HISTOLOGIA 3. Ćwiczenia (wejściówka)
temat: Tkanka łączna (cz. 1.): - tkanka galaretowata dojrzała
- tkanka łączna siateczkowa
- tkanka łączna tłuszczowa
- krew
I. TKANKA ŁĄCZNA (textus coniunctivus)___________________________________________
1) Opis:
- grupa bardzo różnorodnych tkanek, różniących się nieco budową i funkcją
- wspólne cechy: pochodzenie i podobne właściwości morfologiczne
- wszystkie tkanki łączne powstają z mezenchymy
- podobieństwo w budowie: - komórki do siebie nie przylegają
- między kom. jest substancja międzykomórkowa
- włókna siateczkowe są cieńsze od kolagenowych
II. Tkanka ł. galaretowata dojrzała (textus coniunctivus gelatinosus maturus)_________
1) Opis
- ma komórki o gwiaździstym kształcie
- komórki mają długie wypustki, za pomocą których łączą się ze sobą na kształt
sieci
- między komórkami znajduje się substancja podstawowa w postaci
bezstrukturalnej i jednorodnej masy galaretowatej, o charakterze śluzowym
- substancja międzykomórkowa zbudowana jest z ciał białkowych
- pojawiają się w niej delikatne włókna kolagenowe o nieregularnym przebiegu,
łączące się miejscami w pęczki, zawiera dużo glikozaminoglikanów
- tkanka ostatecznie ukształtowana (nie ulega dalszemu zróżnicowaniu)
- niedojrzała istnieje tylko w życiu zarodkowym
2) Występowanie
- w sznurze pępowinowym (otacza naczynia pępowinowe pod postacią galarety
Whartona)
- nie ma jej w dojrzałym organizmie ( w miazdze zęba występuje tkanka do niej
podobna)
III. Tkanka ł. siateczkowa (textus coniunctivus reticularis)___________________________
1) Opis
- komórki o kształcie gwieździstym - komórki siateczki
- komórki łączą się ze sobą wypustkami, tworząc sieć o oczkach różnej wielkości
- komórki tej tkanki mogą w cytoplazmie gromadzić ciała tłuszczowe
- w starszym wieku zmniejsza się ilość tkanki łącznej siateczkowej w organizmie
(przekształca się w inne rodzaje tkanki łącznej)
- dwa rodzaje komórek: a) mało zróżnicowane - cytoplazma lekko zasadochłonna
- cytoplazma bez wtrętów
- w okolicy jądra cetrum
komórkowe, aparat Golgiego i
mitochondria w kształcie
podłużnych pałeczek
- wyraźnie zaznaczone jąderka
- mają zdolność przekształcania
się w inne rodzaje komórek
(kom. macierzyste krwinek,
fibroblasty…)
b) bardziej zróżnicowane - powstają z kom. mało
zróżnicowanych
- więcej chromatyny
- włókna siateczkowe (kolagenowe typu III)
- przebiegają wewnątrz i na powierzchni komórek i wypustek
- wzmacniając połączenia międzykomórkowe stanowią podporę
mechaniczną dla tkanki
- w oczkach siateczki znajduje się płyn tkankowy pełniący rolę substancji
podstawowej
- w większości przypadków w oczkach tkanki znajdują się komórki krwi (w szpiku
kostnym, śledzionie) a szczególnie limfocyty
- taka tkanka nosi nazwę limfoadenoidalnej, limforetikularnej lub
limfatycznej i tworzy rusztowanie dla narządów limfatycznych
- płynna substancja międzykomórkowa
2) Występowanie
- narządy krwiotwórcze - szpik kostny
- śledziona - narząd krwiogubny
- występuje w błonie śluzowej jelita cienkiego i grubego, tworząc rusztowanie dla
grudek chłonnych
- tkanka limfatyczna - węzły chłonne, migdałki
IV. Tkanka ł. tłuszczowa żółta (textus adiposus flavus)______________________________
1) Opis
- odgrywa ważną rolę w gospodarce wodnej
- brak substancji międzykomórkowej - zamiast niej jest tkanka łączna luźna
- zbudowana z komórek tłuszczowych - jedna duża kropla tłuszczu wypełniająca
komórkę, spychająca jądra na obwód
- komórki do siebie dość ściśle przylegają i tworzą skupienia (płaciki) otoczone |
tkanką łączna luźną, zawierającą naczynia krwionośne i chłonne
- komórki o kształcie kulistym (ulegają nieraz deformacji wskutek wzajemnego |
ucisku)
- komórki otacza sieć włókien kratkowych i naczyń włosowatych
- u zwierząt domowych (oprócz kozy i świni) tłuszcz zawiera pigment z typu
karetonoidów, którego ilość rośnie z wiekiem (dlatego stare zwierzęta mają
tłuszcz o zabarwieniu żółtym)
- funkcje: - materiał zapasowy używany w czasie większego zapotrebowania lub
głodu
- chroni organizm lub pewne narządy przed urazami mechanicznymi
