakładów i osiąganych efektów

• ma szczególne znaczenie dla nauki o finansach, gdyż występujące dane mają charakter wymierny (ceny, przychody, koszty)

• ma dwie odmiany:

  • maksymalizacja efektów przy danych nakładach

  • minimalizacja nakładów przy danych efektach

• stosowana przy jednolitym mierniku - pieniądzu

9.Metoda porównania kosztów i korzyści

• Stosowana w sytuacji, gdy nie można wykorzystać jednolitego miernika

• Zastosowanie uzależnione od możliwości kwantyfikowania stopnia osiągnięcia założonego celu

• Wykorzystywane są jednostki fizyczne (np. stan liczebny armii, liczba porad lekarskich, liczba łóżek w szpitalach)

10.Metoda bilansowa

• Stosuje się do badania przeszłości, jak i planowania zjawisk finansowych

• Pozwala ustalić stan równowagi i stopień nierównowagi badanego elementu rzeczywistości gospodarczej

• Zasada podwójnego zapisu (między różnymi podmiotami, w ramach jednego podmiotu)

11.Metody statyczne i dynamiczne

• Metoda strumieniowa – przedmiotem obserwacji są strumienie pieniężne przepływające pomiędzy podmiotami

• Metoda zasobowa – „unieruchomienie” zjawisk finansowych w czasie

• Metoda strumieniowo-zasobowa

12.Model w nauce finansów

• jest narzędziem poznania

• służy zmniejszeniu stopnia złożoności (uproszczenia) opisu badanego zjawiska, aby je lepiej poznać, zbadać, zaprojektować, zmieniać

• jego celem jest zbadanie wybranej rzeczywistości (obiektu), związków, parametrów

• podstawę budowy modeli stanowi matematyka – uniwersalność jej języka pozwala wykrywać sprzeczności i ułatwia weryfikację przyjętych założeń

13.Rodzaje modeli

1. modele teoretyczne (nominalne) - konstruowane w celu rozwiązania określonego problemu naukowego

2. modele realne – dostatecznie podobne, analogiczne do badanego układu rzeczywistości, przejście od idealizacji do konkretyzacji