(funkcja mechaniczna) oraz przed utratą ciepła
2) Występowanie
- tkanka podskórna - podściółka tłuszczowa (panniculus adiposus)
- oczodół
- dookoła nerek i naczyń krwionośnych
V. Tkanka ł. tłuszczowa brunatna__________________________________________________
1) Opis
- tłuszcz występuje w komórce w postaci licznych małych kropli (a nie jedna
wielka jak w żółtej) rozmieszczonych po całej cytoplazmie
- komórki mają kuliste jądra ( a nie spłaszczone jak żółta)
- w cytoplazmie znajdują się liczne mitochondria
- tłuszcz zawiera większe ilości pigmentu, który nadaje mu ciemne zabarwienie
2) Występowanie
- w okolicy szyi i nerek
- między łopatkami
- silnie rozwinięta w okresie płodowym i u zwierząt zapadających w sen zimowy
- czasem określana jako gruczoł o wydzielaniu wewnętrznym
VI. Krew (haema)_________________________________________________________________
- posiada płynną substancję międzykomórkową (osocze)
- wraz z chłonką i płynem tkankowym tworzy środowisko wewnętrzne organizmu
- zabezpiecza optymalne warunki dla działalności życiowej organizmu
- jest w ciągłym ruchu i dostarcza tkankom substancji odżywczych i tlenu a zabiera z
nich dwutlenek węgla i inne produkty przemiany materii
- bierze udział w przenoszeniu hormonów i różnych substancji biologicznie czynnych
- funkcja obronna (bierze udział w humoralnych i komórkowych reakcjach
odpornościowych)
- razem z układem nerwowym i gruczołami wewn. zapewnia utrzymanie homeostazy
- składa się z osocza (plazmy krwi), komórek (ciałka krwi/krwinki) i płytek krwi
1) Osocze
- skład: ok. 90% wody, 7% białka, 3% inne związki organicznie nieorganiczne
- zawiera białka, tłuszcze, węglowodany (glukoza), związki mineralne, hormony,
barwniki i enzymy a także produkty przemiany materii (mocznik, kwas moczowy,
kreatynina, bilirubina itd.)
- białka: albuminy, globuliny i fibrynogen
- fibrynogen - odgrywa ważną role w procesie krzepnięcia krwi
- podczas uszkodzenia naczyń krwionośnych przekształca się pod
wpływem enzymów w ciałko nierozpuszczalne (fibryna)
2) Erytrocyty
- bezjądrzaste
- ptaki, płazy, gady i ryby mają erytrocyty owalne i jądrzaste
- erytrocyty powstają w szpiku kostnym jako komórki jądrzaste
- w toku rozwoju tracą jądro w momencie dostawania się do krwiobiegu
- kształt dwuwklęsłego krążka (tylko u lamy i wielbłąda owalne)
- bardzo elastyczne (mogą się przeciskać przez cienkie naczynia włosowate)
- komórki nie posiadają żadnych organelli (jako jedyne nie posiadają nawet
siateczki śródplazmatycznej)
- przyżyciowo w cytoplazmie znajdują się delikatne wtręty mające strukturę
włóknistą, siateczkową lub ziarnistą
- mają dużą gęstość (po wlaniu krwi do probówki jako pierwsze opadają na dno)
- mają barwę żółtozieloną, zgrupowane w większej ilości mają zabarwienie
czerwone
- zabarwienie pochodzi od dużej zawartości hemoglobiny
- normocyty (o normalnej wielkości), mikrocyty (mniejsze) i makrocyty (większe)
- odgrywają ważną rolę w wymianie gazowej
- uczestniczą w transporcie aminokwasów, przeciwciał, toksyn oraz wielu leków
- hemoglobina - ma zdolność łatwego łączenia się z tlenem (w płucach) oraz
oddawania go tkankom
- barwią się kwasochłonnie (np. eozyną na kolor czerwony), dzięki obecności
hemoglobiny
- ich liczba u zwierząt określonego gatunku jest wielkością stałą
- są otoczone cienką, półprzepuszczalną białkowo-lipidową błoną komórkową
(plazmolema)
- plazmolema erytrocytów uczestniczy w prenoszeniu Na i K, O2 i CO2 oraz innych
substancji
- podstawowym źródłem energii erytrocytów jest glikoliza
- umożliwia ona czynny transport kationów przez błonę komórkową, zachowanie
równowagi stężenia potasu i sodu w osoczu oraz w erytrocytach a także
utrzymanie kształtu i integralności plazmolemy
- erytrocyty są bardzo wrażliwe na zmianę ciśnienia osmotycznego
- w roztworze hipertonicznym (większe stęż. niż cytoplazma) tracą wodę,
marszczą się i uzyskują kształt gwiazdkowaty
- w roztworze hipotonicznym pobierają wodę , pęcznieją a nawet pękają
- hemoliza - wydostanie się hemoglobiny poza erytrocyt wskutek pęknięcia
- czerwone zabarwienie moczu
3) Leukocyty
- nie mają hemoglobiny (dlatego białe ciałka krwi)
- jest ich znacznie mniej niż erytrocytów
- leukocytoza - zwiększenie liczby leukocytów
- leukopenia - zmniejszenie liczby leukocytów
- występują we krwi, limfie i w tkance łącznej luźnej
- zawsze u nich występuje jądro komórkowe, organelle i czynne enzymy
- prawie wszystkie leukocyty mają zdolność czynnego ruchu (pseudopodia)
- przedostają się przez śródbłonek naczyń włosowatych do substancji
międzykomórkowej tkanki łącznej
- mogą przechodzić przez błonę podstawną i wnikać między komórki nabłonkowe
- biorą aktywny udział w procesach przemiany materii
- mają zdolność fagocytozy - funkcja ochronna organizmu (wychwytują i pożerają
drobnoustroje, ciała obce, produkty rozpadu tkankowego itd
- uczestniczą w reakcjach odpornościowych
1. agranulocyty:
- mają zasadochłonną cytoplazmę
- pojedyncze (niesegmentowane) jądro
a) limfocyty - limfocyty duże i małe
- kuliste komórki z kulistym jądrem o zbitej chromatynie
- jądro wypełnia prawie całą komórkę
- cytoplazma występuje w postaci cienkiego rąbka na obwodzie
- barwią się zasadochłonnie
- mogą się dzielić mitotycznie
- mają bardzo ograniczoną zdolność czynnego ruchu
- limfocyty B - mają na powierzchni receptory immunoglobulinowe
(mające zdolność wiązania antygenu)
- nie są zależne od grasicy
- limfocyty T - żyją długo
- biorą udział w komórkowych reakcjach
odpornościowych
- są prekursorami immunocytów wytwarzających
przeciwciała związane z ich powierzchnią
- ich rolę programuje grasica
b) monocyty - jądro kuliste, nerkowate lub w kształcie podkowy
- mają zdolność czynnego ruchu, fagocytozy i pinocytozy
- na błonie posiadają receptory dla immunoglobulin
- monocytoza - zwiększenie liczby monocytów
- objaw reakcji obronnej organizmu
2. granulocyty:
- jądro pałeczkowate u młodych, segmentowane u dorosłych
- ziarnistości wykazują powinowactwo do różnych barwników
- większość ma zdolność czynnego ruchu i fagocytozy
a) neutrofile - obojętnochłonne
- u ptaków noszą nazwę pseudoeozynofilów
- mają zdolność czynnego ruchu i fagocytozy
- podążają do miejsc zagrożonych przez drobnoustroje, trawią je i
pożerają
- przy tym niejednokrotnie same giną i przekształcają się w ciałka
ropne, które wraz z resztkami obumarłych tkanek wchodzą w skład
ropy
- neutrofilia - zwiększenie liczby neutrofilów
- następuje np. w ciąży, przy zakażeniach…
b) eozynofile - kwasochłonne
- w cytoplazmie mają liczne, grube ziarnistości o silnym
powinowactwie do barwników kwaśnych
- mają zdolność ruchu i słabą zdolność fagocytozy
- eozynofilia - zwiększenie się ich liczby
- się m.in. w chorobach alergicznych oraz
pasożytniczych
- eozynopenia - zmniejszenie liczby eozynofilów
- np. po usunięciu tarczycy wraz z przytarczycą
c) bazofile - zasadochłonne
- najmniejsze z granulocytów
- cytoplazma zawiera liczne, grube ziarnistości, które są
zasadochłonne
- wykazują podobieństwo do komórek tucznych tkanki łącznej luźnej
- mają bardzo nieznaczną zdolność ruchu i fagocytozy
- wytwarzają enzymy utleniające
4) Trombocyty
- małe, bezjądrzaste komórki
- u ptaków posiadają jądro
- odgrywają rolę w procesie krzepnięcia krwi oraz w procesach odpornościowych
organizmu
- trombopenia - zmniejszenie liczby trombocytó ( w wyniku pewnych schorzeń)
- prowadzi to do zmniejszenia szybkości krzepnięcia krwi
- mają nieregularny kształt (wieloboczne, gwiazdkowate, wydłużone, okrągłe…)
- drobnoziarnista cytoplazma zawierająca mitochondria, pęcherzyki i ziarnistości
azurochłonne
- spotyka się w niej także kropelki tłuszczu
- dwie części: a) granulomer/chromomer - środkowa część
- zawiera ziarnistości azurochłonne lub
zasadochłonne
- składa się z różnego rodzaju ziarenek
- w jego obrębie stwierdza się obecność
mitochondriów i glikogenu
b) hialomer - część obwodowa
- jest jednorodny
- barwi się słabo barwnikami kwaśnymi
- zawiera cienkie filamenty oraz mikrotubule, różne
enzymy
_____________________
ilość granulocytów (od najmniejszej) : bazofile
eozynofile
monocyty
limfocyty i neutrofile
limfocyty potrzebują czasu zanim zaczną reagować, natomiast neutrofile działają od razu